17 Temmuz 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 4

—4— VAKİ 17 Temmüz 193 GÜNÜN ——— ———IŞARETLERİ istikraz yapalım Kocaelinin müstakil meb'usu Sırrı Bey 901 bütçesinden bahsederken, 1â- fı evirdi, çevirdi gediğine koydu: “— Istikraz yapmalıyız. Bu bütçe ile bir şey yapamayız. Evvelâ milleti zengin edelim!,, Anlaşılıyor ki, hâlâ Millet Mec Misi kürsüsünde iktısat ilmi diye Ca. vit Beyin kitabından sahifeler çevrili yor. Maliye diye bu ittihat ve terakki nazırınm (fazileti ( tertipkârisini) Ös- manlı meclisi meb'usanında anlata, an lata bitiremediği yıvışik nazariyeleri geveleniyor. Sermaye siyasidir Müstakil mebus vaktile iktısat ve killiği etti amma, lise çocuklarının çok iyi bildiği şu vaziyetleri hir defa tek rar edelim: 1 — Sermaye her zamn siyasidir. Türkiyede siyasi olmıyan bir sermaye hareketini gösterene aşkolsun! Tanzimattan beri girip Türkiyede, banka, şimendifer, imtiyaz, ticaretha- ne, liman işleri, şehir nakliyeciliği, elektrik, : su o ithalât, © ihracat isile meşgul olan (4) buçuk milyar (frank &cnebi sermayesi siyas hedeflerinden gayri, senede yüzde elli kâr alıp dışa rıya çıktı, Romanya daha birkaç ay — evvel Fransadan istikraz aktetti, Şartları ta mamile siyasidir. İktısadidir, idaridir. Siyasidir. Çünkü Romanyayı Fran sa siyasetine bağlıyor. Fransa Romanyaya verdiği ve bir Kısmmı eski alacaklarına mahsup et tiği paralrla Romanyayı Rusyaxa karşı silâhlanmaya mecbur (ediyor, Romen âskeri teçhizatını fransız fab. rikalarından almayı taahhüt ettir. yor. Mukavele Romanyanın idari istik- Wline darbedir. Çünkü Romen maliyesi mürakabe altına giriyor. İktisadiğir. Çünkü Romanyanın al “dı para borç para romen halkıan bir yük olmaktan başka bir netice vermi ver, çünkü yüzde on beş faizi sadece Fransayı muhafaza için alınacak si. tâhların bedeli için ödiyecek, ve Ro- mânyanin eski borçlarının tasfiyesi i- çin... Fransanın Yugoslavya ile imrsia- dığı şartlar sermayenin o siyasiliğini göstermeğe kâfidir. Son günlerde Almanya borçları.»n bir sene tehiri için yapılan teklife fransız kapital sahipleri şu O cevubı verdiler: “— Almanlar, son zamanlarda al- man tersanelerinde yapılan (Gep) sis teminde gemiler yapmıyucaklar, Almanya ile Avusturya arasında ki gümrük ihtilâfı derhal fesholuna-! cak, Fransız sermayesinin siyasi kud. reti hakkında daha fazla izahata lü- zum var mı? ve. Geçenlerde İstanbula gelen bir Yu- nan meb'usu Balkan © anlaşmasından bahsederken Yunanistanın nasıl istis. mar edildiğini yana yakıla anlatıyor- du. Maliyesi kontrol altında bulunan Yunanistanı bize misal göstermek tu- haftan başka bir şeydir. Sermayenin akış istikameti Sermaye siyasi hedefle giriyor, ve e AR ölüleri dirilten mefendiye mektup Safiye hanımefendi, Zatıâlinizle yüz yüze gelip rüşmek şerefine mazhar olmuş İf 1 Harici Almanyadaki buhran devam ediyor Amerika Almanyadaki vaziyeti endişe ile takip etmektedir Haberler j i i i i Parisin noktai nazarı, Almanyanın yardım görmek için © Gilim. Fakat