12 Ağustos 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

12 Ağustos 939 TAN ABONE 8SEDELİ Türkiye Eenebi 1400 Kr. ze ” m,» 8.” 1 Bene say say 1Ay 2100 Kr, 1590 * wo. * s0 » Milletlerarası posta titihadına dahil olmıyan - memleketler - için: abone bedeli müddet sirasiyle 80, 16, 9, 35 liradır. Abone bedeli peşindir. Adres değiştirmek 28 kuruştur. Cevap Için mektuplara 10 kuruşluk pul ilâvesi Tizımdir. Türk Ordusunun Marevraları eçende bir Amerikan mecmu- ası bütün dünya milletleri- nin askeri kuvvetlerini tetkik eder- ken bunların kıymetleri üzerinde duruyor, ve her milletin askerine bu bakımdan numara veriyordu. Av- rupa devletlerinden - bazılarının or- dularına askerlik kıymeti bakımın- dan pek ehemmiyet verilemiyece- ğinden bahsettikten sonra Türk or-| dusuna geçiyor, ve; — Burada, biraz duralım, diyor. Türk ordusu kemiyetçe küçük ola- bilir. Fakat Türk askeri cihanda misli bulunmıyan bir askerdir. Ve Türkiye 2,000,000 asker çıkariyor- sa, bunu 4,000,000 hesap etmekte hata yoktur. » * Bütün dünyanın askerlik kıymeti üzerinde ittilak ettiği Türk ordusu Trakyada bu hafta manevralara baş- hıyor, Bu manovralara, bazi devletlerin atfetmek istedikleri, siyasi mânayı vermek abestir. Türk ordusu her se- ne bir mıntakada manevra yapmak- tadır. Bu sene Trakyayı seçmesinin sebebi ordu merkezinin Trakyada bulunmasıdır. ——. e Hileler bugün ya yada silah altın 25004 000 insan vardır. İngiliz ordu ve'donanması manevralar o için (seferber | hale getirilmiştir. İtalya, ordu ve donan- masının maneyvralarını henüz bitir. miştir. Romanya manevraları baş lamak üzeredir, Sovyet Rusya ma- nevralara O hazırlanmakla o meşgul- dür, Şu halde bütün dünyanın yarım seferber olduğu, ve manevralarla meşgul İsılunduğu bir sırada, Türk ordusunun manevralar yapmak iste. mesinde siyasi bir mâna aramak, sa- dece suiniyete atfedilebilir. Orgene- ral Fahrettin Altayın dediği gibk “Trakya manevralarının esas mak- sadı, ordunun talim ve terbiyesini tekemmill — ettirmek, kumandanları ve ihtiyat subayları yetiştirmektir.,, w Trakya manevralarından en ziya- de telâşa düşenler Bulgarlar olmuş- tur. Bulgaristanda Türk manevra- Tarı âdeta endişe uyandırmıştır. Bulgar gazeteleri halkı teskin için manevraların hiç bir siyasi maksa- dı olmadığı hakkında neşriyat yap- mıya mecbur olmuşlardır. Bulgar komşularımızın bu telâ- şıma lüzum yoktur, onları endişeye düşürmesi lâzım gelen hâdise, Trak. yada yapılacak manevralar değil, Bulgar hükümetinin takip ettiği mü. tereddit siyasettir. Balkanların ortasında bulunan ve Balkan paktı devletleriyle çevrilmiş olan Bulgaristan için çıkar yol bu pakta girerek Balkan Birliğini ta- mamlamaktır. Aksi takdirde bir harp vukuunda Bulgaristanın bita- raflığını muhafaza etmesine imkân yoktur, Bulgar toprakları, ya Boğn- za inmek için yukardan inecek im ver orduları, veya bu orduların in- mesine mâni olm/k istiyecek Bal. kan orduları tarafından çiğnenmiye namzettir. Bulgaristan bu çiğnen- Mekten ancak Balkan Birliğine gir- mekle kurtulabilir. Bulgaristan hükümeti, coğrafya. nın ve tarihin kendisine çizdiği