26 Mart 1937 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

|Pransa —— 26-3.937 TAN İ Gündelik Gazete BAŞMUHARRIRI Alımeî Emin YALMAN hrd "ın hedefi: Haberde, fi- e. her şeyde temiz, dü- t, samimi olmak, kariin &en olmıya çalışmaktır. IGUNUN MESELELERİ m 4 'İ*Pcnya Meselesinden b'iğcın Hâdiseler - h:”lhııyı topraklarında İtalyan as. lerinin mağlübiyeti ortaya yeni leler çıkarmıştır: — Devletler İspanyaya filen yar- Etmemeği 5 Martta taahhüt et- AD Tarihten Sayfalar TÜRKLER ve İSVEÇ İki MİLLETİN DOSTLUĞU ÇOK ESKİDİR Mmr ve bilhassa gönüllü git: ini ü ı.lmık için tedbir almayı vadet ulıll)lllvti bu tarihten sonra, yani 12 ::;ttı İtalyanlar İspanyaya gönüllü altında resmen dört fırka asker “'ldeı-mı,ısı-dı:. Taahhüdünü - ifa et ho , verdiği sözü tutmıyan bu dev bmı:&ı-şı diğer devletler ne yapacak ? Yoksa beynelmilel anlaşmalar bhn verilen söz, yapılan taahhütlerin eti olmadığı mı ilân edilecektir. — Ademi müdahale komitesi 29 ha m itibaren filen beynelmilel 9htrol işine başlanmasına karar ver l' Bu karara İtalya da razı ol - « Fakat şimdi İtalyan asker- —“llin mağlübiyeti üzerine İtalya ıı.“hııelzl İspanyaya yeniden asker ermeğe kalkarsa ne olacaktır? gllteı-e ve Fransa İspanya sahil- h"l çıkmak istiyen İtalyan asker- bllli geri çevirecekler midir? Bu tak %a beynelmilel bir hâdise çıkabilir. ve İngiltere bu tehlikeyi gö- :,lhwı.k kadar ileri gidecekler mi- re İspanya hükümetinin elinde sahillerin kontmli.lne İtalya Almanya d T e- tir. İyi amma, içeride İtalyan üc Alman askerlerinin mağlübiyeti rşısında, bu donanmalar hükümet ilerini arkadan bombardımana İkar veya sahile asker çıkarmağa büs ederse bunun önüne kim ge r" Görülüyorki lspıııyıı. hırbi mühim ıGy—- ilel e , Ve bu ıi*“sıeleı- büyük kargnşnlııkla.ra sebep hîtekım İtalyan murahhasının ademi hüdahale komitesinde İtalyan asker geri almamıyacağını bildirme Si, simdiden İngiltere ve Fransayı dürmeğe ve şiddetli tedbirler İt 'a sevkedecek gibi göriüinmekte. : e İtalya İle İngiltere 'kırşı Karşıya Iıpuıyı hâdisesinin ortaya attığı Hiyük hâdise İtalya - İngiltere İtilâfimm tekrar tezahürüne vesile idir, Habeşistan harbindenberi İtalya i- k İngiltere arasında bir soğukluk var . İngiltere silâhlanıncaya kadar, iyaya güleryüz göstermeğe kârar Vermiş bir haldedir. İtalya bu vaziyet ten istifade ederek İngiltere ile an - mağa çalıştı. Hattâ bir müddet Ak iz hakkında statükonun muhafa- fasma dair bir de anlaşma imzalandı. "kı.t bu anlaşma İngilterenin silâh- a devamma mâni olmadığı i- Tn İtalyanım endişesi zail olmadı. Bu- üzerine tekrar blof siyasetine blusgırp seyahati, orada İslâm lu'll—lllı.'