gıyaben iltifatısf esaslı teminat göstermesi lüzumunda israr etmektedir pg mea çi Almanya şiddetli tedbirler almaktadır. Yeniden 800 milyon marklık evrakı naktiye çıka- sene Ankarada z rılacak, mevduat sahiplerine günde ancak 50 mark verilecek. Diğer taraftan Almanya muhtasar, müfit bir eserinizi denize göndermek lütfunda b muştunuz. Kim derdi ki (o kütüph kattığım bu küçük kitabın günün birinde ölülere can, deli akıl verecek bir dahiye olac: Vakıa, ötedenberi ölenlere yat veren cinsi lâtif mensup / hatırlarız. Fakat, onlardan hicbi” sizin gibi beyanat verip resmini 69 zetelerin ilk sayıfasına mış, bu harikasını darülfünun boratuarlarında tecrübe © etme! . kalkışmamıştı. Ankarada iken hakkı naçiz: de göstermiş olduğunuz ilti bu defa İstanbulu ifin göstermeyişinize ve hatta bu : miyormuş gibi evinde misafir P* lunduğunuz akrabanıza: — Aman, benim İstanbula $€© diğimi gazetecilere haber verm€ yin! demenize pek ziyade “mi essir oldum. Maamafih, V; vadesi gelen şartsız taksiti de tediye etmiştir Berlin, 15 (A.A.) — Hali hazırdaki Sehecehte müracaat ederek yeni ih- vaziyet, yarın sabahtan evel halledil das olunan döviz komiserliğini teklif mesi icap eden bir meseleyi ortaya ut- edecektir. Bazı Berlin © gazeteleri de maktadır. Hükümet, bankalara (ve M. Luterin iktisat nezaretine getece- Ibankalar marifetile hususi müessese ği ve Alman bankası müdüriyetine de lere yarın veya öbürgün ücret, maaş tekrar M. Sohachtin tayin edileceğini ve saire olarak tediyesi icap eden yazmaktadır. o Filhakika, tekrar iş takriben dört milyar frangı verecek- başına gelmesini memnuniyetle telâkki tir. Diğer taraftan kişelerini tekrar etmektedir. Maamafih bu haberler he açabilmeleri için hususi (bankaların nüz teeyyüt etmemiştir. emrine kâfi miktarda nakit verilmesi Almanyada arbedeler de iktiza etmektedir. e Hükümet Ken- Berlin, 15 (A.A.) — İşsizlerin milli tenmarktan vazgeçmiş olduğundan te günü dolayısile komünistler birçok şe-| diyat Rayşbank ile yapılacaktır. hirlerde alaylar tertibine teşebbüs et- Evrakı naktiye ihracatınm — &#ltın mişlerdir. Bunun üzerine (o bir takım karşılığının kanun! nisbetinin yüzde karışıklklar olmuştur. Karlsruchede 40 tan yüzde 30 a indirilmesi yeniden polisler nümayişçilere sopa atmış ve tahminen $00 milyon marklık evrakı birçoklarını tevkif etmiştir. Dresten naktiye ihracına medar olacaktır, de birçok nilmayişçiler yara anmıştır. Diğer taraftan Rayşbank pazartesi Layipzigde komünistler zabıta kuvvet günü her ne pahasına olursa O olsun lerine ateş (oetmişlerdir. Dortmund. tediye edecekleri meblâğın karşılığını Frankfurt ve Düsseldorfta komünist bulmak mecburiyetinde bulunan © bân- alayları kolaylıkla dağıdılabilmiştir. Muhtelif Memleketlerde Kapanan Bankalar Londra borsası he- yecan içinde Riga, 15 (A.A.) — Beynel- milel Riga bankasile Libau bankası tediyatlarını tatil et- mişlerdir. Macaristanda Budapeşte, 15 (A.A.)