bu salim yola girmedikçe, Bulgar hal- kının İki tarafın tazyiki altında da- ima endişe içinde yaşamasının ö- nüne geçmek mümkün olmıyacaktır. viii gu EN TAN Sadrettin Celâl Antel, bugünkü makalesini ders kitapları mevzuuna tahsis etmiştir. Muharrir, bu meseleyi etraflı şekilde tetkik! ederek fikirlerini söylüyor ve (Tek kitap) usulünün, istenen vasıfları en iyi temin eden sistem olduğunu anlatıyor: ers Kitapları ve Yardımcı Kitaplar Kis. muallimlerle beraber; tedrisatta en mühim unsur- dur. Bütün mekteplere mükemmel muallimler göndermek uzun Zza- man kabil olamıyacaktır: fakat bütün talebenin eline mükemmel kitaplar vermek ve bu suretle muallimlerin — kifayetsizliklerini —kısmen olsun— telâfi etmek mümkündür. Mesele çok ehemmi- yetli olduğu için, üzerinde durul- miya ve derinleştirilmiye değer. TTalebenin ellerine vereceğimiz kitapları evvelâ iki büyük kısma ayırabiliriz: Ders kitapları — Yardımcı ki taplar. Bu iki nevi kitapların mahiyet- lerini tebarüz ettirmek, kitap me- selesinin doğru bir şekilde ortaya konması ve halledilmesi, anlaşma- mazlıkların önüne geçilmesi âçin lâzımdır. I — Ders Kitabı: Müfredat prog ramlarından tesbit edilen mevzu- ları, bir sıra dahilinde tetkik eden ve, ikinci derecede ehemmiyeti o- lan mevzular hakkında tafsilât vermeksizin, anahtar mahiyetin- de olan esas bilgileri öğretecek surette tertip edilen kitaplardır. 1 — Yardımcı Kitaplar: Bunlar da iki kısma ayırabiliriz: 1 — Mahiyetleri itibariyle ders kitaplariha yakın olân,fakat ders eitanlamndaki masmılandan hir veya bir ma onlardan daha mu İassal ve çanlı bir,surette tetkik eden kitaplardır. 2 — Bu kısma 'dahil olan yar- dımcı kitaplarda ders kitabı hüvi- yeti yoktur. Bunların muhtelif çe- şitleri vardır? Çocuk edebiyatının ölmez eser- eri, çocukların ufuklarını genişle tir, onların muhayyilelerine kanat verir, İisanlarını zenginleştirir ve güzelleştirir. Sinan, Mikel Anj, Götenberg, Kristof Kolomb, Atatürk.. gibi büyük insanların hayatlarını taş- vir eden kitaplar, çocuklarda asil hislere, ahlâk! kıymetlere karşı #aal bir alâka ve hevecan uyandı- rır; onları yüksek fikir ve hisler- lerle besler; enlarda camla için faydalı olmak arzu ve ihtiyacını yaratır. Büyük keşiflerin ve ihtiraların nasıl meydana geldiklerini göste- ren eserler, onlara faydalandıkları medeniyet eserlerinin ve vasıtala- rinin mekanizmalarını öğretir. Eski devirleri ve yeryüzünün muhtelif mıntakalarını renkli tas- virlerle canlandıran tarih ve coğ- rafya kıraatleri; hayvanların ve nebatların hayatlarını, hususiyet- lerini gösteren eserler, derslerine ait mevzuları daha esâslı olarak tanımak ve anlamak imkânların temin eder. Bunun içindir ki yardımcı ki- taplar, ders kitapları için faydalı, hattâ zaruri tamamlayıcı eserler- dir. | imdi iyi bir ders kitabında bulunması: lâzım gelen va- sıfları tesbit edelim: 1 — İlmi Sıhhat: Çocuklarımı- zın ellerine vereceğimiz kitapların ilmi sıhhat bakımından azami İti- nalı ve büyük bir titizlikle hazır- lanmış olmalarına çok dikkat et- mek lâzımdır. Maalesef bugün bi- le, çocuklarımızın ellerinde yan Bışlarla dolu kitaplar bulunduğu- nu salâhiyettar zatlar söylemek- tedirler. 