&lııln ilânı, Japonlarla bi itti- İak akdine teşebbüs etmesi ve niha. General Frankoyu muvaffak et - için elinden geleni yapması, hep | t"liltereye İtalyanın heler yapabile- i göstermek için oynanmış 0- lıı'dn'. Fakat İngiltere bütün bu oyunlara b'y'k altından gülmekle iktifa ederek '“ttuzıı yolda yürümekte devam etti. Şimdi İspanya harbinin aldığı yeni Tekil, İtalya ile İngiltereyi tahmin e- au“'l vakitten evvel tekrar karşı kar getirmiş bulunuyor. Zaten bugünün ve yarınımn en bü . nk iki rakibi İngiltere ile İtalyadır Ve İngiltere ile İtalya olacaktır. Ru biraz da devie cücenin karşsılas gibi bir şeydir. Amma, bazıları ıcıflilerlııl dev gördükçe bu karsılaş- önüne geçmek mümkün görün Yazan: İbrahim Hakkı KONYALI afıa Vekili Bay Ali Çetinka- yanın bir İsveç seyahati ya pacağını gazetelerde okuyoruz. Bu gezintinin niçin yapılacağını tefer- rüatiyle bilmiyorum, Yalnız İsveç adının geçişi, bana, Türkler ve Müs lümanlarla İsveçin tarihi münase . betlerini hatırlattı. İskandinavya yarım adasımda yukarısmı kutbun buz denizine da- yıyan bu şimal memleketinin do- ğu ile ve Türk yurtlariyle olan münasebeti çok eskidir. İskandi. navyalılarnm Abbas oğullariyle, Maveraünnehir ve İranda - 972 den 999 yılına kadar — hükümet süren Saman oğulariyle ticari ve iktısadi sahada geniş münasebetleri vardı. Bunu bize İskandinavyada toprak altı araştırmalarında ele geçen Abbas ve Saman oğullarmna ait al- tın ve gümüş paralar söylüyor. (1) 4 ktısadi refaha irişen Saman ı oğulları ve Abbasiler bu yarım adadan kıymetli kürkler sa. tın alırlardı. Bunların beynelmilel tanınmış bir kıymet olan paraları o gün bilinen.dünyanın her yeri gi- bi bu şimal mıntakalarında da ge- çerdi. Bir İsveçli, bir Sâmanoğlu parasını hiç yadırgamadan alır ve kullanırdı. İsveç müzelerinde yer alan ve İskandinavya toprakların- da çıkan eski paralar bize İsveç — 'Türk tarihi münasebetinin en az (10) asır evveline kadar çıktığını gösterir, ürk — İsveç dostluk müna- sebetlerine Osmanoğulları zamanında da rastlarız. Bu müna. sebetin askeri bir ittifak halinde tecelli ettiği de görülür. 'Tarih Üçüncü Selimin tahta çık- tığı senenin en Mühim siyasi hâ- diseleri arasında bir Osmanlı — İsveç ittifakmı da kaydediyor. İs. tanbulda hazırlanan bu ittifakna- me 1203 senesi şevvalinin on seki- zinci günü Beykozda imzalanmış. (1) (The Enoyolopaedia Britani - ca) ın Nümizmatik bahsine bakılma- lıdır. tı. Muahede kâğıdını Türkiye adı- na Karadeniz boğazı muhafızı ve Kocaeli mutasarrıfı Mustafa paşa, sabık Anadolu Kazaskeri Tatarcık Abdullah, sabık Rumeli kazaskeri Mustafa Hamdizade ve Rikâbı humayundan Reisülküttap Mehmet- Raşit efendiler, İsveç devleti adı. na da Sefir (Jerar Dehid Nistam) imzalamışlardı. Selim - I za manında Türki- ye dış ve iç si- yaseti itibariyle çok sıkıntılı. bir devir yaşıyordu. Bilhassa parasız- lık pek acı bir şe- kilde hissediliyor- du. İşte böyle bir zamanda Türkiye bu muahede ile İsveç hükümetine | yirmi bin kese akçelik bir yardı- mı kabul edıyor— du. K Üç şart halin- de hazırlanan ve imzalanan muahe denin hükümlerin den — öğrendiği - mize göre, harp halinde