5 Mayıs 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7

ba 55- 1938 Yeni Evliya Çelebi Tetkikleri: Üsküdardaki Ayazma Camiinin Bugünkü Feci Hali Karşısında rar AZAN: 7. Hakk Könyali / CP İİ M armaradan İstanbula yakla- Şirken, insanı dünyanın hiç bir yerinde rastlanmıyan muhte - $em bir ufuk çeker ve büyüler. İs tanbulun üstünde bu ufku yaratan Sayısız kubbeler ve narin minare- ir. Bu sihirli ufkün süslerin birisi de Üsküdardaki “Ayaz- Ma,, camidir. Bu mevzun minare- İ, ince yapılı cami, Asyanın Avru P&ya elini uzattığı müstesna bir nok taya, tarihi Damalis burnunun üs Süne kurulmuştur. Kızkulesi bu ca lin Sarayburnuna uzanmış bir eli Bibidir. Tatlı: Marmara damalis burnunda biter, zümrüt Boğaz bu- tadan başlar. Tarihin muhtelif çağlarında ö - burnunun tatlı meyilleri üze- Tinde kurulan saraylar, mabetler, âbideler Sarayburnundaki eşleri - e dalma boy ölçüşürdü. Tarihi i- ek anıdı buraya dikilmişti. İsken derin meşhur heykeli burada yük- Seldi. Dârânın, İskenderin, Haru- hürreşidin kumandanları şimdi A- Yazma camiinin bulunduğu yerde- KI saraylarda zafer havalarile ci- Zerlerini şişirdiler. On binlerin döküntüleri burada pazar kurdular, Bügün adını şehre bırakan meş - bur İskutariyon sarayı burada idi. “aydarpaşa istasyonu kuruluhcı - Ya kadar şarktan gelen zengin ker anların son durağı burası idi. Üçüncü Mustafa camiini Marma Tayı, Boğazı, Halici ve İstanbulu Ayakları altında tutan tarihi. bir nokt i yük camiler ar Fakat hiçbirisinin yeri Ayaz- 4 camli kadar güzel ve hâkim de- Bildir, — Avia camii Yenicami ile kapanan Sinan mektebin- den sonra doğan yeni Türk mimari ilk muvaffak eserlerindendir. MU bir garp eseri, samp beğen > 'Yenler büyük hataya düşerler. A pm Lâleli ve Nuruosmaniye gi Barp mimarisini de tetkik eden hi bir Türk mektebinin kıymet örneğidir. Bu mâbet, yapılışı ylzemesinin, bilhassa mermerle. İN atiye ig ve diş söslerinin Enliği ile meşhur Sinamın Seli- Metiri Ve Süleymaniyesi kadar kıy Byaçir 'Türk eseridir. Ayazmada kat © Ve kubbe azameti yok. Fa- dir Yüksek ve ince bir zevkin bü- Küngssüsiyetlerini bulmak müm- 20 gan İmparatorluğu çökün - kiç d ine girdikten sonra bir - Poly 23 canlılık ve kalkınma ema- Böstermiştir. Sami Yurdun mukadderatı Ko- ma Paya gibi kudretli bir dip Mta eek bir şair olan bir İbnayin ve ince bir. sanatkâr endiy, Seyhülislârn Velilüyiddin E tülma, “a #llerinde yükselme ve kur leleri gösterdiği bir de man Paplmuşlr. Bu iki büyük sa Yük kın eserleri camiin bü- Mektaği,. KApım üzerinde görül - Sürk, Kapısının üstünde men- ari sülüs ve manzum par le Yazılan uzun bir ki Tfingg, emin üçüncü Mustafa ta Mihrişaj, 1145 yılında ölen anası Emine (1) ile büyük bi - No4 Mide Süleyman adına Yapıldığını öğreni- Mehmasa Sadrazam Koca Ragıp AN Söylediği ni la Keleş, Güzel bir sanat eseri olan Üsküdar Ayazma Camii Kitabenin köşesinde “Ketebehüd dai Veliyyüddin Ufiyeanhâ,, cümle si göze çarpar, Büyük Ragıp Paşa tarih manzu- mesini hazırlamış, bilhassa talik yazıda İranlılara bile üstatlığını teslim ettiren meşhur hattat ve Şey hülislâm Veliyüddin