15 Haziran 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7

15.6-937 In TAN önü Hükümeti Bir Kere Daha Tam itimat Kazan ? dı Başvekil, Umumi Siyasetimizi anlatan tarıhi bir nutuk soyledi Harici Siyasetimiz Dostumu İle Aram Bir Mesel bek year, 14 (A.A) — Büyük Mi. da , <dlisinin bugünkü toplantısn - Bag sameye dahil maddelerin mü- Maş, Ve kabulünden sonra sürekli izni arasında kürsiye gelen Baş - di İsmet"İnönl aşağıdaki beyanat Bulunmuştur: | Muhterem arkadaşlar, i Çok feyizli çalışmanıza sra ver - unuz bugünde, ve harici siyaseti mda yüksek huzurunuzda ufak hülâs. yapmayı vazife sayarım. bülüsadan sonra eğer, yüksek tas | Ve teşvikinize bizi lâyik görürse | i isteyeceğim Bu vi &, “velâ harici siyaset üzerinde bü- dag, “ünasebetlerimizi mümkün ol - n,,, Kadar açık yürekle ve hiçbir Miyan saklamıyarak olduğu gibi iye çalışacağım. Harici müna- ia lerimiz üzerinde komşularımız. diy 2pebatımmı Birer birer say - #onra, umumi siyaset esasları Müz iza edeceğim, z Komşumuz Sovyet Rusya İle Dostuz mz pt ittihadı ile münasebatı- iş , P9tâne ve samimanedir. Hat - Sm zamanlarda bu dostluk yeni Samimiyetle canlanmıştır. (Bra - Boyyesleri alkışlar) #on zamanlarda hak tlerle aramızda bilâkis soğuk- 2d lunduğunu düşünenler ve far- te Çiler için bu kadar açık bir suret Saki lemein belki hayreti mucip ola Yakın Bu sefer gerek M. Litvinofla | ni a konuşuşumda ve gerek ye! Tali yet büyük elçisinin Ankaraya ide temaslarımız iki memleket daki dostluk rabıtalarınn her eğip, fafcn hakiki kıymeti ile takdir kap sekte olduğunu nazarımızda bir gi ea tecelli ettirmiştir. (Bravo Tİ, alkışlar) Arkadaşlar aramızda soğukluk Keçtiğini farzedenler, şimdiye ka, olan tecrübelere kâfi derecede t etmemiş olanlardır ve bizim Sİyasetimizin hasusiyetini iyice kav olanlardır. Politikamızın Mtiklüyi, siyasi ve coğrafi vaziyeti, hususiyetleri bize, kendimize Mahsus bir takım faaliyetler, gös. | ktedir ve daima gösterecek» » Bu hususiyet bizim taahhütle- lik Bündenberi yakın bir dostlukla | İribimizi takdir ettiğimiz Sov. Yetlerie münasebatımızla asla tan. Yaz etmemiş ve etmiyecektir (bra. Vo sesleri, alkışlar.) İ İrak ve İranla Dostluklarımız Arkadasım Dr. Aras yüksek tevee Ye İtimadınızla bugün ehliyet ve ola İyeti bir kat daha tebarüz etmiş MX yakmda Bağdadı, Tahranı ve lir) Vayı ziyaret edecektir. (Alkış akla, münasöbetlerimiz, samimi. © Ve dost de gösterdi tta bu mehle akin İnkişafı ve terakkisi ve bi iş © İyİ münasebetler beslemek hu- Yadakı azim ve dirayetini bu mem kemalile takdir etmektedir ve ma da edeceirir. Tanla, esaslı, köklü bir surette Mevcut dostluk münasebetlerimiz ve xi; İ z Rusya ızda Hiç e Yoktur emniyetli hislerimiz meclisi âlide! son günlerde tasdik olunan ehemmi: yetli muahedelerle bir kat daha sağ) € lamlık peyda etmiştir. İranın terak- ki yolunda attığı Türkiye halkının hayranlığını ve tak dirini daima mucip olduğu gibi İ - ran « Türkiye mÜünasebetlerinin ve yakın kardeşlik rabitaları hissiyatı içinde inkişafını bu memleket dsima takdir ve mubabbet hislerile karşıla miştir ve karsılıyacaktır. (Alkışlar) Afganistan ve Türkiye Arkadaşım Dr, Arasın bu seyaha - ti esnasında Kâbile kadar gitmesini ve bizim orada