— Bü- tön bankaların 3 gün müddet- Is kapatılması hakkında bir kararname çıkarılmıştır. dal di ğ kaların tedarik etmiş oldukları eerebi Viyanada Berlin'in manzarası i iri N dei uh ş dövizlerini eline geçirmiştir. Berlin, 15 (A.A.) — Darms- Berlin, 15 (A.A.) — Bütün şehirde MM el 2 Kredilerin tahdidi muhakkak suret tader'in tediyatını tatil etmesi | sükünet vardır. Hükümet merkezi tu- bana haber gönderiniz, te diğer dövizlerin de gelmesini intaç iedecektir. Bunun da sebebi Rayşban- ikın bu dövizlerin esmanı ( baliğasını mark olarak tediye etmiye karar ver. mesidir. Maamafih bu suretle ihdas o lunan mevcutlar Ücuratın tediye sine ve mevduatın tesviyesine kâfi yel- miyecektir. Bu sebebe mebni ücüratın nakit o larak ve tediyesinden imtina (edilmi. yecek çeklerle tesviyesine karar veri- leceği ve bu çeklerin bazı rivayetlere göre:kântnen kabulü mecbürf olenk: tır. .Mevduata gelince, .gayet sıkı bir. nispet ve tahdide tâbi tutulacaktır. Zi- ra mevduatın ehemmiyeti ne olursa ol sun bankalar günde azami elli mark- tan fazla tediyatta bulunmak hakkma malik olmıyacaktır. Bu tedbirleri: be- raber krediler de gitgide teşdit edile cek olan bir takım tahdidata tâbi tu- tulacak ve iskonto fiatı tezyit oluna. caktır. Esasen Rayşbankın nizanına- mesi, altm karşılığının kanuni nizpe. ti yüzde 40 tan yüzde 40 a indiği zaman iskonto fiatının kendiliğinden artaca. ğını natık bulunmaktadır. bil manzarasını arzetmektedir. Banka- lar ve borsa daha kapalıdır. Fakat Alman bankası açık bulunuyor ve mü- amelelerine devam ediyor. Harice se yahat edileceği şimendifer bileti ile is- pat edildiği takdirde döviz bile alm- maktadır. Almanya vadesi hulül eden şartsız taksiti yatırdı Paris, 15 (A.A.) -— Almanya, Yung plânı mucebince vadesi hulül eden ve! Fransaya ödemesi lâzım gelen, , gayri! tÜbİ tntesldi beynelmilel tediyat bari - snâ Yatırmışlır. Banka bu parayı derhal Alman dömiryolları hesabıma tahsis etmiştir. Alman milletine beyanname Berlin, 15 (A.A.) — Emirnamelorin intişarı akabinde telsiz istasyonları M. Ditrihin Alman milletine (hitaben, bir o beyannamesini oneşretmişlerdir. Beyannamede deniliyor ki: “Müşkülâtta bulunan Almanya de gil hususi iktısattır.. Bu buhran, Kre dit Anstaltın yün, konsorsiyomunun ve Dramstaeter bankasının iflâslarile başlamıştır. Bu hadiselere bir takım neticesi olarak oViyanadaki Merkürbank müessesesi de te- diyatını kesmiştir. Kahiredö Kahire, IS (A.A.) — Reuter ajansının Kabireden aldığı bir habere göre Kahire bankası Almanya'dan olan matlubatının tahdide tabi tutulmasından dolayı son derecede müşkül. bir vaziyete düşmüştür. Man mafih bankalar ve hükömet mabafili vaziyete tamamile hâ- kim bulunmaktadır. Danizigte Varşova, 15 (A.A,)— Dant- zig'deki bütün bankalar 14 ve 15 Temmuzda gişelerini ka- pamışlardır. Yalnız Ingiliz-Po- lonya bankası bütün talepleri is'af edeceğini beyan eyliye- rek gişelerini açık tutmuştur. Londra borsasında heyecan gelir, sizi hayata iade ederim. D€ meniz, bu teessürü hayliden b liye azalttı. p Pek genç bir gazeteciye, öldü, ğü zaman hayat vermek