17 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ânsiklopedisi mci cüzü çıkti 32 Inkılâp 2 1] „ . UOKUZlinCU S e n e : NO. 3241 umhu „ T üyük Dil üsabakası Parcamhfl "oı* a n w a 17 MflVlfi '' m « J ' » «*ra* *• mektap adreai: Comhnrlyet, tstenbul Posta kutnsu: lstanbtıl, No «46 Telefon: Basmnharrfr: 22366, Tahrtr madttrt: 23236, Idare müdürö: 22365, Matbaa: 20472 İSTANBUL CAGALOGLU Büyük müsabakamıza dair taf silât 2 inci sahifede Beş Vekil Dün Mecliste Izahat Verdi "" """* • » ""...""",,„„,,, On aenedenbert memleketimizde inkişafını hayranhkla takip ettiğimiz medeniyet safhcdarı Cihan Harbinden çok evvel Gazinin ulu, işlek ve h'çbir yükseklikten yılmaz dimağında daima yeni cereyanlardan kuvvet alarak birer hulya yıldtzı hayatile yaşamağa başlamıstı. ürbüz inkılâp apaıuız zihne uğnyan bir ilham eseri olatnaz. O, bir kavmin hayatında kıymeti asırlarla ölçülecek medeniyet hamlesidir ki tarihin tekâmul cereyanlarile aşılanır ve büyür. Henüı yaşamağa hazırlanmamış inkılâplan yaşatmak teşebbüsü daima kısır kahnıştır. MiÜıat Paşanm hürriyet tştihasından dogan kanunu esasi buna hazin bir çahrl olarak gösterilebilir. O meşnıtiyet vesikası dişlerini kırdığınız hastaya ftndık ikram etmek kabîlindendi, hemen hemen olü doğdu. Cemiyetin olgun ihtiyacını ifade elmeli ki inkılâp yaşıyabilsin. Bütün siyaset işlerinde olduğu gibi inkılâp emrinde de amil akıl, kâmil akıldan üstündür. Ve ancak âmil ve kâmil zekâdır ki inkılâbın doğum bazırhğinı ve yaşama kabiliyetini herkesten evvel keşfederek canlı bir zaferle tarihie yaşatır. Hiç şüphe etmiyonım ki on senedenberi memleketimizde mkişafmı hayranlıkla takip ettiğimiz medeniyet safhalan Cihan Harbinden çok evvel Gazinin ulu, islek ve hiçbir yüksekKkten yılmaz dituağmda daim« j n i cereyanlardan kuvvet alarak birer hulya yı'dızı hayatile yaşamağa başlamıştı. Gazi elbette t herkesten erken gördü ki yüz 3enedir, bir taraftan Tiirk cemiyetinin yaşayif şartlarmda, diğer cihetten idaremizm belfi başlı unsurlannda mütevali değişmeler yeni bir düzen hazırhyordu; ve bu düzen ergeç tarihimizin yedi asırdanberi çürüyen dar kalıbmdan taşmasma müncer olacaktı... > Filhakika, pek çok geri çekiimeğe h?cet yok, bundan yüz yıl evvelki cemiyetimize bakmca görürüz ki atalanmız iki büyük sınıfa aynhyor: Bir yanda hocalarla zadegân, ötede halk... Zadegân kumanda an'anesini temsil ederken hocalar bilgiyi mhisar arhna almıştı. Halk çiftçiydi, işçiydi, satıcı ve alıcıydı; Hindin paryalannı hatırlatacak bir hakir sürii hayatı geçirirdi. ötekiler ba sürünün çobanlığmı zaptetmis gibiydiler... Başka milletlerde hükumet anasırile avamın arasını dolduran üçüncü bir zümre vardır ki Fransızlar «bourge oisie» derler ve biz «orta sınıf» la tercüme ediyonız. Bu smıf bizde mevcut değildi. Halbuki okur yazar zenginlerden, büyük çiftlik sahiplerinden, sanayi ve ticaret erbabından, zabitlerden, avukatlardan, hekimierden, gazetecilerden ve güzel »an'at mütehassıslanndan teşekkül eden orta smıf kavmin tekâmülS hususunda belki en kuvvetli âmildir. Zira halk