da dostluk hislerimi- zi yakından Iade etmesini isterdim. Maddi imkânsızlık bu sefer onun se- yahatinin Kâbile kadar uzamasına imkân birakmıyor. Fakat bu sözle - rim büyük meclisin Afgan milletine karşı olan dostane hissiyatını teba- rüz ettirmek için iyi bir vesile oldu ise bahtiyarım (Alkışlar) Şüphe yoktur ki,- Hariciye Vekili- miz Kâbilde Afganlı dostlarımızı ziya Tet etmek için eline geçecek ilk fırsat. tan istifade edecektir. İngiliz Ricalinin Bize Karşı Hisleri Samimidir İngiltere ile münasebetlerimiz'n hakiki bir dostluk ve emniyet hisle, rine müstenit olduğunu söylemek benim için bahtiyari ktır. İngiltere. de bulunduğum zamanda İngiliz milletinin en salâhiyettar ricalinde memleketim hakizmda samimi dost lek hisleri müşahede ettim ve en salâhiyettar rical İngliterenin Tür- kiye hakkımda beslediği samimi Ve ciddi dostluk hissiyatını memleke. time getirmemden memnun olacak. larmı bana İzhar etmişlerdir. (Ak kışlar) yalnız resmi mahafillerde değil, hususi mahafillerde de mem leketimiz hakimda itimat ve sem- pati yösterilmektedir. Sulh davasında İngilterenin takip ettiği hattı hareketi, #hniyetimize uygun bulmaktayız. Memleketlerimiz arasmdaki, itimst hisleri, aradaki mü nasebetlerin inkişafı için ve beynelmi. lel sulh davasında ve emniyet havasn » müesses dostluklarınızla Ve | da kıymetli bir âmil olarak müessir| olmak için çok faydalı olacaktır. Türk - İtalya Münasebetleri Italya ile siyasi münasebetlerimiz gok iyi haldedir. İktısadi münasebetle rimiz inkişaf etmektedir. Italya ile miinasebetlerimizin en iyi halde bü lünmasi bizim ciddi emelimizdir. Akdenizde bütün devletler arasında #uitefehhümlerin izale edilmesi, ihti. lâf sebeplerinin ortadan kalkması ve Akdeniz iyi münasebat hava: nin bütün politikelnra hâkim olması bizim ciddi arzumuzdur. Arkadaşlar, memleket bil. diği gibi, bütün dünya da bi- lir ki, Akdenizde emniyet ve ist'karar bizim iiçin çok kıy- metli bir mevzudur. (Bravo sesleri, alkışlar). Akdenizde emniyet ve istikrarı tev- tit ve temin edecek her türlü tedbirle- | ri bu memleket iyi kabul ile karşılaya büyük adımlar, | J€ Birkaç gin evvel Nk kadın i ha Gökçene 4 murassa bir madalya verildiği 4 yazıldığı zamasi uçuş tatbikatın. 4 daki hizmetlerinden bahsedilmiş ti. Bu hizmetlerin mahiyeti sara, ş hatle ortaya konulmamıştı. Bu- 4 ma da sebep şu idi: Feodalizmin son döküntülerinin tasfiyesi için İğ alman esaslı tedbirlerin tarihi 4 bir ehemmiyeti vardır. Bunların millete ve dünyaya etrafı bir surette bildirilmesi, İsmet İnö, nünün büyük nutkuna bırakıl mışta, Bu nutuk bütün hakikati orta, ya koyduktan sonra Sabiha Gök çenin hizmetlerinden #arahatle bahsedebiliriz. Kadın harp tayyarecimiz son hareketlerde büyük kahraman- hıldar göstermistir. Verilen yazi. felerde dalma ön sırada i müş, en büyük tehlikeleri göze » alarak vazifelerini son hadde kadar yapmıştır. Havam fena, lığı cesur Türk kızmı hiçbir za- man yazifeden alikoymamıştır. Yağmurda, rüzgürda hiç umul. madık uçuşlar yapmış, verilen vazifeyi görmüş, sonra dalma harsket noktasma dönmiye mu- vaffak olmuştur. En fena sart. ç lar altında bile bu noktadan baş- caktır. | Fransanın Bize Karşı Dostluk Arzusu Giddidir Fransa