18 Temmuz 1931 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 1
Yarınki sayımız 12 Sayıfa şili Gençlik — Çocuk sayıfaları — ——— — — ———— — aa aa —————— — 14 üncü Yıl «Sayı: 4856 Idare yeri: /stanbul, Ankara ca. Vakıt Yurdu Cumartesi 18 Temmuz (7 inci ay) 1931 meme am mmm ayakla —— Alman buhranının| kökleri Almanyada hala en hat bir #afhada bulunan bir iktisadi ve mali bubran var. Bu bubranın yarın beynelmilel siyasi ve mali alemde çok mühim neticeler tevlit etmesi muhtemeldir. Tabii buh- ranın kökleri ne kadar iyi tedkik edilir ise bu köklerde çıkan buhranın yarın ne gibi semere- | ler verebileceği de o kadar ko- layca anlaşılır. Onun için bu hadise üzerinde bugünde ted- kikatımızı biraz daha derinleştir- mek istiyoruz. Almanyada bugün gördüğümüz mali buhranın esası birkaç kelime ile ifade edilmek lâzım gelir ise«sermaye emniyet- sizliği » denilebilir. Bu sermaye emniyetsizliğinin menşei de müt- tefik devletler tarafından (Versay) muahedesile Almanyaya kabul ettirilen ağır mali şartlar ve ağır tamirat borcundan ibarettir. Malümdur ki (Versay) sulbun- dan bir müddet sonra Almanya- da bir para bubram oldu. Bu buhranı karşılamak için hükümet karşılıksız evrakı nakdiye bastı, neticede mark düştü. Nihayet bu sükut sıfıra kadar indi. Al- man markının © vakıt sıfıra ka- dar düşmesi, Almanyanın bu su- tetle iflâs etmesi ellerinde Al- man parası bulunan herkesi za- rara soktu. Birçok Almanlar ve ecnebiler bu yüzden servetlerini gayip ettiler, Vakia Alman bükümeti enfias- yon zamanında “çıkardığı mark- ları satarak eline epice ecnebi dövizi geçirdi. Fakat buna mu- kabil halk elindeki paraların hiçe indiğini gördü. Ve bunun tesiri, Almanya bükümeti tara- fından mevkii tedavüle altın kar- şılıklı mark çıkarıldıktan sonra da devam elti, Onun içindir ki para işlerin den anlıyan sanayi erbabı bilâ- hare alış verişlerinden ellerine pe kadar nakit geçirdiler ise bunların hepsini ecnebi bankala- rma yatırmağa, nakit halindeki sermayelerini memleket haricine nakletmeğe başlamışlardır. Al Man sermayesihin bu suretle hu- dut haricine mütemadiyen git- mesi senelerce sürmüştür. Pu yüzden memleketin birçok nakit sermayesi çekilmiş, gitmiş, Alman altın markı da karşılığı Yüzde 40 altın olmasına rağmen ticaret o hayatında bakiki bir nakit olmak mevkiini muhafaza edememiştir. Bundan do'ayıdır İS Alman sanayi erbabı ecnebi memleketler ile yaptıkları uzun vadeli satışlarda daima eşya bedelinin mark olarak değil, in- Siliz lirası, yahut dolar, yabut İsviçre frangı olarak verilmesini şart koşuyorlardı. Bununla beraber şunuda kay- dedelim ki Enflasyondan sonra | Almanyada yene bankaların ta- Sarruf sandıklarındaki mevduat tedricen her sene artıyordu, Eu tedrici tasarruf tezayüdü banka- ların her sene yaptıkları ve ga- zetelerle neşrettikleri bilânçolar- dan anlaşılıyordu ve takriben tasarruf tezayüdü senede birbu- çuk milyar marka baliğ oluyordu. (Al tarafı Sinci seyifzda Mehmet Asim Sıcaklar Antalya ve Urfada gölgede 40 derece! Dün hemen hemen bütün şehir plâjiara ve Boğaziçine gitti Dün, hararet biraz daha artmış, günün tatil günü olması dolayısile halk akın akın Boğaziçine ve plâjlara taşın- mıştır. Akşama doğru Beyoğ- lunda çorapsız kadınlara, şap- kasız ve çeket- siz gezen er- keklere