26 Mart 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5
NC TAN Gündelik Gazete BAŞMUHARRIRI ) Ahmet Emin YALMAN tig ın hedefi: Haberde, fi *de, her şeyde temiz, dü- "üst, samimi olmak, kariin Bazetesi olmıya çalışmaktır. GUNUN MESELELERİ a SI İspanya Meselesinden Doğan Hâdiseler uy panya topraklarında İtalyan a4. rinin mağlübiyeti ortaya yeni eler çıkarmıştır; i Devletler Ispanyaya filen yar- #tmemeği ö Martta taahhüt et- Miler ve bilhassa gönüllü gitmesinin İlini almak için tedbir almayı vadet İişlerdi, yaba bu tarihten sonra, yani 1? katta İtalyanlar İspanyaya gönüllü altında resmen dört fırka asker Hindermişlerdir. Taahhidünü ifa et en, verdiği sözü tutmıyan bu dev be karşı diğer devletler ne yapacak | edir? Yoksa beynelmilel anlaşmalar! verilen söz, yapılan taahhütlerin Ymeti olmadığı mı ilân edileci ? — Ademi müdahale komi Mirttan itibaren filen beynelmilel İsizol işine başlanmanma karar ver ir. Bu karara İtalya da razı ol - Mestur.. Fakat şimdi İtalyan asker. etmiş mağlübi; üzerine İtalya Mikümeti tspanyaya yeniden asker) rmeğe kalkarsa ne olacaktır?) İngiltere ve Fransa İspanya sahil. çıkmak İstiyen İtalyan asker- İrini geri çevirecekler midir? Bu tak| Ürt beynelmilel bir hâdise çıkabilir. Tahsa ve İngiltere bu teh'ikeyi gö- alacak kadar ileri gidecekler mi-| > 3 — İspanya hükümetinin elinde İman sahillerin kontrolüne İtalya Almanya donanmaları memur e- iştir. İyi amma, içeride İtalyan "© Alman askerlerinin mağlâbiyeti yasında, bu donanmalar hükümet Mhierini - arkadan bombardımana! kikar veya sahile asker çıkarmağa büis ederse bunun önüne kim ge *eektir? Görülüyorki İspanya harbi iihim İeynelmilei meselelere gebedir. Ve bu Midiseler bülyük kargaşalıklara sebep "abitir, *kim İtalyan murahhasımın ademi Müdahale komitesinde İtalyan asker in geri alınamıyacağını bildirme N: simdiden İngiltere ve Fransayı Üyündürmeğe ve şiddetli tedbirler aran sevkedecek gibi görlinmekte. . İtalya İle İngiltere Karşı Karşıya İspanya hâdisesinin ortaya attığı * büyük hâdise İtalya - İngiltere tilâfmm tekrar tezahürüne vesile; esidir. Habeşistan harbindenberi İtalya i- k İngiltere arasında bir soğukluk var) dr, İngiltere | silâhlanıncaya kadar, talyaya güleryüz göstermeğe karar Yermiş bir haldedir. İtalya bu vaziyet İn istifade ederek İngiltere ile an - *mağa çalıstı. Hattâ bir müddet Ak Üeniz hakkında statükonun muhafa- "sina dair bir de anlaşma Imzalandı. Yakat bu anlaşma İngilterenin silâh- a devamma mâni olmadığı i- *İN İtalyanın endişesi zall olmadı. Bu- im tekrar blof siyasetine Trahlusgarp seyahati, orada İslâm Mmitiğinin Üânı, Japonlarla bi itti- tak akdine teşebbüs etmesi ve niha. General Frankoyu muyaffak et - için elinden geleni yapması, hep taritereye İtalyanın heler yapabile- için oynanmış 0- ini göstermek lardır. Fakat İngiltere bütün bu oyunlara yık altından gütmekle iktifa ederek İtuğu yolda yürümekte devam etti. Şimdi İspanya harbinin aldığı yeni kil, İtalya He İngiltereyi tahmin e- ilen vakitten evvel tekrar karşı kar | A getirmiş bulunuyor. Zaten bugünün ve yarnm en bü. Yik iki rakibi