5 Mart 1938 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 2

"İttihat ve Terakki, Nasıl Kuruldu ? Ubeydullah Efendinin Oynadığı Roller IYAZAN: Dr. HÜSEYİN ZADE ALİ) enim evrak ve kitaplarım a- hum Polonyalı Jül (1) baskını ha- ber alır almaz koşup gelmiş ve i- tirazlarıma rağmen, kendisince ha- fiyelerin muzır sayabileceği eser- leri imha etmiş ve bu içinde Mithat Paşa, Ali Suavi, Na- muık Kemal ve saireden dahi bahis. ler bulunan almanca “Das Moderne "Türkthuum,, (Asri Türklük) adlı kitabı parça parça yırtıp teşriha- nenin arkasındaki çöplüğe atmış- tı. Beş, an dakika sonra eşyamı s- yaştıran memurların bulup müsa- dere ettiği eserler, ancak Azeri mü- elliflerinden meşhur Mirza Fethali Ahundun komedyalarile, Molla Pe- nah “Vâkif,, in, Leypsiğde basıl- mış şiirlerinden ibaret kaldı. H“ böyle iken, beni de tev- kif ettiler, ertesi gün sor güya çekmek için, mektebin dahi- Hye zabitlerinden bazılarile, Yıllız- dan gölen birtakım paşa ve ya- yerlerden mürekkep bir heyetin bu zuruna çıkardılar, “Divan,, a riyâ- #et eden zat: — Gel, bakalım, filozof efendi! Sana da soracaklarımız var! — Emir buyurunuz! — Sen felsefe kitapları okir yorsun! Hem de arkadaşlarını böy- le şeylerin mütaleasına teşvik &- diyorsun! Bir doktor mektebinde bu ne demek? — Hayır efendim! Benim böyle şeylerle iştiyal ettiğim yoktur! OL. saydı kitaplarımın arasında felse- #eye dair eserler de bulunurdu! — Hele, hele!? — Efendim, ben şimdiki halde dilozofi kitapları ookumuyorum, günkü, vaktile, hemen emen bü- tün büyük filezofların eserlerini mütalen etmiş, binaenaleyh filo - zofiden hevesimi ölmiş bir ada mim, pi elm ve — Demek, itiraf ediyorsun! O halde, söyle bakalım, filozofiye da- ir neler okudun? — Meselâ, eskilerden Yunan fi Jozofu Plâtonun bazı “dislog,, la- rını, bize Rus jimnazındaki Yunan- ca hocalarımız, ders diye okutmuş- lardı.. Yenilerden de, meselâ, İn- giliz filozofu Herbert Spencer'in birkaç eserini okumuşumdur! -- Hangi eserlerini? — “Education,, (Terbiye), “Clas- sification des sciences,, (İlimlerin tasnifi) ve sairel, vd — Bunlar türkçeye tercüme e- dilmiş mi ki? — Bilmiyorum, rasgelmedim. — Pek iyi, asıl türkçe yazılmış geylerden neler okuyorsun baka - yın? — Tıp kitaplarından başka ne 6- kuyabiliriz kil. — Meselh Namık Kemalin yazı- larını? man! Namik Kemalin ismi geçiyor, diyerek “Das Mo- derne Türkthuum,,u yırtan Jül'ün hayali gözümün önüne dikildi!. — Bu ismi işitirim, amma yazı- ların okumadım! O da bir filo zof mu ki? — Arkadaşlarınızın elinde dola- şıyor, görmediniz mi? — Hayır, görmedim! Derslerden göz açtığımız yok kil, — Pekâlâ, muharrirlerden Halit Ziyayı tamır misin? — Uşakizade Halit Ziya mı? — Demek tanıyorsun ve kendi- sile görüşüyorsun?! — Hayır, efendim. Uşakizadeyi gıyaben, eserlerinden tanırım. Yok sa kendisile görüştüğüm yok” — Hele, hele?! Biz senin “Uşa kizade ile görüştügğünü haber al- dık, boşuna inkâr etmel, — Yanlışlık var; Ben kendisile görüşmek isterdim, fakat henüz görüşmüş değilim!. eni sorguya çeken zat hay- retle ve biraz da hiddetle: — Peki, onunla ne diye görüş- mek istiyorsun?! — Okumakta olduğum hikâye- lerinde anlıyamadığım yerler var da!, Pek "alafranga,, yazıyor! (Bu “alafranga, tabirini o sıra- larda yeni öğrenmiştim; bilmem yerinde kullanmış mıydım?!) — Allah, Allah!, Canım, sen bir doktor olacaksın! “O herifin, () hikâyelerini, romanlarını ne diye okuyorsun ?l — Malüm ya, ben Kafkasyalı bir "Türküm; o gibi eserleri dilimi dü- zeltmek, osmanlıcaya, bilhassa İs- tanbul şivesine alışmak için'oku- rum!, — Lisanını düzeltmek için hoca- larınızın takrirlerini dikkatle din- lemek, beliğ osmanlıca yazılmış ki- tapları mütalea etmek kâfi gelmi- | duğu fikrindeyim. Mütehassıs arkadaşlarla yor mu? B“ safiyane cevap verdim: — Ne bileyim,dostlar öy- le söylediler. Doğru, dürüst konu- şabilmek için Uşakizadenin hikâ- yelerini, makalelerini okumalıy - mış!. Hattâ, bendeniz, dilimi dü- zeltmek için biraz gayret etmemi arzu buyuran Zeki Paşa (Merhum Topane müşiri) hazretlerine bunu arzetmiştim de, Uşakizade fena bir muharrirdir, onun yazılarını oku- ma, diye bir şey söylememişlerdi! unun Üzerine sorguları £- rat eden zat, biraz düşündü; sonra yanındakilerden birisine 80r- du: — Efendiye başka bir soracağı- miz var mi? — Asıl mühim olan Ubeydullah Efendi meselesidir; arkadaşlari o- nunla sıkı fıkı görüşüyorlar; bun- ların defterleri, kitapları arasında bulluğumuz. biz tahin. vazakpase leri, saçma, sapar yazıları ondan mı alıyorlar? Efendinin bu husus- ta malâmatı yar mı? Kendiside Ubeydullahla tanışıyormuş? Şimdi sorguların en tehlikelisi karşısında idim!, Acaba, kendisile görüşmenin, şu zabitin dediği gi- bi, “mühim bir mesele, (7) oldu- ğu bir adamla birkaç gün evvel tanıştığımı söylemiye cesaret ede- cek miydim?! ereket versin, buna hacet kalmadı? Masanın uç ta- rafında oturan ve sorguları dikkat- le dinliyen Dahiliye zabitlerimiz - | bitirmiştir. Sümerbankın şeker fabri-|sokakta bulduğu tabanca fişeğini ka-| o On Yıllık Yeni Yol den, binbaşı Raif Bey, ya bana ©- | kalarında olan hissesi de işletme ku-)rıştırırken, fişek patlamıştır. Çocuk, lan hüsnü teveccühünden, ve ya- İrumuna verilecektir. Ankaradaki bi-| bacağından yaralanmıştır. Programı Hazır hut Zeki Paşanın adamlarından ol |ra fabrikası için, tesisat bitiriynek| > İhsan, Mihal ve Anderya ismin- TAN YERLİ HABERLE SİGORTACILIK : » B. Refi Bayar, Dün Mühim Izahat Verdi Avrupada bulunan MH Reassü - rans şirketi müdürü B. Refi Bayar, dün sabah şehrimize dönmüştür. Re- fi Bayar, dün kendisile görüşen bir muharririmize Avrupadaki tetkikle- ri ve yeni sigorta kanunu projesi et- rafında şunları söylemiştir: "— Bu seferki Avrupa seyahatim, iş bir- Mİ yaptığımız şirketlerle temas seyahati- dir. Neticeden memnunum. Yeni sigorta ka nununu ve esbabı mucibe projelerini oku- dum, hattâ Avrupada sigortacılar mühitin- de kanunun akislerini tetkik etmek imkâ- minı bulabildim. Proje, tamamen teknik esaslara dayana- İrak yapılmıştır. Bizim için çok lüzumlu - dur. Hattâ geç bile kalınmıştır. Projenin teferrdatı bakımından henüz katl etütlerimi yapmış değilim, umum! bir görüşle gerek tatbikat bakımından, gerek icap eden barı noktaların (lâvesi zarrf ol- YÜKSEK SIHHAT ŞÜRASI : Yüksek Sıhhat Şürası, Sıhhiye Vekilinin riyasetinden Ankarada toplan tılarına devam ediyor. Bu resimde, Şürayi toplantı balinde görüyoruz. Bir Komyon Kalafat Yerinde Kazasında 1 Işçi Mahallesi mü, min Mühen eisı| Olü,, 1 Yaralı o | Kurulacak hiçbir zaman kamunun ruhunu tenkit ma 3 hiyetinde değildir. Türkiyede çalışan si » gorta şirketleri de kanunun ruhun hiçbir zaman muarız değildirler ve olamazlar. Çünkü bu kanun tamamen teknik esaslara doyanıyor... B. Refi Bayar, bundan sonra iki se- ne evvel iflâs öden iki sigorta şirketin den bahsederek şunları