eri hayatta kalacağınızı ummak, y: okadar uzun bir ömre mazh yet temennisi fena değil. mefendi Allah versin. Müsaadenizle sizden bir bulunacağım: Siz ki ölülere bı. Hakka, delilere akıl Mazhar Osman Beye yardım yorsunuz, her halde elinizde büyük kudretler de vardır. Lü din, kerem edin de şu matbuat rasında yer yer bürüyen ranları kurutun ve kendini mahalle çocuklarına biraz ilim biraz terbiye bağışlayın. Topin Iğne Mali buhranın uyandırdığı hi nâ rağmen Berlinde sükün ve hu ru ihlâl edebilecek hiçbir vak'a © " ii çi Bu tedbirler kambiyo (o piyasasma ii mıştır. tam bir serbesti bahşedecektir. Ha- Londra, 15 (A.A.) — Borsa- | siyasetleri de ilâve etmek | lazımddır.! Alman maliye nazırı Alman Alman iktısadiyatı ecnebi kredilerle | şara “© Vergileri hemen tediye da heyecan devam ediyor. Av- rupa İst'asına altın gideceğin- den korkuluyor. Öğleden son- ra 123,50 ye çıkan isterling 12290 a düşmüştür. Akşam gazetelerinin mali sülunlarına nazaran Londra'da endişe mev- cuttur, “Evening Standart, gaze tesi bir çok ingiliz Frust'leri- nin Alman kıymetlerini elden çıkarmakta olduğunu yazıyor. “Star,, gâzetesi de diyor ki: “Spekülatörler müdafaa ha- linde bu'unuyorlar. İngiliz ban- kaları, Alman mali müesse- satının tekrar açılmarına inti- zaren Alman kambiyosunu kat üç İle dört milyar mark raddesin de olan kısa vadeli ecnebi kredilerin çekilmesi tehlikeli seyrini takipte de vam eyliyeceği takdirde bir nevi mo ratoryom veya hiç olmazsa (bu nevi tediyat için bir nisbet kabnl ve ilânm- da tereddüt edilmiyecektir. Bütün bu fikirler, henüz tamamen kabul edilmiş değildir. Maamafih bun lar her halde muvakkat olacaktır. Alman bankası müdüriyetine yine Secheht mi geliyor ? Berlin, 15 A.A.) — Dün akşam çr kan bir şayiaya nazaran hükümet M. ——— me — — —— bi Amerika, Okyanusya adaları gibi. Sermaye ve yerliler 3 — Sermaye girdiği yerde yerlinin arzusuna göre değil, kendi mantı. ğına kendi plânına göre (o kazanmık ister. teessüs etmişti, Alman milleti bu kre dileri kullanmağa çok mlltemayildir. Bu usul çok tehlikelidir. Çünkü hariç te (mes'uliyetsizlik) gibi fena bir his uyandırıyor. Binaenaleyh ecnebi ef- kârı umumiyesinin sinirlenmesine hay- ret edilmemelidir. M. Dritrih otabil zamanda sermâ- ye hareketinin mütevazin bulundu- ğunu hatırlatmakta ve yeni emirna- ediniz,, diyor 1 Berlin, 15 (A.A.) — Maliye nan” mükelleflere “iyi vatandaş, sıfatın” liyakatlerini ispat için hemen verg- rini tediye etmelerini hatırlatmıştır. Maliye idaresi, bankaların kapı”. masma rağmen, çekleri ne kadar yük olursa olsun kabulde tereddü* ©“ miyeceğini ilâve etmiştir. Almanyada muhalefet müthi$ melerin mekanizmasını izah ederek hücuma hazırlanıyor v evrakı naktiyenin tezyit o olunacağın! Berlin, 15 (A.A.) — Muhalef& bildirmekte ve halkı itidale davet ey:|fırkaları vaziyetin yahametinden i lemektedir. fade ederek Brüning kabinesine kar Alman bankası iskonto fiatını İyeniden vasi bir taarruza hazırla” yüzde ona çıkardı yorlar. â Berlin, 15 