16 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

\ Hayat Ansiklopedisi inci cüzü çıktı 32 İnkılâp Ookuzuncu sene: No. 3240 urnhuriyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Teîgraf ve mefctnp adresi: Cnmhuriyet, lstenbul Posta kutusu: lstanbul, No 248 Telefon: Başmunanrtr: 22368. Tahrtr mfldflrtt: 23236, tdare müdürü: 22363, Matbaa. 20472 Salı 16 Mayıs 933 Hayat Ansiklopedisi BSviik bir kütüphanevi bir arada evinize getiren e i faydalı eserdir. Her evde hlr »ane bulunmak lâzımdır. Maliye Vekilinin Mecliste mühim beyanatı ıııııııııınıııiMııııııııııııı 1 «Alelâde fanilerden ebedU yet kadar farklt bir dâhi biitün cihana gosterdi ki her şeyi yıkilan Tnrkan yüreğinde hiç bir zaman ytkılmtyacak bir iman Türkiyesi vardır.ıt hir söz değil, bir hrka düstunı değil, tarihin yüzünü canlı bir yakaya çeviren canb kuvvettir... Son mkılâbımız medeniyet yolunda aklı şasırtacak kadar geniş bir adım olda: Kamm, kılık, tiire, hayat, yazı, dil, hatta kafa ve hatta yürek, hepsi değişti ve değisiyor. On senede cemiyetimizm simasma ve vatanm manzaralarma on asnn getiremediği bir baskahk geldi. Yeni ufuklarile Türkiyeyi dünkü gözler bile tanıyamazlar. Eski zaman arhk wtikba] müverrihlerinin nesterine teslim edümek için morga yabnlmıs cansız bir cesettir... Ooh, eski fikirler, eski yasayıs, eskî kasabalar ve bütün eskilikler, hepiniz için yeniden doğmak çaglan gebnis bulunuyor. Bizi gürbüz yasatmak için inkılâp sizi fakir ve harap yaşaUn basiretsiz devri öldfirdü. Siz ölçösfiz ve hendesesiz, korku içinde aczin ve cehlin ellerile yetişmiştiniz: Mimarmız düsünmemekti, ve plânınız kör tesadSf; ve yanyana sokulunca çirkin bir sefalet cemiyeti oluyordunuz... Şimdi memlefcette herseyi kendi yüksekligme çekmek istiyen yüksek bir kuvvet var. Mazmm uykuda bırakhğı Tiirk diyan bugün terakki haritası Sstikıe ifibniş dücünnyor; ve aydmlık bir istikbal her tarafta kale kapılanmızı sarstyor: Sözle açamazsa zorla açacak... tnkılâp ustasi hiç bîr tasavvurunda hayat ve medeniyet olçfilerinden flhara almagı nnutmyyor: Plânı daima faydahyı güzel ve kârfayı sevimli etmek, ve ( S M K ve sevimliyi sağlam kurmaktır... Başı yalnız yeni fikirler ve bakir bir elektrik dolu. Zekasmm tazyfla 3e cumhuriyet barometresine her saat: «Yüksel ve yüksel!» diyor; ne kasırgad«n endisesi var, ne tufandan pervan... Onun dehaetinden siddet alan bir me» deniyet seferi hazırlandı. Arhk yuc« bir merkezden radyo Rİbı canh ve ahenkli daihian zengîn düsunceler oğlen giinesmin sakuK ziyası halinde bütün Türk baslannı aydmlatıyor. Onun kuvvetli tesvikile yarm eb'admı asnn pergelinden almıs miiesseseier vatanm her semtinde: «Biz tarih gibi müebbet yasamak için hazırlanan Türk bmalanyız!» divecekler. Maamafih görmemezliğe gelmiyetiın ki hâlâ kafalanmızın bir kısmı kökünden mazive asılmış ve yapraklan yerde sürönen bir cıltz ot halmdedir. Zira mazi ahtapotunun cıvık ve sıvıstk kollanndan ruhlanm kartaramıyanlar inkılâbm yüksekliğini kavnyamazlar... Mazi, o çok parlak bile yaşamış olsa zamamn bir ölü parçasıdır; kuvvetli