2 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Cumhuriyet Mayıs 2 1935 Metaksas "isyandan { Şehir ve Memleket Haberleri ) Siyasî icmal TürkFransız mahkemesinde Amerîkan manevralan mesui olan Çaldaris ve Millî Müdafaa Bakanı geldi Periye Bankası davadan feragat etti Kondilistir „ diyor Divanıharb reisi bağırdı: «Burada da tnı siyaset? Politika kavgalarınız biz askerleri divanıharblere getirdi, zindanlara attı, artık yetişir!» General Kâzım Özalp teftiş yapıyor Millî Müdafas B a k a n ı Gene ral Kâzım ö z • alp evvelki gece geç vakit şehrimi ze gelmiş ve kar şılanmıştır. General Kâzım Özalp dün To katliyanda kendi sile görüşen bir muharririmize de miştir ki: General Kâztm « Ankaradan özalp gelirken trenden îzmitte indim. Orada kara ve der.iz dairelerimizi teftiş ettim. İstanbulda da birkaç gün kalarak bu yoldaki teftişle rime devam edeceğim. Kamutay tarafından tasdik edilen bir lâyihaya göre zabit maaşlannın arnnlması takarrür etmiştir. Her zabit eskisine nazaran baremde bir derece yüksek maaş alacakhr. Bu kanu nun tatbikına altı ay sonra başlana cakür.» Muhalif parti liderlerini muhakeme eden Yunan divanıharb heyetl Atina 30 General Metaksas muhalif parti liderlerinin muhakeme edildiği divanıharbe şahid olarak çağınlmıştL Generalin divanıharbde söylediği sözleri telgrafla kısaca bil dirmiştim. Bugün de bu pek mühim celseye aid tafsilâtı veriyorum: Divanıharb reisi Vis Amiral Sakellariu Generali şu sözlerle karşüadı: Bizim asker zihniyetile düşündüklerimiz siyasî liderlerin düşün celerine uymaz. Siz ise memlekette bir partiyi temsil ediyorsunuz. Bu suçlular hakkındaki kanaatlerinizi bize söylemeniz için sizi çağırdık. Lutfen söyleyiniz! General Metaksas bu sözlere şu mukabelede bulundu: r cBen emnİ3 eti umumiye memuru değilim. Hareketın tertıb ve icrası safahatını takib edemediğimden size şahid gibi bildiklerimi söylemek için değil, siyasî âlemimizin ne düşündüğünü söylemek için geldim. Söyliyeceğım sözlerin sansür edilmeden tamamen neşrini rica ederim. Siz burada adalet icra edecek de ğilsiniz. Bir maksadı mahsusa hizmet için bulunuyorsunuz. Çünkü maznun sandalyesinde asıl suçlulan görmü yorum. Millet istirahati ve intizamı için başına bir hükumet geçirir. Kü kumet erkânı millet muhafızları iken memleketin selâmeti için lâzım gelen tedbirleri almamışlar, isyan hareketine meydan vermişlerdir. Bu hare ketin başlıca mes'ulleri bugünkü BaşbakanJa Harbiye Bakanı ve eski Bahriye Bakanıdır. Işte asıl onları mu hakeme etmemiz lâzımdır. Üç sene evvel 6 martta Plastras tarafından mevkii tatbika konulan diktatörlük hareketinin asıl mürettibi ve sebebi Venizelostu? O vakit onun fevkalâde bir mahkemeye gönderilmesini teklif etmiştim. Halbuki Başbakan korkusundan mahkemeye göndermek değil, affettirmişti. Bu af her türlü kanunlarm fevkine çıkarak yapılmıştu Venizelos serbest kalarak istediği gibi hareket etti, istediği tertibatı aldı, isyanı hazırladı. Bu işlerde eski Bahriye Bakanı da Başbakana yardım etmıştır. O da bahriyeden sizin gibi muktedir, ayni zamanda