ile münasebetlerimizin ha- yırlı ve mesut inkişafı baklınds h8- riciye vekili arkadaşımız ve hatipler, bundan evvelki mevzuda SÖZ sÖY İlemek için fırsat buldular. Fra İsa siyasetini idare etmekten bi - rinci derecede mesul olan zatlara Ya” kınğan Türkiye ve Fransa arasmdaki esaslı emniyet ve büyük politika mev zularmı açık bir surette görüştüm. Arkadaşlarım, Fransanın, mesul Yi- calinde ve Fransa Büyük Mecli- Sinde ve Fransanın Efkâr U- mumiyesinde şahsiyet sahibi olan Yüksek kıymeti haiz bütün ricelinde Türkiyeye kargı dostluk beslemek ve Türkiyeye kargı iyi münasebet bes - lemek hususunda ciddi bir arzu Ve kanaat gördllğümü söylemekle bah- tiyarım. (Alkışlar). Fransa ile ara- mızda son zamanda çıkan Hatay me- Selesi vardı ve hudut emniyeti üzerin- de bir takım hâdiseler çıktı. Hatay Davamız Halledilince Hatay meselesi, Milletler cemiyeti | könseyi karsrile ve bugün tasdik bu- yurduğunuz muahedelerle Kati meti- cesini almıştır. Benim (zannımca Hatayda vardığımız neticenin «- sil kiymeti bu meselenin iyi bir surette hitam bulduğu hakkmda zihinlerimizde hâsıl olani kanaattir. Beynelmilel meseleleri halli husu » sundaki muahedelerde yapılan taxfi. yelerin yalnız kâğıt üzerinde değil, bilhassa zihinlerde kabul olunma. sile kıymeti hâsü olur. Onun İçin / Türkiye Hatay meselesinde varılan peticeleri' kati bir tasfiye addetmek- İtedir. Hatiplerin Yaptığı Tenkitlere Karşı Hatipler, hükümeti, muabedelerin şurasından burasından tenkit etmek için fırsat buldular, Fukat yüksek he yetiniz gibi bütün millet ve , bütün G İİ İİİ İİİ İİİ İİİ İlik Kadın Tayyarecimiz i Sabiha Gökçenin Dersimde Kahramanca Hizmetleri ka bir sahaya cebri bir iniş yap. mamıştır. Sabiha Gökçenin kahramanlı. ğı uçuş arkadaşlarmdan başlı. yarak alay kumandanlarına, ve / nihayet Genel Kurmay Başkanı # Mareşal Fevzi Çakmağa kadar bütün âmirlerinin hayret ve tak- dirini celbetmiştir. Asırlarca devam eden mahrumiyetlerden O sonra tam hakla ve tam kudretle 4 umumi hayata giren Türk kadınının geriliği ve Feo. ( dalizmi yıkmak için son ç bombayı atması, çok dik- V kate değer bir tarihi hâdi. V sedir. Bir asırdanberi vüz- lerce, binlerce Türk anası, $ Dersim hareketlerine gön. X derilen yavrularının mate. V mini tatumuştur. Bugün , cesur bir Türk kızı, mem- , leketi bu eski dertten &ur. X taracak bir tedavi ve «slah $ hareketinde en faal roller. den birini oynamış ve bu gözyaşı membaının her ra- kit için kurumasına âmil Ç olmuştur. k ; / ilem dikkat etmiştir ki, nihayet bü. tün hatiplerin üzerinde birleştikleri Hokla, kâğıt Üzerine koyduğumuz &- sâsların sıtkile, hulüs ile takip olun. ması üzerindedir. Demek ki, şim hissi hulâsa ederek ben de söyliyeyim ki, biz cemiyeti akvamda varılmış © lan neticelerin hakkile ve hulüs ile tatbik olunmasından başka hiçbir şey İstemiyoruz. (Alkışlar) Ortalığı Bulandırmak İstiyenlere Karşı Arkadaşlar, muahedelerin hulüs ile tatbik olunması berşeyden evvel imza ©denlerin hüsnü niyetlerine bağlıdır. Size biraz evvel Fransa ile Türkiye e. rasındaki sıcak havayı ve Fransanın mesul riçalindeki hulüsu ifade ettim. Bu halde bu Hatay üzerinde vardığı- MiZ anlaşmaların hulüs ile tatbik olun mMâsi için nekadar unsur