yasamak îstiyen bir vicdan için sağiam bir istinat sathı teskil edemez. Ona baglı kalan bedbaht her ne islese faaliyeti kendi kıymerine kefen dokumak kabi • Imden kalır. tçinde teneffus etmediği devirlerm yavan hulyasile geçinmek ancak ilerive ve yukanya bakmaktan ürken pısınk dimağlann kândır. Zekâsmı halin gerismde çalıstırarak yangm küllerinden aydmhk bekliyen zavalblara çok acunalıyız. tnlnlâo bu hususta heDİmizden daha şefkatlidir. Onun icrn Ok hamlelerüe genç ve dkıç kafalan köhne müesseselerin pençelerinden kurtarmak istedi; o muesseseler ki çoktanberi mevcnt olmalarmdan başka •ucutlerme luzum hissettirecek bîr *ebep yoktu; ve oyle iken akıllann düsünmek, bilmek ve aniamak haklannj kıstıkça kısmaktan geri kalmamışlardı... Müzeleri, tarihi, an'anesi ve bütun kttabelerüe eski asırlar eğer istikbale vereceğimiz guzel sekli telkin etmiyorsa CENAP SEHABETTtN İMdbadi i uneü sahifede) Maliye Vekili önümüzdeki malî yılın gaz imaline başladı bu yıldan daha iyi ğeçeceğini söyledi Von Papen Almanyanın sulhperverliği kamusun Söz alan hatipler hükumeti mütevazin bir bütçe hazırladığı için tebrik ettiler, bazı talepler ileri sürüldü ve kısa münakaşalar oldu Ankara 15(TeIefonla) B. M. Mecüsi bugün Kâzım Paşa Hazretlermm riyasetinde topTânarak bütçe müzakere • sine basladı. Makanu riyaset, bütçe münasebetüe cumadan maada hergün toplanılmasmı cumartesi günleri, bfitçeden gayri maddelerm, diger gün • lerde de bütçenin tetkikini teklif etti. Riyasetin bu teidirl kabul edilerek bâtçenîn mSzakeresine geçildi. Maliye VekUİ Mustafa Abdâlba% Bey kürsüye gel«rek beklenen nutktHiu söyledi. dünyayı sarsan iktısadî buhramn bizim gibi ihracaü ziraî mahsule inhisar eden n>emleketlerde mühim akisleri olmuştur. Ziraî mahsuller kıymetlerini sınaî mamulât kıymetlermden daha yüksek bir nisbette kaybetmistir. Bu fiat düs künlüğünü bir taraftan ihracat mallan mızm miktarlannı artırmakla telâfiye uğrasvken diğer taraftan gümrük ma nialan, kontenjantman sistemleri, döviz tahditieri yolunda her memleketin aldığı tedbirlerie karsılaşıldığı malumdur. Bu şartlar altmda malî ve millî birnyemizde hiç bn sarsmtıya meydan vermeksizm yürâyebilmek, cumhuriyet umdeleri olan hizmetleri ifa edebibnek, nihayet bütü» cumhuriyet müessese lermin birlesmiş emel ve gayretlerfle ahenkli ohrak basladığimtz îmar plânınvza devam edilmek ancak yüksek düsuncelerimiz ve tedbirlerimiz sayesin • de mümkün olabilmistir. MaUye Vekfll Mustafa Abdülhallk Bey nönde banmdurank* ^ Yüksek heyetinizin malumudur ki Meclis bütçeyi tetkike başladı Almanya top ve zehirli Tehlike gittikçe bayüyorf dan sildiğini söylüyor [Silâhlart bırakma konferannnm iflâs edeceğini gösteren alâmetler gittikçe artıyor. B.r kaç gün evvel Almanya Hariciye Nazm yazdığt bir makalede tepeden tırnağa kadar müsellâh bulunan diğer devletler si' lâhlarını btrakmaktan bntina ettiklerinden Almanyanın da ağır silâh' larla silâhlanacağım söylemişti. Hariciye Nazm gibi talâhiyettar bir devlet adamımn ağztndan çtkan bu tözler Almanyanın silâhları