9 Eylül 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

ey ese Önümüzdeki meydan muharebesi AKŞAM Almanlarla Lehlilerin çarpışacakları yer: Vistül! Büyük harpte de Almanlar Varşova üzerine saldırmışlardı; Grandük Nikola, meşhur Vistül muharebesinde Hindenbu şarkında cereyan edeçeği bildirili- ik yör. Onun için Vistüle şöyle bir kuş & bakışı nazar alınak faydadan hali değildir. 2x5 Lâtincesi Wistula, lehçesi almancası Weichsel olan bu Wisla Leh nelıri, 1076 kilometre uzunluğunda- Biz dır, Baltığr dökülür. Membaı Teschen Oo Silezyasında, Baran'a dağının şimali garbi sırtım- da, Wisla köyünün bir kilometre öte- sindedir. Czarna, Wiselka ve Biala Wiselka isimli iki dereden hasıl olur. (COzarna siyah, Biala beyaz demek- tir). 'Tyniec'e kadar kilsi ve arızalı bir mecra takip ederse de ondan sonra gemi yüzdürülür bir hal ahır, Mecrasının Krakovi ile San man. sabı arasındaki kismı sağ tarsflaki kollarının çokluğu ile dikkati celbe- der. Burada, nehrin Sol kıyısı pek yüksektir. Sandomlerz taraflarında bu yükseklik 34 metre irtifamda bir yar halini alır, San mansabından sonra istikame-, tini şimale doğru çevirir. Polonya yaylâsınm cenup silsilesi arasında 70 kilometre uzunluğunda bir ya rik açâr; derken bataklık bir sahaya dalar, Varşovay: geçip biraz daha şimal- de Bug ve Narew kollarının suyun da aldıktan sonra garp istikametine çevrilir; ve artık geniş bir ovada akmuğa başlar, Hayli yüksek olan sol kıyısında Zakroczyın, Wysoz0- grod, Ozerwinsk, Plöck, Döbrzyn $6- hir ve kasabaları vardır. Vistül nehri üzerinden Varşovanın görünüşü Ta şimali garbiye meyleder. Vadisi vasali olarak 5 kilometre genişliğin. dedir, Fordan'a gelince, birdenbire sima. li şarkiye doğru döner, Sönra Gniew- de iki kola aynlır, Safdakine Noğat, soldakine Dantzig Vistülü, yabut Leniwka derler. Başlıca kotları, sağda: Biela, Sola, Skawa, Dunajre, Wisloka, San, Wie- prz, Swider, Bug - Nerew, Drwenca; Wlorlawek şebrine vardıktan son | golda: Ozama, Przenska, Prondnik, Szreniawa, Nidzica, Kamien- | na, Pilica, Bzura, brda, Wierzyca ve Motlawa'dır. Vistül Oder rebrine Bydgoszez (Erda . Noteo) kanalile bağlıdır. Ni- emen'e İşe Augustvo kanalile, Pripet ve Dnieper'e Kral kannlile merbut- tur. Vistül, ihtiva ettiği su miktarma göre, seyrisefain noktasından büyük | i muharebesi> diye meşhurdur. etmişti. bir Tol oynamaktadır, Zira yatağı iyi tanzim edilmemişlir. Akışı munta. zam değlidir. Suyu kâh az, kâh çok, kâh süratli, kâh ahestedir. Buzların erimesi iikbahar ve yaz mevsimlerde şiddetli akışlara sebebiyet verir, Ne. hir, ekseriyetle. kânunuevvelin orta. smdan martın başlangıcına kadar donar. a Vistül kışları 1914 harbinin baş- langıcında ehemmiyetli çarpışmala- ra sabne olmuştur. . 1914-1915 sene- lerinde Almanlar Varşovayı Alman ve Rusya Polonyasını ele geçirmek üzere nehrin orta kısımların: doğru saldırmışlardır. Bu hücumların birincisi. «Vistül 1914 yılının 13 teşrinisaniden o 26 teşrini- sani gününe kadar devam etmiştir. Büyük dük Nizola, mareşal Hinden- burgu burada yemiştir, Tahtelbahirlerin faaliyeti Bir İngiliz vapuruna 4 tahtelbahir birden hücum etmiş Londra 8 — Alman tahtelbahirleri tarafından batırılan Bosniya vâpır runa dört Alman tahtelbahiri birden hücum etmiştir. Bunlardan biri va. purun. batırılacağını haber -vermiğ- tir. Mürettebat vapuru tahliye eder- ken tahtelbahirler beş torpil ve top atmışlardır. Vapur ikiye aynlmış ve çabuk batmışlır. Mürettebalı bir Por. tekiz vapuru tarafından