15 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi inci cüzü çıktı 32 Ookuzuncu sene: No. 3239 umhu ~^^ ^^^" "^^^^ "^^^^ "^^^^^ ^^^^^ ^^^^^ ~^m^r^ ~^mmr^ Hayat Ansiklopedisi Büyük bir külüphaneyi bir arada eviıize gefirea M faydalı eserdir. Her evde Mr tane bulanmak lâzımdır. İSTANBUL CAĞALOGLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhurtyet, îstanbul Posta fcutusu: lstanbul No 246 Telefon: Ba§muharrir: 22368, Tahrlr müdürfl: 23236, İdare müduru: 22365, Matbaa: 20472 Pazartesi 15 Mayıs 933 "'•"'««'"<»'""»'»'''»• »"»'»»'«"«..».HIN..M».».™....,..,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ıiHllHMlHiıııııııııııııııııııııımımımııııııuııııııııııtıımıııııııiHiMiııııiHiıııımınıııııııııııııı 933 Bütçesinin müzakerelerine başlanıyor Büyük dava önünde küçük iddialar »..mım, ll ,m.,rmMmmmm,,, l , 1l , 1 , llp , mıllllllIllnM , mmi ımmııımımnınmn ,,,,,I,l,,Hmlnmıı.M.niHMHmıılnn, IHIIIIIMIIinilimiHinilllHniHIMIIIMIIIIMIIIMIIIHIIIMIIIMIfMIMIIIMIIMIIIIItlHlllllllllllllllllllllllMrHlllllllllll ^^^^^^ ^^^^^^ ^ ^w * " ^ IIIIIIIIIIIIIIIİIIIIIMIIIIIHIIIIItHIIIIUIIIIIIIHIHIIIIIIirilllHllllinilllllllHllllllllirillllUIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHMIMIIIIIIIinillMIIIIMItHI «Kâzım Karabekir Paşa!.. Sizin hayal naiarlnıza yalnız kendi timsaliniz aksediyor. Halbuki büyük gayeyi is tihsal için çalışan insanların her biri namına birer taş koysak or taya Bingöl dağı gibi bir abide çıkardı.» Tarih Cemiyetinin hazırladığı esaslar Türk tarihinin bir kısım ana hatlan müsvedde halinde kaleme alındı K âzım Karabekir Paşa Şark cephesindeki hizmetlerimn lâyikile takdir ediknediğin • den ve hatta öğreniKp bflmmediğinden müştekidir. Kendi ifadele • rine göre Karabekir Paşa e cephede bütun kurtuluş cidalinm istinatgâhını teşkH ediyormuş. Mesele böyle vazedilmce Kâzım Karabekir Paşanın ne o zaman, ne de sonra bizim kurtuluş cidalmizi biç anlamamış olduğuna ve hatta kendi kolordusunca yapılan hareket ve hizmetlerin bile farkında bultmmadığma hükmet tnek zarurî olur. Millet kuvvetlerinin en küçük zerrelerinden temin edilebilecek faydalara en büyük ehemmiyetler atfolunan o zamanda Şark cephemiz • deki askerlerm ve kumandanlartn değerli hizmetler görmüş olduğunn bîz pek iyi biliriz. Bilâhare asabî rahatsız • Iığuıa kurban gitmiş olan merhum Halit Paşayı orada ifa ettiği hakikaten kah ramanca hizmetlerinden dolayı hâlâ ve daima hürmetle andığımıza ve anaca • ğımıza şüphe yokhır. Kâzım Karabekir Paşaya gelince o kolordunun ve cep • henin kumandanı idi. Millî davanın bn safhasındaki çalışmalanndan dolayı kendisine takdir ve hürmetten başka bir muaınele yapılımş plduğunu biz hatırlamıyoruz. Ancak takdir ve hürmetl* karşılanan bîr vaziyeti bütün millî davanm temeltaşı gibi göstermekte ne as« kerlik ve ne de hakikat itibarile rıîç bir îsabet bulımmadığinı ve buhmamıyacağını müsaadelerile bugün açık söylemeğe mecburuz. Ve gene müsaadelerile bütün milletin yiiksek ve emsalsiz himmetile nihayet tahakkuk ettirilen Türk halâs ve istiklâli davastnm hakikî olarak nasıl mevzu olduğunu kendilerrne asker olmıyan kendi kafamızın o zamanki ve bu zamanki idrakine göre, arzedeiim: Mütarekenin ayni zamanda hem sa • kim, hem feci bizim hesabımıza sakim •e feci tatbikatından