29 Nisan 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7
Italya, Deniz, Hava kuvvetleri ve iktisadi vaziyeti bakımından uzun bir harbe gelemez Bir harpda kn hava huvvetleri w üsleri ni derece rol oynayabilir ? B. Mussolini İtalyan hava kuvvetlerini teftiş ediyor İtalya hava kuvvetlerinin bilinen teşkilâtı şöyledir: Ana vatanda; 4 mıntakanın her irinde ikişer tümenden ceman 8 ha- va tümeni, Ayrıca: 1 Cicilyada 1 Sardonyada 1 Sicilyada 1 Doğu Afrikada olmak üzere c8- man 12 hava tümeni, Oniki adada bir hava alay ve batoganik olduğunu biliyorduk. Bunun son zamanlarda tümene çıkarılmış olması muhtemel- dir. Maamafih İtalyanlar ana vatan âişındaki yerlerde ve bilhassa Libya ve adalarda hazer zamanından mü- him hava kuvvetleri bulundurmıya- Tak daha ziyade hava meydanları ve tesisatı vücude getirmekte ve icabı takdirinde birkaç saat nda bu- ralara tayj T göndereceğini düşünmektedir. İtalyan hava son neşriyata nazaran 2500 kadardır. Birinci sın pilot adedi 3000, hava ordusunda çalışan- ların tekmil mevcudü 60,000 kişidir. İtalyan hava kuvvetlerinin Akde- nizde oynıyacağı büyük rolden çok bahsedildi, Daha ileri gidilerek Mısır, Kıbrıs, Bizerta ve Malladaki İngiliz ve Fransız üslerinin tahrib olunaca- ğı, İngiliz ve Fransız hava ve deniz kuvvetlerinin iş görmez hale getiri- leceği iddia olundu. Gerek bu iddia- larda ve gerekse İtalyan tayyareleri- nin kalite üstünlüğü hakkındaki pro- pagandalarda fazla ileri gidildiği mu- hakkaktır. Bu hususta daha bitaraf bir kalem olduğu için bir Amerikan binbaşısmın (binbaşı Eliot) son za- manda intişar etmiş bir makalesin- den aşağıdaki hükümleri alıyorum: <İtalyanların Tobruk (Libyada) M. Şevki Yazman Leryos (Oniki adada), Pantelleria (İtalya ile Tunus arasında bir ada- dadır) da kuvvetli hava üsleri var- dır ve bu üsler Mısır, Kıbrıs, Bizerta (Tunusta Fransız deniz üssü), Mal- tayı hırpalayabilirler, Fakat “Tobruk gibi çöl ortasında, Pantelleria gibi deniz ortasında tecrid edilmiş birer nokta teşkil eden bu İtalyan üsleri- nin de mütekabilen İngiliz ve Fran- sız üsleri tarafından daha müessir tarzda bombardıman edileceği de göz önünde tutulmalıdır. Keza Oniki adalardan birini teşkil eden Leryos adasının İtalyaya mesafesi 500 mil- dir. Hiç bir şey isti edilemiyen bu ada bütün ihtiyaçlarını İtalyadan ise bu adadan 400 mil r, Kibrıs gibi koca bir ada- nm üzerindeki yüksek plâtoda Ler- yosun istiab edeceğinden çok fazla hava üsleri vücude getirmek ve H- manlarında Leryosun alacağından çok fazla deniz tayyaresi barındır- mak mümkündür. Bundan başka İn- gilterenin tayyare taşıyıcı gemileri olduğu ve İtalyanların da hiç bulun- madığı hatırdan çıkarılmamalıdır. Tobruk İskenderiyeden 350 mil, Mersa matruhtaki İngiliz - Mısır üs- sünden 180 mil uzaktadır, Adı en çok geçen ve Akdenizi ikiye böleceği söylenen Pantelleria adası susuz, limansız, volkanik bir ada olup bütün sathı 45 mil murabbamdan ibarettir, Büyük bir Fransız deniz üssü olan Bizerta ile İngilizlerin Mal- tadaki üsleri bu adadan hemen mü- savi mesafede, yani 125 mil uzakta- dırlar, İngiliz ve Fransızlara karşı daha az kuvvet ve daha az müsaid üsler- den yapılacak hava hücumlarile İs- kenderiye, Hayfa, Kibrıs, Malta, Ce- belüttarık, Oran, Bizertanın tesirle- rini ortadan kaldırmak ve hele büyük filoların hâkimiyetini elinden almak akla sığar şeylerden değildir», İktisadi bakımdan İtalyanın harp kudreti Uzun ve çetin bir harpten muzaf- fer çıkmak için iktisadi kuvvetin ne mühim rol oynadığı meydandadır. 