14 Aralık 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 11
SARAY ve BABIÂLİNİN İÇ YÜZÜ Yuzan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM .—Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur Tefrika No. 253 Mehmed Ali paşanın senedlerindeki mühürler sahte Imiş O sırada İstanbulda bulunan prens Mençikola müracaatle Cezayirli lehi- Me padişah nezdinde iltimasta bulun- ması ve tahliyesini istihsal eylemesi Mücrim dahi olsa bir Ermeniyi hi. Maye edebileceğini göstermeği Rusya siyasetine uygun bulan Mençikof bu talebi is'af etti, Onun teşebbüsile Ce- Zayirli Ermeni Patrikhanesine nakl. olundu. Reşid paşa oğlu Ali Gallb paşanın Fatma sultan ile teehhülü münase- betile Cezayirlinin cezadan affını pa- dişahtan istirham ve istihsal etti, Rivayete göre" Cezayirli hapishanede iken defter. Yerini tutan kâtibi Ermeni kendisini Ziyarete gelmişti: Cezayirll daima göğ- #ünde sakladığı bir cüzdanı ona ver. miş, kâtip de bunu Reşid paşaya gö- türmüştü. Bu cüzdanda Mehmed Ali Paşanın Cezayirliye verdiği dört mil- Yon beş yüz bin kuruşluk üç makbuz Senedi vardı. Güya bu para toplan &şar ve rusumal iltizam müddetinin temdidi için Cezayirli tarafından Meh- med Ali paşaya verilmiş, mukabilinde bu üç sened alınmıştı. Bu cüzdanda bir de ayni sebeple Bezmiâlem valide sultana verilmiş se- kiz milyon kuruşun alındığını göste- ren diğer bir makbuz dahs vardı! Cezayirli ilk istintakında bu mak- buzlardan hiç bahsetmemiş, bunların mevcudiyetini sonradan bildirmiş, se- nedler aranılınca bunların Ermeni kâ. tip nezdinde olduğunu söylemişti. Bu mesele 1854 teşrinievvelinde or- taya atıldı. Mehmed Ali paşa sadaret- ten infisal etmişti. İngiliz elçisi bir gün diğer bir elçi yanında Cezayirli davasında bir rezalet sahnesi göründü. Eünü, Reşid paşanın Mehmed Ali pa- şayı itham edecek vesikalara malik bu- Yunduğunu söyledi. Reşid paşa da bu sırada sadarette bulunan Kıbrıslı Mehmed Paşaya (3 Tümazan 1270 » 2 rebiülevvel 1271) gi- derek bu makbuzlardan mahfiyen beh- setti, Kıbrıslı Abdülmecidin huzuru- na vardı. — Reşid paşa bana Mehdi ulyayı sal- tanat hazretlerinin hatırasım lekedar &decek ve damad Mehmed Ali paşanın şerefine dokunacak bir para mesele. #İnden ve bunun örtülmesi lüzumür- dan bahsetti. Verdiği haberlere göre Cezayirlinin açığı valide sultana ve Mehmed Ali paşaya verdiği mebaliğ- den ileri geliyormuş. Reşid paşa Ceza- yirlinim hesaplarının yeniden tedkiki ile itibarının iadesini münasip görü- yor; işin daha ziyade şuyuuna meydan verilmemesini ve adliyeye düşürülme- mesini söylüyor. Dedi. Abdülmecid hiç bir cevap ver- medi, O akşam Mehmed Ali paşayı çağırttı. Keyfiyeti anlattı. Mehmed Ali paşa düşmanlarının padişah naza- rında kendisini tamamen mahvetmek istediklerini anlıyarak meselenin der- hal mahkemeye tevdiini istedi. Reşid pâşa ve taraftarlarının arzu etmedikleri oldu. Keyfiyetin tedkiki Yükelâyı muhakeme etmek vazifesile de mükellef olan meclisi âlii tanzima- ta havale olundu. * (Ricali mühimmei siyasiye eserin- de esbak sadaret müsteşarı Ali Fuad bey (Reşid paşa da mevkii sadarete ge- ince Mehmed Ali paşanın kendi aley- hinde ihdas etmiş olduğu bu meseleyi ele alarak tamikı tahkikata başlanmaı- ile merkumun -Cezayirlinin. evrakı Arasında Mehmed Ali paşanın güm- Tükten bir hayli mehuzatı olduğuna dair mührü zatisile mahtum sene- dat zuhur etmiş olduğundan keyfiye- tin tetkiki meclisi âlii tanzimata