2 — Lisanda temizlik, ifadede yuzuh ve sarahat: Ders kitapları- nın, diğer kitaplardan daha fazla, düzgün, vazıh ve sarih bir bisan ile yazılmaları bir zarurettir. Dil bakımından bir intikal deve Yazan: Sadrettin Celâl ANTEL resinde olduğumuzu göz. önünde bulundurarak, ders kitaplarının, Yaşıyan, yazılan ve konuşulan dil ile yazılmaları esasım kabul et- mek mecburiyeti vardır. Ana dili bir vasıta olduğuna göre en mü- him vazifesi, çocukları, mevcut neşriystı; kitapları, mecmuaları, gazeteleri okuyup « anlıyabilecek bir hale getirmektir. 3 — Programa ve seviyeye uy- gunluk: Şüphesiz her ders kitabi- nın, o dersin müfredat programı- na uygun olması şarttır. Bundan başka, —her başın ken- dine has bir anlayış ve kavrayış derecesi olduğuna nazaran— ki- tapların, çocukların zihni seviyo- lerine uygun olmaları da lâzım- dır. Yani, ders kitaplarının muh- teviyat ve lisan , bakımlarından, muhtelif yaş ve sınıflardaki ço- cukların zihni yaziyetlerine göre ayarlanmaları terbiyevi bir zaru- rettir. Ancak, haddi zatında çok doğ- ru olan bu esasi, yanlış ve müba- Yiğalı bir surette tefsir ederek, —ocukların seviyelerine © inmek endişesi #le— öğretmiye mecbur olduğumuz mefhumları feda ede“ rek, onları kendi iptidat ve basit Tisanları çilde mahbus bırak- mak, onları çocukluk safhaların- da tevkif'etmek demektir. Mek- tebin, kitabın vazifesi, bilâkis, çocukların — Visanlarını Zenginleş- tirmek, onlara yeni fikirler kezan dırmak için yeni kelimeler ve ifa- deler öğretmek ve bu suretle se- viyelerini yükseltmektir. 4 — Ölçülü olmak; Ders kitabı, yardımcı kilapların yerine geç- mek iddiasında bulunduğu takdir- de esas mahiyetini kaybeder. O, yalnız, müfredat programının tes bit ettiği esas mevzular hakkında Yâzım ve kâfi malümat ve izahat verir, Her o mevzua, ehemmiyeti nisbetinde yer ayırır. Teferruat üzerinde durmaz, lafsilât vermez. Bunun içindir ki ders kitapları- nın sayfa miktarı, az çok tahdit edilmektedir. 5 — Tabı ve tertip güzelliği: Ders kitaplarının, tabı, tertip ve resim bakımlarından büyük bir itina ile hazırlanmaları lâzımdır. Bu itina, yalnız kitabı çocuklar için cazip kılmaz, ayni zamanda, mevzuların kavranması ve akılda tutulması bakımından da büyük bir rol oynar. 6 — Ucuzluk: Ders kitaplarının, büyük bir ekseriyeti itibariyle halk çocukları olan talebenin ve- lilerine bir yük olmıyacak derece- de ucuz fiyatla satılmaları da de- mokrat bir devlet için ihmal edi- lemiyecek bir esastır. 7 — Milli karakter: Hayat bil BİSİ, eşya dersi, hesap gibi ilmi ve fenni derslere ait kitaplar için millilik karakteri mevzuu bahis değildir. İlim gayri şahsidir, bey- nelmileldir, ncak, meselelerin tertibinde, müşahede ve tetkik mevzu- larının seçilmesinde, milli ve ma- halli hususiyetlerin göz önünde bulundurulması lâzımdır. Fakat her muhit, her mıntaka için ayrı ders kitapları yazılamıyacağına göre, bu iş, muallimler ve yardım- cı kitaplar vasıtasiyle temin edi- lecektir, Yurt bilgisi, karakteri taşıması tamamiyle milli icap eden ki- Tarih ve