btrak • ma konferannnın akıbeti ne oluraa olsun diğer devletler gibi silâhlan mağa azmettiğinde giiphe btrakma mtştı. Frannz matbuaiı ve Alman yaya taraftar olmıyan diğer mem leketlerin gazeteleri Almanya Ha riciye Naztrmtn tözlerinden bu manayı çıkarmışlar ve vaziyetin gayet vahim olduğunu yazmışlardı. Şimdi de Almanya Başvekil muavini olup harici işlerde büyük nvfuz »ahibi bulunan M. Von Papenin irat ettiği bir nutukta Alman miletinin Mulhperverliği kamustan tayyetmekte muztar kaldtğınt »öyliyerek askert hukuku hükümranirini utirdat için her fedakârlığı gozüne aldtrmış ol duğunu bildirdiği öğrenHmektedir. Son gelen haberler Almanyanm bu oaziyeti evvelden takdir cderek gizliden gizliye ağır mlâhlarla tilâhlc/nmağa baalamtf olduğunu da ha Maıiye Vekilinin nutku Muhterem ef endüerim, Cumhuriyetimizin 10 uncu yJ hix • metlerini ihtiva eden 1933 bütçesinf yüksek heyetinizm tetkik ve tarvibine arzederken rakamlartn tahlil ve mukayesesmden evvel bu bütçenin ana hadanm arz ve izah etmeme mösaadenizi rica edeceğim. Bütçenin tanzimmde yüksek beyetinizin irşadarile hazırlanan 1932 senesi bütçesmin isabetli neticelerini göz ö A ıanyanın BafvekO Ana hatlar Onun içindir ki bn seneki bütçeyi de ( Mabadi 5 inci sahifede ) Büyük Rus edibi Maksim Gorki İstanbulda Eyvelld gece gelen büyük Rus edibi dün şehri gezcü, akşamüstü Rusyaya hareket etti îstikraz Haberleri Mevsimsizdir «Fransızca L' Akcham* gazetesi dünkü nüshasmda verdiği bir ha • berde, Fransız sermayedarlarile murahhaslarımız arasında Pariste cereyan eden müzakerelerin ilerilediğini Fransızların Mersin ve Samsun limanlarımn inşası ve bilâhare isle • tilmesi husununun kendilerine verilmesini teklif ettiklerini, murahhaslanmızin inşa teklifini kabul etmek]e beraber işletme isinde taahhüde girişemiyeceklerini söylediklerini ve eğer limanlar isinde itilâf olursa diğer malî meselede de kolayılıkla i • tilâf husul bulabileceğini iki devlet münasebatının dostane olmasından malî ve iktısadî sahalarda itiiâf husulü memul bulunduğunu yazmaktadır. « Son Posta •» refikimiz ise mahazmi Paris olarak gbsterdıgi bir telgrafta istikraz Yıaberlerinin külliyen hilâfı hakikat olduğunu. Türk (Mabadi 6 ıncı sahifede) 6er vermektedir. Deyli Herald zererine gore Almanyada bir kaç ay evvel ağır toplar imaline başlanmif, ve şbndi de zehirli gaz fabrikaları faaliyete girismiftir. Bütün bun» lar Almanyanın aıkeri hukukunu aU mağa kat'i mrette azmettiğmi göateren delillerdir.'} M. Von Papenin nutku Miinster 15 (A. A.) Basvekit muavini M. Von Papen Nazilerle çe(Mabadı 5 inci iftAe) Prof. Malş neler istiyor? Ankarada fakülte reislerine tetkik ettirilen rapor eski şayiaların maK etini öğretti Darülfünunda Dünkü içtimalar Ankara 15 (Telefonla) Geçen lerde buraya gelen Fakülte reisleri Maarif Vekilinin riyaseti altmda içtimalar aktetmişler, bu içtimalarda profesör Malşin verdiği rapor Ü7e rinde tetkikat yapılmıştı. Raporun bu suretle ilk defa olarak meydana çıkması ve üzerinde tetkikat yapılması bu hususta ev velce ortaya atılan bir çok iddia ve