4 Eylül 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

8arfolunan bütün hüsnü niyet ve gayretlere rağmen, Avrupa medeniye- tini harp beliyesinden kurtarmak im- kânı hasıl olmadı. Söz artık akıl ve mantığın değil, cebir ve şiddetindir; fakat ayni zamanda paranın ve gıda- nındır; çünkü bunlar olmayınca cebir ve şiddet ancak mahdud bir zaman hükümran olabilir. Avrupa devletlerinin hepsi de hâlen tam mânasile kendi kabuğuna sığın- mış vaziyettedirler. Karada ve dnizde nakliyat münkati; hudutlar kapak, bazı yerlerde telefon muhaberatı bile kesilmiştir. Şüphe yoktur ki deniz hâ- kimiyeti ellerinde olan devletler ve müttefikleri gıda hususunda sıkıntı çekmiyeceklerdir. Fakat her memleke- tin bizzat yetiştirmeyip hariçten getir- mek mecburiyetinde olduğu bâzı eşya ve maddelerin fiatleri yükselecek ve bu yüzden buhranlar hâsıl olacaktır; buna mukabil ötdenberi ihraç olunan diğer bazı nevi iptidal maddelerin de dahilde sarf ve istihlâkine başlanacak ve bunların fiati de düşecektir. Böyle bir zamanda ticaret müvaze- nesi ve hesap müvazenesi gibi sözlerin de kıymeti yoktur; çünkü müşterek ölçü ve tediye vasıtası olan paralar, da- ima, evvelâ her memleketin kendi da- hili eşya flatlerine göre, saniyen bey- nelmilel kambiyo #atlerine göre te- mevvüç etmeğe mahkümdur. Paralardaki istikrarsızlığın ilk işa- retini İngiliz lirası verdi. İngiltere hü- kümeti, kambiyoyu tutmak için mu- âzzam bir sermaye tahsis etmişti. Bu- nunla icabında piyasadan altın mü- bayaa ediyor, bazan da satıyordu. Fa- kat siyasi ahvalin aldığı şekil üzerine altın talepleri çoğalıp ta sermayenin tükenmesi tehlikesi karşısında bulu- nunca, İngiltere, hafta zarfında altın satışını menetti, Bunun neticesinde sterlin, hâlen dünyada yegâne altına bağlı para olan dolara nazaran kırk cent birdn düştü ki, o sıralarda bizde İngiliz lirası 520 kuruş ediyordu. (Bu- gün 555 kuruştur). İngiliz lirasına bağlı olan diğer pa- ralar da puslayı şaşırdılar, Ezcümle Belga ve İsviçre frangı dalma İngiliz Mirasını takip ederlerken dolar fiatini €sa8 olarak kabul ettiler, İsveç kro- nu da İngiliz lirası ile irtibatını kesti; diğer Skandinav ve Baltes memleket- leri hakeza. Macaristan tedbirler alıyor Toplantılar yasak edidi, © asayişi bozanlar hapsedilecek Budapeşte 3 (AA) — Resmi ga- zetede Başevekli Telekinin millete Londra 3 (A.A) — Harp kabinesi- hitaben bir beyânnamesi intişar et miştir. Başvekil, bir çok memleketlerde bi. taraflar da dahil olmak üzere asayi. şin, İskhual temadisini ve norınal ha- yatın temini için hususi tedbirler alınmış olduğuma işaret ettikten son. ra diyor ki: «Bittabi Macar hükümeti de icıb eden tedbirleri almaktadır. Macar milletinin haftalardanberi gösterdiği sükünet ve soğukkanlılığı muhafaza için hükümet, normal hayatı bozabi- lecek her şeyi menetmeye karar ver- miştir, Bu cümleden olarak toplantı hakkı tahdid edildiği gibi asayişi mu- hil hareketlerde bulunanların derhal hapsedilmesi, gazetelere sansür ko- nulmasi, bazı levazımın müsaderesi ve gerek endüstriyel, gerek ticaret ve madenlerde mesal saatleri tahdidatı- nın kaldırılması tekarrur etmiştir. Ayrıca, ileride başka tedbirler