söylemiştir: *—Bu kanun projesi, iflâslardan önce ya pılımış olsaydı, iflâsların tevlit ettiği zarar, hiç mesabesine inerdi Sizebu iki şirketin | çıkarak terci dükkânının lâsından sonra Mi Ronastiranaça yeniden ra emi kiymet baline konulan ve halkın bir tasar- tir. Bu büyük sahanın liman idaresi- ne verilmesi için yakında bir anlaş- ma yapilarak faaliyete geçilecektir. Liman idaresi, buraya bütün vasıta» 4 Şoför Hayrinin kullandığı 3414| yarını toplıyacak, bir hastahane yap- yondaki yolculardan biri ölmüş, go för Şevki de ağıf surette yaralanmış- tar. “İzaya uğrıyan işçilerin süratle tedavi- Si için bir de ameliyathane yapılacak- rufu olarak kurtarılan sigorta sermayesinin | ör! Kısmı hasara uğramıştır. tır. Bu tesisatın gayesi, işçileri gayri ra ker şü nem den İki Kaçakçı Ele Geçti sıhhi yerlerden kurtararak, gemilere Bu seferki skyahatimde, muhleli? eene- | Emmiyet kaçakçılık bürosu memur) ve 7. er — ve içtimai yardımlarda bulunmak- tır. bi memleketlerde tekrar iş teminine mu- vatfak oldum. NUM Rensrans'ın bu saha ları, uzun zamandanberi aranan Te- ir Ankaradan Telefon ve Telgrafla Vergiler İçin Müruru Zaman Meselesi Ankara, 4 (Tan muhabirinden) — Vergilerin tahsil müruru zamanları ile bu müruru zamanların bangi ta- ribten itibaren hesap edileceği hak- kında bazı yerlerde tereddüde düşül- düğü görüldüğünden Maliye Vekâle- ti, bu noktaları şöyle tavzıh etmiştir: 934 ten sonraki kazanç vergileri ver- ginin tahakkuk ettirildiği yılı takip eden mali yılın iptidasından başlıya- rak beş sene tahsil edilmezse, mü- rüru zamana uğrıydcaktır. 934 ten evvelki vergilerde ise bu beş senelik müruru zaman verginin katileştiği tarihten hesap edilecektir. Hizmet erbabından alınan iktisadi buhran vergisi ile bunların haricinde kalanlardan alınan kazanç vergisi de ayni hükümlere tâbi tutulacaktır. Müvazene ve hava kuvvetlerine yardım vergilerine gelince, bunların ait oldukları mali yılı takip eden 1 hazirandan itibaren beş sene müd- İdetle tahsil edilmemişse, artık alın mıyacaktır. Muamele vergisinde bu müddet, * ayni tarihten muteber olmak üzere on seneye çıkarılmıştır, Veraset ve intikal vergisi ile hayvanlar vergi sinde ise hüküm şu şekildedir: Bu vergiler tahakkuklarından iti- baren beş sene içinde tahsil edilme- dikleri takdirde müruru zamana uğ- rarlar, İzmirde Elektrik ve Tramvay Tenzilâtı Ankara, 4 (Tan muhabirinden) — Nafıa Vekâleti, İzmir elektrik ve trumvay tarifelerinde mühim miktar da tenzilât yaptırmıştır. 1933 te şir- ketle vekâlet arasında yapılan bir Özerindeki #anliyeti yün geçtikçe icap eden #emereyi veriyor. Fefi Bayar, bir müddet sonra Anka raya gidecektir. Mili Reassürans, ya- kın şark memleketleri ile olar müna- si muhtemeldir. im mm Ziraat İşletme Kurumuna Geçen Çiflikler luk münasebetleri arttırılacaktır. Bu maksatla, Refi Bayarın Misıra gitme- mel isminde bir kaçakçıyı yakalamış- lardır. Salih isminde bir sabıkalının üzerinde de arama yapılmış, 5 paket eroin bulunmuştur. Her ikisi de, ad- liyeye verilmiştir. Bir Amele Ağır Yaralandı Topnanede Ford mu6ssusuume Çar lışan Mustafa, dün akşam vinç teli- nin kopması yüzünden başına düşen bir demir parçasile ağır surette ya- ralanmıştır. Mustafa, derhal İtalyan hastanesine kaldırılmıştır. Mustafa- nın başındaki yara ağırdır. Tabanca ve Fişek Karıştırırken.. Sirkecide Kavala oteli müsteciri Mehmet tabancasını karıştırırken bir mukavelede 24,5 kuruş olan elektrik kilovatı 20,5 kuruşa indirilmişti. Son defa tarife komisyonunun yaptığı tet kikler neticesinde 1938 başından iti- baren kilovat ücreti 15 kuruş olarak Bir Klübe Yüzünden Ibtilâf Liman idaresi, köprünün Karaköy kısmında, rıhtım üzerinde yeni bir muhafaza klübesi yaptırmıya başla mıştır. Bu klübe, eskisinin yerine ku- hale ederek inşaatı durdurmuştur. Liman idaresinin itirazı tetkik edil mektedir. 