fırkacı olmıyan zabitleri uzaklaştırarak bir gün donanmanın isyanına sebebiyet verdi. Harbiye Bakanı hâlâ bugün bile birçok isyan taraftarlannı Atinanın içinde tutuyor. İşte benim mümessili bulunduğum siyasî âlemin mütaleası böyledir.» Bu sözler karşısmda mahkeme re isi şahide, dıvanıharbin kendisini siyaset yapmak için çağırmadığını, i fadesinde divanı alâkadar edecek noktalar bulunmadığmı, siyaset o yunlanna müsaade etmiyeceğini bildirdi. General Metaksas dedi ki: Tekrar ediyorum. Siz adaleti yerine getirmek için teşekkül etmiş bir mahkeme değilsiniz. Bir maksadı mahsusa hizmet için kurulmuş bir divanın azalarısınız. Vereceğiniz karar hukumetin arzusu dairesmde olacaktır. Reis Hiçbir maksada hizmet etmiyeceğimizi, kanaatlerimizi serbestçe beyan edeceğimizi tekrar bildiri rim. Çok şayanı teessüftür ki bir ta kım partiler bu memleketi malikânelerimiş gibi kullanmak istiyorlar. lyi bilini2 ki memleket kimsenin malikânesi olamaz. Her birimiz devlete karşı vazıfemizi ifa etmek mecburıyetindeyiz. Her ferd yapmağa mecbur ol duğu vazifesini yapmakla mükellef tir. Kendisini devlet nasıl isterse öyle kullanır. Bu ferdlere aid bir hak de ğıldir. Metaksas hâlâ ayni sözleri ileri sürüyordu. Nihayet reisin bağırdığı duyuldu: Size bir asker şıfa$ik söyliye.ceğîm şeylerî dinleyiniz. Siz siyasilerin politika kavgalannız biz zabitle ri, askerleri hapisanelere attı. Bazan da böyle divanıharblere getirdi. Fa kat sizler siyasî maksadlarınıza, maksadınıza âlet ettiğiniz zabitlere karşı pek merhametsizce davranıyorsunuz. Bugün birçok zabitlerin dulları, ye timleri sefalet ve matem içinde iken buraya gelerek ckimsenin kabahati yoktur. Kabahat hükumetindir» di yerek siyaset yapıyorsunuz. Bravo siyasilere!» Edebiyat Fakültesi deMÜTEFERRÎK kanı saylav oluyor Devlete aid inşaat Bayındırlık Bakanlığı tarafından hazırlanan bir lâyihaya göre devlete aid bütün inşaat ve tamirat bu Vekâlet tarafından yapılacakhr. Trakyada sıhhî teşkilât Sağlık Bakanlığı Trakyadan memleketimize gelen göçmenler hakkında sarî ve muhtemel hastalıklara karşı lâzım gelen tedabiri almıştır. Bu cümleden olmak üzere son günlerde Çorlu ve havalisine bir salgın ha&talıklar mütehajsisı ile dört seyyar sıhhat memurundan ibaret bir müctkdele teşkilâtı gönderdiği gibi mevcud teşkilâta da lâzım gelen hususlan tebliğ etmiştir. ECNEBl MEHAFİLDE 3 Fransız gemisi geliyor . Bu ayın otuzumla Fransız Jandark mekteb gemisile dığer iki harb gemisi limanımıza gelecck ve bir müddet.burada kalacaklardır. Çanakkaleye gelen Avustralyalılar M. Currynin başkanlığı altmda bulunan yedi kişilik bir grup Avustral yadan Çanakkaleye, oradan da Istanbula gelmişlerdir. Avustralyalılar Genel Savaşta Çanakkalede ölen akrabalannın mezarlannı ziyaret ederek, Avustralyadan getirdikleri çelenkleri sevgililerinin mezarlanna koymuşlar ve Truva harabelerini de gezmişlerdir. Avustralyalılar bugün Suriye, Fi listin, Mısır yoluyla memleketlerine dönceklerdir. (Baş tarafı birinci sahifede) Almanyanın bayramı Berlın I Almanya bugün I mayıs millî bayramını