alı. Dacaktar.» TİYATROLAR: EGE “TİYATROSU Iktisadi ve mali hafta Avrupa borsalarında vaziyet - Memleke- timizde esham ve tahvilât vaziyeti Bizim paramız ötedenberi dolar es&- sını takib ettiği için kıymetinde bir te- beddül yoktur. Bir dolar, eskisi gibi 129,80 kuruşa almıp verilmektedir. Fransız frangı, İngiliz lirasının pey- ki olarak kalmaktadır. Bu itibarla onun da kıymeti yüzde sekiz nisbetin- de düşmüş demektir. Merkez banka- mızın son tesbit ettiği fiat 8,1075 ku- ruştur. Piyasalar; Almanya ile Polonya ara- sında harbin başlamasından sonra çi- kan Avrupa mali gazeteleri, vaktinde İstanbula vasıl olmadıklarından, muh- telif borsalar hakkında vazıh malü- mat elde edemedik. Fakat rivayetlere bakılırsa, Paris borsasında umum kü- fitlarda yüzde beş nisbetinde bir su- kut vardır. Memleketimizde esham ve tahvilât vaziyeti Umumi vaziyet icabı, gerek Anka- Ta borsasında ve gerek İstanbul piya- sasında muamelât durgundur. Fakat #iatlerde büyük tahavvüller yoktur. Yüzde yedi buçuk faizli Harici Türk borcu tahvilleri gene 19 lirada kapan- dılar. Dahili istikraz kâğıtlarımızın fi- atleri şunlardır: Sıvas - Erzurum diğer 19,10 Mira. Bu fiatlere, gerek Ankarada ve ge- rek piyasamızda daima alıcı bulun- maktadır, 1938 Hazine bonosu azıcık geriledi. Son muamele fiati 61,50 liradır, Ana- dolu şimendifer tahvilâtında keza cüzi bir tenezzül vardır: Hisse senedleri 21,50, 'Tahviller 33,75, Mümessiller 83, Merkez bankası 100 lirada kaldı, İş bankaları 8,35lira kararlarındadır. Endüstri kâğıtları da umumi temayü- | Tü takip ettiler: Aslan Çimento 8 lira, Tramvay 3 )i- ra, Umum Sigorta 11,50 lira, İttihadı mili 17,60 lira, Terkos 5,25 lira, Bo- monti 9,20 Vira, İttihad Değirmencilik 12,70 ira, "Telefon 10,35 lira, Şirketi Hayriye 22 Hira, Omnlum 0,85 lira edi- yor. "Türk altımı 1575 kuruşta kaldı. tertipler Mısır Kredi Fonsiye fiatlerinde de | sukut vardır: 1908 tertibi 104 lira, 1911 tertibi 99 lira ediyor, İngilterede harp kabinesi Churchill Bahriye Nazırı oldu resmen nin teşekkül etmiş olduğu bildirlimektedir: 'B, Chamberlain: Başvekil, Sir John Simon: Maliye Nazırı, Lord Halifaks Hariciye Nazırı, B. Chatfaeld: MM Müdafaa Nazırı, B. Churchill: Bahri- ye birinci lordu, B. Hoare Belisha: Harbiye Nazır, B. Kinsley Wood; Hava İşleri Nazırı, Sir Samuel Hoare: Mührühas lordu, Lord Hankey: Neza- retsiz Nazır, Yeni harp kabinesinin Tlk içtima bugün öğleden sonra akdedilecektir, Ölüm Nablis mutasarrıf: merhum Rüştü paşanın damadı ve gümrük muhafaza genel komutanlığı birinci şube âmiri Süleyman Bonevalin babası, diş tabibi Hüsameddin Sunolun kayınbabası gümrük genel müfettişliğinden müte- kâit ve eski muharrirlerden B. Mustafa Nuri Bonevsl vefat etmiştir. Cenazesi bugün Üsküdarda Selimiyede Şerif kuyusu sokağında 21 numaralı eyin- den öğle vakti kaldırılarak Selimiye camiinde namazı kılınacak ve Kara- caahmeddeki aile kabristanına defne- muhareheler oluyor (Baş tarafı 1 inci sahifede) Düşman hava kuvvetlerinin zayiatı: Cumartesi günü avcı tayyareleri» miz Torun civarında bir hava muhâ- rebesinde düşmanın dokuz tayyaresi- ni di mi yedi tayyare düşürdük. içinde düşman altmış