1 Kasım 1989 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 47

ki dirençler ölçülüp ve her iki yönde de yüksek direnç gösteren bacak bu- lunduğunda, diğer üçüncü bacak baz demektir. Bu işlemin yapılış sırası Re- sim 3'de gösterilmiştir. Silikon Anahtarlama: Bir ohmmeter ile transistörlerin kollektör-emiter arasını ölçtüğünüz- de iki bacak arasında çok büyük bir direncin olduğunu görürsünüz. An- cak bu özellik transistör hiçbir yere bağlı değilken geçerlidir ve bir dev- reye bağlandığında bozulur. Bunu basit bir deneyle gözleyebiliriz. Bu amaçla piyasada bol bulunan ve ucuz transistör çeşitleri olan 2N697, 1NI7LI veya 2N3053 tiplerinden her- hangi birisini kullanabilirsiniz. Bu tip transistörler metal kılıflıdır ve bacak bağlantıları Resim 4'de gösterilmiş- tir. Kollektör ucu gövdeye bağlı ol- . ÇENTİK ALTTAN GÖRÜNÜŞ Resim 4: Kılıflı bir transistörün bacak bağlantıları. duğu için transistörün gövdesinin devredeki diğer elemanlara veya çıp- lak tellere değmemesine dikkat edil- melidir. Metal kılıflılar ısıyı daha faz- la dağıtabildikleri için plastik kılıflı- larına oranla daha verimlidirler. Şimdi Resim 5'deki devreyi kura- lım. Bu devrede bir ölçü aleti amper- metre olarak transistörün kollektör yükünü teşkil etmekte ve kollektör- den akan akımı ölçmektedir. İlk olarak 100KOhm'luk RI diren- cini AĞ ve YI uçları arasına, yani transistörün bazı ile emiteri arasına bağlayalım. Bu durumda transistö- rün bazı ile emiteri aynı gerilimde olacak, dolayısıyla baz-emiter arasın- da herhangi bir akım akmayacaktır. Transistörün bu durumuna “transis- tör kesimde” denir. Şimdi 100 KOhm'luk RI direncini AĞ ve XI terminalleri arasına bağla- yalım. Bu durumda transistörün ba- zı 100 KOhm'luk direnç üzerinden 49 Volt'a bağlanmış olacaktır. Di- yotların çalışma prensibini öğrendi- BAZXDİR Resim 3: Bazı bilinmeyen bir transistörün bazının bulunması. ğimiz için ne olacağını tahmin edebi- liriz. I0OKOhm'luk direnç üzerinden bir akım akacak, bu akım aynı za- manda baz-emiter diyotu üzerinden de akacaktır. Baz-emiter uçları ara- sında bir diotun iletim gerilimi olan 0.6V oluşacak, direnç üzerinden ise 9-0.6 — 8.4 Volt civarında bir gerilim kalacaktır. Ohm kanununa göre aka- cak akım 8.4/100 miliamper, yani 84 mikroamper (84 uA) olacaktır. Hal- buki ölçü aletine baktığımızda, en azından birkaç miliamperlik bir akım göreceğiz. İşte bu basit deney transis- törün bir yükseltici olarak çalışması- nın güzel bir örneğidir. Transistör aslında bir akım yüksel- tecidir. Baz-emiter arasında akan akım ne kadar küçük olursa olsun, bunun çok daha fazlası kollektör- emiter arasında oluşur. Daha doğru- su kollektör akımı baz akımı ile oran- tılıdır. Eğer baz-emiter akımını iki katına çıkaracak olursanız, kollektör- emiter akımının da iki katına çıkaca- ğını görürsünüz. Kollektör akım/Baz akımı oranı sabittir ve transistörün “akım kazan- cı” olarak adlandırılır. Bir fikir ver- mek gerekirse akım kazançları bazı güç transistörlerinde 10'dan başlar- ken, modern yüksek frekans transis- törlerinde bu değer 1000'in üzerine çıkmaktadır. Peki bu akım kazanç değerleri ne şekilde işe yaramaktadır? Bu değer- lerin asıl kullanılış amaçları, transis- törlerde sadece bir akım değerini bi- lerek diğer akım değerlerinin hesap- lanmasıdır. Örneğin akım kazancı 150 olan bir transistörün kollektör devresinden 2.5 mA akıtılmak isteni- yor. Bu demektir ki, kollektör akımı baz akımının 150 katı olacaktır. 2.5mA/150-— 16.6 mikroamper oldu- ğu için baz-emiter arasında akacak 16.6 uA'lık bir akım, kollektör dev- resinde 2.5 mA akmasına yetecektir. R — AÂRA R1 İÇİN ALTERNATİF POZİSYONLAR (100K) Ri AAAAL v xXi *9V 58 Resim 5: Bir ölçü aleti ile anahtarlama işlevinin testi.