coğrafya kitaplarında da milliyet, esas mihverdir. Mu- allim, bulunduğu yerin mahalli tarih ve coğrafyasını —imkân ve vasıtaların müsaadesi hisbetin- de— tetkik ettirerek derslerini hayata daha sıkı bir surette bağ- uyabilir. Kıraat kitapları, sese itiharter'a. milli karakteri taşımakla beraber, çocukları daha geniş ve mütenev- vi âlemlerle temas ettirecek su- rette tertip edilmelidir. Ve bun- dan dolayı ilkmekteplerde kiraat kitaplarının. mümkün olduğu ka- dar çok sayfalı olmaları faydalı- dır. Kıraat kitaplarını o mahallileş- tirmeyi, esas itibariyle doğru bul- muyorum. Çünkü, memleketin muhtelif mıntakalarında, köy ve şehirlerinde yaşıyan insanların 0- kuyacakları kitaplar, gazeteler, mecmualar aynidir. Mektebin va- zifesi, vatandaşları bunları oku- yup anlıyabilecek hale getirmek- tir. , Ancak, —bir intikal devresine mahsus olmak Üzere bugün bi- ribirinden ayrı iki âlem olan köy- serimizin ve şehirlerimizin çocuk» ları için ayrı iki kiraat kitabı kul lanmak faydalı olur. Bu takdirde dahi, köy çocuklarının şehir hayatı. na ait olan, şehir çocuklarının da köy hayatını tasvir eden parçala- rı okumaları lâzimdir. İyi bir ders kitabının vasıfları. hi tesbit ettikten sonra, bu vasıf- lara malik ders kitaplarının nasıl meydana gelebileceğini tetkik e- delim: Bunun için muhtelif şekiller. sistemler tasavvur edilebilir; 1 — Tek devlet kitabı. ? — Bir kaç devlet kitabı, 3 — Bir devlet kitabı ile bera. ber diğer serbest kitaplar, 4 — Tamamiyle serbest kitap. Bu sistemlerin hangisi, istediği- miz evsafta ders kitapları meyda. na gelmesini mümkün kılar? Evvelâ şurası muhakkaktır ki, bu sistemlerin hangisi kabul edi- lirse edilsin, ders kitaplarının prog. rama ve pedagoji esaslarına uygun olup olmadğı Maarif Vekâleti ta. rafından tetkik edilecektir. Türkiye cümhuriyeti devletinin Maarif Vekâleti, herkesi dilediği şekilde ders kitabı yatmakta” ve müallimleri birini tercih etmekte serbest bırakamaz. unun muhteli? sebepleri var. dır. Mevcudu 16 bini bulan ilk mektep muallimlerinin hepsini bu iş için kâfi derecede olgun ve mütecanis bir kütle olarak kabul edemeyiz. Bazan mütehassıs komisyonların. bile yanıldıkları vaziyotlerde mu. allimlerin tek başlarına isabetli hü- kümler vermeleri istenemez. Diğer cihetten kitapçıların ken- di kitaplarını sattırmak maksadi- le yapacakları türlü tertipler, ki. tapların tercihi üzerinde, hakiki kıymetlerinden başka âmilleri hâ- kim ve müessir kılacaktır. Binaenaleyh, bütün ders kitapla rının, Maarit Vekâletinin tetkik ve kontrolünden geçmesi lâzımdır. Yukarda tesbit ettiğimiz dört sis. temden hangisinin tercih edilmesi uygun olacağı hakkında büküm verebilmemiz İçin, mantık ve tec- rübe bize yardım edecektir. Herke. sin kendine göre, kendi Oumu- mi sistemine uygun bir mantığı olduğuna göre, bu meselenin halli için, mantıkla beraber ve ondan daha fazla tecrübeye başvurmak doğru olur. Dördüncü şekli, yani ders kitap. larının, Maarif Vekâleti tarafından tetkik ve kabul edildikten sonra kitapçılar tarafından serbest ba- sılması ve muailimlerin bunlardan herhangi birini tercih