dört tayyare kaybetmiştir. Bizim zaylatımız on bir tayyareden ibaretti, Karada: Düşman Silezya ve garbi Karpat- larda çok şiddetli taarruzu devam et- mektedir. Düşman büyük kuvvetleri harekete geçmiştir. Kuvvetli bir düş- man zırhlı grupu Czestochawa İsti- kametinde ilerlemeğe muvaffak Ol- muş ve bizi de mezkür şehri tahliyeye mecbur elmiştir. Düşmanın büyük İaikiyetine ve pek ço kzırhlı kıtaatına, ağır toplara ve tayyare kuvvetlerine dayanan hareketine binaen kıtaslı- mız Silezyadan çekilmek mecburiye- tinde kalmıştar. vi Osa ırmağı boyunca, Grudziadz'ın şimali şarkisinde düşman piyadesi hücum arabalarına dayanarak şid- detle taarruz etmektedir. Şarki Prusya mınlakasında muha- rebeler hududa civar yerlerde devam ediyor. Güynia ve Danzig mıntakasında Orlodwo ve Kact'ı bir mukabil taar- Tuzla istirdad ettik, Westerplatte gar- nizonu hâlâ kendini müdafaa etmek- tedir. Varşova 3 (A.A.) — Dün Polonya süvarileri Lesmo ve Rawicz istikame- tinde bir taarruzda bulunarak 1 ey- Tülde bir baskınla düşmanın ele ge- çirdiği yerleri istirdat etmiştir. Düş- man hudud hattınm gerisine çekil miş ve Polonya öncüleri düşmanı hu- dud gerisinde Alman topraklarında takib etmiştir. Varşovaya iki hava hücumu Varşova 3 (A.A.) — Bu sabah biri saat 6,15 de diğeri de sekizde olmak Üzere Alman tayyareleri Varşovaya iki hücum yapmıştır. Bu hücumların her Ikisi de Polonya hava defi batar- yaları tarafından tardolunmuştur. Sekizde yapılan hücum bir saat de- vam etmiştir. Alman tebliği Berlin 3 (A.A.) — Ordu başkuman- danlığının tebliği: 2 eylül öğleden sonra ve 3 eylül sa- bahı, Alman kıtaları, Polonya arazi- si dahilinde muzafferane ilerlemele. rine devam etmiştir. Tschenstochau, işgal edilmiştir. Vartha nehri, Wielun'. un şarkından geçiimiştir. Koridorda mahsur kalmış olan Polonya kıtala- rının cenuba doğru kaçabilmek te şebbüsü muvaffakıyetsizliğe uğra” mıştır, Berent Almanların eline geç- miştir. Alman hava kuvvetlerinin kazan. dıkları muvaffakıyetlerden sonra, Po- Yonyaya karşı harb eden iki hava fi- losunun hâkimiyeti altındadır. Bu fi- lolar, hareket noktalarına dönmüş- lerdir. Diğer Alman hava kuvvetleri, diğer hava üslerinde hazır durmak. tadır. Berlin 3 (A.A.) — Alman kıtaati bu sabah Tschenstochfa girmiştir. Almanlar tayyare zayiatını tekzib ediyorlar Berlin 3 (A.A.) — Alman hava kuv- vetlerinin harekâtı neticesinde, ilk iki gün içinde 120 Polonya tayyaresi hava muharebeleri veya tayyare mey» danlarının bombardımanları esnasın. da tahrip olunmuştur. Ecnebi ,mahfillerinde çıkan haber- ler hilâfına olarak Alman hava kuv- vetleri ancak 21 tayyare kaybetmiş- lerdir. Alman toprakları henüz hava hü- cumuna uğramamıştır. Almanya ilk hedefine vasıl lamadı o Varşova 3 — Pat ajansı tebliğ edi- yor: Almanya tayyare hücumlarile bir gün zarfında Polonya halkın: teğ- hiş etmek ve maneviyatı sarsmak iş- tiyordu. Fakat bu gayeye vasıl ola- mamıştır. Polonyalılar bir şehri geri aldılar Varşova $ (A.A.) — Radyo, Polon- ya kıtaatının hudud üzerindeki Zab- #zyn'i tekrar işgal etmiş olduklarını b ki ge yl , Dün düşmandan yir- Şark ordusuna, millete ve nasyonal sosyalist partisine hitab etti