Efendi de yazı $ını elile yazmış ve imzasını koy - muştur. Görülüyor ki, mâbetteki sa nat ve ihtişam dahâ kapı kitabesin den başlıyor. ugün camiin “içi“ Bilhassa Hünkâr mabfeli ile bu mah feli yüklenen kemeri yürekleri bançerliyecek feci bir vaziyettedir. Belediyenin, evkaf ve müzeler ida: relerinin gözü önünde hani harıl yıkılıyor. Bu acı ve feci manzara İarı ve belki camiden daha kıymet- li olan inşaat defterini tanıtacağım. Bu defter şimdiye kadar bilinmi - yondu. Topkapı sarayı arşivi tasnif edilirken ortaya çıkmıştır. Arşivin 1197 numarasında kayıtlıdır. Bu deftere göre camiin bina e- mini Beykoz, Kireçburnu ve Güm rük civarında birçok çeşmeleri bu lunan İstanbul Gümrük emini Es- seyit İshak Ağıdır. İnşaata 1171 yılı Recebinin 19 uncu günü baş - lanmış ve 1174 senesi Cemaziyülev velinin sonlarında bitirilmiştir. Cami ve leferrüati için beş yüz 6 bin 96 kuruş 49 akçe sarfedil - miştir ki, her yük yüz bin kuruş ol duğuna göre 506,096 kuruş 49 akçe demektir. Yarım milyon Esedi ku ruştan fazla para harcanmıştır. Bulgurludan cami havuzuna ge- irtilen su yolunun, hamamın ta - mirleri, civarda vakıf olarak ya - pılan bir çörekçi fırını, bir hel- vacı, bir bakkal, iki attar, bir sar raf dükkânile 60 yastıkçı, bir ipek bükücü kârhanesi, bir Lonca oda- 8, bir kâtip evi ve Doğancılarda - ki Üsküdar ve Gebze menzilhanele rinin ve bitişiklerindeki (© hanın da yapılma masrafları bu yeküna dahildir. Bu defter şimdiye kadar ilim ve tarih âlemine meçhul kalan birçok bakikatleri de ortaya koyması iti- barile büyük biç ehemmiyeti haiz - dir. Eski inşa tarzını, inşa malze mesini, sıva ve tezyin usullerini, eski boyaların hazırlanma şekille. Tini bu defterde bütün teferruatile görüyoruz. Deftere göre camide Pehle “yan,, mermer, ak mermer, Elvan Sumaki, siyah mermer, Ab- basi mermer, İstendil mermeri kullanılmıştır. Yirminci asır bil - ginleri eski sıvaların mermer gibi sağlam ve parlak oluşunun sırrını bilememişlerdi. İşte bu defter ilim TAN “İ$u Garip Dünya: Talihli Bir İdam Mahkümu Amerikada Teksas hükümetinde bir mahküm, idam edilmek için e- lektrik sandalyasına oturtulmuştur. du. Ayazma camiinin sıvası için be her yüz tanesi 77 kuruştan 6737 kuruş tutan 8750 yumurta ile ok - kası 35 kuruştan 21910 tutan 626 okka halis bal ve 1080 kuruşluk ta civa kullanılmıştır. ww. “Şerfabüd” ve “Sahilsa- ray” denilen sarayların arka- sında yıkılan eski ayazma sarayı- nın bahçesine kurulduğunu da Top kapı sarayı arşivinin 5466 numa - rasında kayıtlı bir vesikadan öğ - reniyoruz. Bu vesikalar bize ayni zamanda eski sarayda yapılan bir tamirden artan ve Topkapı sarayı çerçevesine giren ve yıktırılan yal dız kasrından gelen kurşunların da Ayazma camiinde kullanıldığını gösteriyor. Camlin taşçıları ile ma rangozları için 268,782 kuruş 26 pa ra harcanıldığı halde 90 gün çalı. şan nakkaş kalfalarına 15750 ve 70 gün çalışan nakş işçilerine, nefer. lerine de 34510 kuruş gibi mühim bir para sarfedilmiş ki, eskiden res samlara ve nakkaşlara daha bü - yük bir yer verildiği anlaşılmak - tadır. .Camlin iç süslerinde