kutlulamıştır. Bütün evler, hususî ve resmî daireler süslenmiş ve donanmıştır. Trenler, tramvaylar, metropolitenler ve otomobiller. küçük bayraklarla süslenmiştir. Alman gencliği bugün Lüstgarten de iki yüz bin nümayişçinin iştirak et tiği muazzam tezahüratta bulunmuş tur. Genclik teşkilân şefi M. Baldur von Sirah, Propaganda Bakanı M. Göbels, M. Adolf Hitler nutuklar irad ederek millî birliği, devletin ve yurdun emniyetini temin eden yegâne kuvve tin genclik olduğunu söylemişlerdir. Saat on ikide Tempelhof tayyare meydamnda muazzam tezahürat ve resmi geçidler yapılmışnr. M. Hitler, gene boğazından mustaribdir. Bu itibarla devlet reisinin bu sabah, Hitlerci gencliğin tezahüratı münasebeu'le irad edeceği nutuktan sar fınazar ettiği söyleniyordu. Fakat resmî tahminler hilâfına olarak M. Hitler. saat 8,30 da I mayıs bayramının başlangıcında hazır bu lunmuş ve 7 dakika kadar boğuk bir sesle nutuk söylemiştir. Mmnaileyh demiştir ki: « Büyiik bir devrenın tecrübesini yapıyorsunuz, bu devre Almanyanın yeniden doğuşudur ve bu tecrübe Almanyanın ecnebi memleketler karşısmda vaziyetini tahkim ve tarsin için bir şartör. Yakın bir istikbalde Almanya' yı bir takım fırtınalar ve bulutlar sarabilir, fakat bütün bunlar, bizi şaşırtmı. yacakur. Siz, Almanyanın istikbal ve f emniyetinin zaminleri olacaksmız. Ben, sizlerde iş, sulh ve ayni zamanr da cesaret timsali olan Almanyayı u Avrupada 1 tnayıs hatıraları lâmlıyorum.» Viyanada tevkifat Viyana 1 (A.A.) Polis bu gün, Viyanadaki bütün komünıst mehafiline baskınlar yapmışnr. Beş yüz kişi tevkif edilmiştir. Araştırmalar, komünist olduklan sanılan bir takım haydudlar tarafınan dün akşam Brigite • nauda bir bomba atılması yüzünden icra edilmiştir. Başvekâlet yiiksek memurlanndan doktor Thanhofer ile bir polis memurunun ve iki genc kızm ağır surette yaralanmasını intac eden bom ba infilâkı, bir polis devriyesinin ö nünde vaki olmuştur. M. Thanhoferin sıhhî vaziyeti fenadır. Viyana 1 ((A.A.) I mayıs millî bayramı münasebetile radyo ile neşrolunan bir nutukta, propaganda teskilânnın hükumet komiseri miralay A dam, yalnız vatanseverler ceohesinin umumî toplantılar yapmak hakkına mal'k olduğunu tebliğ etmiştir. Miralay, bundan sonra başbakanı 195 siyasal mahkumu affettigini söy lemiştir. Bu mahkumlann 193 ü, 1934 şubatı sosyalist ihtilâline iştirak etmiş lerdir. Bugün siyasal suçlardan hapiste bulunan 145 ma^krm vardır. İspanyada bir suikasd Barslon I (A.A.) Birçok sendika mensublan tevkif edilmiştir. Geceyansma doğru, tramvay muhavvilelerinden birinin içinde bir bomba patlamıştır. Tramvayların işlemesi inkıtaa uğramıştır. Barslon resmî makamatile zabıtası, General Lopez Ochoaya karşı vaki olan suikasd teşebbüsü hakkında hâlâ ketum davranıyorlar. Bu suikasdin müteşebbisleri, Kral taraftarlanndan. maruf 4 kişidir. Bunlar, tevkif edilmişleıdir. îngiltere Kralınm günü Ingiliz Kralı Beşinci Corcun tahta çıkmasınm 25 inci yıldönümü müna sebetile îngiliz sefaretinde pazartesi günü saat 15 ten 18 e kadar bir resmi kabul yapılacakhr. Ingiliz