bulunan Rusya hükümeti | Türkiyeve miin - | ferit su!h teklif e- derse Türkive hil kümeti bunu ka- bul — etmiyecek, Rusyanın ayni za manda İsveçle de | . d bir sulh mukave- lesi imzalamasını teklif ve temin edecektir. Rüsyanm müşterek sulh teklifi kabul edildiği takdir.. de de Rusların eline geçen toprak- ların istirdadı hususunda Türk ve İsveç hükümetleri biribirlerine yar dım edeceklerdir. Bu suretle başlıyan Türk — İs- veç dostluk münasebetinin gittik. çe inkişaf ettiğini görüyoruz. İs. tine top hediye et- tikleri meşhur gümrük emini İs -î hak ağa ve hediye? edilen toplardanğ İsveçlilerin kendiığ biri pt veç Kralı Gustav HI, Türkiye ile yapılan — ittifaka sadık kalan Lehis- tanı parçalamak - tan kurtarmak i- çin Finlândiyaya bir ordu “Ssevket- miti. 1794 — yılmda Fransa ile İsveç- ten mühendisler getirtildi. Bunlar Türk tersanelerin- de, Fransa tersa- . nelerinde yapılan gemiler sistemin - de yeni gemiler ha zırlamıya büyük ve ağır toplar ye- rine hafif toplar yapmıya memur edildiler. Yeni u- sule göre kışlalar yaptırıldı, tüfek- endaz, topçu ve humbaraci bölük- lerinin İsveç usulüne göre talimle- rine başlandı. B en bugün “TAN,, okuyucu. larma ve tarih âlemine Türk — İsveç dostluğunu el ile tu. tulabilecek bir halde gösteren dört tarih yadigârını tanrttacağım: Askeri Müzede top galerisinde dört küçük, fakat çok zarif top İNGİLİZ KARİKATÜRÜ: x/â/// vW R, VZ W %;///////// Dııııya :ılahlumrlıen .ıullı pemı ılkbahu ra gırıyor! ğ N aa a W buldum. Bunlar İsveç hükümeti ta rafından İstanbul gümrük emini Esseyo İshak Ağaya gönderilmiş- tir. Toplardan birisinin Üüzerinde 1164, diğer üçünün Üüzerinde de 1158 H. tarihleri yazılıdır. Bu ta- rihler Mahmut I zamanına rastla. dığı için Üçüncü Selimden daha evvel de İsveçle çok ileri ve kuv. vetli bir dostluğumuz vardı. O ka- dar ki İsveç hükümeti Türkiye güm rük eminine bile toplar hediye edi- yordu. Toplardan birisınin üstünde beş satır halinde aynen şunlar ya. zılıdır: (İstanbul gümrük eimni Esseyit İshak Ağaya İsveç tarafından gön derildiği toptur, sene 1164). Diğer üçünün üstünde de şu ki. tabe vardır: (İstanbul gümrük emini Esseyit İshak Ağaya İsveç tarafından gön derildiği toplardır, sene 1158). Bu yazılar çok güzel bir sülüsle, kabartma halinde yazılmıştır. sveç hükümeti tarihi dost- ' luğu hatırlatmak ve yeni- lemek için her fırsattan istifade et. .mek istediğni muhtelif vesilelerle göstermiştir. Bunun son bir örne. ğini de umumi harpte gördük. İs- veç hükümeti 1333 yılmda Stok- holmdeki bir ilim toplantısına Tür kiyeden de mümessil çağırmıştır. Bu toplantıda Türkiyeyi Kolçalı Bay Aziz temsil etmişti. 