2 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 10

'10 Cmnhuriyet 2 Mav» 1935 Fransa, altın kayası üstünde daha ne kadar tutunabilecek? Bir Ingiliz iktısadcısı diyorki «Fransızlar bizim paramız Cebelitarık boğazı kadar kuvvetlidir. diyebilirler, ama...» Ispanya dürüst hareket etmiyor Türk yumurtalanmn parası verdirilmeli Yumurta ihracat tacirlerimiz dün Türkofiste mühim bir içtima yaparak îspanyaya yumurta ihracatımızın son aldığı şekil üzerinde görüşmüşlerdir. Ispanya ile aramızdaki ticaret an laşması 23 mayısta nihayetlenecek tir. Fakat yeni bir ticaret anlaşması yapılması için Ekonomi Bakaniığı müşavirlerinden Necminin başkanlığı albndaki bir heyetimiz Madridde bulunmaktadır. îş bu safhada iken dün Ispanyadan gelen bir telgrafta Ispanya hükumeti nin Türk yumurtalannın ithaline mâ ni olduğu şeklinde bir haber gelmiş • tir. Verilen malumata göre Ispanya hükumeti Türk yumurtalannın bede lini ödetmemektedir. Alâkadarlar dün yaptıklan toplanhda bu hususta teşebbüslerde bulun mağa karar vermişlerdir. Rasin külliyatından: Ester Türkçeye çeviren: Ahmed Rejid (H. Nazım) Millettor arasında mal alıp vermek na«1 blr medeni zaruret ise fikri mübadele de öyle bir ihtiyacdır. Mal satıp mal satın almayı tüccar zümresi yapar. Beriki isi mütercimler beoerir. Fakat tercüme, öbur isten daha naziktir. Bir tacir, kendi ticaret evtnin bulunduğu muhitte istihsal olunamıyan eşyayı seçip yabancı yerlerden getirtir, piyasaya döker, Fi kir mübadelesinde mutavassıt rolü oy nıyanlar da kendl yasadıkları sahadaki harsî boşluklan veya bedil ihtiyaclan kavrayıp ona göre eser seçmefc mecbu riyetindedirler. Bu, bir kumas. veya makine getirmeğe benzemez. Çok ince bir alışveriştlr Demek istiyorum ki başka dillerden türkçeye çevrilecek eserler, bizde ya bir boslugu dolduımah, yahut kendi yazı cılanmızın bize veremediklerl bedil heyecanlan vermelldir. Bunun birinci kusnu nisbeten kolay yapüır. Çünkü fen yolunda, felsefe yolunda bizden henüz üstün olan milletler vardır, onlann yarattıklan eserleri bulmak ve dilimize çe virmek güc bir iş değildir. Lâkln bedii zevk alanında isabetli seçls yapmak zordur. Iş kanunu lâyihası dün Kamutaya verildi Hükumet 146 maddesi olan bu kanunla bütün İşçi hukukunu teminat altına almaktadır Bir Alman karikatüristi gırtlaklartna kadar alttn biriktiren Franta ve Amerikanın tazyiklerini böyle gösteriyor Sphere Ingiliz mecmuasında dün ya ve bilhassa Fransa iktısadiyatma dair mühim bir yazı çıkmıştır. Mu harrir diyor ki: Bir Fransız, resmî Fransa Banka sına müracaat edip te elindeki kâğıd paraya mukabil altın istese derhal kendisine 3000 liradan aşağı olma mak üzere bir miktann altın külçe halinde verilebileceği söylenir. Fa kat altın lira isterse verilemez cevabı nı alır. Halbuki Fransa Maliye Nezareti ilk defa olarak piyasaya yeni yüz franklık altın paralar çıkanyor. Hal buki eski Fransız altınlan halk tara fından kasalarda saklandığına göre niçin bu yeni paralar da onlann ya nında tutlmasın! 