ha- Vâle olunur.) diyor. Les confidences Sur la Turgiue eserinde bulduğumuz bu izahat makbuzların Reşid paşa sa- daretinden evvel meydana çıktığını, meclisi âli tanzimatın işe Kıbrıs Mehmedpaşa sadaretinde el koyduğu nu göstermektedir). Ertesi günü meclis azası mahkeme heyeti sıfatile toplandı. Ancak muha- kemede valide sultana sid makbuzdan hiç bahsedilmiyecek, tahkikat ve ted- kikat Mehmed Ali paşanın makbuz- İarı üzerine cereyan eyliyecekti. « Kıbrıslı Mehmed paşa Reşid paşanın amil ö5ik kendisine tevdi eylemiş olduğu mak- buzları Mehmed Ali paşaya gösterdi. Damad Mehmed Ali paşa bu sened» lerin metinlerindeki yazının Cezayir- İinin bir kâtibinin yazısı olduğunu bil. dirdikten sonra şu ifadede bulundu: — Hangi memlekette rüşvet için makbuz verilir? Cezayirlinin detterle- rinde bu paraya dair bir kayıt var 101? Bir ticarethanenin böyle milyonlarca kuruşu, hususile mukabilinde mak. büz senedi de alınmış iken kasa def terinde göstermemesi olur mu? Ben aleyhimde böyle bir silâha malik ol duğunu bildiğim halde Cezayirli hak- kında yaptığım gibi şiddetle harekete geçecek kâdar akılsız mıyım? Vakıâ mühürler benim mühürüme benziyor. Fakat mühürlerin aldanılacak derece- de taklid edildiği şimdi ilk defa gö- rTülmüş bir şey midir? Hüsrev paşa- nın evlâdlığı para sıkıntısma düştüğü vakit babalığının mühürünü taklid et- miş değil miydi? İflâsından evvel Cezayirli benim sar- rafımdı. Fakat fkl sene var ki ben | onunla hesabı kestim. Hatırlıyorum kil o zaman bana (130000) kuruşluk bir makbuz göstermemiş, kaybolduğunu iddia eylemişti. Ehemmiyetsiz bir pe- ra -1300 sltın!- olduğlu içir ben o va- kittenberi bu makbuzu aramadım. Şüphesiz ki bu makbuz üzerindeki mühürümün bazı kimyevi usuller ile kalıbı alınarak bu makbuzlar üslün- deki sahte mühürler hazırlanmıştır. Mahkeme bu ifadeyi dinledi. Meh- med Ali paşanın dediği gibi Cezayir. linin defterinde bu dört milyon beş yüz bin kuruş hakkında bir kayıd yok- tu. Fakat bu hesaplarda Mehmed Ali paşanın Cezayirliye 75000 kuruşluk bir borcu görünüyordu. Bu para için de ayrı bir makbuz senedi vardı. Meh- med Ali paşa buna karşı da: — İki sene evvel hesabı kesmiş ol- duğum halde şimdi bana böyle bir borç görünmesine şaşıyorum. Bu da sonra- dan uydurulmuş bir şeydir. Yazı da sahte makbuzların yazısıdır. İddiasını serdetti. Heyeti hâkime bu 75 bin kuruş borç hakkındaki itiranı kabule şayan görmedi. Mehmed Ali paşa bunu ödemeğe mahküm oldu. Fakat diğer üç makbuz üstündeki mü- hürler hayli dağdağalı bir mesele ba- Tini aldı. Heyet makbuz senedlerindeki yazı. nın ve mühürlerin ehlihibre marifetile tedkik edilmesine karar verdi. Senedlerdeki yazının ne Mehmed A)i “paşanın, ne de kâtibinin yazısı ölma- dığı tahakkuk etti, (9 teşrinievvel 1654 celsesinde.) Evrak hazinesinden üzerlerinde Mehmed Ali paşanın mü. hürleri mevzu birçok muharrerat cel. bedildi. En meşhur hakkâklardan biri- si çağrıldı, Bu hakkâk mahkeme önün- de mikroskop ve perkel ile muayene ve tedkikten sonra üç makbuzdân bi- Tisinin üstündeki mühürün silik, diğer ikisinin sahte olduğunu beyan etti. Bunun üzerine bu ifadesile aldığı me. suliyetin ağırlığı hakkâke ihtar olun. miş olduğunu da ilâve etti. Gerek şahidlerin, gerek hakkâkin ifadelerile vaziyet Mehmed Ali paşa lo- hine temayül gösteriyordu. Tam bu sırada Reşid paşa meclise geldi. Meh- med Ali paşa sleyhinde birçok ağır sözler söyledi. Hasip paşa şiddetli