18 - 1914 Alman ordusu kuvvetçe kar- şısındakilere faik olduğu halde ikti- sadi vaziyet, bu orduyu silâhını tes- lime mecbur etmiştir, Gelecek harp- te bu husus daha fazla hissedilecek- tir. Zira gelecek harpte malzemenin kazandığı ehemmiyet daha büyümüş- tür. İktisadi bakımdan İtalyanın vazi- yeti parlak olmaktan uzaktır, İtalyı harp malzemesi için hayati ehemmi- yeti haiz olan on beş maddeden sekizi, yani kömür, petrol, bakır, pamuk, Jâstik, nikel, krom ve kongsramdan hemen tamamen mahrumdur. Demir pek az mikdarda imewcuddur. Arna- vutluktan istihsal olunan petrol ha- zer ihtiyacının ancak yüzde beşini temin eder, 1934 senesinde İtalya 362 milyon liret kıymetinde demir ve 377 milyon liret kıymetinde madeni yağ- lar ithal etmiştir. İtalya sanayii Almanyada olduğu gibi kısmen olsun bunların yerine ikame edilecek maddeleri de bulama mıştır, Keza yiyecek ihtiyacının da yüzde elli beşi hariçten tedarik olunmakta- dır. 1934 senesinde yalnız denizden İtalyanın ithalâtı 34 milyon tondur. Denizde hâkimiyet olmadıkça bun- dan çok daha artacak olan sefer ih- tiyacının ne suretle temin olunacağı mühim bir mesele olarak baki kalır. (Almanyanın da İtalyaya ham mağ- de veremiyeceği unutulmamalıdır). Kaldı ki harb bu malzemenin dö- vizle tedarikini zarüri kılar, İtalya ise bundan hemen tamamen mah- rumdur. 1936 senesi birincikânunun- da İtalyanın elindeki ecnebi dövizi ancak 63 milyon iiretlik idi ve buda yalnız petrol ithalâtının yüzde yir- misine tekabül etmekte bulunuyordu. Altın mevcudü de şöyle bir seyir takib etmiştir: 1933 te 373 milyon, altın dolar, 1934 te 306 milyon, 1935 te 159 milyon, 1936 da 123 milyon. Bu mikdar aynı tarihteki Fransız sltın mevcudünün yüzde yedisi, Belçika veya İsviçredekilerin üçte biri kadar- dır. Bütün bunlardan çıkacak netice şudur: İtalya deniz, hava kuvvetleri ve iktisadi vaziyeti bakımından ürün bir harbe gelemez, Yalnız kara ordu- sunun mevcudü bakımından mühim bir kuvvettir. Bu kuvvetle ne yapa- bilir? Onu da gelecek yazımızda teğ- kik edeceğiz. Sermaye i için en emin memleket : Türkiye erkez bankasının son bir yıllık faaliyetini hülâsa eden rapor paramızın sağlamlığını ve istikrarını gösteren salâhiyetli bi bir vesikadır Ankara (Akşam) — Evvelki gün "Türkiye Cümhuriyeti Merkez bankası &lelâde heyeti umumiye toplantısında 1938 yılı idare meclisi ve mürakabe he- yeti raporlarının tasvip ve bilânçosu- nun tasdik edildiğini bildirmişlim. Bankanın son bir yıllık faaliyetini hü- lâsa eden rapor ayni zamanda para- mızın sağlamlığını ve istikrarını gös- teren salâhiyetli bir vesika mahiyetin- dedir. Raporda devlet maliyesinin va- ziyeti ve para piyasası şöyle izah edil- mektedir; Devlet maliyesi «1938 âdi senesinde tesadüf “eden ilk beş ayın nihayetinde hitam bulan 1937 - 1938 mali senesi 272.2 milyon liralık bir tahsilât yekünu vermiştir ki, muhammenata nisbetle 41.000.000 lirayı mütecaviz bir fazlalık irae eder. 1938 in son yedi aylık tahsilâtı, evvel. ki senelere nisbetle gene yüksektir: 936 kânunuevvel ayında 176.352.000 lira olan tahsilât, 937 nin aym ayında “| 212.042.000; 938 in aynı ayında ise 225.220.000 liraya yükselmiştir. 