elçısi Sir Persi Loren îstanbuldaki İngilizlerin tebrikâtını kabul edecektir. Rumen misafirler gittiler Bir haftadanberi Türk Uniyersite lilerine misafir olan Rumen Üniversitesi talebelerile geçen hafta şehrimiz den geçerek Pireye giden kafile ve üç gün evvel şehrimize gelen Rumen Türk Dostluk kurumu üyeleri hep bir arada dün Prenses Marya vaputüe memleketlerine dönmüşlerdir. Rumenli gencler vapurun güverte sinde tstiklâl marşımızı söylemişleı ve nhtımda bulunan Millî Türk Talebe Birliği mensublan tarafından kendile j rine mukabele edilmiş ve çok samimî , bir şek'lde uğurlanmışlardır. merika denız kuvvetlerinin uzun zamandanberi hazırlan • dıklan büyük deniz ve hava manevralan başladı. Tarihte misli görülmiyen bu manevralara 153 harb gemisi ile 466 tayyare iştirak etmektedir. Büyük Amerikan manevralan bir buçuk ay sürecek, haziranm on beşinde nihayet bulacakbr. Bundan on beş gün sonra, yani temmuz iptidasmda ise Japon imparatorluğunun umum deniz ve hava kuvvetleri gene büyük Okyanusta büyük harb manevralan yapmağa başlıyacaklardır. Dünyanm üç büyük deniz devle Tttrn Franstz mahkemesinde Türk tinden ikisinin büyük Okyanusta karajanı töz söylerken şılıklı tertib ettikleri bu manevralann yannki harb için bir prova olduğu zanlara da bakıhnış ve başka güne taTîk Üç gündenberi faaliyette bulun nı bütün dünyayı heyecana düşürmekmakta olan Türk Fransız muhtelit edilmiştir. te idi. Lâkin manevralar başlarken bu mahkemesinde 34 davaya bakılmıştır. Periye bankasile tstanbul belediyesi endişeler birdenbire azaldı. ÇünkG A Bu davalardan Varas ismindeki şir arasındaki davaya da bakılmış, fakat merika, Asyadaki Filipin adalanna isketle Abdülhamid veresesine aid dahâmiller davadan feragat ettiklerini bil tiklâl vermek ve Sovyet Rusya ile müva karara kalmıştır. nasebatını son derecede gevşetmek sudirdiklerinden bu feragatin tesçilile ikBaver Marsal bankasına aîd dava retile Asyada Japonyanm aleyhinde tifa edilmiştir. ile Vander Leseps şirketine aid dava bir harekete geçmiyeceğini anlatb. Bundan başka büyük manevraîar esnasmda Japon limanlarma dostluk nişanesi olmak üzere Amerika umum deniz kuvvetleri Başkumandanı Ami ral Reevesin kumandası altmda bir fi10 göndermeği kararlaşbrarak sami • miyetini izhar etti. Kabotaj hatlanmıza aid 1935 yılı Üniversite, EBüyük manevralardan maksadın yolcu, hayvan ve yük tarifelerinin dündebiyat fakülte Amerika birliğinin sırf Amerika kıt'aden itibaren tatbikına başlanmıştır. si dekanı Mehsmdaki geniş arazisinin askeri, havaî Bundan başka Ekonomi Bakanlığı med Fuad Köpve bahrî emniyetini kuvvetlendirmek kararile ihdas olunan aylık ucuz halk rülünün, merhun^ olduğu, bunun büyük Okyanusun Asbiletleri de dünden itibaren sahlmak Yusuf Akçoraya sularile hiçbir alâkası bulunmadığı, tadır. Bu biletlerin halk tarafından çok dan inhilâl eden mütehassıs ağızlar vasıtasile aynca ilân rağbet göreceği ve memlekette yolcuKars saylavlığı edildi. Amerika donanması harekât saluk faaliyetlerin artacağı kuvvetle una namzed gös hasınm nefsi Japonyadan ve