mu- kabelede bulundu. Kıbrıslı Mehmed paşa ile Şeyhislâm Arif efendi de (21 Cemaziyülahır 1270-20 cemaziyülevvel 1275) Reşid paşaya ihtarlarda bulun. mak mecburiyetinde kaldılar, O gün heyet heyecan içinde dağıl. dı, İki gün sonra sadrazam meclisi vâ- lâ reisi Şekip paşa ile birlikte içtima salonunun yanında bir odada Mehmed Ali paşnın mühürlerini havi on beş varak ile karıştırılan üç senedi yalnız mühürler görünecek surette delinmiş büyük bir kâğıda zımbüladilar. Bu mühürler burada celbedilenon bir hakkâke gösterildi ve içlerinde tak- lidleri varsa ayrılması istenildi. On bir hakkâkin hepsi senedler üstündeki mühürlerin sahte olduğunda ittifak ettiler. (Arkası var) B. Stoyadinoviçin parlak zaferi Yugoslav gazeteleri uzun makaleler > yazıyorlar Belgrad 13 (A.A.) — Bu sabah çi- kan güzeteler sütunlarını hemen kâ- milen Pazar günkü intihabalın neti- celerine tahsis etmektedirler, Güze- teler, büyük harfli başlıklarla Sırp- larla meskün mıntakalarda reylerin yüzde 15 ini ve 9 eyaletten '7 sinde kati bir ekseriyet kazanmış olan Sto- yadinoviç listesinin müzafleriyetini ilân etmektedirler, Matbuat, bu rakumlara istinad ede- Tek Stoyadinoviçin sarih ve müna- kaşa götürmiyen zaferinin kıymetini tebarüz ettirmektedir, Muhalefet Ms. tesi gerek programları gerekse ideo- Jojileri ile birbirinden ayrılan 14 par- ti veya grupu ihtiva etmekte idi. Diğer cihetten Maçekin listesi ile bir Hırvat ekseriyetini ihtiva eden Sahil ve Sava eyaletlerinin bazı kı- sımlarında elde edilen reylerin serbes- çe verilmediğini ve Maçekin köylü mubhafızlarının işitilmemiş tazyiki altında istihsal edildiğini kaydetmek Yâzımdır. Bu vaziyet Maçek tarafından Sava ve Sahil eyaletlerinde kazanılan ekseriyetin bütün kiymetini düşür- mektedir, B. Mussolininin bir ziyafeti Roma 13 (A.A) — Duçe,dün ak- şam Venedik sarayında Avwtaccigue İtalyan maden sergisini tertib etmiş olanlar şerefine bir ziyafet vermiştir. Kadın ve erkek 660 artist, teknisyen ve amele bu ziyafete davetli bulunu- yordu. Hepsi de faşist üniformasını giymişlerdi. Mussolini, sofrada iki amele ara- sında oturmuştur. Bir çok nazırlar, faşist fırkası genel sekreteri ve diğer bir çok zevat ziyafete iştirak etmiş- lerdir. Davetliler, 23 te masayı iş- gal etmişlerdir. Her patronun yanı- na bir amele Ziyafet, ecnebi hükümetler Teisle» ri şerefine verilen ziyafetlerde gö- rülen debdebe ve tantana İle tertib edilmiştir. Barselon yeniden b bombardı- man edildi Salamanka 13 (AA) — Evvelki gece büyük umumi karagâh tarafın- dan neşredilen tebliğde şöyle denil- mektedir; Tayyarelerin faaliyeti: Dün Bar- selona Ilmanı ve bilhassa dalyakıran- 7 — Pısırık. 8 — Tersi normal olur - Menfi edatı, 9 — Nota - Tatlı değil. 10 — Radyonun bira haricindeki kıs im - Ziya. Yukarıdan aşağı: 1 — Antrasit sobasi, 2 — Edibler - Genişlik. 3 — Gün - Güzel. 4 — Cebren alıma. $ — Umgu - Sonuna olur. 6 — Tersi bir âzanuzdır - Halat yumağı. 7 — vilâyet - Sandalda ön küreği çeken. 8 — Hayatta - Kırmızı , Başma «K: gelirse soğuk mevsim olur, 9 — Âdi patiska. 