sonra Izmir iş galinin, vaziyeti bizim içm son vaha • met derecesine götürnnüş olduğu ma • lumdur. Aydın, Manisa ve Balıkesir taraflannda cephe tutan millî kuvvetlerin vatanperverane gayretleri pek ziyade tnemduh olmakla beraber yalnız bun • lara istmat ederek ciddî surette tehlikeye düsen vatam kurtarmak ümidmde bulunamazdık tabiî. Hattra olarak kaydedelim ki o eephelerde çalışıp başlan sıkilan arkadaşlann bazilanndan o snalarda aldığimız mektuplarda: Mustafa Kemal Paşa Ankarada ne diye oturuyor, gelsin, bu cephelerm başma geçsin. Diye yazdıyordu. Binbir belâ içinde bunalan bn arkadaşlar böyle yazmakta mazur idîler. Çünkü onlar Mustafa Kemal gibi bir kumandanm çete muharebelerine dahi bu şekilde iştirak edemiyecegini o zemin ve zamanda tak dir edemiyorlardt. Gene o sıralarda oradan gelen bir arkadaşın Çerkes Etemlerden ümitsizlikle bahsederek halktan heybe 3e para toplıyan bu eşkiya ma • kulesi insanlardan memlekete hiç bir hayir gehnesi flıtimali obnadığmdan bahsetmif olduğunu Ijugünkü gibi ha« tarlanz. Ne bacet, bu şifahî ve tahrirî ; şHcâyetleri yapımş olaa arkadafiar bugün berhayattırlar. Bu işaretler garpteki mülî cephelerm kudret ve kabiliyet derecelerini göstermek içindir. Sevr'e mukaddeme olan bu yeni istilâlann Türkiyeye hazırla ntak istediği akıbet o zaman arbk bütün dehşetile taayyün etmiş sayılabilirdi. Bilhassa su hakikat anlastlmtştıki itilâf devletleri Türkiyeye tevcih olttnacak muahede ahkâmıru Yunan ordasuna tatbik ettirmek istiyorlardı. Eğer ana hatlan kızğın çizğiler ~halinde gözlerimizi yakan o tasavvur • W tatbik olunabilseydi Osmanh rmparatorluğunun totfiyetmden Türkjük na mma bırakılacak bakiyye hatta Şark cephesi de dahfl olduğu halde Buhara hanlığı kadar bile hüküm ve ehemmiyeti haiz olamazdu Cemıp hudutlanmızdald işgajlere, Şark vilâyetlerimize müteveccih tehditlere, Karadeniz sahillerimizdeki taşkınlıklara şimdi işte böyle bir garp cephesi inzimam etmiş bulunuyordu. Bu şerait içinde millî halâs ve istiklâlin plânını çizin bakahm. Kâzım Karabekir Paşa nasıl düşü • nüyordu ve hâlâ nasıl düsünür bilme yiz, biz Istanbulda Meclisi Meb'usan baskmtndan sonra Kocaeli yanmadasının içmden Ankaraya doğru giderken Kuşçah mevldmde bulduğumuz seyyar bir telgrafçıya hâlâ Millet Meclisinde telgrafçı Ali Ankarada Mustafa Kemal Pasayı buldurarak makine başında konuşmuştuk. Kendilerine sorduğumuz bazı sualler arasında şu madde de vardı: Türk davan, önünde sonunda bilhaasa Yunan cephesinde halledi » lebileceğine göre bu maktat icin süphesiz almmağa başlamış olacak tedbirlerden bize malumat verebi liruemz müaterih oe minnettar o luraz. Mustafa Kemal Paşanın cevabt görüşümüzün doğrduğunu teyit eder«k haznlığa geJmce o hususta da « bu cephenm daima gözönünde tutulmakta bu lunduğtmu» haber vermekten ibaret oldu. Ne garip, ki onun tarafından gddigi içm haberin bu derecesi bizi tat • mine kifayet etmişti!.. Halbuki Ankaraya vardıktan sonra gordük, ve peyderpey içinde yaşıyarzJc anladık ki meğer esasmda doğru olan o görüşü hakikate mutabık tedbirlerle fnl ve icra sahasinda yürütebilmek için pek çok badireler geçirmek ve pek cok, ama her tasavvura sığmıyacak kadar çok ve büyük himmetler sarfetmek lâzımmış. Ne hacet, yepyeni bir ordu viicude getirmeğe