deve kuşu yumurtalarından da istifade edil - miştir. Cami için beheri 130 kuruş tan 151 devekusu yumurtası alın- mış ve 19630 kuruş masraf göste- rilmiştir. Kubbe kazanlarının ve minare slemlerinin ve d küm idam edilememitşir. Bu idam mahkümunun işmi Con Vogan'dır. Sandalyanın tamir edilmesi için mah küm, yerinden kaldırılmış, fakat iki gün sonra tekrar oturtturulduğu za- man sandalya, tekrar bozulmuş. Böy lelikle idam hükmü yine yerine ge- tirilememiştir. Neticede, Con'un | - dam edilmesi gayri muayyen bir za- mana kadar bırakılmıştır. » Köpeğin sadakati Bir zabit, bulunduğu yere çok w- zak olan yeni Givineya'ya naklolun- muştur. Ayrılırken evinde köpeğini bırakmıştır. Fakat o gittikten sonra köpeği, onu bulmak için, kesif or - manlarda yolunu kaybederek 500 kilometre mesafe katetmiştir. * Nevyorkta kedi ve fare sevenler klübü Nevyorkta bir kedi sevenler klü- bü açılmıştır. İçtiman gelen azal dan her biri rinde birer kedi getirmişlerdir. Bu klübe rakip çıkmak maksadile fare sevenler de bir klüp ve ayrıca bir de fare sergisi açmışlardır. Muhtelif fa- re teşhir edilen bu sergi aleyhinde gazeteler, uzun uzadıya heşriyatta bulunmuşlar, fakat bu da fare se - venler klübü için bir reklâm olmuş- tur, YAZLIK MODA: ğer yerlerin yal- dızlanması için devrinin en yüksek âyarlı altını olun ve adına yaldız altını denilen beheri 465 kuruştan tam (255) altın alınmış ayrıca 13134 kuruşluk altın ve 450 ku - < ruşluk ta gümüş varak kullanılmış tır. Muhtelif boya hazırlanmak için de şu malzeme kullanılmıştır. Sülegen, ağır İsfidaç “üstübec,, frengi isfidaç, kaba | zengâr, çam sakızı, sarı tutkal, Bec çividi, Zen. cefire, lâcivert, Asem zırnığı, si - yah tutkal, Lahur çivit kırmız, Lotor, Gülbahar Cilâ toprağı, Ru- ganinefti acem, ruganiardaç, rugani neft, LİCEDE En Güzel Yurt | Köşesi Imar Ediliyor Lice, (TAN) — Şirin bir kaza mer- kezi olan kasabamızda kışlar sert ve uzun sürmekte ise de buna mukabil yaz, pek lâtif geçmektedir. Burada dört mevsim değil, âdeta iki mevsim hüküm sürer ve yaz, ılık bir letafet içinde başlayıp bitmektedir. En si- cak zamunda bile kaynak suları içile miyecek kadar soğuktur: Licenin eteğini sarmış olan kavak ve nar ağaçları, yeşil ve kuytu gölge- jlerile bir koru manzarası arzetmekte, kasaba sanki bahçelerini seyre dal mış bir derebeyi gibi dağa yaslanmış bulunmaktadır. İki dağın arasından akan bir şelâle, manzaranin güzelli- ğini tamamlamaktadır. Tabiatin, bu kadar özene, bezene| yarattığı Lice, ancak bir senedenbe- ri insan elile imara kavuşmuştur. Kaymakam Fikret Oyman, belediye namına güzel bir bina yaptırtmış, bu suretle belediyeye senevi 1200 lira kazandırmış, dağınık olan hükümet | dairelerini o binada toplamıştır. Kasaba yamaçta olduğu halde, bu bina bahçeler arasındaki düzlükte ya pılmış, © civarda, banyosuna varın- cıya kadar her türlü istirahat esba- bını cami iki güzel ev de inşa edir) . miştir. Burası, asıl kasabaya yeni a- çilan bir yol ile bağlanmıştır. Ayni yerde, altında dükkânları ve gazino- $u olan bir halkevi, ayrıca binalar ya pılacak, halkın “Yenişehir,, dediği o semt, bir mahalle haline getirilecek- tir. “Yenişehir,de ev yaptırtmak is- tiyenlere çok kolaylık gösterilecek- tir. Yarn sayfiyeye giderken sizi sik- muiyucak sade bir elbise, Hu elbise, keten, veya kandiden yapılabilir. Elbisenin yaka- 5 sında görülen dalla açık o renklen Kaymakam turafından idare edi- | ikinci bir yaka onu bir tayöör şekline sok len belediyenin 938 yılı bütçesine, ha | maktadır. Açık yakanın ucundan başlıyan yırlı işler için tahsisat konulmuştur, | ve kalçaların altından itibaren açilan pif ve sanat âlemine bu sırları ifşa e- diyor: Eskiden sıva çamurları bal, yumurta ve civa ile hazırlanıyor - En başta, su işi gelmektedir. Lâğım, | X35€ ve İkisi sağ tarafta göğüste, ikisi sol Fakat elektrik sandalyası hiç bek -| lenmeden o anda bozulmuş ve mah- | tima salonuna elle -| Kazaların üne Geçmek Için Ne Gibi TetbirlerAlmaklâzım? manamama YAZAN: rine Şoför, Avukat Kenan Oner | ' , k ' rr amma Şimdi ne yapalım mı diyorsu- nuz?.. İlk hatıra gelen şey bu dört tekerlekli azrailleri | seyrüsefere müsait şeraltin tahakkukuna ka - dar memlekete sokmamaktır. Ma- dem ki, bu yapılmıyor, ve her gün birkaç defa tekerrür eden büyük- lü küçüklü kazalar imar projesi - nin tatbikine kedar beklemek se - mahatinde bulunuyor, hiç olmaz- sa bu elim kazaların adedini ta - hammül edilebilir hale getirmek için az masraflı, hattâ parasız ya- pılâcak şeyler de yok değildir. Bun ların en mübremleri de kabil oldü- Şu kadar yolları düzeltmek, seyrü- sefer sahalarını genişletmek, iyi ve şamil bir seyrüsefer talimatnamesi yaparak bilâ istisna herkese tatbik iz tarafta kenarın altındaki çift ceplerle ikin mezarlık: gibi: işlerin halline'de Ça- | 4 yakanın rengindeki geçmiş kemer olki> lışılacaktır. seyi süslemektedir. eylemektir. Şu halde: > 1 — Her evvel yeke sine müsaade etmemeli, Bu suretle hem milyonlara mal olan bu yolla- rın ömrü uzatılmış, hem de kazalar azaltılmış olur. Asfaltlar civarında yapılacak dört metrelik bir şöse bu neticeyi pek güzel temin edebilir. 2 — Asfaltların izdihamlı nokta- larında mutlaka gidip gelme yolla. rını ayırmalı, hiç olmazsa Şişlide ta miratı mütemadiye mahalline ka. “dar ikinci bir asfalt yol yapılarak İstinye - Büyükdere yolu azimet ve . tamiratı mütemadiye Hacıosman yo Ta avdet yolu olmalı; Florya yolu için de Edirnekapıdan başlıyan as. İ #alt gidiş, Bakırköyünden geçen yol da geliş yolu ittihaz edilmeli, Feneryolu ile Bostanet arasında da hiç olmazsa tramvaylar yayakaldı Tımı mahallinden içeri alınmalıdır. 3 — Bütün yollardaki virajların keskinliği bertaraf edilmeli, hattâ bununla da iktifa edilmiyerek önü görmiye mâni elan yüksek burum- lar kaldırılmalıdır. 4 — Yine bu yollarda fen ve mak sada uymiyan vaziyetler bertaraf edilmelidir. Meselâ dünyanın bir tarafında otomobil yolları yuvar - lak yapılmaz. Çünkü alçakta kalan tekerlek daima kendi tarafına çe - keçeği için idare güçleşir, Virajla- nn meyli geniş tarafa verilmez. Çünkü devrilmek imali artar, Hattâ kabilse işin şiirinden vazgeçis lerek Şişli - Büyükdere yolunun kenarında ölüm bekçiliği yopan a- Baçlar arttırılacak yerde sökülme- Wi, hendekler doldurulmalı ve bu suretle halka nefes alacak bir ge - nişlik temin olunmalıdır. 