40 milyon ahalisi olan Fransada piyasa ihtiyaclannı temin eden 81,5 . milyon franktan 47 bir rubu milyonu kâğıd paralardır. Bu sene 17 milyon liralık altın lira mevkii tedavüle ko nulacak ve 1940 senesine kadar bunlann darbına devam edilecektir. Bütün dünya ne yaparsa yapsm görülüyor ki Fransa altına bağllı o larak kalacaktır. Hatta İsviçre ve Holanda da altından aynlsalar bile o yalnız başına san külçelerine daya nıp gidecektir. Fakat hakikatte Fransa paralan, kıymeti düşen memleketler listesinde yedinci olarak gösteriliyor. Almanya markla oynadığı büyük oyunlar dolayısile bu listeye dahil değildir. Almanya için deniliyor ki bir gün millî iflâs vaki olacakbr. Fakat bu iflâs zaten birkaç kere müflisolmuş bir hükumet için haizi ehemmiyet değildir. Hitler tekrar si lâhlanma masrafını istikbalde yapıla cak olan imar plânlanna mukabil Raysbankla diğer bankalardan borc alarak temin ediyor. Fransada ise dahilî fiatlerin yük selmemesi için haricden mevaddı ip tidaiye alınmamasmı temin etmek lâ zımdır. Halbuki dünyanın her tarafından mübayaa edilen mevaddı iptidaiye için Fransa Bankasına 80 bin muhtelif bono gelmektedir. Fransa şimdi pek durgun bir hal dedir. Ahalisinin mühim bir kısmı aylıkçı diğer kısmı mütekaiddir. Sanayi ve ticaret durgun bir haldedir. Akdeniz sahilinde seyyah getirmek için yapılmış şehirler varidat temin etme mektedir. Buna mukabil Fransızlar diyecekler ki bizim paramız Cebeli tank Boğazı kadar kuvvetlidir. Fakat Ingilizler de 1931 de öyle diyorlardı! Bütçelerini her sene kâğıd para üzerinde tevazün ettirmek üzere yeni vergilerden mütehassıl varidat kazanclar arasında göstenlıyor. Fakat maalesef bu vergiler halktan tamamıle toplanamıyor. Bunun üzerine bir de mütemadî silâhlanma masraflan ilâ ve edilirse o vakit serbestçe denilebilir ki bütçe tevazün etmiş değildir. Fransız sanayiine gelince: 1931 senesini, % 100., vahidikıyasi farzedersek bugüneşya fiatleri % 73 düşmüş, fabnkalann istihsajâö da *y t ni nisbette sukut etmiştir. Demir sanayiinde sukut % 68, o tomobilde % 66 dır. En mühim mesele olan işsizlik hergün tedricî bir surette ziyadeleşmek tedir. Sanayide çalışanların % 10 u tamamile işsizdir. Mütebakisinin ellisi yanm ücretle çalışıyorlar. Resmen hükumetten yardım gören işsizler 600,000 kişidir. Halbuki 1931 de bu yekun 50.000 den ibarettL Fransaya iş bulmak için gelen ya bancı muhacirlerin miktan 800,000 kişidir. Fransız frangı hahikî fiatinden % 30 yüksek tutuîduğu takdirde da hi vaziyetin düzeleceği ümid edilmi yor. Fransız şimendiferleri günde 80 bin lira zarar etmektedir. Brüksel sergisi ve Londrada Kra! Jorjun 25 inci senei devriyesi dolayısile yapılan şenliklere seyyahlann akın ettiği görülmektedir. Bu şerait dahilinde Fransaya seyyah gitmiyeceği muhakkak olduğuna nazaran Fransa nın varidabnın nekadar azalacağını siz de tahmin edebilirsiniz. Acaba Fransa altın kayası üstün de daha nekadar Flanden politikası nı takib ederek oturabilecektir. Bulgaristanda Japon satış teşkilâtı Bulgaristandan son gelen haberler piyasada büyük bir alâka ile karşılanmıştır. Japon Bulgar ticaretine da ir olan bu haberlere göre iki memle ket arasında ticareti kolaylaşbrmak üzere Japon mümessilleri, Japonyanın Bulgar ticaretine kolaylık gösterece ğini fakat Bulgaristanın ülkesinde or ta Avrupa piyasalanna nüfuz edebil mesi için Bulgaristanda bir Japon sa tış teşkilâtı kurulmasma imkân veril mesini taleb etmişlerdir. Japonya bu husustaki müzakerah kolaylaştırmak üzere Bulgaristandan 180 milyon le va kıymetinde