1938 senesinde yeniden yeniye ver- gi ihdas edilmedikten manada 1938 - 1939 mali senesi için tenzilât dahi ya- pılmıştır. Buna rağmen yedi aylık bir devre zarfında tahsilâtın fazlalığı bit. tabi calibi memnuniyetidir, İlla ve saire dolayısiyle düyunu u- iz bir taraftan tenakus eder- ken diğer tarafan bir takım şirketle. rin mübayaasına, bazı Nafıa işleri ve asire vücüde getirilmesine ve tevsi edilmiş sanayi programının tatbikine devam olunmak üzere aktedilen diğer istikrazat hasebile heyeti umumiyesi dahilinde 1938 içinde düyunu umu- | miyemiz kabarmaktan hali kalmamış- tır. Para piyasası Muhtelif âmillerin tesiri altında va- deli veya vadesiz mevduat, bankala- rımızın hesaplarında tezayüt eylemek. te devam ediyor. Dünyanın hemen her tarafından mevcut takyidat dolayısile memleketimiz sermayeleri için neticei hesapta gene en emin yer kendi mem- leketimizdir. Her cinsten mevduat ba- kiyeleri 1938 de bir sene e e nisbet. Je daha fazladır. Kısmen bu fazlalık ve kısmen ge borçlu hesaplar için ka- nunen tayin edilen azami faiz hadleri dolayısile piyasada büyük bankalar alacaklı hesaplar faizlerini sene zarfın, da indirdiler. İkrazat faizleri için, sene zarfında bir kanun azami haddi 9» 8,5 olarak tesbit etti. Bankamız da bir temmuz tarihinden itibaren iskonto haddini Se 5,5 den dörde ve avans hadlerini de 9. 4,5 dan üçe indirmiş bulunuyor. Bankanın muameleleri Bankanın muamelelerine gelince 1937 gayesi mevcudu 36.865.469.95 lira olup 1938 zarfındaki makbuzat 814.591.139,63 liraya baliğ olmak su- retiyle sene gayesindeki zimmel -Ye- künu 851.456.609,58 lira olmuş ve se ne zarfındaki 815.314.998,59 medfuat neticesinde 1938 gayesi bakiyesi 36.141.610,99 liradan ibaret bulun- muştur. Tedavüldeki banknotlar 1937 senesi sonunda kasamızda mev. cut banknotlara da şamil olmak Üze- re: Mevcut bulunan 176.676.501 liralık banknotlara 1938 de 30.000.000 lira- lık daha banknot inzimam ederek ha- sil olan 206.676.501 liralık yeküna mukabil 1938 de 1.932.059 liralık bank. not tedavülden çekilmiş ve sene gaye- sinde 204.744.442 liralık banknot kal. mıştar. Sene gayesinde piyasada bilfiil mü- tedavil banknotları tesbit için yuka- riki bakiyeyi teşkil eden: 204.744.442 liradan sene gayesinde kasalarımızda mevcut 10.765.721 lirayı tenzil ederek bilfil tedavülde 193.978.721 liralık banknot bulunduğu neticesine varı- Tiz. Evraki nakdiye karşılığı hazine tahvilâtı Bankamız kanunun $ ve 6 ncı mad- deleri mucibince uhdemize müdevver | evrakı nakdiyeden dolayı hazinenin | bankaya karşı müteahhit bulunduğu borca ait vaziyet A — resülmal ve B — faiz zariyelerinden berveçhi iri A — Resülmal. — Müdevver evrakı İ nakdiyeden 1937 gayesinde devletin bankaya borcu 144.676.501 lira iken” 1938 senesi zarfında vaki 1.932.059 liralık tediyat üzerine bu borç sene ga- yesinde 142.744.442 liraya düşmüştür. Sene zarfında vaki tediyatın: 1.467.9B5,11 lirası kupon tahsilâlan. dan, 464.073,89 lirası 1937 senesi ban- ka temetlüatından mütehassıl olup yekün 1.932.059.— liradır. 