8 — Şehir dahilinde esaslı etüt- ler yaparak gidip gelme yolunu tev zii külfete adalet şartile ayırmalı. dır. 6 — Caddelerin birkaç noktasın- da toplanan izdihamı yolların bo- yunca tevzi edebilmek için halkı etrafına toplıyan sinema gibi yer ler biribirinden uzaklaştırılmalı - dır. 7 — Tramvayların ayni istikame te birkaç yerden gidebilmeleri es- babı temin edilmeli, hiç olmazsa bir mebdeden her müntehaya gi - decek seferler yaptırmak suretile yollardaki izdihamdan şirketin his sesine düşen kabahat kendisine ber taraf ettirilmelidir. 8 — Büyük caddelere birleşen ara sokakları seyrüsefer noktasın- dan daha ziyade tahdit ederek an- cak bir ikisine girmek ve bir ikisin den çıkmak hakkı verilmekle be - raber bu yolların ağzında mutla - ka zabıta bulundurmalıdır. 9 — Gündüzleri bu caddelerde yol tamiratı kati surette menedil- melidir, 10 — Otomobil geçmesine müsa ade edilecek ikinci sınıf yolları ve buralardaki virajları ıslah ederek oralardan gidip gelmek rağbetini arttırmalıdır. li — Amatörlerin sürat heyeca « ını tatmin edecek muntazam saha lar vücude getirilmelidir. 12 — Beynelmilel kabul olu - Dan işaretleri çuğaltmalıdır. 18 — Mİsswliman bir mâlizarü ref İçin o mahzuru başka yerlere yığmalıdır. 14 — Bu günkü imtihan tarzı mutlaka muhafaza edilecekse bun da muvaffak olarlara şoförlük de- Bil, ancak namzetlik hakkı verile- rek yalnız başlarına - muktedir bir şoförün refakat ve kefaleti olma- dan - umumi, bilhassa kalabalık yollarda gidip gelmelerine, hiç ol. mazsa meselâ beş, hattâ on kilo- metre kâtetmeden izin verilme - melidir. 15 — Bu şoför nâm>etlerinin muktazi melekeyi elde etmelerine imkân verecek yollar ve geniş yer ler ayırmalıdır. 16 — Behemeha! memleketin ha kiki ihtiyaçlarına uyacak yeni bir talimatname yapmalı ve bunu ya ratırken İşi tecrübe ve ihtisasları- nâ güvenilir zevata vermelidir, 17 — Bu talimatnameyi kolay - likla talim, katiyet ve müsavatla tatbik edilebilmesi esbâbı temin e- dilmeli, şumuti halka da sirayet et tirilmelidir. 18 — Halkın her ne sebeple olur sa olsun ifayi vazife halindeki işa ret memurlarile temas ve münase bette bulunmalari menedilmelidir. 19 — Malsahipleri yerine halka acıyarak perişan vesaiti kakliyenin , Seyir ve seferine müsamaha edil. memelidir, 20 — Yolların bugünkü darlı baki kaldıkça çamurluklarından N şan ve geçtikleri yollara sığmıyon otobüslerin hacimleri kabil ol - duğu kadar kücültülmeli ve bun - lara istedikleri yerde durarak müş teri alıp vermek salâhiy, memelidir. 21 — Hasıh otomobilleri mü - kemmel halde bulundurmak, kud- retli şoförler eline teslim etmek Ve gidecekleri yolları kendileri için de emniyet ve kolaylık verecek im kânları temin edilmelidir, V — İşin Adli cephesi Yazılarımda mübalâga gö; bunları tesbit ederken ela ğım objektifte değil, hal ve vazi. yetin kendinde aramalıdır. İttiha. zını lüzumlu gördüğü, i diye üğüm tedbirleri ederken i mi aki hata etmiş, eti veril -