tütün almışbr. Ayni maksadla Uzakşarka bir seyyar sergi tertib edilmek üzere Japonyanın Sofya. Ticaret Odasınm emrine bir gemi verecektir. . . Yaş meyva ihracatmifz Türkofis bu sene yaş meyvalanmı zın hariç piyasalara çıkanlması için şimdiden tedbirler almaktadır. Ofis yaş meyva ticareti yapan tacirlerin mütaleasmı da almıştır. Bu sene bilhassa fazla miktarda yaş üzüm ihraç edeceğimiz ümid e dilmektedir. Bilhassa Almanyadan ve Çekoslovakyadan yaş üzümlerimize fazla taleb vardır. Türk Alman ticaret mukavelesi mer'iyette Almanya ile aramızdaki yeni ticaret anlaşması hükümleri dünden iti * baren mevkii tatbika girmiştir. Bu suretle Yumurtadan başka bütün ihraç eşyamız Almanyaya serbestçe gire cektir. Yumurta ithalâb kontenjanla yapılacaktır. Kongreye gidecek raporlar Ticaret Odası idare heyeti dün de toplanmış ve Odalar kongresine gön derilecek raporlann tetkikine devam etmiştir. Oda Tetkikat şubesi müdürü Hakkı Nezihi Erkson yarın Ankaraya gidecektir. Bandırmada ve Karacasuda Çocuk haftası Nazilli fabrîkasınm temelatma merasimi Sovyet Rusyadaki sanayici genc lerimizin stajlan devam etmektedir. Oradaki Teknikom müessesinde Na zilli fabrikasına aid projelerin hazır lanmasına başlanmıştır. Rus mütehassıslan ve mühendisleri bu projeleri 15 temmuzda getireceklerdir. Nazilli fabrikasmın temel atma merasimi bu ayın on beşinde yapılacak, merasime Başbakan îsmet Inönü başkanhk edecektir. Yeni fabrika 937 kânunusanisinde işlemeye açılacakhr. Italyada deniz hatlan tahsisatı Bandırma «Hususî» 23 nisan Çocuk haftası Bandırmada da ha raretle kutlulandı. Haftanın her günü tertib edilen muhtelif eğlenceler ve müsamerelerle çok neş'eli ve «evinçli geçti. Resmimiz Zabitan Yurdu «alonlarında verilen çocuk balosundan bir manzarayı göstM* • mektedir. Karacasu «Hususî» BuradV Çocuk haftası çok güzel geçmiştir. Bütün şehir baştanbasa bayraklarla donanmış, Belediye tarafından çocuklara şeker tevzi edilmiş, mü samereler verilmistir. Gönderdi ğim resim Cocuk Esirgeme Kuru mu menfaatine rozet dağıtan yav • rulan göstermektedir. îtalya hükumeti 193536 senesinde vapurlara verdiği tahsisat miktannı evvelki seneden 24 milyon liret fazksile 287,500,000 lirete iblâğ etmiştir. Bu fazla tahsisabn hemen hepsi de cenubî Afrika seferleri içindir. îtalya hüku meti Avustralya seferlerini tahdid ettiği gibi başka bir takım hatlan da lâğvederek tahsisatlannı kesmiştir. (Baştarafı birinci sahifede) şahsî ve ciddî bir mazeretinin tahak * km akraba bir araya toplanarak ev i kuku. çinde yaptıklan işler bundan müstes Ancak mücbir sebebler hariç olmak nadır. Maamafih işçilerin sıhhatlerini üzere yukarıki ahvalde bir ay evvel • krumağa aid hükümleri işçi adedi on den haber vermek çarttır. Ihbar şarü * kişiden az teşebbüslerle aile efradı na riayet etmiyen taraf diğer tarafa nın bir arada yaptıklan işler hakkın muhik bir tazminat ödemeğe mahkum da da caridir. olur. Bu tazminatın miktannı işin maKanun lâyihasınm ikinci maddesi hiyetine ve mukavelenin müddetine göle işçi ve iş sahibi şöyle tarif edilmek re hâkim tayin edecektir. Muayyen bir tedir: müddeti olmıyan iş mukaveleleri 15 Bir iş akdi dolayısile bedenî veya gün evvelden ihbarsız feshedilirse vazıfikrî hizmetini veya bunlann her ıkı feye nihayet