A.A.) — Alman bankesi| o Milliyetperver sosyalistler, milliyet iskonto fiatını yüzde yediden yüzde) perverler ve komünistler hükt siyaseti hakkında izahat vermeğe :© bur tutulması bahanesile Rayişi büyük kâr temini için çalışıyor. Onun için beynelmilel sermayenin akışı isti, kameti harpten sonra yepyeni bir şekil dedir. Şark memleketleri, Türkiye «er nıye akınmdan açıkta kalan yerler. dir. Sermaye orta Avrupaya ve Balkan Jara büyük faizle, siyasi şartlarla ge Jiyor. » Almanya müttefiklere taksitlerini vermek ve yerli sanayii İşletebil. mek İçin Amerikan sermayesine ka - raç vermeğe mecbar oldu. o Almanya adeta Amerikan sermayesile yaşıyın birmemleket haline girdi. Sermaye büyük ve kiri: işler ar- kasmdan koşuyor, Yeni Zelant, cenu- ona çıkarmıştır. Almanların tediyatta bulun- masını istemiyorlar gın toplanmasını istemektedirler. Hi Vaşington, 15 (A.A.) — İngiltere. buki asıl maksatları kabineye ve” Fransa ve İtalyanm bugün © vadesi den müşkülât çıkarmak ve dahild€ gelmekte olan Alman tediyatımı İstelyi mevkiini zayıflatmaktır. An” medikleri nimresmi bir surette Ameri| şaytikan, Rayiştag reisi M, Loebe ka hükümetine bildirilmiştir. ka reisleri : komisyonunu cuma gi Alman kabinesinin müzakereleri! timaa davet etmiştir. Berlin, 15 (A.A.) — Alman kakine | Komisyon parlâmenlonun. toplâ#” si, büyük bankaların müdürleri il lüzumu hakkında bir karar “© büyük sanayi erbabının mümessilleri| yecektir. Haziran bidayetinde de ile yaptığı müzakerelere bütün ESC lüm olduğu veçhile mali emirnai a devam etmiştir. Kabine bilhassa da-rin neşri üzerine muhalefet Rayi$ hili tediyatı kolaylaştırmak için eskilgin toplanmasını istemişti, Muhalı Rentenmark gibi: tedavülü meebürilayni sahada tekrar mücadeleye giri” bir hususi para çıkarılması meselesilmek, niyetindedir. ti hakkında tetkikatta bulunmuş ve ha| (Muhalefet bugünkü umumi sıkı" riel bir moratoryom ihtimalini de tet|karşısında meclisin toplanmasına kik etmiştir. ni olunmıyacağı ümidindedir. reddelmektedirler. İsviçre bankasında Bern, 15 (A.A.) — Cenevre ve Bâl borsaları Alman mar- kını fiat cetveline kaydetme- mektedirler, Zurich - borsası marka itibari bir fiat tayin etmekte, fakat tediyeyi taah- büt eylememektdir. Yüz franga talep edilen mark 120 franga satılığa çıkarılmak- tadır. Aradaki fark şimdiye kadar misli görülmemiş bir nisbet teşkil etmektedir. “Ecnebi sermayesile milleti zergin edelim,, sözü dünyada kendi vaziyeti nin, kendi zaruretlerinin hesabına gö- re bir plâna sahip olmıyanların 1f- zında bir pelesenk olabilir. Nitekim senelerdir ayni sözleri dinledik. Milleti zengin etmek için tanzi- mattan beri giren sermaye, Türk hal- kından her sene yüz kuruş için elli ku ruş aldı. Gitti . Gerçi, bütün işinde 18 senede, dört kere sermaye arttı, Osmanlı bankası teşekkülünün ilk senelerinde hissedar- larına yüzde on iki kâr dağıttı, Eğer bu milletin kârı ise.. eğer bununla zen gin olduğumuzu zânnediyorsak.. cna sözümüz yok! SADRİ ETEM a le mi LİP mize. > e, ini