varhğmı, benliğini, kudretmi ve kıymetini ancak o sınıfın uyandıran sözleri sayesmde anlar. Umumun yürek üzüntülerine, göğsünde gizK tuttuğu dileklere, dilile anlatamadığı dertlere, bühassa devletle her türlü muhasebesine ancak orta sınıfın münevver unsurlan tercüman olurlar. Tarih önünde kavmin dava vekili onlardır ve halkın sesi orta sınıf güzidelerinin sesidir. Bu snufın yokluğu asırlarca halkımızı kjjr ve dilsiz gibi, adeta ölüye yakışacak bir habersizlik halinde bırakh. Uzun bir durgunluk içinde avamın hayat mafsallan sanki oynaklığım kaybetmişti... ,. ,, „„ Ancak Tıbbiye, Harbfye, Bahriye, Hukuk gibi büyük mçkteplerin açılması üzerinedir ki halk tabakası kazandığı münevver unsurlar sayesinde kendi terkibmi ve sevivesini ıslaha başladı. Ve bir gün, geldi Id o unsurlar halkla hükumet arasında ayn bir tabaka teskü edebilecek kadar kesafet kazandı. Ogün bizde orta sınıf doğmuş bulunuyordu. Bundan sonra halkın gözleri açılacak ve kulaklan ona kendi kıymetini ve hukukunu hatırlatan tesirli bir CENAP ŞAHABETTtN {Mabadi 4 üncu sahlfede) [1 Birinci makale dunkü nüshamız dadır. Bugün bütün Avrupa Hitnutkunu Maliye, Dahiliye, İnhisarlar, İktısat lerin silâhlanmağa karar bekliyor Almanya verdiği takdirde Fransa ve İngiltere mudahale edecek Vekilleri tenkitlere cevap verdiler İktısat Vekili Celâl Beyin beyanatı bilhassa şayanı dikkat oldu. Celâl Bey, kontenjan, takas işleri ve tefecilikle mücadele hakkmda izahat verdi Ankara 16 (Telefonk) Mecli« bugün ögleden sonra Kâzım Paşa Hazretlerinm riyasetmde toplandı. Maliye Vekili Mustafa AbdülhaUk Bey dünkü tenkitlere cevap verdi. [Silâhlart bırakma konferannn • da işler durmuş gibidir. Yalnız orda mtvcutlan komitesînde Sooyet Rutyast ile Japonya arasında şiddetli bir mücadele eereyan ediyor. Bu iki büyük devlet tilâhlan bırakma konferannnda biribirilerinin askeri ahvalini iyice elekten geçirmekte dir. Konferannn ilerilemetine anl engel olan meselelerin ne hal alaeağı perşembe günii anlaçılacaktır. Çarşamba günü M. Hitlerin Rayihftagda söyliyeceği sözler, bu devle tin katt oaziyetmi tenvir edecektir. Almanyanın rilâh ve müdafaa i • şmde diğer devletlerle mütavi olmağa azmeylediğine ve bu hakkt kon feransta ttudik edilmediği takdirde kendi veseâti ile bunu temin etmeğe kalktşacağına şüphe edilmiyor. Kon' ferans iflâ» edip Almanya silâhlanmağa teşebbü* eylediği takdirde alınacak vaziyeti Franta ile diğer devletler şimdiden düşünSyorlar. Küçük itilâf devletleri müdahalede bulunmak için Hitlerin nutkunu ve perşembe içtimatm bekliyorlar. Fransa da İngiltere ve Amerika ile isti' 1 k muzakerelerı Bütç e , ,„,„„„,,„„„, mıllIMllumıummıI1 ın , mmılımılIHI(lllın ııııniNmıııiHiıunııiHiııııııiHNiııınıııııınttHiııırMiMiiHnııııiNMiiHiHiııiHiııııiHiııııiMiıınıııııiııınıniiiınıniHimııiHmımttnmınıınıırHnH Maliye Veküfnin nevapları Vekil Bey evvelâ Ukân mesailine ait olmak üzere Dahiliye ve Maliye Vekâ • letleri arasmda çıkaa ihtilâfm hukukî mahiyette bir ihtilâf olduğunu Lzah ederek bu husustaki rauhaberaü okudo: Meselenin Büyük Millet