veren taraf 15 günlük taz sini birlikte başkasma kiralayan kim minat ödiyecektir. Lâyihanm 16 ncı seye işçi denilir.. Bir iş akdi dolayısi maddesi işçi ücretinin en geç bir ayda le bir başkasının hizmetinden istifade ve tedavülü mecburî para ile ödeneceeden hakikî veya hükmî şahsa iş sahiğine dairdir. bi denir. Müdürler idare müdürleri ve 24 üncü maddesi iş sahiblerinin iş • umumiyetle müessesenin sevk ve ıdaresi çiye tatbik edecekleri cezalan gösterini gören kimselere iş sahibi vekili deyor. Bunlar daimî talimatta gösteri nilir. Bunlar bu sıfatla diğer iş sahiblenlerden gayrisi olamaz. Para cezalalerinin mümessili sayılırlar. Lâyihanm n 3 yevmiyeyi geçemiyecektir ve der üçüncü maddesi iş kanunu hükümle hal işçiye bildirilmesi lâzımdır. rine tâbi tutulan sanayi müesseselerini Cezalardan alınacak paralar da işçi şöyle tarif etmektedir: yardım sandıklanna yatınlacak ve yaa Hertürlü madenleri çıkarma hud iş sahibi tarafından senesi içinde Nitekim otuz yıllık bir sükun devresl veya taşocaklan işleri. gene işçi menfaatine işlerde sarfolu geçirdikten sonra gene yazıcılık hayatma b Ham yan ve tam mamul ipnacaktır. Lâyihanm 26 na maddesi iş dönen H. Nazım, Rasin külliyatım ter. tidaî maddelerin işlenmesi, temizlen günü müddetini azamî 8 veya haftada cumeye kalkışmakla bu zorlugu tecrübe mesi, şeklinin değiştirilmesi, süslenme48 saaat olarak tesbit etmiştir. Çalış etmiş oluyor. Kendl hesabıma ben, Esteri si, sabş için hazırlığı işleri. ma müddetine müteallik hükümlerin z Hertürlü montaj, tamir, temiztürkçe okumakla hiçbir zevk almış olmamuhtelif sanayide tatbik zamanlan lkleme sökülüp takılma işleri. tısad Vekâleti tarafından hazırlanacak dım. Nasü alabilirdim ki Ester. bir Türd Müteahhid sıfatile bina yapılbir nizamname ile tayin olunacakor. fcü heyecana düsürecek mevzulardan saması ve tamiri ve tadili ve bozulup yıMadenlerde ocak medhallerinden yılamaz. Onu Rasin, mukaddes kitablarkılması işleri ve bunlara yardımcı sı girip çıkmak müddetleri de iş müdde dan ilham alınmanın moda oldugu bir naî işler. tine dahildir. Cünün ortasma doğru devirde ve tam 246 yıl ewel yaadı. Bu n ' Yol, demiryolu, tren, tünel. işçilere en az bir saat istirahat verile günün zevkl, o günlerin zevklne elbette köprü, ana lâğımı ve kuyulann yapılcektir. Fakat 5 saati geçmiyen işlerde uymaz. ması ve tamiri işleri. istirahat mecburi değildir. Gece ve Sonra Esteri, biz de Rasin gibi aslından f Elektrik ve hertürlü mütehar gündüz çalışmalan mecburi olan mürik kuvvetlerin istihsali, tahlili, nakli okuyabilen bir milletiz. Mukaddes kitab. esseselerde bir hafta geceleri çalışanlatesisat ve tevziat işleri. rın ertesi hafta gündüzleri çalışmalanların hayal ve ?iir dola sahUelerini kac Su ve gaz ve tesisab ve işletilnı temin eden tertibat alınacaktır. nstırmıs ol*n her Türk Ester hikâyesinl mesi işleri. 31 inci maddeye göre hastalık ve res« bilir. O halde H. Nazınun blze Rasinden h Telefon, telgraf, telsiz telefcn mî tatillerden bir gün evvel işin en geç Est«rl getirmesinde tek bir düşuncenin tesisab ve işletmesi işleri. 