ihtiyaç varmıs. Bü • yük asker muhteretn Fevzi Paşanın ts • met Paşaya dediği gibi her merhalesi yeni zaferlerden gıda alarak büyüyecek yepyeni bir orduya. Kâzım Karabekir Paşa!.. Bu ordu i!k neferinden başlryarak vücude geldi, ve giderek sizin cepheniz hariç olmamak üzere bütün vatan ve millet o arzettiğirrtiz plânm tek hedefine tevcihve tek«f olundu. Sizin hayal nazanmza yalnız kendi timsaliniz aksediyor. Halbuki büyük gayeyi istihsal için çalışan insanla • ırn isimlerind saymaga kalkışsak koca man bir cilt vücude gelir, ve onlann her bm namına birer taş koysak ortaya Bingöl dağı gibi bir abide çıkardı. Hakikati inkâr eden mi var, işte siz de bir isim ve bir taşsmız. Yamız munsıf ve hakperest olarak başmızı kaldırmız, o sahikanm tepesindeld millet timsali şefi herkes gibi siz de muhabbetle temaşa ediniz ve hiir metle iğiliniz: Alçalmaz, yükselirsmiz. Kâzım Karabekir Paşa!.. Eğer cidalin ateşleri içinde birer fazla nüsha saklamağı düşünmeğe vaktimiz olsaydı size şimdi bir (Yeni Gün) kolleksiyenu gönderirdifc te muazeam millet dava^ımn hangi temele dayanarak hartgi safhalarda inkisaf ettiğini riyazî bir heaap kat'iyeti ile orada görebilirdiniz. Fazla olarak orada kendinizi de gö riirdünüz ve Şark cephesi hareketlerine verilen kıymetleri de anlardına. Biz orada size de haklı ve samimî afermleritnizi yağdmmşızdır. Ancak o hareketIerin kıymetleri btzzarure büyük davadan bir cüz olmak mevkiindedir. Biz kücük hareketlere de büyük kıy • metler vermekten çekinmemiş olduğu > muz halde siz büyük plânı küçültmeğe çalışıyor görünüyorsunuz. İşte hayreti • mizi muci(> olan tezat buradadır. Ankara 14 (Telefonla) Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti Türk tarihinin ana hatlanndan bir kısmını müsvedde olarak kaleme almıştır. 17 nisandanberi Ankarada müza kerelerde bulunan cemiyet daimî azalan ile cemiyet azasından olmadıklan halde davet olunan ve mesaiye iştirak eden zevat geceli gündüzlü çalı sarak işlerini bitirmişlerdir. Bu içtimalarda hazırlanan müsveddeler üzerinde uzun müzakere ve münakaşalar olmuştur. tçtimalarm bazılanna cemiyetm ha mi erisi Gazi Hz. de teşrif etmişler ve müzakerelere bizzat riyaset buyur muşlardır. içtima nihayetinde Gazi Hz. cemiyet reisi vasıtasile azaya iltifat buyurarak gösterdikleri gayretten elde edilen neticelerden mütevellit memnuniyet ve teşekkürlerini, gelecek mesai devresinde ayni ve hatta daha büyük bir gayretle mesailerine devam lannı beklediklermi bildirmişlerdir. Cemiyet azası bir iki gün daha çalışarak umumi içtimalardan hasıl o lan neticeleri tesbit edeceklerdir. ^^^^'^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^•^^^^ Yunanistanla Ittifak haberleri Asılsızdır Ankaraya giden Iktısat Vekilinin beyanatı Ankara 14 (A.A.) Bugün Atinadan Ankaraya dönen tktısat Vekili Mahmut Celâl Beyefendi Anadolu ajansı muhabirine atideki beyanatta bulun • muşlardır: c Atinadan çok memnun olarak geliyoruz. tki dost memleket arasında ticarî münasebetlerin de tanzim edilmiş olması her iki taraf için hayırlı bir ne • Hce teşkil eder. Yunan mallannm Tür kiyede azamî revacını temin etmek bizim de menfaatimiz iktızasındandır. Yaptığımız itüâf ile bu geyeye doğru kuvvetli bir adım atılmış olduğunu söyliyebiHrim. ttilâfname