tasavvur 0- İumabilirse bu anda © unsurların hepsi elimizdedir. Birtakım, mümkün oldu. Zu kadar hafif tâbir kullanmaya ve aramiya çalışacağım, Vaziyetten ha- berdar olmıy& ve nihayet vaziyeti bu. landırmakta türlü saika kapılmış olan siyasetçilerin Cemiyeti Akvanda ve. rilen karardan sonra sükünette olma dıklarını ve bu #üküneti bozmaya ça- Uştıklarını görüyoruz. Hatiplerin bu busüstaki endişeleri yalnız büyük meclisten değil, memleket muhitinden de bize aksetmektedir. Burada müsterih olmak için bazı) voktaları göz önünde bulundurmak faydalıdır zannederim, Hatay Karşısında Türkiye - Fransa Kabul olunan muahedelerin tatbiki vazifesi bugün için Fransaya düşü. yor. Bugün taahhüt ettiğimiz muahe- de ile Hatayın tamamiyetinin her va. sıta ile mahfuziyeti Türkiye ve Fran. saya düşüyor. Nihayet bu esaslar Ce- miyeti Akvamın müzaheret ve iştigal sahasıdır. Hattâ eğer hukukçular tâ- biri caiz irlerse mesuliyeti altında dır. Demek ki biz alâkadar olanların kuvvet ve hüsnüniyetlerile bu muahe. delerin tatbik olunacağından emin ola cağı ve nihayet bütün vasıtalar'çare- 8iz kalırsa ve hakikaten siyaset tah- Hipçileri bütün bu beynelmilel akitle. (Arkası 8 incide) Hâkim B Başvekilimiz Millet Meclisi: de dünkü mühim ve etraflı nut- kunda dahili vaziyete de temas ederek bilhassa (Dersim) hâdi- seleri üzerinde durmuşlar, uzun tafsilât vermişlerdir. Başvekili- miz buna şöyle başlamıştır: Dersimdeki Son Hâdiselerin Tafsilâtı Arkadaşlar, harici münasebetleri- | miz üzerinde de bir iki malümat ar- zedeceğim Dahili siyasetimiz üzerinde tek me sele olarak eskiden Dersim dediği- miz Tunçeli vilâyeti hâdiselerinin €- sasını ve bugünkü vazyetini huzuru- nuzda efkârı umumiyeye açıkça bil- dirmek isterim. Büyük meclisin ma- lümudur ki, hükümet Iki senedende- ri Tuünçeli mntakasında hususi islâ bat proğramı takip etmektedir. Bu proğram, bu mmtakayı medenileştir- mek için bütün vasıtalarla ve İusus! bükümler dahilinde orada geniş bir çalışma teferrüatını ihtiva etmekte - dir. Bunu şimdiye kadar orada kanu na muhalefetten kuvvet ve zevk al - mış olan bazı reisler iyi karşılamadı lar. İslâhat programma mukavemet, ve muhalefet etmek istediler, Bu bi- zi, tarihini tam söyliyemiyorum, Mart nihayeti - Nisan bidayetlerin - de hususi askeri tedbirler almayı ica bettirdi. Faydasız "Sel Seferleri, Orada şunu düşündük, mukave - met eden ve hükümetin islâhat prog ramma muhalefet eden mıntakada ne yapmalıyız? Şimdiye kadar olan Dersim tecrübeleri, orada hüküme « tin bir emrine karşı muhalefet olunca mühim bir kuvvet topliyarak o min- İtakada ciddi tedibat yapmak ve bi- İrakmak. Biz buna “Sel seferleri, dedik, Memleketin bir tarafında bir hâdise çıkınca onu kuvvetli bir su - rette ve sel halinde gelip geçmekten bir fayda hâsıl olmıyacağı kanaatin da bulunduk. Biz muhalefet edenle rin mukavemetlerini bertaraf ettik - ten sonra kendi programımızın hiç- bir şey olmamış gibi takip olunması nı esaslı vazifemizden saydık. 