10 — Usul - Su cedveli, Geçen bulmacamızın halli Soldan roğa : 1 — Servüsimin, 2 — Os, Usare, 3 — Malta, Çam, 4 — Ut, Olucak, 5 — Rip, 6 — Trakonya, 7 — Salam, Av, 8 — Ahen, Lümba, 9 — Nata, İl, 10 — Sallapati. Yukarıdan aşağı: 1 — Somurtkan, 2 — Esatir, Has, 3 — Paseta, 4 — Velo, Kanal, 5 — Alkol, 6 Su, Naiça, 7 — Is, Cayma, $ — Maça, İrak, Abit, 10 — Nem, Tevali. «Le konursa İş Erzincan dönüşü (Baş tarafı 1 inci sahifede) Artık Türk toprakları terakki ve ke- mal yolunu tutmuş, durmadan yürü- yen, çalışan, uğraşan huzur ve refah &lemidir, Nafia mensupları ve onun başında yürüyen fen adamları, demir- | yolu memur ve müstahdemleeri vazi- felerini tamamen müdrik birer sa'y ve hizmet âmili olarak çalışmaktadır- lar, Her sene inşası hitam bulup işlet- meye açılan hatlarımız derhal büyük bir intizam ve dikkatle servise konul» maktadır. Dün bizi takiben Erzincandan ha- reket eden bir yolcu treninde 159 yol- cunun mevcud olduğunu hayret ve iftiharla, gördüm.» Erzurum hattı, İran ve Iraka uzayan demiryolu B. Ali Çetinkaya, Erzurumla, İrak ve İran hududlarına doğru uzanan demiryollarımısın ne vakit hedefleri- ne varacağı hakkındaki suale şu ce vabı verdi: «— Erzurum hattının inşaatı çok ilerlemiştir. Havalar müsaid gittiğin- den, Erzincandan öteye ray ferşiyatı- na devam edilmektedir. Önümüzdeki 1939 senesinin Cümhuriyet bayramı günlerinde her halde bütün ray ferşi- yalının bitmiş ve hattın işletmeye açıl- mış bulunacağına katiyen emin bulu» nuyorum, İran, İrak istikametlerine doğru in- şaatına devanı etmekte olduğumuz hatların 200 kilometresi gelecek sene bitmiş olacaktır. 1945 senesine kadar inşaatın devamı edeceğini tahmin edi- yorum: Ankaraya yapılacak ikinci tren hattı — İstanbul - Ankara arasında Bolu üzerinde bir hat yapılması haritalar- da mutasavver görülüyor. Bu husus- ta verilmiş kararınız var mıdır? «— Ankaradan İstanbula Bolu üze-. rinden ikinci bir hat yapılmasına za- ruret vardır, Bunu elimizde bulunan işlere göre siraya koymak mecburiye- tindeyiz. Anadolu içlerinden İstanbu- Ia doğru geniş mikyasta işlemekte bu- lunan trenler günden güne artmak- tadır, Bu ikinci hat daha kısa olacak- tır. Bu hat dolayısile İstanbula daha çok miktarda gündüz trenleri işlet- mek imkânı hasıl olacaktır.» Yeni hava servisleri —Memleket içinde yeni hava ser- visleri ihdas edilecekti. İstanbul hava limanının inşaatına ne vakit başlana- caktır. «— Adana, İzmir, Diyarbakır hava servisleri için geniş meydanların ve telsiz istasyonlarının inşa ve tanzimi ile iştigal edilmektedir. Hâlâ İstanbul hava istasyonu olan Yeşilköy merke- inin plânı tânzim edilmiştir. Yakin. da münakâsâya konulâcaktır.» Ankara radyosu, İstanbul radyosu, ucuz radyo — Ankara radyosunun Paris radyo. sile ayni tul meyete çalışması ihtilâfı no vakit halledilecektir. «— Ankara gedyo istasyonunun Paris Tadyosile | karşılaşmaması için tedbirler aldik. Neticesini bekliyo- ruz. İstanbuldaki köhne radyo istas- yonunu bir daha işletmeye taraftar değilim. Radyo ahizelerinin, (radyo makine- lerihin) posta telgraf ve telefon ida- resinden tedarik edilmesi ve ucuz fi- yatla satılması ve tamir olunması için bir kanun projesi hazırlanmaktadır. Yakında Büyük, Millet Meclisine su- nulacaktır, Ankaraya üçüncü telefon hattı — İstanbul Ankara arasında inşa edilmekte olân üçüncü telefon hattı ne zaman bitirilöcektir. Bu hatla han- gi şebirler telefonla biribirine bağla- nacaklır? Ankaradaki Gençlik parkı ne zaman bitecek? «— İstanbulla Ankara arasında Bolu tarikile üçühcü bir telefon bat- tının tesisi ve 8 devrenin 12 devreye iblâğı işi süğatle ilerlemektedir. Bu hat Ankara Bölü yolile Adapazaına varsııştır. Yakında İstanbula ulaşa. caktır, Gençlik parkı 1939 senesi ni- hayetinde bitecektir. Şirketlerle müzakereler