kurtarılmıştır. New - York B (A.A.) — Amerikan bandıralı «Farmer vapurile İngiliz «Pukkuslon: vapuru ve Fransız *Tamaras vapuru Atlantikte bir tah- telbahirin taarruzuna uğramışlardır. New - York Times gazetesinin bil. ! dirdiğine göre Washington, hüküme- tinin gönderdiği bir telgrafta Alman tahtelbahirlerinin Karkib denizinde faaliyette bulundukları bildirilmekte. dir. Bazıları delile istinad eden bu husustaki harplerin ne dereceye ka- dar doğru olduğunu hükümet tah- kik etmektedir. Bir İngiliz şilebi torpillendi New » York 8 (A.A.) — <Washing- ton» ismindeki Amerikan vapurunun haber verildiğine göre Glasgow Iima- nına bağlı 4Oliyer Grovez İsimli şi. lepi İspanya sahülerinin 200 mil çi- mali garbisinde torpillenmiştir, Şilep, 40,05 derece şimal ve 15.58 derece cenupta sefer etmekte idi. Bu nokta şimali Amerika ile Manş âri- sındaki vapur yolunun üstünde bu- Yunmuktadır. «Oliver Grove> Kübadan şeker yük- lemiş olduğu halde İngiltereye git- mekte idi, New - York 8 (A.A.) — «Washing- ton» vapurunun kaptanı, Alman tah- telbahiri kumandanının büyük bir geven ek eüeteriğini ve <Olüyem bak | madan evvel içindeki günicilerin kurtarılmasına yardım ettiğini beyan etmiştir. Alman tahtelbahirleri, hüviyetini belli edecek işaretler taşımakta idi, o; Bir İngiliz vapuru hücumdan! kurtuldu Lizbon 8 (A.A.) — Diario Tisboa vapuru, İngiliz «Defender» vapurun- dan meçbul bir tabtaebahirin hü cumuna uğradığma dai bir mesaj al- dığını bildirmiştir. o Tahtelbahirin torpili vapurun burnunun yanından geçmiştir, Vapur, İngiltereye doğru yoluna devam etmektedir. Bir vapuru 5 muhrib | , himaye etti ingiltere 8 (A.A.) — Neville Hen- dersonu Rotterdam'dan İngiltereye gö- türen vapura 5 muhrip refakat et- mekte idi, Bunlar Manş denizinin or- tasında tahtelbahirlere karşı deniz | bombaları atmışlardır. İ Bremen müsadere edilmemiş! Brüksel 8 (A.A) — Alman ma kamlarma atfen bildirildiğine göre, «Bremen» İransatlantiği müsadere edilmemiştir. Gemi şimdi gizli tutu- len bir limanda bulunmaktadır, Atbenia yolcuları himayesiz gitmiyorlar Londra 8 (A.A.) Şimdi Glasgowda bulunan #Atheniâas nın yolcuların. dan 150 Amerikalı bir torpido muh- ribinin refakatinde olmayan bir va- purla Amerikaya dönmiyeceklerini bildirmişlerdir. Amsterdam 8 (A.A.) — Bilderdjik adındaki Hollanda vapuru, Pukhas- ten ismindeki İngiliz gemisinin tay- Almanyada iktisadi güçlük Halka keçi ve tavşan yetişti- rilmesi tavsiye ediliyor Gurich 8 (A.A.) — Almanyada «top yekün harp, hazırlanmaktadır, Si- viliere verilen talimat günden güne Şiddetlenmektedir. Ameleden her za- man taleb edilen fazla mesai için haf- tada 19 marktan fazla verilmemekte- dir. Gece ve pazar günleri çalışan ameleye verilen zamlar kaldırılmıştır. Neşredilen bir emirnamede herkesin mülteciler için evinde birkaç oda ayır. masi bildirilmektedir. İktisadi güç- lükleri yenmek için gazeteler karile- rine birçok tavsiyelerde bulunmakta- dırlar, " «Deutsche Allgemeine Zeitun» hal. ka keçi ve tavşan vetiştirmeği tavsi- ye etmekte ve bü hayvanların mutfak artıklarile beslenebileceğini ilâve et- mektedir, Bu gazete, dört yaşından küçük di. $i tavşanların öldürülmesi yasak ol duğunu hatırlatmakta ve mevsim İler- İ lemiş olmasına rağmen 8 aylıktan yu- | karı olan tavşanların o firetilmesini tavsiye etmektedir. Bu talimatı yerine getirmiyecek olan tavşan salipleri hayvanlarını hususi cemiyetlere tevdi etmeğe davet edilmektedir, Amerika yeni bir tahtelbahir üssü yapacak