etmeleri siste mi uzun zaman devam etmiştir. Fakat bu sistemin, muhtelif ba kımlardan parlak neticeler verdiği iddia edilemez. Bu devrede çıkan mektep kitap- larını hepimiz biliyoruz. Araların- da bazı iyileri bulunmakla bera. ber, umumiyet itibarile, muhtevi- yat, tertip ve tabı, resim bakımla. rından fena oldukları ve yüksek fiyata satıldıkları muhakkaktır. Böyle bir sistemde muhtelif ki- tapçılar arasındaki rekabet dolay- sile iyi kitaplar basılacağı ve ucuz satılacağı, müelliflerin teşvik ve mükâfat görecöği iddiasını, bizzat bu iddiayı ileri sürenler tekzip er. mişlerdir. Kitapçılar aralarında yaptıkları (Kitapçılık şirketi) ile, hayırir olduğunu iddia ettikleri bu rekabeti kaldırmışlar ve bunun ye- rine Inhisarların en kötüsü ve en ziyanlısı olan hususi inhisarı hâ- kim kılmışlardır ve bu vaziyetten, hem talebe. hem de kitap müellif. tek let kitabı) sistemi, bir si senedenberi İlk ve orta mekteple. rin bazi kitaplarına tatbik edilmek- tedir. Verdiği netice nedir? Bence bu netice, umumiyet iti- barile, şayanı memnuniyettir, Me. selâ, ilk mekteplerin dördüncü ve beşinci sınıflarına mahsus olan ta- rih kitapları, - bu kitapların tarih telâkkisindeki değişiklik devresine rastlâması dolayısile biraz fazla yüklü ve ağır olmalarından sarfı. nazar - kitapçılarin serbest olarak bastıkları bütün tarih kitapların. dan, her bakımdan yüksektir. Alfabe için, orta mekteplerin > son senelerde maalesef kaldırı- lan - fen bilgileri için de ayni hükmü verebiliriz. Bu kitaplar, tabı nefaseti ve u- cuzluk bakımlarından da, kitapçı. ların tabı ettikleri kitaplarla mu. kayese edilemez. Şunu da ilâve edelim ki, bu sis- temin tatbiki henüz pek yenidir, zamanla ve itina ile tekemmül e. decektir. İkinci ve üçüncü şekil henüz tec- rübe edilmiş değildir. Tecrübe e- dilebilir, Ancak, ikinci şekilde, yani ve. kâletin ayni derse ait bir kaç ki- tap çıkarması sisteminin tatbikin. de esaslı bir güçlük vardır. Çünkü bu takdirde Vekâlet, her kitaptan ne miktar bastıracağını evvelden kestiremez. Bu sistemin diğer bir mahzuru da, Vekâletin ayni derse ait bir ki, tap yerine birkaç kitap basıtrmd- sının, kitapların gelir fiyatların yükseltmesidir. Bundan başka, vekâletin bütün ders kitaplarını vaktinde yetiştir. memesi tehlikesi de ziyadeleşecek» tir. Üçüncü şekle, yani bir devlet kitabının yanında, diğer serbest ki- taplarm bulunması ve munllimle. rin bunlardan herhangi birini ter- cih edebilmesi sistemine gelince; bunda da. biraz evvel söylediğimiz mahzurlar mevcuttur, Buna mukabil, devlet kitabı fle rekabet edebilecek kıymette ders kitaplarının meydana gelmesi ihti. meli olabilir. Ancak, gayeleri her şeyden evvel kazanç olan kitapçı» ların, nefaset ve ucuzluk bakımla rından devlet kitabı ile rekabet e. yy yy ” Iİ Nazizmin Sahte Kalkanı Yazan: Sabiha Zekeriya Sertel anzig Nazi lideri Förster, hek- lenen nutkunu söyledi. Za manin Napolyonundan ilham söylenen bu nutuk, Avrupada bu sene harp olmıyacak iddiasında lunan nikbinlerin kalbine korku dü: şiirse gerek. Danziç, bugünkü siya- si vaziyete göre, Merkezi Avrupanın. omuzunda