tabii seyrinde — Ecnebi, şirketlerin satın alınma. sı hakkında verilmiş Kararların saf- haları ne merkezdedir? «— Ecnebi şirketler elinde bulunan İstanbul, tramvay, tünel, hava gazı, ve diğer imtiyazlı şirketlerin satın alınması işi üzerindeyiz. Müzakereler tabii seyrini takip etmektedir.. Sirkeci, Eminönü meydanları — Sirkeci ve Eminönü meydanla- rının eçilması ne vakit tamamlana- caktır? «— Ötedenberi biran evvel bitiril. mesini istediğimiz Eminönü ve Sirke- ci meydanlarmın açılmasına çalışıl. maktadır. Bu meydanların herhalde yeni bir hızla yakın zamanda isteni- Jen şekli alacağına kati nazarla büki- labilir. Belinde sarılı ipekli kumaş kaçıran bir kadın yakalındı Limanımıza gelen Teofil Gotye va- puru yolcularından bayan Ojeninin vaziyeti şüpheli görülmüş ve yapılan aramada kadının belinde sarılı İpekli kumaş bulunmuştu. Ojeni malıkeme- ye verilmiştir. Et fiatini ucuzlatmak için tedbir alınıyor (Baş tarafı 1 inci sahifede) kün olduğu kadar ucuz et tedarik et- mesi temin edilecektir. Devlet ziraat kurumunun İstanbulda hayvan sa- tın alârak mezbahada kestirmesi bir Buğday piyasasında fiyatların tak- dirinde Ziraat bankasının oynadığı nâzını rol gibi ziraat kurumu da hay- van borsasında hareket edecektir. Ziraat kurumu, hükümetten aldığı direktif ile bir kâr temin etmeksi- zin halka ucuz'et temin etmek gaye- sile çalışacaktır. Kurum ilk faaliyet devresinde İs- tanbulun muhtaç olduğu etin yüzde ellisini kendisi temin edecektir. Lü- zum görülürse nümune kasap dük- kânları açacak, ucuz et satacaktır. Yapılan hesaplara göre, İstanbulda koyun etinin en yisi 35-40 kuruş ara- sında satılabilir. Bu, normal fiyattır. Yazın et fiyatı 25 kuruşa kadar düşe- bilir ve kışın mevrudat tamamen azaldığı zaman 47 kuruştan yukarıya çıkamaz. Gelecek sene ve onu takip edecek yıllarda et fiyatları çok daha ucuzla- yacaktır. Ziraat kurumu et İşini esas- Lı bir teşkilâtla idare edecektir. Bu teş- kilâtın istihsal mıntakalarında birer şubesi olacaktır. Şubeler hayvanları müstahsilden alacak ve doğrudan doğ- ruya buraya, merkeze gönderecekler- ir. O zaman nakliyat işleri de kuru- mun vesaitile yapılacaktır. Bu suretle hayvanlar elden ele geçmek suretile € mezbahaya gelinceye kadar bahahlaş- mayacak, kurum ucuz temin ettiği bayvanları kestirerek eti ucuz sata- © caktır. Ayni zamanda kardan, soğuktan mev« rudatın azalmasının önüne geçici ted. birler ahnacaktır. Bundan başka dev- Jet çiftliklerinde hayvan yetiştirile- cektir. Ziraat kurumu ilk faaliyet devresin- de fükir halkın vaziyetini düşünerek ilk önce sığır ve karaman etleri Üze- rinde duracak bu etleri mümkün ol- duğu kadar ucuzlatacaktır. Bilhassa sığır istihlâki azalmıştır. Bahalı olan ve daha ziyade ekalliyetlerle ecnebi- Yerin bulundukları muhitlerde sarfedi. len sığırın istihlâki şehrin her tara- fında çoğaltılacaktır. Kars Türkofis müdürünün tetkikleri Kars Türkofis müdürü B. Ahmed Naim tetkiklerine devam ediyor. B. Ahmed Naim hususi mahiyette yaptı- ğı tetkikler sırasında, İstanbula şark- tan ucuz hayvan temini üzerinde &- hemmiyetle durmaktadır. 'Tetkikaktını bu noktalar üzerinde tamik eden Kars Türkofis müdürü nün; alınacak tedbirlerin, şark vilâ. yetlerinden İstanbula yapılacak sev. kiyatı çoğaltmaya medar olarak köy» Yü içinde çok faydalı olacağını dü- şündüğü ve bu maksad'a vekâlete ar- zetmek üzere bir rapor da hazırladığı anlaşılmaktadır. GİNE öne mik aldi