İngiltere ile Italyadır * İngiltere ile İtalya olacaktır. Bu biraz da devie cüsenin karsılas gibi bir şeydir. Amma, bazıları Yü kendilerini dev gördükçe bu karsılms- m önüne gecmek mümkün görün Dektedir. f TAN aaeaaeeeaaaasaneaeeeiseeeeeeeesekeekeeşesekaeakekeseeseeeeekekkseeeeeeseesememe, Tarihten Sayfalar “eee ÜRKLER ve i5V İki MİLLETİN DOSTLUĞU ÇOK ESKİDİR Yazan: İbrahim N afıa Vekili Bay Ali Çetinka- yanım bir İsveç seyahati ya pacağını gazetelerde okuyoruz. Bu gezintinin niçin yapılacağını teler- rüatiyle bilmiyorum, Yalnız İsveç adınin geçişi, bana, Türkler ve Müs lümanlarla İsveçin tarihi münase - betlerini hatırlattı. İskandinavya yarım adasmda yukarısnı kutbun buz denizine da. yıyan bu şimal memleketinin do- ğu ile ve Türk yurtlariyle olan münasebeti çok eskidir. İskand. navyalıların Abbas oğullariyle, Maveraünnehir ve İranda - 972 den 099 kadar — hükümet süren Saman oğulariyle ticari ve iktisadi sahada geniş münasebetleri vardı. Bunu bize İskandinavyada toprak altı araştırmalarında ele geçen Abbas ve Saman oğullarına sit si- tın ve gümüş paralar söylüyor. (1) : i refaha irişen Saman Ü oğulları ve Abbasiler bu yarım adadan kıymetli kürkler sa. tn alırlardı, Bunların beynelmilel tanınmış bir kıymet olan paraları o gün bilinen dünyanın ber yeri gi- bi bu şimal mıntskalarında da ge- çerdi. Bir İsveçli, bir Smünoğlu parasmı hiç yadırgamadan alır ve kullanırdı. İsveç müzelerinde yer alan ve İskandinavya toprakların- da çıkan eski paralar bize İsveç — Türk tarihi münasebetinin en az (10) asır evveline kadar çıktığını gösterir. ürk — İsveç dostluk müna- sebetlerine Osmanoğulları zamanında da rastlarız. Bu müna. sebetin askeri bir ittifak halin: tecelli ettiği de görülür. Tarih Üçüncü Selimin tahta çık. tığı senenin en mühim siyasi hâ- diseleri arasında bir Osmanlı — İsveç ittifakını da kaydediyor. İs. tanbulda hazırlanan bu ittifakna- me 1203 senesi gevvalinin on seki- zinc) günü Beykozda imzalanmış. (1) (The Eneyclopaedia Britani - ca) ın Nümizmatik bahsine bakılma- lıdır. de Hakkı KONYALI tı, Muahede kâğıdı Türkiye adı- na Karadeniz boğazı muhafızı ve Kocaeli mutasarrıfı Mustafa paşa, sabik Anadolu Kazaskeri Tatarcık Abdullah, sabık Rumeli kazaskeri Mustafa Hamdizade Rikâbe humay an Reisülküttap Metmet- Raşit efendiler, İsveç devleti adı. na da Sefir (Jerar Dehid Nistam) imzalamışlardı. Selim. HI za mânmda Türki ye dış ve iç si- yaseti itibariyle şok sıkmtılı bir devir yaşıyordu. Bilhassa parasiz- lik pek ac: bir kilde hissediliyor. du. İşte böyle bir zamanda Türkiye bu İsveç hükümetine bin kese akçelik bir yardı. mı kabul ediyor- du. Üç şart halin- de hazırlanan ve muahede İle yirmi imzalanan munhe denin hükümlerin öğrendiği - mize göre, harp halinde bulunan Rusva hükümeti Tü ferit dere kümeti bunu ka- bul © etmiyecek, Rusyanın ayni za manda İsveçle de bir sulh mukave- lesi imzalamasın! teklif ve temin edecektir, o Rusyanm müşterek sulh teklifi kabul edildiği takdir.. de de Rusların eline geçen toprak- ların istirdadı hususunda Türk ve İsveç hükümetleri biribirlerine yar dım edeceklerdir. Bu