hakkmda gazeteierimize esasen uzun uzadıya malumat ve izahat verdim. Bu izahata ilâve edecek bir sey görmüyorum. Ticarî müzakerelerle birlikte dost devlet ricalile umumi mesail üzerinde müdavelei efkârda bulunduk. Bütün düşüncelerimiz arasında tam bir mutaba(Mabadı 6 m c sahıfede) Meclis bütçe Müzakeresine Bugün başlıyor Maliye Vekili mühim beyanatta bulunacak Ankara 14 (Telefonla) Yarm Mediste 932 bütçesinin müzakeresine başlanacaktır. Bu münasebetle Maliye Vekili Mustafa Abdülhalik Bey beya natta buhmarak bütçenin bir tahlilmi yapacaktır. Mecliste yann hergün içtima için karar veribnesi muhtemeldir. Mecliste bundan baska ruznameyc alınan bir çok lâyıhalar vardır. Haftada birgün bu Iâyihalar müzakere edilecektir. Meclis rumames'nde tababet ve *uabatı san'atlarının tarzı icrası kanununa müzeyyel lâv>ha> Umupıî Harpte kara sulanmızda batan gemileri çıkaffcn şirketin verdiği paranm Millî Miidafaa deniz bütcesine konulması lâyiba«*, bazı vil&yetlerin kildınlması lâyihası, imalâtı harbiye fabriValarmdaki nr"*enassıs zabitana ver^mekte olan yevR>iye lerht müdürlük merkezmde çalışan zabitana da teşr > lâyihası ve diğcr bazı H ' Iâyihalar mevı uttur. Havalar yazı andırır bir letafet almış, ııcakîar palto ve mantoları attırmışken dün gene adeta kışa döndük. Soğuk bir riizgâr, asabî bir yağmur çehre kânunlara yakıştr kışlık bir hava ve manzara getirdi. Bittabibu dönekliğe ihtimal vermiyenler adamakıllı ıslandı ve üşüdü. Resim Foto muhabirimizin Köprü iskelelerinden birinde tesbit ettiği manzarayı gösteriyor. ıııtiMiiHiııııııııııııııııııııııııııııııııııı ııiMMiM!iııııııiMiıııniHiHtıııım«ııııırnııııııııııııııımııiHmmiMMiııiıımiMimıırıııııın!iHHiitHiımw Uzak Şarktaki tehlike neye varacak? Rusya ile Amerika dost olmağa çalışıyorlar Bu dostluğun tahakkukundan sonra Rusyanin Faponlara karşı sesini yükseltmesi bekleniyor İki içki düşmanı Arasındaki ihtilâf Mazhar Osman B. 6 sene eyvel ne demiş imiş? Meclisin tatili Ankara 13 Haziran ortalanna doğru tatil yapması muhtemel olan Millet Meclisi, cihan fktısat kon • feransı toplanışınm da bu sıra^ara tesadüf etmesi dolayisile içthnamı uzatacaktır. Mr. Rozveh Moskova 7 (Hususî) Almanya da Hitler kabmesmin iktidar mevkün* gelmesi Sovyet Rusya Ue Almanya arasındaki eski dostane münasebetlerin rengini birdenbire değiştirrvermişti: Hh lerin komünistlere karşı açtığı harp, Sovyet müesseselerinde yapılan tahar Btalln Yoldaa riyat ve tevkifat Rusyada derkı infial * 4 ler uyandmnıştı. 1926 senesmde Beründe aktolnma ve Rapelk muahedesinin yerine kana olan Rus Alman nMiahedesinin tecdi • dine ait protokol ile 1929 tarihli uzlaş* {Mabadi 2 inci sahifedei Efgan ve Rus Sefirleri Ankara İS (Telefonla) Efgan ve Rus sefirleri bugün tstanbula hareket ettiler. KENDİ KENDtMlZt TENKlT: 6 ıncı mektup ta geldi! Kazım Karabekir Paşanın bundan sonraki mektupları sorulan suallere cevap olacakmış [Eski Şark cephesi kumandanı Kâzım Karabekir Paşa dün altıncı mektubunu da yolladı. Paşa dün de yazdığımız gibi 33S senesi hâdiielerini ruzname seklinde ve bittabi kendi noktai nazartna göre sıralayıp iddialarmı müdafaa sadedinde bildir • mektedir.