çıkmış, daha doğrusu 207. la çıkarılmış bir şiripençedir. Bu çi- banı elektrik tedavisiyle kurutma! mümkün olsaydı, belki Avrupa özler nen sulhe kavuşurdu. Fakat Faşiz- min milliyet ve ırkçılık cereyanları Me büyüttüğü bu çıban, bugün bü tün Avrupa devletlerinin mukad- deratını tayin edecek olan bir ope rasyonla tedavi edilmek vaziyetin- dedir. Förster, nutkunda Danzizin & lardanberi Alman olduğunu, Polons ya Krali Batorizi 1576 da silâhla kovduklarını, Almanların bugün şadığı ve tarihte sahip oldukları bü tün toprakların Alman olacağını dia ediyor. Eğer bu iddiayı bütün milletlere tatbik edersek, her millet mazide sa» hip olduğu topraklar üzerinde hak iddia ederse, Türkiye haritasını Vi- sana sınırlarını kadar genişletmek lâzım. Bu takdirde milliyetçilik © reyanı, bütün dünyayı ehli sal lerin, Kurunuvüstani istilâların şiğine sürükler. Her millet, | hudutları içinde yaşıyan ekalliyeğ unsurlarını kapı dısarı atmak buriyetinde kalır ki, bundan zarar görecek olan coğrafi hudutlı rı dar olan milletlerdir. 5 Almanlar kendi dar sahalarır yerleşemediklerini, fazla nüfuslarımı yerleştirmek için daha geniş topri lara, hayat sahalarına ihtiyaçları o duğunu iddin ederken, komşu to) raklarda yaşıyan Almanların inde le karşılaşacak olurlarsa, bu milliyetçilikten zarar görecek ole İ kendileridir. Dünya bir tecerrüde doğru ni yor. İktısadi ve siyasi bağlarla" ribirine bağlı olan milletlerin, pılarını kendi kanından gayri m ra kapaması imkânı yoktur. yetlerin geniş ülkelerde yer al tarihteki zaferlerden sonra mağlüp ekalliyetlerin aldıkları toprak üze- rinde kalması, tarihi akışın bugü ne kadar getirdiği bir seyirdir. "ekalliyetleri vesile ederek, emper yalist siyaset güden devletlerin, bu. şöven milliyetçilik katariyle vardık» ları yol, elbette ki harptir. Milleti biribirleriyle harp etmek istemiy lar, Hiç bir harp milletleri refah kurtuluşa götürmemiştir. Her İetin kendi mukadderatına sahip ması hakların en mukaddesi ol gibi, her milletin kucağında bir çok ekalliyetlere yer vermesi de içti bir zarurettir, Bu ekalliyetlerin de milliyet davası gütmiyerek içi yaşadıkları milletlere temessül meleri, vatandaş sıfatiyle müs hak ve vazifelere sahip olm şarttır. Milliyetçiliğin meşru ve mi des hududu buraya kadardır. bugün O milliyetçilik, emperyalist devletlerin istilâ ve tecavüz h tını gizlemek İçin ellerinde tu ları kalkandır. Südet mıntakasına bu iddia ile girenler, Çekosloval hududunda soluk almasalardı, bu davada kendilerine taraftar lurlardı. Buzün Danziz, yarın dor, daha öteki gün Ukrayna, manya, istilâ haritasının içind Otoriter devletlerin siyasi hi hep bu kallaanın arkasına sak! tır. Nazi Milliyetçiliğinin A; nın omuzunda çıkardığı bu çi lar, yine milliyetçiliğin müdafaa âhiyle deşilip temizlenecektir. Harp Danzig Almanlarını kurtarma değil, büyük Alman İmparato Du kurmak nicin patlıvacaktır. liyetçilik. ırkçılık, O Nazizmin kalkanıdır. debilecek kıymette kitaplar b bilmeleri şüphelidir. B u tetkikten çıkaracağım ne tice şahsi kanastimin ifa. © desidir: idi (Tek devlet kitabı - bazı mah (Devamı 8 incide) Em ei