12 de bitmesi lâzımdır. âmil oldugunu kabul etmek icab ediyor: i Gemi ve vapur inşası, tamiri, Kanun lâyihasına işçinin sıhhatini Şairdeki üslub giizelllğini biae tattırmak! tadili, bozulup dağılması işleri. koruyan mühim hükümler de konmuşHemen söylemeğl vazlfe tanıyorum: j Karada nakliyat işleri. tur. 35 inci madde k«f • «t»A:^ ı* • H. Nazım, bu düşüncesini yerine geUre. •y*rîn<K*lşŞaerin sıhhat ve etnirîyet îirt"'M';££•G3I vie 'nehirlerde insan, eçya * memlş v« blze Rasinden blr tad. vere lanhı temin etmekle müfeeflef tatrrttışyç hayvan nakli işleri. esyanm istas nremistir. Hem türkçeyl, hem fransacayı tur. Bu şarh haiz olmıyan iş 91 yerferi yon, antrepo, iskele, Iimanlarda işlençok iyi bilen salr müterdmln Rasinl bü. kanun mer'iyete geçtikten sonra açı tün incellfclerile kavradığında «üphe yok. mesi ve boşalhlması işleri. lamıyacaklan gibi ençok 15 gün zar1 Matbaa işleri. Lâkin anladığını anlatamıyor, aldığı hazzı fında bu sıhhî şartlara uydurulmıyan Kanun bu müesseler haricindekile iş yerleri de çahşbnlmıyacaktır. bize devretmiyor ve bu sureUe de Ra • rin sanayi müessesesi olup olmadığının Ekonomi ve Sağlık Bakanlıklan sin, tercümede görürtmüyor. Meshur tenkldci Salnt© Beuveün bu tesbiüni Ekonomi Bakanlıgına bırak müşterek bir nizamname ile iş yerle Ester terajedisi için şu satırları yazdığı maktadır. Devlet, vilâyet .belediyele rinde riayet edilecek sıhhî şartlan, kulkitablarda yazıüdır: ,rin idarî teşkilâtı müstahdimleri ise bu lanılan makineler, aletler ve iptidaî < C'est l'epanchement le plus pur, la kanun hükümlerine tâbi tutulmıyacak maddeler yüzünden zuhuru melhuz plainte la plus enohanteresse de cette tir. kazalann sari ve meslekî hastalıklann im« tendre qui ne savalt assister â la Lâyihanm 7 nci maddesi hizmet akönünü alacak tedbir ve vesaiti iş kazaprtse d"habit d*une noice sans se noyer dini devamlı veya kısa olmak üzere ilanna karşı i; yerlerinde bulundurul dans les lannes. > kiye ayınyor. 30 günden eksik hiz » ması mecburi tedabir levazımuun buBiz, elimlzdeU tercümede Sent Böve metler kısa hizmetlerdir. Devamlı hizlunduğunu tayin edeceklerdir. hak Terecek mlnlmlnl bir incelik bulamadık. Mevıuun nezaketl, ifadenin ağır met akidlerinin yazılı mukaveleleıe Lâyihada ağır ve tehlikeli işlerde lığı arasmda kaybolup gitmistir. Hele bağlanması şarttır. çalışacak işçiler ve vücudca bu hiz Rasin, tercümenin hiçbir «ahifesine soBu mukavelelerde iş sahibinin, işçimetlere dayanıklı olduklan hakkında kulamamıştır. Bu, bence gayet tablî bir nin isimleri yazılacak, yapılacak, ve bir rapor olmadan işe ahnmıyacaklar şeydir. Çünkü: rilecek ücret miktan eğer mukavele tetkik edilecektir. «Bu memlekette şahlan adi fanlterln muayyen bir müddet içinse bu müd Kanunda sigorta haklan hakkında gfolerinden uzak tutan sert kanunlan det ve iki tarafın mutabık kalacaklan da mühim hükümler vardır. Tehlikeli bilmiyor musunuz? Onların müthlş azahususî şartlar sarahatle yazılacaktır. işlerde çalışan bütün işçiler işe başla meti sarayları içinde kendilerini teba Devamlı hizmet akidleri için en çok madan evvel iş kazalanna karşı sigoralarına görunmekten müteali gibi göstalı sayılacaklardır. terir. Davet olunmadan huzurlaruıa glr bir ay tecrübe müddeti kabul edilmiştir. Maamafih bu müddet mukavele iKanun lâyihası ölen işçinin yetim meğe kalkan cür'etkann eger şah le daha eksik rutulabilir. Bu müddet çocuklan ve arkada bırakbklarına ya. mücrimi kurtarmak için korkunc asa. için de her taraf ta akdi tazminatsız ve pılacak yardımı da tesbit etmektedir. smı derhal ona öptünnezse cezası idamihbarsız feshedebilecektir. 