suretle başlıyan Türk — İs. veç dostluk münasebetinin gittik. çe inkişaf ettiğini görüyoruz. İs. den eve min - eklif e- diva hü İNGİLİZ KARİKATÜRÜ: Isveçlilerin kendi-$ tine top hediye et-$ tikleri meşhur$ gümrük emini İs -$ hak ağn ve hediyeğ edilen toplardanş biri ; eraasaaasaazağ veç Kralı Gustav HI, Türkiye ile yapılan İtifeka sadık kalan Lehis- tanı parçalamak - tan kurtarmak İ- çip Finlândiyaya bir ordu sevket- miti, TM da Fransa ile İsveç- ten mühendisler getirtildi. Bunlar Türk tersanelerin- de, Fransa tersa- nelerinde yapılan gemiler sistemin - de yeni gemiler ha zirlamiya büyük ve ağır toplar ye rine hafif toplar yapmıya memur edildiler. Yeni u- sule göre kışlalar yaptırıldı, tüfek- endaz, topçu ve humbaraci bölük- inin İsveç usulüne göre talimle- başlandı. en bügün “TAN,, okuyucu. larma ve tarih âlemine Türk — İsveç dostluğunu el ile tu. tulabilecek bir halde gösteren dört tarih yadigârmı tanıtacağım: Askeri Müzede top galerisinde dört küçük, fakat çok zarif Dünya silâhlanırken sulh perisi ilkbahara giriyor! buldum. Bunlar İsveç hükümeti ta rafından İstanbul gümrük emini Bsseyo İshak Ağaya gönderilmiş- tir. Toplardan birisinin üzerinde 1164, diğer üçünün üzerinde de 1158 H. tarihleri yazılıdır. Bu ta- rihler Mahmut I zamanına rastla. dığı için Üçüncü Selimden daha evvel de İsveçle çok ileri ve kuv. vetli bir dostluğumuz vardı. O ka- dar ki İsveç hükümeti Türkiye güm rük eminine bile toplsr hediye edi- yordu. Toplardan birisinin üstünde beş satır halinde aynen şunlar ya. zılıdır: (Istanbul gümrük elmni Esseyit İshak Ağaya İsveç tarafından gön derildiği toptur, sene 1164). Diğer üçünün üstünde de şu kL tabe vari (İstanbul gümrük emini Esseyit İshak Ağaya İsveç tarafından gön derildiği toplardır, sene 1158). Bu yazılar çok güzel bir sülüsle, kabartma halinde yazılmıştır. Ş sveç hükümeti tarihi dost- ! luğu hatırlatmak ve yeni- lemek için her fırsattan istifade et. mek İstediğni muhtelif vesilelerle * göstermistir. Bunun son bir örne. ğini de umumi harpte gördük. Is. veç hükümeti 1333 yılında Stok- holmdeki bir ilim toplantısına Tür kiyeden de mümessil çağırmıstır. Bu; toplantıda Türkiyeyi Kolçalı Bay Aziz temsil etmişti. 1762 yılında ölen gümrük emi. ni İshak Ağa eyni zamanda Türk casus teşkilâtmı idare eden çok kıymetli bir Türk diplomatı idi. Fasılalariz dört defa gümrük emin liğine tayin edilen İshak Ağa Bey. kozda üç. Kireçburnunda bir ve gümrük civarında da birkaç çeşme yaptırmıştı. Hayırı ve iviliği'çok seven bu sevimli adam, Türk sınır. ları dısında da sevilir ve tanmır- dı, Tarih; kendi adma top döktü. ren kumandanları bile çok az kay. dederken İsvec hükümeti ona, üs- tünde kendi adını taşıyan toplar hediye etmisti, Tür bir şiiri bize göndermiştir. Bu rediyorüz: Sugünün de Su baş Türkü Söz dikmedik kim. EEE me GUNUN İKRASI Sıhhatimiz Yüzde Elli Tehlikede Belediye kimyahanesi şubat ayı içinde 54 muhtelif gıda maddes'ni tahlil etmiş. Bunların yirmi üçü Vo. #uk çıkmış, Lâboratuvarlarda - 936 yılı içinde 592 muhtelif da madde - İsinin tahlili yap'bş, 29u boruk çıkmış. Halbuki 1985 yılında