Meclisme ar • zedildiğini, vaziı kanun olan Medisin hakem olacağını söyledi. Bundan sonra dedi ki: BBtç9 mözakeratt dolayuile Mecliste dân beyanatt& batmtan « Vergi borclarmm takstte raphnm Tktısat Vekiü İnhtaarlar Vekili Adliye Vekili düsünütiip düşünülmedigmi «ordular. Celâl Bey Rana Bey Tusııf Ketnal Bey Vergüerimiz tamamen taksklidir. Eğer bundan maksatlan bakayanm taksite taksftlerinin ziyadeleştirilmesi hususon» layflıadan bahsettiler. Tecili mevzuubahs raph ise onlar için de bir kanun lâyihaM da kanunî aalâhiyetimiz yoktur. Geçen ıpotekü borçlar millî bankalara olan tanzim olunmuştur. Maliye vergilerinm (Mabadi Sincı saifedei •ene ziral borçlann. tecfli için verflen Frannz Hartciye Ifann M. Pol Bonkvr şare etmektedir. Amerikanm ftokalâde marahhan Mr. Davit ba iş için Pariste bulunuyor. tngüterede <f« (Mabadi 4 uncü sahlfede) Kurtuluş cidalinin başında iki manzara umumı manzara Yunan Meclisinde gürültüler Büyük Gazi Samsuna çıktığı zaman memleketin mühim bir kîsmî işgal altında bulunuyor, diğer losımlar da tam bir anarşi içinde çırpmıyordu Muhterem brr okuyucumuz son gün lerin garip münakaşalannı k»a kesmek için bize bir teklifte bulunvıyor. Bu teklif sadece millî istiklâl cidali bas langıcında hakikî vaziyetlerin ma • hiyetlerini Gazinin muhallet nut • kundan aynen nakıl ve neşretmekten ibarettir. Muhterem muhatabımızın dahi pek haklı olan ifadelerine ?öre evvelâ o nutuktan sonra bu meseleleçjn münakaşaya tahammülü gil, bütün cephe ve safhalarda görmüş ve onlann halledilmesini kül haJinde bir memJeket ve millet meselesi olarak toplamış ve adeta bir menşurdan »uzeıceaine tahlil ederek tutulacak en doğru yollan derece derece hem tayin ve tesbit eylemiş, hem tatbik ve kra sahasma koymustur. Muh terem okuyucumuz bu mesele meyjnıu bahsoldugu zaman yalnız Kahrolsun Venizelos diye bağırdılar Hükumet M. Venizelosu mahkemeye vermeğe, ve icap ederse tevkife karar verdi Siyasî vaziyet Vahim bir devreder Atina 16 (Hususî) Meclisin dünkü içtimaı saat beş buçukta başIamı*hr. Reis ilk sözü hürriyetper verler fırkası reisi M. Metaksasa vtermiştir. M. Metaksas, M. Venizelosun mahkemeye sevki hakkmdaki teklifini büyük bir asabiyet içinde müdafaa ederek sabık Başvekili, Jeneral plastiras üzerindeki şahsî tesirini kullanmamak suretile dücta törlük hareketine mâni olmamakla itham etmiştir. M. Metaksası taraftarlarile halk fırkasmm müfrit unsurları alkıslamışlardır. M. Metaktastan «onra M. Venizelos söz alarak muanzınm tddialannı reddet miş, Jeneral Plaatirasın darbei hü kumet teşebbüsünü, memlekette iğtUa* çıkacağı korkusundan yaptı *•* I Mahkemeye Terllme M. Venteelosu şld sl kararlaştırılan sa detle İtham eden bık Yunan Başvekili llderlerden M M. Venizelos Metaksat ğını ve k«ndismm şahsan Jeneral Plastrasm vatana karsı olan hizmetlerini takdir ettiği için bunu bir cürütn telâkki etmediğinî söylemis • tir. M. Venizelosun beyanatının bu noktaamda pek büyük bir gürültü kopmuşiur. Hurriyetperver ve halk fırkala > rından bir çok meb'ualar yerlerinden IMabadi 4 üncu