Camianın icabatına itaat etmeyenler merhametsizce imha edileceklerdir dedi Berlin 3 (A.A.) — Hitler, gark ordu- su askerlerine aşağıdaki emri yevmiyi neşretmiştir: Şark ordusu askerleri, Aylardanberi İngiltere, umumi harp- ten evvel olduğu gibi Almanyanın çem- ber içine alınması siyasetini takib et- mektedir. Avrupanın bütün devletle- rini, bütün milletlerini bu maksat uğrunda kullanmağa çalıştı. Sovyet- ler Birliğinin kendi menfaatlerini İn. giliz menfaatlerine feda ekmekten im- tina etmesi üzerine bu çember cephe- sinde en mühim rol Polonyaya verildi. Polonyadaki Almanlara her vasıta ile yapılan mütemadi zulüm ve Dan- zig serbes şehrine karşi açılan müca- dele beni, Almanyanın emniyetini te- min için evvelâ şark cephesinde ted- birler almağa mecbur etti. Sovyetler Birliği ile akdolunan ademi tecavüz ve istişare paktı Avrupanın en büyük ve en kuvvelli iki devletini bir daha birbirlerine karşı harb etmemek azmi. le bağladı. Fakat İngilterenin çember ve imha siyaset zincirinin en mühim halkasını teşkil eden Polonyarın sulh yapmağa mecbur edilmesi lâzımdır. Şark ordusu askerleri, Sizler, iki kısa günde bütün Ak manyanın gurur duyduğu başarılar elde ettiniz. Size verilen vazifenin bü- yüklüğünü müdrik olduğunuzu ve evvela bu düşmanı azami süratle d6- virmek için âzami gayretler sarlet- mekte bulunduğunuzu biliyorum. Muazzam vasıtalarla yapılan Garb kalesi bu esnada Almanyayı Fransa ve İngiltereye karşı koruyacaktır. Bizzat kendim, büyük harbin eski bir askeri ve şimdki başkumandanınız sıfatile hemen bugün cephede size Dtithtak ediyorum, Alman milletine Berlin 3 (A.A.) Hitler, Alman milletine hitaben neşrettiği beyanna- mede diyor ki: Asırlardanberi İngiltere, kendi ci- han fütuhat siyasetine karşı Avrupa devletlerini âciz bırakmak gayesini takib etmektedir. Bunu yapmak için de, o anda en tehlikeli gözüken Avru- pa devletini sudan bahanelerle taar- Tuz Ve imha etmek hakkını kendisine veren bir kuvvet muvazenesi ortaya atmaktadır. İşte bu suretledir ki, vaktile İspan- yaya, sonra Hollandaya, müteakiben Fransaya ve 1871 denberi de Alman- yaya karşı harbetmektedir. Bizzat İ bizler, İngiltere tarafından umumi harpten evvel Almanyaya karşı yapı- lan çember mücadelesine şahit olduk. Almanya nasyonal - sosyalist idaresi altında Versailles diktatının Korkunç neticelerinden kalkınmağa başlayınca buhrani atlatınca İngiliz çember siya- seti de derhal başlamıştır. 1914 den evvelki ayni tahrikâtçılar yüze çıktı, İngiltereye ve İngiliz mil- Jetine müteaddid defalar Alman mil- letinin barışını ve dostluğunu teklif ettik. Bütün siyasetim bu barış dü- şüncesine istinad ediyordu. Daima ri- yakâr beyanatla reddedildim. Ve dai- ma yeni bahanelerle Alman hayat se hasını daraltmağa ve İngiliz menfaa- tini asla tehdid etmediğimiz yerlerde kendi yaşamamız imkânlarının güç- leştirilmesine çalışıldı. İngütere her türlü muslihâne anlaşmayı imkânsız bırakan hareket ittihazına Polonyayı davet etti. İngiltere garanti deklarıs- yonu ile Polonya hükümetine Alman- yaya tehlikesizce tecavüz etmesine müsaade eyledi. Ancak Büyük Britanya hükümeti bir hata işledi: 1939 Almanyası, 1914 Almanyası