1934 senesi zarfında kanunumuzda vuku bulan malüm tadilâta müsteni- den yüzde birler hasılı 1938 de hazine- ce evrakı naktliye karşılığı cüzdanına ithal edilmek üzere hazine tahvilâtı mübayaasına tahsis edilmiştir ki, tah- sil edilen bu meblâğ sene zarfında 3:428.144,89 liraya baliğ olmuştur. B — Faiz. — 1938 senesi zarfında ha. zine tahvilâtı bakiyeleri üzerinden s0- nevi $ç 1 hesabiyle tahakkuk ettirdi- gimiz faiz sene sonunda 1.442.555.20 diraya baliğ olup bundan 1.088.975,34 Mirası sene zarfında tahsil edilmiş ve bakiyesi olan 353.579,86 Jiranın tahsi- li de olbaptaki mukavele mucibince 1939 senesine bırakılmıştır. Tevdiat 1937 gayesinde 1756234383 il. radan ibaret tevdiat 1938 zarfında 1.318.059.820,40 liralık teslimat ile 1938 gayesinde 1335.622.169;23 lira. ya baliğ olmuşve sene zarfındaki 1.310.376.507,72 iiralık istirdatlar ile sene gayesinde bakiye 25.245.66151 liradan ibaret bulunmuştur. İhtiyat akçeleri Yüksek heyetinize takdim eyledi. gimiz bilinçoda bankanın 1937 gaye- sinde âdi ve fevkalâde ihtiyat akçeleri mecmuu 2.712.234,11 liradır. Mevzuu bahis seneye ait temettüün sureti tev. ziine müteallik teklifler tasvibe maz. har olduğu takdirde bu meblâğ 3.268.124,53 liraya vasıl olacaktır. Dün de yazıldığı gibi idare meclisi raporuna ve bilânçoya göre 1938 yılın. daki banka muamelelerinden hasıl olan kâr 2,210,322 liradır. Kanun lâyihaları Hükümet kalan projelerden bir kısmının daha muamele mevkiine konulmasını Meclisten istedi Ankara 27 (Akşam) — Hükümet, meclise yeni bazı kanun lâyihaları tevdi etmiş ve beşinci Büyük Millet meclisinden . kalan projelerden bir kısmının Gaha muamele mevkiine konulmasını meclisten istemiştir. Bü lâyihalar şunlardır: Ecnebi şmemleketlefde hizmet elipekte olan memür ve müstehdemlerin maaş, Ücret ve tahsisatlarının tediye sureti hak- kındaki kanunda değişiklik yapılmasına dair kanun lâyihas, İstanbul Tramvay ve Tünel şirketlerinin imtiyaz hakkı ile te- sisallarının salın alınmasına dair olan mukavelelerin tasdiki hakkındaki kanın memleketten çıkacak veya memlekete girecek ürelme vasıtalarının yan sak edilmesine ve bunların yabancı mem- ieketlerin yasak maddelerile değiştirilme- sine dair kanun lâyihası, Türkiye - Bel- gika arasında imza edilen indel mücrimin muahedesinin tasdiki hakkında kanun Yayihası, Türkiye - Finlândiya ticaret an- laşması için testi olunan mektupların anlaşması ile tadü edilmiş bulunan 2 ey- 1üi 1988 tarihli tcaret ve kliring anlaş- masına bağlı 4 sayılı listeye çiçek soğan- larının Mâvesine dair kanun Jâyihası, Türkiye - ticaret ve kliring anlaş- ması protokoluna merbut listeye ilâve edi- lecek kontenjan hakkında teati olunan mektupların tasdikine dair kanun Hyiha- m, "Türkiye - İtalya ticaret ve seyrisefain muahedesinin cüzü mütemmimini teş- kil etmek üzere akdedilen ticaret ve te- diye anlaşmaları ie bunlara ek olarak tanzim edilen vesmikin meriyete konul- masma dair kanun lâyibası, Türkiye - Romanya ticaret anlaşmasına müzeyyel anlaşmanın tasdiki hakkında kanun iâyi- hası, Türkiye - Yunanistan arasında akd ve imza edilen kiiring anlaşmasına mü- zeyyel prolokolun tasdiki hakkında ka- nun lâyihası, vakıf paralar Ikrazatından mütevellid alacakların tasfiye ve paraya çevrilmesine dair kanun lâyihası,