Japonyamulmaktadır. Çünkü, dün ilk gün olterilmesi takarrür ya tâbi yerlerden lâakal 2500 deniz mi duğu halde şehrimizdeki vapur acentaettiği haber veril1 uzakta olduğu dahi bu münasebetle 1 Ian birçok ucuz biletler satmağa başlamektedir. ProfeaSr kaydolundu. mışlardır. Köprülü Mehmed Fuad Amerika hakikaten bütün dünyada Mütehassıslardan mürekkeb bir heKoprülüden boş kalan Edebiyat fakülve bilhassa Asyada Amerikan tefevyet yeni yük ve yolcu tarifelerinin iktesi dekanhğına da, tarih ve coğrafya vuku davasını gütmekten vaz geçmiş üsadî hayatımız üzerindeki tesirlerini görünüyor. Büyük Okyanusun ve cilubesi profesörlerinden Ibrahim Haktetkik edecek ve bu tetkikat müspet vanndaki yerlerin üç büyük devlet, kının tayin edileceği söyleniliyor. bir netice verdiği takdirde, önümüzdeyani îngiltere, Amerika ve Japonya ŞEHlR ÎŞLERt ki tarifede halk için daha kârh şekiller arasmda nüfuz mıntakalanna taksimi tatbikı düşünülecektir. fikrine Amerikalılann şhndi çok ya • Veni iskeleler ADLtYEDE nastıklan. *»İ5JJ'»^tltfk , Seaelerdenfeeri belediyece mukatrer Diğer taraftan Amerika, şnnal kut • olduğu halde tahsisatsızlık yüzünden , Külâh mi, serpuş mu? bundan cenub kutbu Okyanusuna kabir türlü inşa edilemiyen bazı iskele Yenicami kayyumu lsmail haVkm dar uzanan Amerika kıt'asında rakibler bu sene zarfında behemehal yapı da Bolu mahkemesince yapılan takisiz ve ortaksız hâkimi mutlak olmağı lacaktır. kat'î surette kurmuştur. Amerika As battan dolayı dün Sultanahmed birinllk olarak yapılacak iskeleler ara yada kaybettiği menfaatleri ve top ci ceza mahkemesinde kendisinin issında bakırköy iskelesi vardır. raklan kendisine daha yakın olan Atinabe suretile ifadesine müracaat edilmerika kıt'asında telâfi etmek istiyor. Lâmbasız sokaklar miştir. İddia edıldiğine göre suçlu, IsBunun bir delili Amerika meb'usan tanbula gelirken Boludan geçtiği sı îstanbulda hâlâ, elektrikle tenvir emeclisi askeri encümeninde hava kuvrada serpuş kanununa muhalif olarak dilmemiş sokaklar vardır. Belediye, başına külâh giymiştir. Dün de mah • vetleri şefi General Andrewsın ahvayeni sene bütçesi tasdik edildikten sonli fevkalâdede Amerika kıt'asındaki kemeyc başında kadife bir serpuşla gera bu sokaklara da lâmbalar koyacakîngiliz ve Fransız müstemlekelerinin \e len Ismailden bu cihet sorulmuştur. ör. askeri üslermin derhal zaptedilmesini Suçlu serpuşunu göstererek Boludan Yedikule pazan tavsiye etmesidir. geçtiği sırada da başında ayni şeyin Bu tavsiyeye nazaran Amerika devYedikule, Samatya ve Mevlânekabulunduğunu söylemiş ve bunun kü letinin bir harb tehlikesi vukuunda ilk pı gibi fakir semtlerin havayici zarurilah telâkki edilemiyeceğini ileri sür işi Ingiliz ve Fransız topraklannı basyelerini temin etmek üzere Yedikulemüştür. Mahkeme istinabe varakası km yaparak zaptetmek olacaknr. Bu de çarşamba günleri bir pazar kurul nın Bolu mahkemesine gönderilmesine hareket tarzuun hukuku düvele münamasma karar verilmişti. karar vermiştir. fi olup olmıyacağı Amerikanın emniyet Çarşamba olmak dolayısile bu pa ve