sahifede) , MuÇâreke bldayettede nftbin olan Şarkiye Mudafaai Hukuku Müliye ceml yetinin neçrettirdigl «Hadisat> gazeteslnln başmutıarriri Suleym&n Nazıf Bey merhnm Saniyen de memlekette o vaziyetleri ne o zaman ve ne de şrmdi Gazi kadaT nüfuz, kudret v e şiımul ile kavramıs Oazi Hazretlerlnln mtttarekede ya gecmeden evvel alınnm bir resimleri kfanse yoktur. Gazi mütarekeyi takip eden periçan günlerde vatanın maruz olduğu tehlikeleri yalnız bir cephede de Leh sefirinin cenazesi getiriliyor Hazretlerlnln Anadoluya naal geçtlklerlnl lzah eden Kftzım Paşa o tahlil ve teşrihin gosterdiği manzaraya bakmak lâzım ve kâfsdir. Şahsına pek riyade hürmet ettiğimiz okuyucu muzun zaten haklı da olan arzuaunu yerine getirthei üzere tarihî nutuktan iki safha alıyoruz. Bunun birinde vaziyetin nrnumî görünüşü telhis olunuyor ki bugün işte o kısmı dercediyoruz. Diğeri ba görünüşe göre tutulacak hattı hare ketin tenkit ve muhakemesidir ki on« da yann göreceğiz. Malum olduğu üzere Gazi 1919 mayısının 19 uncu günü Samsunda Ana dolu karesine çıknııştı. Büyük Halâs kâT nutkuna bu mebdeden başlıyarak bize memleketin o srradaki umumî roanzaraamı şöyle anlatıyoT: Osmanlı devletînin dahil bulunduğu grap Harbı Umumide mağlup olmns, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, (Mabadi 6 mct sahifede) ııııiMnııınııımnmnmmnrnmımnınıııııiHimiıımOTiımmmntıımmimiiımımııimınnMtımMnjııiMiıınıı»ıiHiHiııiMiHHiıımnımn»m ııiMnHinııımıııimm Divan bugün toplanıyor Fakülte meclislerinin hazırladığı raporlardan bir proje çıkarılarak Ankaraya gönderilecek İnkılâp Polonya sefîrlnln eenazesl Anksradft re Türk askeri tarafından beklenlrken Birkaç gön evvel Ankarada vefat ede Lehstanm Türkiye Büyük elçisi M. Kazimir Olşovski için bugün Ankarada saat 11 de bir âyini mhanî yapJacaktır. Meranme, Ankaradaki s«fb4erin en eddsi olman dolayufle Sovye* tefiri Sunç Yoldaş riyaset edecektir. Müteveffanm yeğenleri olan Kontes Poniıuka ve Polonya millet meclisi {Mabadi 4 üncü sahifede) Üttat Cenap Şaha bettin Beyin bu hari kulâde yazt serisin den ikindnni bugün neşrediyeruz. Uçün cüsünü de yann oku • yacaksımz Darulfunun dlvanı İçtima halinde Fakülte meclislerince hazırlanmış otir, diğer nüsha da bugün Darülfünun Divamna verilmif olacaktır. Dün Edelan ıslahat projeleri bugün öğleden biyattan gayri fakUHeler meclisleri içsonra Darülfünun Emini vekili ve Tıp timalannı ikmal etmişlerdir. Edebiyat fakültesi reisi Tevfik Recep Beyin riyafakühesi meclisi de bu sabah son bir setinde fevkalâde bir içtima yapacak içtima yaparak raporunu hazırlıyacaktır. olan Darülfünun Divanında tetkik ediDhranra tanzim edeceği rapordaki elecek ve Dariitfünım ıslahab hakkmdaki saslar umum fakültelere şarnO olacaktır. esaslar karar altına almacaktır. FakülDivan ıslahat lâyihasmı hemen Vekâlete teler ıslahat komisyonlannın hazırlayollıyacakfar. Fakülte reisleri de ağlebi dıklan muhbralar iki nüsha olarak tanihtimal yann aksam veya cuma günü zl^j edilmiştir. Bunlann bir nüshası doğ Lttfe* mhife* v*><)Uıı mdan doğruya Vekâiete gönderilmi*