4 Evvelki gün Karadenize çıkan Ostovya vapurundan Deniz Ticaret Müdürlüğüne bir telsiz gelmiştir. Bu telsize göre, boğaz dışında Akçakoca mevkiinin 25 mil açığında gemiler için tehlikeli olabilecek bir kütük gö rülmöştür. 4 Aksu vapuru dün Halice alın- Devlet ziraat işletme kurumu, si- |dnebire ateş almış, çıkan kurşun Meh loların ve Atatürkün millete hediye |medin iki ayağını delerek geçmiştir. ettiği bütün çiftlik, bahçe ve mües-| #Kadıköyünde Kuşdilinde oturan seselerin idaresi için hazırlıkların! Antranik isminde küçük bir çocuk miş ve tamirine başlanmıştır. BELEDİYEDE : duğu için, birdenbire sorgulara üzeredir. Bundan böyle yalnız An-|de üç kişi kendilerine elektrikçi süsü| Belediye on yıllık yeni bir yol pro- müdahale ederek: karada bira yapılacak ve yurdun her | vermişler, Ayaspaşada bir evden 10 gramı yapmıştır. Bu program, Prost tarafına gönderilecektir. Bomonti mü |lira alip savuşurken' yakalanmışlar-| tarafından hazırlanan imar progra essesesinin müddeti bittiğinden ma-|dır. mile beraber yürütülecektir. Esasen kine ve tesisatı satılmıştır. Bir kısım! o Anadoluhisarındaki halat fabri-| program, bu cihetler gözönünde bu- malzeme ve inakineler de Yunanis-| kasında çalışan Zehra, bir parmağı-| lundurularak yapılmış ve tasdik edil- tana gönderilmiştir. Ziraat işletme | nı makineye kaptırmıştır. mek üzere naftaya gönderilmiştir. (Devamı var) (3) Merhum Prot. Esat Paşanın yetiştir» diği göz tabiplerimizden tesbit edilmiştir. Sön tenzilât nisbe- Yeniiede Mars serilerine kuruş 7,5 kuruşa indirilmiştir.“ Emlâk ve Eytam Bankasının Hisse Senetleri İçin Ankara, 4 (A.A;) — İstihbaratıme. za nazaran Emlâk ve Eytam Banka- sınca evvelce tedavüle çıkarılmış 0- lan B. tertibi hisse senetlerine sahip bulunanların arzu ettikleri takdirde satabilmeleri 938 de toplanacak olan umum! heye- tinden salâhiyet istiyecektir. m | BİRKAÇ SATIRLA | 1 Martta Satonya ismindeki İngili» vapuru ile 25 seyyah gelecektir. . Min ve Tersas teliten hattı, evvelki gündenberi umuma açılmıştır. . Möütyet zirast müdürü Tahsin ve Bö- Yükdere #danlığı memuru İbrahimi Londraya tetkik seyabati yapacaklardır, . asa Dükkânları kurumunun seçtiği bir heyet, Yalo- i Programın tatbikine bir nisanda anayt müfettişleri, deri fahırtkaların- Kasap vadaki Baltacı ve millet çiftliklerine reg Dir Yin başlanacak, ilk iki yılda bir milyon De kl a ON Sıkı Surette 380 bin İira kıymet biçmiştir. Dün gece saat 10,30 da Eyüpte O-İ lira konacaktır. Program, ikişer yıl: | treceklerdir. Ankaradaki Gazi orman çiftliği - |takçılar caddesinde Ali Naciye sit) hk olmak üzere beş kısımdır. ğa? rai Kontrol Edili nin bütün müştemilâtile fabrika ve |ab5eP binadan yangın çıkmış ve alt | gaimlak Mukavelesi Hazır | Dha haplaneize 15 mali daha © yo. tesisatının hepsine orman ve bahçe-| kattaki bakkal dükkânı ile üstteki ölem. yvan Valide hanının istimlâk edilmesi Mezbahada ha kesimi artmak- İlerile birlikte üç buçuk milyon lira- |tek oda tamamen