hakimiyetini muhafaza düşüncesi zar ilk defa olarak dün kurulmuşhır. Zengin kadının katilleri yanında mevzuu bahsolamaz. Badema her pazar günü burada pa Birkaç gün evvel Sanyerde bir dHulâsa cihan politikasının yeni ve zar kurulacaktır. nayet olmuş; Elmasyan isminde zengarib bir cilvesi de Amerika kıt'asmda MALtYEDE gin bir Ermeni kadını öldürülmüştü. tebellür ediyor. Maharrem Feyzi TOGAY Yetim, dul maaşları Bu cinayetten dolayı evvelki gün şüpbe üzerine yakalanan Halid, Receb Ankaradan şehrimize gelen malö ve Enver haklanndaki tahkikata de mata göre, yeni bağlanan tekaüd, dul Şamdan bildirildiğine göre Kral Ibve yetim maaşlannın tediyesinde bi vam edilmektedir. Bunlardan Enver nisüudun oğlu Emir Süud mayı rikmiş olan miktann ancak beş senelıği cürmünü itiraf etmiş vaziyettedir. Cina sm sonuna doğru bir Ayrupa seyahaverilebildiğini nazan dikkate alan Kayeti Mehmed isminde bir arkadaşile tine çıkacak, bu seyahaünde kendisı • mutay Ekonomi encümeni, Maliye ne Hariciye Veziri Fuad Hamza reyaptığını söylediğinden dün Mehmed Bakanlığınca, bundan beş sene evvelki de tevkif edilmiştir. Tahkikat bir iki fakat edecektir. Emir Süud evvelâ istihkaklann da verilmesini temin eyleParise gidecek, oradan Londra ve güne kadar inkişaf edecektir. Berlini ziyaret ettikten sonra Anka raya uğrayacak ve Suriye Mısır yolile Hicaza dönecektir. Fuad Köprülü Yeni tarifeler Halk biletlerile beraber tatbika başlandı İbnissuudun oğlu geliyor Almanların bayramı Almanlann ulusal bayramı münasebeule dün gece Tetonya kulübünde bir müsamere verilmiştir. Müsamerede Alman General Konsolosu doktor Toepke bir nutuk söylemiştir. Dün sabah General von Steuben vapurile şehrimize gelen 400 Alman cezgini de müsamerede hazır bulunmuşlardır. Seyyahlar bugün gideceklerdir. Bizde 1 mayıs " ' " ' FIRKADA Receb Peker îstanbula geldi Halk Partisi Umumî Kâtibi Re ceb Peker, Rahatsız olan refikasının tedavisile meşgul olmak için dün An • karadan şehrimize gelmiş ve karşılanmıştır. Receb Peker pazar gününe kadar burada kalacak ve pazar günü akşamı Ankaraya dönecektir. Arle muhakemesi! Bize derdlerinizi, geçimsizlik lerinizi, ve müşküllerinizi y*zı nır. «Aile Muhakemesi Muhar riri» miz sizinle meşgul olacak ve içinde bulunduğunuz zorluklardan kurtulmanıza yardım edecektir. Mektublar gazetede «Aile Muhakemesi Muharriri» ne yol lanmalıdır. Cumhuriyet Şisede dans ederek eğlenenlet Dün 1 mayıs amele bayramı idi. Maamafih şehrimizdeki amele teşekküllerinden hiçbiri bayram yapmamış ür. Yalnız bazı kimseler ailece kırlara giderek. yiyip eğlenmişlerdir. Istan bul Rus konsoloshanesi memurin ye müstahdemini de ağac yapraklarile süslenmiş, 7. 8 otomobüle Tarabyaya giderek oradaki sefaret binasında I mayısı tes'it etmişlerdir. 1 mayıs dolayısile şüpheli vaziyet leri kendilerinin nezaret altmda bulundurulmasmı icab eden birkaç kisi de dün akşam serbest bırakılmışlardır. 1 mayıs şehrimizde hâdisesiz geç « \ miştir. Nushuı 5 Kuruştur JTurkiye Senelik Aifa aylık Oç ayhk Bir aylık 1400 Kr. 7S0 400 150 Hariç tND Kr. 1450 yoktur 800