sik sık ras geliniyor- du. En sıcak gün Dün şebrimizde hararet göl- gede azami 33 güneşte 62 dere- ceye çıkmıştır ki bu rakam bu sene kaydedilen en fazla hararet derecesidir. iktisat o vekâleti müessesesinin memleketimiz h va vaziyeti hakkında ver malâmata göra, Temmuzun bi- rinden 15 ine kadar en yüksek suhunet derecesi gölgede olmak şartile Antalya ve Urfada 40 dereceyi bulmuştur. izmirde 38, Edirnede 36, Ankarada 32, şar- ki Anadoluda Erzincanda 30, Karadeniz sahilinde en yüksek derecede Gireson olmak üzere 28 olarak kaydedilmiştir. Bu yüksek suhünete rağmen 10 gün #arfında (o Törkiyenin o mubtelif mıntakalarına ve bilhassa Kara- deniz sahili ile şarki Anadolu ve orta Anadolunun Bolu, Kas- tamonu, Eskişehir, Kütahya, ha- valisinde Sivas, Yozgat mıntaka. larına yağmur düşmüştür, Yağ- murlar bu mıntakalar mahsulâtı için çok faydalı olmuştur. meteoroloji H.A.Z.R.E.T.1 Bu tarih şaheserini sütunlarında okuyacaksınız Tarihin en karanlık, en karı- şık bahislerinden birisi, gözle- rinizin önünde safha safha açılacak aydınlanacaktır. Y.A.K.L.N.D.A Bıldırcın rekoru üzerinde bir cevap 4 üncü sayıfamızda arın)ın dili altın daki bakla neimiş! Kapitülâsyon mahiyâtinde ol- mıyan bir mürakabe şartı İle bize para ikraz etmek İstiyen- ler mi varmış ? Kapitülâsyon mahiyetinde olm yan bir mürakabe şartile bize para ikraz etmek isteyenler mi varmış. Iki gün evel İzmitin müstakil meb- usu Sırrı Bey bütçe müzakere edilir. ken Yunanistanın kolaylıkla hariç- ten para bulduğundan bahsetmiş. Bu münasebetle mali mürakabe me- selesine temas etmiş, (Yarm) gaze tesi Sırrı Beyin bu beyanatını giriz. gâh yaparak diyor ki: “Bugünün buhranı içinde praa bul- madan vaziyeti idare edebilmek çok müşkülleşmiştir. Gerçi türk bütçe si oldukkça tasarrufa tâbi tutul muştur. Fakat gayri melhez bazı vaziyetler karşısmda bu tasarrufun yapılamıyacağı tahakkuk eder, Yar hut ümit edilen varidat elde edilmez- se daha müşkül buhran (şeraiti ile karşılaşmak ihtimalleri yok mudur? Hükümet ihtiyatkâr davranmak mec- buriyetindedir. Bu ihtiyat bugün için beynelmilel para bulmak ile tef- sir edilebilir. Bu takdirde İzmit meb'usunun sözleri ejddiyetle karşı- lanmış mıdır? Maji bir mürakabe kabul edilir ise hükümet de Srrrı Bey gibi para bulunabileceği kanaatin- de midir?, (Yarm) gazetesi bu sualin cevabı- nı çok merak ediyormuş. Anlaşıl- w “ İzmit meb'usu Sırrı Bey moi eri ile hu gazetenin hassas biz teline dokunmuştur. Mala hükü- met para verecek hir ecnebi gtupu bulunursa mali mürakabeye razı ©- lacak mı, olmiyacak mı? Bu suali sormak için bugünkü hü- kümeti asla anlamamış olmak lâzım. dır. Buna ihtimal yar mıdır? Yak nız düşünüyorlar ki ahval ve şerait epeyce değişmiştir. Türkiyede bir ve mali buhran vardır. İh- timal ki bu buhrandan istifade ede- rek bazı şartlarla hükümete para teklif edecekler de vardır. Ama korkmamalı, Bu şartlar kapitülâs- yon olacak değildir. Yalnız mali bir mürakabeden ibaret bir şey. Ha- ni ya şu Yunanistânn bile kabul ettiği bir şey, Acaba İsmet Paşa hü- kümeti bu mürakabeye razt olacak mr, olmiyacak mi? İşte merak edilen şey budur. Fs- kat biz bu merak edenlere diyelim ki sualinize cevap istemeden © erel sözlerinizi tavzih ediniz. Kapitülâs- yon mahiyetinde olmıyan mali mü- rakabe nasıl