tah'il e. dilen 512 nümunenin 128 i bozukmuş. Demek gıda maddelerin'n bozulması, gıda maddelerinde ihtikir geçen se - neden bu seneye çok daha fazla art. MUŞ. O halde sıhhatimiz yüzde elli teh- likede demektir. Şehir 'g'nde sıhheti. mizi tehdit eden diğer &mllleri de ilâ- ve edersek, bu tehlike'rin yizde dek. sana çıkması mürekündür Belki de tesadüfen yaşıyoruz g'bi bir hüküm de verebiliriz. Fakat bu kadar pesi - mist olmıyalım, nikbin bir bakeşla, gıda maddelerini ve halkın sıhheti meselesini tetkik edelim . Şehir içinde ,bilhassa fakir mahal. lelerde, pazarlarda satılan gıda mad- deleri tetkik edilirse, bu tehlikerin yüzde elliden yüzde doksana çıkaca - & muhakkaktır. Gıda maddeleri me- selesinde iki mühim menfaat çarpışır. Tüccarın kârı.. Halkın s'hhati,, Tüc - carın sermayesine yüzde elli, yüzde yetmiş kâr temin etmek için gdanm keytiyetini bozması, kemiyet'ni art - tırması bugünkü ticari zihniyetin bir neticesidir Tüccar için y. kâr teminidir. Diğer t Kütleleri kontrolsüz ve aç k pazar'ar. da, tüccarm insafına bırakılmış, sıhhatlerini, o hayatların korumak mecburiyetindedirler. Fakat maiset seviyesi düşük, fakr içinde yaşıyan » tarın sıhhatlerini korumak bahasma ân olsa, yüksek fiyat ödiyerek nisbe, ten keyfiyeti daha iyi maddeleri al » malarma imkân yoktur. Bunlar, ha . İ yatlarına dahi malolsa, bu boreie Zıdaları yömek meeirariyetndedirler.. Fakat hir tarafta muavyen bir zümre mali kârlarmı temin ederken, öte vanda bitüm bir memtk-tin sıhhati kontenisliz, ku muhtekirlerin eline İ berakılmış olur , . İ Belediye, okimyahanede o yartır. dığı o tahlillerle, tesadüfi kont - rollerle bunun önüne geçmiye çalışı « yor. Fakat 1935 senesinde tahlil e- | dilen 512 maddenin 128 4 bozuk çek muşken, 1986 da 512 madded 229 unun bozuk çıkması, gıda mad - İdelerinin yarıdan fazla bir nisbette i bozulduğunu çihtikârm arttığını xös. terir, O halde, ha'kın sıhhatini koru. mak için belediyenin daha radikal tedbirler alması lâzım, Gıda madde lerinin belediye kooperatifleri vasrta- siyle halka tevzli, gıda maddelerinin belediyeleştirilmesi, bu ihtikârın önü. ne geçmek için alınacak en pratik tedbirlerden biridir. Büyük senayi nasıl devletleştiritiyorsa, gıda mad « delerinin ve gıda sanayiinin de bele- İ diyeleştirilmesi, basıboş, serbest tica- retten gelecek tehlikelerin önüne xeç- mek, halkın menfaatini ve sıhhat'ni korumak için zaruri ve faydalı bir tedbirdir Adır Yancı 'ü Anltamıyanlara Azerbaycanın genç şairlerinden Elmas Yıldırım, Kebanda yer- leşmiştir. Klot Farer'e hitaben yukarıdaki serlevha ile yazdığı şiirin aşağıdaki mısralarını neğ- Biz o Türküz ki tarih ününü bizden aldı, Sösterdik insanlığa barış yolu, hak yolu; büyük başı bizde yucaldı, iz başı, bu baş zafer sembolü... Türk olan her bir şehir kalbim izin ülküsü, in #oprağına, taşına, Eşsiz bir "Cennet,, iken bu geniş Türk ülkesi, Imanımız yok bizim sömürge savaşına. Ey hâlâ cehalet'n derinliğinde . yofan.. Beni dünyoyo vahşi bir er diye tanıtma... Kör ve sağırsan eğer gel yakından bak utan, Yurdumda barış için yükselen "Anıf,ımal.. Elmas — Yıldırım