Vaşingion 8 (AA) Saint Thomas - Vierge adaları - da derhal bir tahtelbahir üssü inşa edileceği Amerika Bahriye nezareti tarafından bildirilmektedir, Yeni üs, 850,000 do- Jara malolacaklır. Guatemala bitaraf Guatemala 8 (A.A.) Reisicümhur, Guatemalanın bitaraf kalacağına dair MEŞRUTİYETTE SARAY ve BABIALİ Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tetrika No, 98 Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur. Istanbulda akdedilen miting ve heyecanlı nutuklar Rumlsr hükümete evvelce vermiş oldukları takrirlerin kabulü halinde Yunanistanı Balkan ittifakından tef- rik edeceklerini katiyen vadettiler. Bu- nun üzerine Şaban efendi Rum erkâ- nile mülâkat etmesini ve bu mühim meseleye bir hüsnü hatime vermesini Dahiliye Nazırı Daniş beyden rica et- ti. Daniş bey teklifi kabul ile beraber işi leyte, leâlle ile geçiştiriyor, Rum- larla mülâkat için vakıt bulamıyordu! Daniş beyin bu işe ehemmiyet ver- mediği tahakkuk etmesi üzerine Şaban efendi Buşo efendiyi (i) Kâmil paşa | mezdine götürdü. Kâmil paşa Buşo ! efendinin maruzatını hüsnü telâkki aa Za eamammyamamn Gülçelik Ki mann ia ölnlimiikesiğl Sakla şişik eği ile takrirleri tedkik edeceğini vadetti. Filvaki tetkik ederek kabule şayan Ol- 'duklarını bildirdi. 'Takrirler küra muamelâtı ve saire gibi dahili işlere sid ve isafları kabil şeylerdi. Kâmil paşa ile Rum patriği Yova- kim efendinin mülâkat etmesi ve işe bir netice verilmesi kararlaştı. Maatteessüf Daniş beye söylendiği zamandan Kâmil paşa ile karar veri- len zamana kadar hayli mtiddet geç- miş ve artık muharebe katiyet şeklini almış, Karadağ hududu tecavüz eyle mişti, Bununla berâber Buşo mülâkatı tes- Yİ için tekrar Kâmil paşaya müracaat etti. Kâmil paşa izahata lüzum gör. miyerek mülâkatın mümkün olamı- yacağını bildirdi, Buşo da: — Bizimle mi? Yoksa memleketin mukadderatile mi alay ediyorsunuz? diyerek hiddetle çıkıp gitti, — Şaban efendi tekrar Kâmil paşayı gördüğü vakıt paşa Karadağın hücu- mu muharebeyi zarur! bir hale getir- diği cihetle patrikle mülâkattan bir fayda hasıl olmıyacağını söyledi). Şehbenderzade Hilmi beyin verdiği bu malümat Muhtar paşa Kabinesinin erkârnından olan Kâmil paşa ile Daniş beyi kayıdaızlıkla itham ediyor. Acaba bu iki zat bu risalede yanı dığı üzere uyuşukluğu bırakıp hareke- te geçmiş olsalardı Yunanistanı bü- günlerde artık Slâv ittihadından uzak- laştırmak mümkün olabilir miydi? Vakıâ buraya kadar verdiğimiz isa» hat bunun için artık vaktin geçmiş ol. duğunu gösteriyor. Ancak insan bir batağın içinden kurtulmak için aklı- na gelen, gözüne ilişen, eli altına dü- şen her şeyden İstifade etmeğe bak» maz m)? Yunanlıları Slâvlardan ayırmak ha kir ve cüzi bir iş değildi. Daniş beyle Kâmil paşa Hürriyet va İYMA! erkânlle mebus Buşo ve arka daşlarının teşebbüslerinde ciddiyetten | şüphe etseler bile bunu vaktile takip. ten ve patrik ile bir mülâkattan dey. lete ne zarar terettüp edebilirdi? Bu- nunla pâtriğin düşünceleri olsun an- laşılmak gibi bir fayda elde olunamaz mıydı? Yoksa içine düşülen ağır vaxi- yette böyle bir mülâkat vükelâlık hay- siyet ve fehametine mi dokunuyordu? Herhalde bu iki devlet adamının -bu tabir burada acaba yerinde mi?