yandıktan sonra tadır. Geçen salıdanberi murakabe 6- |dan fazla kıymet takdir edilmiştir. | söndürülmüştür. Bina, Otakçılar ka- için belediye ile evkaf arasında ya- dilen kasap dükkânları dün de, Bele- | Takdir heyeti, Adana, Dörtyol, Tar. | rakolunun yanındadır. Yangının De-| pılan mukavelename tasdik edilmek diye müfettişleri ve memurlar tara | sustaki çiftlik, arazi, portakal ve | den SIKtığı tahkik edilmektedir. / | özere Nafıa vekâletine gönderilmiş . ————— fından teftiş edilmiştir. muz bahçelerine ayrı ayrı kıymet tir. a reporlara göre, ba ED ye a MAARİFTE : M Gülal e p dükânları etlerin üzerine icap |na , ei 'ukavele tasdik eden etiketleri koymaktadırlar. Yal- Yüksek Tedrisat UY, |xsvelede isitmlik rel ve nız Sarıyerde bir kasabın etiketleri | yat üzerinden et satılmaşı bazi pora- vi bul edilen parayı belediye noksan görülmüş ve hakkında zabıt | kendecilerin vaziyetini sarsmış, buna | Müdürü Şehrimizde |emrine gönderecektir. j tutulmuştur. Şimdiye kadar tama-| mukabil bazı kasaplar da satışlarını Valide hanının filen yıkılmasına men serbest fiyatlar Üzerinden de-|daha çok arttırmışlardır. Halk, eski- | Mosrif Vekâleti, yüksek tedrisat vam eden et satışlarının muayyen 8- |si gibi, uzaklara gitmiyor, kendi sem- | müdürü ve teftiş heyeti reisi Cevat, zaml fiyatlara göre | tespiti #e- | tindeki kasaptari etini kolayca alıyor. |dü” mag deri nelerdenberi o kurulmuş bir (a-|Bir iki yerde, az sermayeli ve kredisi | B. Cevat, yü muallim mekte- lişveriş | teamülünün cezri bir | olmıyan birkaç kasap, bugünkü fiyat | bine ilâve edilecek paviyon meselesi-|lerini tescil sayoiğa Di e surette (değiştirildiğini (gösterir. | lardan memnun olmıyarak, yahut es- |le meşgul olmuştur. Sonra güzel sa-|78 iyi Bununla beraber alâkadarlar, bu de“ | kisi gibi kolay kredi bulamadıkların- | natler akademisinde tetkiklerde bu- | mesine karar verilmiştir. b öişikliğe kolaylıkla intibak etmişler. | dan satışlarını biraz kısmışlardır. Bu | lunmuştur. Bugün üniversitede çalı-| o Bu ayın on beşinden sonra şeh- dir. Birkaç perakeridecide et bulun- | vaziyeti görlipn te satışa çıkarılan et. | şacaktır. rimizin herhangi bir yerinde duvar madığı yolundaki şikâyetler hakkın- |Jerin az olduğuna hükmetmemelidir. | e 936 ders yılı başından itibaren | ve tahta perde üzerine büyük, küğü da, #ldkadar makamlar, perakende et | Bilâkis, mezbaha müdürlüğü, kesim | bütün azlık, yabancı okullarında mu | hiçbir afiş asılmıyacaktır. ini iş asmı- satışlarının tamamen normal! olduğu- | adedinde bir marttan itibaren yüzde | siki ve beden terbiyesi dersleri Türk | şehrin muhtelif yerlerine nu söylemektedirler. Her semtte et | on beş bir fazlalık olduğunu söyle- |muallimleri tarafından türkçe olarak | ya mahsus büyük levhalar koydi mevcuttur, Yalnız, her yerde ayni fi- | mektedir. gösterilecektir. va baslamıstır. ” 0 |rAKvIM ve HAVA| 5 Mart 1938 CUMARTESİ YURTTA HAVA VAZİYETİ Yurdun Trakya, Kocaeli, Ege mıntakala- rile Karadeniz kıyıları, orta ve cenubi A- nadolu mıntakajarının garp taraflarında hava kapalı ve mevzii yağışlı, diğer ver- lerde bulutlu geçmiş, rüzgâr Trakya Kocam eli, Ege bölgelerinde şimal, diğer hilerter- de şark istikametinden orta kuvvetin © “e. » Astiibulda hava kapılı geçmis, ÖZ gtr dila) istikametten saniyede 6 ile 8 met ve tir. Saat 14 te barometre 1045 1di. Hararet en çok 8.4 ve “en az Aantierat alarak kavdediimistir. *