bir: şey İmiş? Bunu izah ediniz. Ve böyle bir mürakabe şartı İle Türkiyeye para (teklif «- denler varsa bunların kimler oldu- ğunu söyleyin. Görülüyor ki (Yarın) gazetesinin dil! altında saklanmış bir bakla var. Acaba bu bakla nedir? Zannediye- ruz ki asıl merak edilecek budur. Bulgar sefiri deği- şecek mi? Bulgaristandan gelen haberle- İ regöre izgovur fırkasını istihdaf eden yeni hükümet, hariçteki | memurların birçoklarını değişti- i recektir. Bu meyanda eski Os manlı meclisinde Manastır meb'. usluğunu yapan M. Pançe Doro- fun da memleketimize gönderi- leceği söylenmektedir. Ra b RR Amerika Avrupa buhranına yardım ediyor. Telefon: (İdare) 24370 — (Yazı işleri) 24571 Sayısı 5 Kuruş, Dün yapılan Yüzme usabakaları Büyükderedeki muntazam bir surette havuzda pek yapıldı e Havuzda ilk müsabakaka (köşede) ikinciliği kazanan Almin marmazeli yüzerken i cilik heyeti Yüzme mtsabakasında birinciliği kazanan Nihal EZ “Mayyolu,, yanında ikinciliği kazanan matmazel Aristi ——— — merika da Alma Senenin ilk yüzme müsabakası dün Şirketi Hayriyenin büyük fedakârlık sarfile yapmış olduğu Büyükderedeki yüzme havuzunda icra edildi. Deniz Şirketi Hayriye nezdin- de yapmış olduğu bu teşebbüs ile İş tanbul yüzme meraklılarına bir havüz hediye etmiş olup bu cihetten dalayı dinizcilik heyetinin kıymetli azalarina bütün İstanbul Sporcuları medyunü gükrandır. Günün ilk müsabakası 100 metre sürat erkekler müsabakası id. Fe ner, Galatasaray, Beykoz ve bahriye lisesi iştirak etti. 1 — Birinelliği Galatasaraydan Su- at, ikinciliği (o Fenerbahçeden Amer Beyler aldı. Üçüncü bahriyeden Ali Bey. 400 metre sürat erkekler: 3 müsa- bık iştirak etti. Beylerbeyinden Salim birinci, Galatasaraydan Şeref ikinci, Fenerden Ihsan Beyler üçüncü geldi. ler, 100 metre sürat hanımlar arasında: Galatasaraydan matmayel Aristi birine di, pek az bir farkla Beylerbeyinden (Lütfen sayfayı çeviriniz) yadan siyasi fedakârlık istiyor! Şehrimizde Alman Alman buhranınm şehrimiz piyasa. sında uyandırdığı akisler devam et- mektedir, cuma olduğu için dün Doy- çe Oryant Bank ve Doyçe Bank tura- fından tediyat yapılmamıştır. o Vazi. yetteki vüzuhsuzluk devam ettiği için bu iki bankaya yatırılmış parası olan- ların bugün de paralarını geri çekmek isliyecekleri tahmin olunmaktadır, Bu iki bankanın mevcut parası a zaldığı, Almanyadaki merkezlerinden para getirmek te Almanya bankaları kapalı bulunduğu için kabil olmadığı ndan bugün tediyatın muayyen bir nisbet dahilinde yapılması muhtemel. dir. Alman bankaları direktörleri ti. caret müdürlüğüne müracaat ederek halkın tehacümü karşısında o müşkül vaziyette kaldıklarını hükümetin bir tedbir almasını, beş altı günlük bir te-| cağını söylemişlerdir. Ticaret müdürü Muhsin Bey direk. törlerin tekliflerini telgrafla vekâletine bildirmiştir. Dün görüştüğümüz Doyçe Oryant| bankaları tediyata devam edecek ... Fakat .. Dün Şilide de moratoryom ilân edildi Bugünlerde mühim münakaşalara sahne olacağı anlaşılan Alm. anparlamentosu binası Bank ( direktörlerinden M. Hendil cili düyun müsaadesinin münasip ola vaziyet hakkında diyor ki: — İstanbuldaki her iki Alman ban. kasınm mali vaziyeti şimdiye kadar ol- İktisat duğu gibi sağlamdır. Mevduat eshabından müracaat eden (Alt tarafı güncü sayıfada)