- böy- le bir tecrübeye girişmekte niçin va- kıt geçirdiklerine akıl erdirmek kabil olamıyor! Balkanlarda heyecan günden güne artıyordu. Ağustos içinde Sofyada akdolunan mitinglerde, kongrelerde harb isteni- liyordu. Sofya ve Belgradda seferberlik ilân edilmek üzere idi. Buna rağmen Babiâlinin eski vezir- lerden mürekkep büyük Kabinesi hâ- 1â harbe ihtimal vermiyordu. Müraca. at eden gazetecilere Balkanlarda gö- rülen, bu hareketleri Makedonyaya aid bazı taleblerde bulunmak için bir nü- mayiş telâkki edildiği söyleniyordu. Vakıâ bu tslebler dermiyan edildi. Fakat bu taleblerin altında artik Türk- lere Rumeliden ne bahasına olursa ol- sun el çektirmek arzuları da bulunu- yordu! İktidar mevkiinde bulunan Kabine- ye muhalif vaziyette olan İttihad ve "Terakki merkezi umumisi bu #rada C Si sinin bütün teşkiâtile hükümete mi- zaheret edeceğine dair bir beyanname neşretti ve eylülün yirmi birinci günü öğleden #onra İstanbuldan Sultanah- med meydanında; (Balkan mükümetlerinin tebdidleri- ne karşı bütün Osmanlıların mütte- hid olduklarını, harp ihtimali Karşısın- da unsur ve fırka farkları bilmedikle. rini, her Osmanlının vatanın müiken tâmamiyetini, milletin şeref ve na- musunu muhafazaya müheyya oldu- gunu bütün cihana göstermek emelile) büyük bir miting tertip elti. Milingte birçok hatipler müheyyiç nutuklar irad ettiler. Yukartda saydığımız esaslar dairesinde kararlar alındı. Bu rolting teşebbüsünü haber alan Hürriyet ve İtilâf fırkası da ayni gün- de, fakat İttihad ve Terakkiden daha evvel sabahleyin bir mitiog akteyle. miş, ancak nutuk irad eden Riza Nur, Ali Kemal gibi hatipler İttihad ve Te- rakki sleyhinde kalblerinde besledik- Jeri hırs ve kini susturmağı bilememiş idiler, Osmanlı bankası kadar Osmanlı ol- duğunu beyandan çekinmeyen Serfiçe mebusu Buşo efendi Osmanlı vahde- tinden bahsetmemek için nutuk ira- dından İstinkâf eylemişti! Darülfünun gençliği de duramıyor du. Sükütu meskenet sayarak Babrâli- de yaptığı bir nümayişte sadrazam Ah- med Muhtar paşayı devletin hukuku- nu şiddetle ve katiyetle muhâfaza olu- nacağıma dair beyanatta bulunmağa sevkeylemişti. Aksgündüzün heyecan- 1 nutku kalblerde derin bir tesir hasıl etmişti. Bu nutuklara karşı beyanatta bü- Tunmak lüzumunu hissedip sadaret dairesi önündeki taş sahanlığa çıkan (2) Gazi Muhtar paşadan sonra oğ- Tu Bahriye Nâxırı Mahmud Muhtar paşa da nümeyişcilere meram anlat- mak için hayli dil dökmüştü. Gazi Muhtar paşa beyanatı arasın- da ağzından devletin harp hazırlığı ta- mam olmadığına delilet edecek sözler kaçıymıştı. Bünun için olmalıydı ki, © akşam matbuat idaresi gazetelere © (Harbe aid hareketlere ve bu buptaki © milli tezahüürlere dair harice hiç bir. suretle havadis tereşşüih etmemesi 1â- 4 Beyan etmiş bir nümayişin harice ak- setmemesi için 'Türk matbuatını sus- muharebe lehine galeyana getirmek ge milrettep bir teşebbüs addeyliyor. Fakat Kabine bu nümayişte mu- (| harebeye girmek için bir sebep deği, (| evvelki mitingler gibi harice karşı hüs "nüistimal olunabilecek bir kuvvet kay. ağı görmüş olsaydı daha ziyade isa. 3 bet etmiş olacaktı. Bir de İttihad ve Terakki fırkası © günlerde Balkan'ılarla harbe taraftar olsa bile bundan ne çıkardı? İktidar ve mesuliyet mevkiinde bulunan o de gidi kil Devlet dört Balkanlı ile harbe ha« zır mıydı? Değil miydi? Harbe girmekle hâsıl olacak men fant veya zarar ne olabilirdi? Bunları (| tedkik ve hesap eyilyerek ona göre kararlar ittihaz etmek iş başında bulk nanlara aitti; memduhiyet veya me #vliyetin gene onlara raci olacağı gi- bi! «Büyük Kabine, aciz ve perişanlık içinde sürüklene, sürüklene harbe © doğru gidiyordu. (Arkası var) (1) Serfice mebusu, " (2) Bugünlerde Samsun mulasamrıflı. Bından mazülen İstanbulda idim. Nümayig ©