şayiaların asılsız olduğunu ispat etmiştir. Profesör Mals raporunda ezcümle şunları sijylemektedir: «Darülfünun fakültelerindeki Türk müderrisleri Avrupadaki ar kadaslarile gerek flmen, gerekse kabiliyet noktai nazarmdan herıa • yardırlar. Yalnız bu müderrisler Avrupadaki arkadaşlarına nazaran daha mahmuldürler. Dersler daha yüklü,dür. Bunun sebebi şudur: Fakültelerdeki talebelerin ekse • risi liselerde ecnebi lisanlarile tah sil görmedikleri için ve Fakültelerdeki tahsilde de müracaat edilecek eserler ecnebi lisanlarile yazılmış olduğuna göre, bunlar hocalarınm verdikleri dersler üzerinde lâyıkile tetkikat yapamamaktadırlar. Binaenaleyh tercih edilen membalardaki malumah her profesörün talebeye bizzat toplayıp anlatması icap et mektedir. Bu vaziyette müderrisler f evkalâde müskülât çekmektedirler. Sonra müderrislerin muavin ve asistanlan yoktur. Ancak pek mahdut kUrsülerin muavmleri vardır. Bu da Maitslm oorn, Rus konaolos • konsoloshao« erkftnHe beraber dfta « istanbulda gezerken Maruf Rus edibi Maksim Gorkt evvel ki gece oğlu ve gelini refaka tinde olduğu halde Jean Taures vapurile Italyadan sehrimize geltniytir. Dün sabah tstanbul vilâyeti namına vaii muavini AIi Rıza Bey vapura giderek Rus edibini ziyaret etmiş, kendisine beyanı hosamedi eylemis, limanımızda kald'ığı müd detçe Türkiye hükumetmin misafiri olduğunu söylemiştir. Maksim Gorki hakkinda gösterilen alâkaya tesekkür etmi», rahatsızlığı dolayısile sehrimizde kalamıyacağını bildirmiftir. Rus sefiri Suric yoldas ve Rus konsolosluk erkânı da Maksim Gorkiyi karsılaraıslardrr. Rus edM)i öğledea evvel sehrimize çrkarak Sü leymaniye camisini ve müzeleri gezMakslm GorMnîn dftn vapurda ahnmıç ij, sonra gemiye dönmüstür. Mr resml (Mabadi 3 üncü sahifede) !#•••••»« Kâzım Karabekir Paşa 7 inci mektubunu oöndermedi Kâzım Karabekir Paşa altmcı mektubunun sonunda göndereceğini bildirdiği yedinci mektubunu, dün göndermemiştir. Bu sebeple Paşanın mektubunu bugün dercedemiyoruz. ProfesOt Mal» hocalan bir muavin ve asistan tarafmdan görülebilecek işleri bizzat yapmağa mecbur ediyor ki bu suretle zjıüderrislerin yükleri bir kat daha fazlalasıyor.» Profesör Malş bundan sonra bu hususta almması lâzim gelen bazı tedbblerden bahsettnektedir. Işte Darülfünun müderrislerinm hariçte çalişmayip yalnız fakültelerdeki derslerle mesgul olmaları lâzım geldiğine dair teklif yapıldığı haberleri bu tedbir ve tavsiyelerin tefsirinden çıkmaktadır. Bndan baska profesör raporunda f akültelerin yerleri meseLesine de temas ederek demiftir ki: «Fakültel erm bir kıamı mü • {Mabadi 6 tncı sahıjede> f Cenap Şehabettin Beyin inkılâp Bashğı altında yazdiğı çok güzel bir yazının ilk kismını bugün dercedryoruz. tnkılâbımızm men sur bir destanı drjebileceğimiz bu güzel yazının ikinci ve üçüncü kısımlarmı da yann ve öbürgün nesredeceğiz. f ~ Jimnastik fenlikteri için dnn ynpuan talimlcrden bir manzarm Jimnastik şenliMeri için yapuan talimde ktz talebe tstiklâl marftm »öylerken Jimnastik şenütderinde mektepli ktzlartmts retmigeçit yaparlarkmn