değildir ve Almanyanın bugünkü Başvekilinin adı Bethmann .Holiweg değildir, Sarrebruck ve Wilhelmshaven nu- tuklarında da söylemiştim. İngiltere. nin çember siyasetine karşı kendimi. zi müdafaa edeceğiz ve bilhassa $u noktada hiçbir şüphe bırakmamıştım ki, bütün sabırlarımıza rağmen Polon- yalıların Almanlara ve Danzig serbes şehrine karsı tecavüzleri nihayet bul- malıdır. Nasyonal sosyalist partisine Berlin 3 (A.A) — Hitler, bugün nasyonali - sosyalist partisine aşa ğıdaki beyannemeyi neşretmiştir; Dünya yüzünde düşmanımız olan yahudilik ve demokrasi İngiliz mille tini Almanya ile barp haline getir. meğe teşvikle muvaffak oldu. Bunun için ileri sürülen sebebler 1914 deki sebebler derecesinde yalandır. Bu hususta hiç bir şey değişmemişlir, Fakat bu sefer Almanya mecbur edil diği bu harbi beşeriyete karşı tasar lanan yeni cinayete karşı koyacak gurette yapacak azim ve kuvvete mas liktir. 1918 senesi tekerrür etmiyedek- tir. Alman ordusu Almanyanın elrar İma konulan bu çemberi bir kaç hafta içinde kıracaktır, Alman ordusu garp» te Alman topraklarını bütün zaman- ların kaydettiği müthiş müstahkem mıntakada koruyacaktır, Alman milleti, bu mücadelede kor- kacak hiç bir şey olmadığı şuuru ile bütün fedakârlıkları yapacaktır. Câ- mianın icabalına itaat etmekten im- tina edenler veya bunu baltalayabile- ceklerini zannedenler bu sefer mer- hametsizce imha olunacaktır, Crphe- de çarpışan kahraman asker bilmeli- dir ki, onun hayatı hainlerin haya- tından çok daha kıymetlidir ve şunu da bilmelidir ki, bu mücadelede ta- rihte ilk defa olarak birisi cephede kan dökerken diğeri istifade edemi- yecektir. Mukadderatımızın mevzuu bahis olduğu gelecek aylar veya sene lerde zengin olabileceğini düşünen servet değil ölüm bulacaktır. Bugün malik olduklarımızın hiç bir kıymeti İ yoktur. Kati olan tek bir şey vardır. İ Almanyanın zaferi. Gideceğimiz yol 1999 a kadar gittiğimiz Versailles yo- undan daha çetin değildir. Kaybede- cek hiç bir şeyimiz yoktur. Fakat çok şey kazanacağız, amm Almanya - Isveç Normal ticaret münasebet- lerini devam ettirecekler Berlin 3 (A.A.) — Almanya ve İs- viç iki memleket arasında normal ti- caret münasebetlerini idâme için bugün anlaşmışlardır. İsveç hükümeti, muhariplere ihra- catını menetmek niyetinde olmadığı- rı bildirmiştir. aranma Yakında büyük bir muharebe bekleniyormuş Brüksel 3 (A.A.) — Belga ajansı- nın Berlinden aldığı bir habere göre Almanyanın harp meydanında seri bir netice almağa çalıştığı söylenmek- tedir. Müşahitler, pek yakında büyük bir muharebe olacağını zannetmeki der. 335 doğumluların yoklaması Fatih askerlik şubesinden: 335 do- gumlularla bunlarla muameleye ta- bi eratın yoklamalerı 1 Eylül 999 İ gününden itibaren cuma, pazartesi, çraşamba günleri yapılacağı evvelce ilân edilmişti. Bu günlerin değiştirilmesi zarureti hasıl olduğundan yoklama günleri. nin âyin çift günlerinde (yani eylü- Tün ikinci, dördüncü; altıncı, seki xinci günleri şeklinde) L. Teşrin so- nuna kadar Fatih askerlik şubesi bi. nâşında devam edeceğinden &lâka- darların bu günlerde müracaatları ilân olunur. ARKA SOKAK VIVIANE o ROMANCE | PIERRE FRESNAY emi