13 Şehit 18 Yaralı | Bugünkü vaziyet şudur: Orada Jan darma ve hllkümet kuvveti tamamiy (le teessüs etmiştir. Tuncelinde islâ - İhat programı olarak rilşündüğümüz tedbirler fasıla görmeksizin devam etmektedir. Yol yapıyoruz. mektep yapıyoruz, karakol yapıyoruz Bir iki ay müddetle bu işlere fa- sıla gelmiş olan yerlerde tek. rar bu işlere başladık. Şimdiye ka- dar bu harekât ve faaliyet esnasın- İda orada ciddi müsademeler oldi Bunu ve arada büyük zayiat geçti zannettiklerini işittim. Onun için size şimdiye kadarki yani üç aylık bhare- kâtı, üç ay zarfında uğradığımız haki- ki zayiatı olduğu gibi söylemek iste- rim. 14 haziranin, bugün aldığım rapo ra göre şimdiye kadar olen zayiat jandarmin, asker ve muhafiz korucu- su olmak üzere, 13 şehit, 18 yaralı- mizden geçerek şimdi dahili siyaseti | Dersim Hâdiseleri Orada Hükümet Kuvvetleri Yaziyete ulunuyor . dır. Bunların içerisinde bir tanesi sü baydır, teğmendir. Bu zayiatın bize elem verdiğini ve büyük meclisin his yatında çok aci yaptığını müşahe- de ediyoruz. Fakat hâdisenin ehem- i bilhassa mübalâçalı neşriya- ta karşı yapılan iş karşısında feda- kârlığın fazla olmadığı noktasma na- zarı dikkatinizi celbetmek isterim, Bugünkü vaziyette arkadaşlar tek- rar ettiğim gibi jandarma, hükümet vaziyete tamamen hâkimdir. Kâfi de recede askeri kuvvet orada hazırdır, İslâhat programı takip olunmakta « dır. Huzurunuzda söylerken “bütün memleketin ve mahallinde bulunan vatandaşların işitmesini isterim ki, * Cümhuriyet hükümeti oraya islâhat programını süs olarak, heves olarak © götürmedi. (Bravo sesleri) nekadar müşkülâta uğrasa, nekadar çok fena sürse yaz ve kış bu programı biz o- rada tatbik edeceğiz. (Brüvo, silrek- U alkışlar) Programımızı ey Edeceğiz Herhangi bir:meseleyi Büyük Mil let Meclisi kabul ettikten #enra şim- diye kadar nasıl ufak tefek muhale- fet ve müşkülât karşısmda vazgeç - mek bizim şiarımızda ve iktidarımız- da olmadıysa, bu se mızı ve Büyük Millet Meclisinin rarını tatbikten geri kalmı; (Bravo sesleri ve alkışlar). Bunun bu suretle ve kanaâtle bi binmesi, zannederim ki, bizim işleri mizi kolaylaştırdığı kadar henüz ak- Iı başımda olmıyan reisleri bir an ev- vel hükümetin kudretli olduğu kadar adaletli ve gefkatli kucağındu selâ met aramalarının yegâne çikar yol ol- duğuma, ikna edecektir. Arkadaşlarım, görüyorsunuz ki, bü tün meseleleri size açık olarak söyles dim. Bundan sonra hükümetin umü- mi faaliyeti üzerinde söz söylemek İ- çin bugün Büyük Meclisin ruznume- sinde bulunan meseleler ayrı ayrı ve canlı birer misal vermektedir. Vergi İndirme Siyasetimiz Imar politikasını takip ediyoruz. Vergileri tenzil etmek için het fır - sattan istifade ediyoruz, Mali politi ka olarak birkaç seneden beri tak'p ettiğimiz indirme tedbirler #iradi; kadar müsbet netice verdi. Indirdiği- miz vergilerden bir iki senede & nisbeti telâfi edecek miktarda karşi. Lik aldık, Bugün yaptığımız petrol in dirmesinden de ve diğer vergi ind sinden de memlekette yeni bir irkişai göreceğimizi Ümit ediyoruz. Vergi tslahmda, imkân bulduğ: her mevzuda, indirme siyasetine Maliye vekili arkadaşımız Büyük Mecliste bütçe müzakeresini yapar * ümit ettiğini söylemişti, Haziran bida yetindeki ilk hesaplar bize Maliye ve kilimizin tahmin ettiği iyi vaziye fazlaslle tahakkuk. ettiğini miştir. O huzurunuzda 10 milyon lemişti. Bana verilen malümatta ettiğidir. (Bravo sesleri, alkışlar (Arkası 8 incide)