10 uncu îş kanunu lâyihası işçiler için grevî dır» gibi esfcl Babı&li üslubunu andıran sözler arasına Rasinin ruhu slnemez. Bu madde muayyen bir müddet ihtiva eve iş sahibleri için lokavb yasak et * cümleleri bir de sahnede söylenir olarak den akidlerin hilâfında sarahat yok miştir. İki taraf arasmdaki ihtilâf « tasavvur edellm. OözümüzOn önüne yersa müddet bitmeden evvel hangi ah lan uzlaşbrma heyetleri halledecek lerini bırakıp tiyatrodan kaçan küme . valde feshedilebileceğini tesbit etmektir. Bundan başka Ekonomi Bakanlıler gelivermez ml? tedir. Bu sebebler şunlardır: ğmca tayin edliecek şehirlerde viîâyet H. Nazım, trajedideki isimleri de franmerkezlerinde iş bulma idareleri ve Mücbir sebebler, iş sahibinin işi lassızca şeklllerile atauştır. Bu suretle Ve. Ankarada bir iş bulma umumî mer fiye etmesi, (Lukavt) müstesna, işi küzir Hamanın adı «Aman> biçünine gi kezi de açılacakbr. çültmesi, işçinin o işe devamına mânii riyor. Halbuki üstad mütercim, bizden çok iyi bilir ki, şark masallarında iyl müjavlri <Asaf>, kötü müsaviri de «Haman» zum görmüyoruz; çünkü hepsi milletarafı birinci sahifede) temsil eder. Martoşe adı da, o ayarda ol. tin hatırasmda dipdiri yaşıyor ve her de mes'ud bir hâdise teşkil etmesi mamakla beraber, gene şarklılann kul dir: gün minnetimizi atırarak... lanışma göre yazılması icab eden tanılAydın hattı hakikaten Anadolu cenBu mukavele sırf devletin şeref ve netinin en güzel yerinde, en hâs bahmış isimlerdendir, aslında Mordehaydır. itibarına dayanarak ve teminatsız olaçesinde örülmüş bir hattı ve onu da Esterin arkasından gelen Atalı hak rak akdedilmiş ilk mukaveledir. Bamillî idareye almakla biz belki en yuıdırlık işlerinde hergün başarü kmda birşey söylenüyonmı. Çüıikü Rasimakta olan birçok mühim işlere ilâ • büyük işlerimizden birlni yapmış olnin kaleminden ikiz olarak doğan bu iki duk. Hâdisenin ikinci ve üçüncü mü« veten devletin iktısadî menfaatine olfacia, H. Nazınun elinde de gene ikizll&i him tarafı da şudur: duğu kadar siyasî şeref ve haysiyetimuhafaza etmişlerdir. Güzelliklerinden Bulgar hududuna kadar olan kısa ni de yükselten bu yeni muvaffaki Şark şimendiferleri hattı istisna e • yetten dolayı Bayındırhk Bakanııu hayli şey kaybederek!.. dilirse artık Türk topraklarmda ec • bütün kalbimizle tebrik ederiz. yüksek bilgisine, şark ve garb dille nebi ellerin işlettiği demiryolu kal • Ali Çetinkaya Bakanlık sandalye rindeki derin vukufuna, şairliktekl ta . mamıştır, bir. Mukavele münhasıran Sine oturduğundanberi, bilhassa de > celiğine ötedenberi hayran olduğum sayTürkiye Cumhuriyet hükumetinin şemirbaş Bakanımızın en büyük vatan refine istinad etmektedir, iki.. Bu gı değer üstadm tercümelerinde bugünü meselesi yaptığı demiryollar siyase « günün buhranlı dünyasında bunun düsunmelerini dilerim. Çöktikleri zah . tinde bizi birbiri arkasına şerefli mumanası zannedildiğinden çok daha bümet ancak bu suretle faydalı olabilir. vaffakiyetlerle karşılaştırdı. Diğer yüktür, ve düğün bayram yapmamıza W. T. T. hizmetlerini burada sıralamağa lü değer. Nafianm bir zaf eri daha