~\ şa Hazretleri tstanbulun kendisini is * tediğmi fakat kendisfnin sinei millet« iltica ederek vazife görmek karannı ver» diklerini gösteren 11 harizan 335 ta • rihli şifrelerile (Anadolunun sakin ta • raflannda teşkilâtın Şark vilâyetleri gibi kolay ohnadığmı Erzurumda tekmîl vilâyab şarkiye murahhaslarından mü rekkep bir heyet bulundurrtvak husu • sundaki fika: ve teşebbüsünüzü takdir ederim ) şifrelerini almışhm. ( Msbaâi 7 inci sahifede ) Gayrimübadiller komisyonunun Ankaraya nakli Gayrimübadiller cemiyetinin idare heyeti tarafından gösterilen lüzum üzerine Maliye Vekâletince takdiri kıymet komisyonunun Ankaraya nakline muvafakat edilerek icap edenlerc o yolda e rnir de veriİTniş olması, bir çok gajrrimübadilleri büyük endişe ve ıstırap içinde bıraktığı anlaşılıyor Ekseriyeti bu ralarda olan gayrimübadillerin kendi işlerini takip için Ankaraya kadar gidip gelmfleri büyük masraf ve külfet, gidip 4jelftmemeleri ise haklaTHidan mahrumiJret endişesile azap ve mıhnettir O halde bu bicateler ne yapsınlar? Ulerini bazı muakkiplere mi havale etsin'er^Bunların alacaklan ücretlere vaziyetlerin tahammülii olup olmamasmdan saıfı nazar el elile yapılacak takiplerin muhafazai hukuka tamamen kifayet edebileceğinden nasıl emin olmalı? Yukanki satırlar bu nakil karan karşısında bazı gayrimübadillerin izhar ettikleıi hissiyata tercüman oluyor. Eğer onda dört beş nisbetinde bile bu endişelerin yeri vara» Maliye Vekâletinin Tnüttehaz karan tashih ederek nakilden sarfı nazar etmesi tabiî en doğru hareket olur. Henüz bunu yapmağa bol bol vakit vardır. boktor Mazhar Osman Bey Doktor Kerim Bey Dün doktor Fahrettin Kerim Beyden bir mektup aldık: Gene incesaz ve iç ki meselesile bunlar arasındaki müna • sebet dereceleri... Yalnız bir noktayı şayanı dikkat gördük: Muhterem asabiye mütehassınm yazısmdan çıkan manaya göre üetat Mazhar Osman Bey geçenlerde gazetemize verdiği bejçanafa incesazın içkî bahamde taksîratı fo^', tur, cazbantla da, Bahkpazannda ol • duğu gibi çalgısız da pekâlâ içüebili • yor» dediği haîde meğer bundan beş sene evveî yalnız incesazın tabiri marufile «Ummülhabais» olduğunu gösterir tarzda nutuk söylemiş imiş.. Biz zaten bu meseleyi ne münakaşa halme sokmus, ne de şöyle ve böyle müdafaa edilir bir mevzu yaprmştık. Dolayısile millî musikiyi de töhmet altına sokacak bir psikoloji noktai nazan etrafında bu işin mütehassıs sayıhr birkaç alâkadarlann fikirlerini öğrenip yazmakla iktifa etmiştik. Binaenaleyh Fahrettin Kerim Beym münakaşayı u zatmamağı tercihe işaret eden cümle • (Mabadi 6 ıncı sahijede) Altıncı mektup 2 inci safhanın devamı 16 haziran 335 te Mustafa Kemal Pa [Büyük dil müsabakamız En munis yeni türkçe ile yazılmış on yazıya muhtelif mükâfatlar vereceğiz. Büyük bir dil müsabakası açtığımızı dünkü nüshamızda haber vermiştik. Meğer bu teşebbüsümüzle büyük bir ihtiyaca cesrap veriyor muşuz. Bunu dün tnektuplarla, telefonla ve hatta bizzat matba • amıza kadar gelinmek «uretile muhatabı olduğumıjz bir çok müracaatlerden anladık, VB müsabakamızm çerçevesini biraz genişletmeğe mecbur olduk. Müsabakayı haber veren dün. kü yazımızda: İçinde, sayı itibarile, en az Arap, Acem ve yabancı söz bulunan, munis öz türkçe ile yazılmış sekiz hikâye veya nesre mükfi • fatlar vereceğiz, demiştik. Dünkü müracaatlerde neşrolunacak yazı miktannm hiç olmaz{Mabadi 4 üncu sahifede)