1762 yılında ölen gümrük emi. ni İshak Ağa ayni zamanda Türk casus teşkilâtını idare eden çok kıymetli bir Türk diplomatı idi. Fasılalarla dört defa gümrük emin liğine tayin edilen İshak Ağa Bey- kozda üç, Kireçburnunda bir ve gümrük civarında da birkaç çeşme yaptırmıştı. Hayırı ve iyiliği-çok seven bu sevimli adam, Türk sınır- ları dışında da sevilir ve tanınır- dı, Tarih; kendi adına top döktü. ren kumandanları bile çok az kay. dederken İsvec hükümeti ona, üs- tünde kendi adını taşıyan toplar hediye etmişti. GUÜNUN —İKRASI Sıhhatimiz Yüzde Elli Tehlikede Belediye kimyahanesi şubat ayı içinde 54 muhtelif gıda maddes ni tahlil etmiş. Bunların yirmi üçü bo. zuk çıkmış, Lâboratuvarlarda - 936 yılı içinde 592 mulıtelif g da madde - sinin tahlili yaptauş, 229 u bozuk çıkmış. Halbuki 1935 yılında tah'il e. dilen 512 nümunenin 128 i bozukmuş. Demek gıda maddelerinin bozulması, gıda maddelerinde ihtikâr geçen se - neden bu seneye çok daha fazla art. mış, O halde sıhhatimiz yüzde elli teh- likede demektir. Şehir içinde sıhheti. mizi tehdit eden diğer âmilleri de ilâ- ve edersek, bu tehiikevin yüzde dok. sana çıkması mümkündür Belki de tesadüfen yaşıyoruz g'bi b'r htiküm de verebiliriz. Fakat bu kadar pesi - mist olmıyalım, nikbin bir bakşla, gıda maddelerini ve halkın sıhhati meselesini tetk'k edelim . e şehir içinde ,bilhassa fakir mahal. lelerde, pazarlarda satılan gıda mad- deleri tetkik edilirse, bu tehlikenin yüzde elliden yüzde doksana çıkaca . hakkaktır. Gıda maddeleri me- selesinde iki mühim menfaat çarpışır, Tüccarın kârı.. Halkın $- hhati.. Tüc . carın sermayesine yüzde elli, yüzde yetmiş kâr temin etmek için gıdanım keyfiyetini bozması, kemiyet'ni art - tırması bugünkü ticari zihniyetin bir neticesidir. Tüccar için yegâne gaye kâr teminidir. Diğer tarafla hak kütleleri kontrolsüz ve aç k pazar'ar. da, tüccarın insafına bırakılmış, sıhhatlerini, — hayatlarını korumak mecburiyetindedirler, Fakat maişet seviyesi düşük, fakr içinde yaşıyan - ların sıhhatlerini korumak bahasma da olsa, yüksek fiyat ödiyerek nisbe. ten keyfiyeti daha iyi maddeleri al - malarma imkân yoktur. Bunlar, ha . yatlarına dnhl ma.lo!sı. bu bozuk dak aa e - Fakat blr tarafta mwn_ven bir zümre maddi kârlarımı temin ederken, öte vanda bütlin bir memt-k-tin zıhhetl kontroisliz. bu muhtekirlerin eline bırakılmış olur , . Belediye, kimyahanede — yantır- diği — tahlillerle, - tesadüfi — kont - rollerle bunun önüne geçmiye çalışı . yor. Fakat 1935 senesinde tahlil e- dilen 512 maddenin 128 i bozuk çık . mışken, 1936 da 512 maddeden 229 unun bozuk çıkması, gıda mad - delerinin yarıdar fazla bir nisbette bozulduğunu ,ihtikârın arttığını gös. terir. O halde, ha'kın sıhhatini koru- mak için belediyenin daha radilral tedbirler alması lâzım. Gıda madde . lerinin belediye kooperatifleri vasıta- siyle halka tevzii, gıda maddelerinin belediyeleştirilmesi, bu ihtikârın önü. ne geçmek için almacak en pratik tedbirlerden biridir. Büyük sanayi nasıl devletleştiriliyorsa, gıda mad - delerinin ve gıda sanayiinin de bele- diyeleştirilmesi, başıboş, serbest tica- retten gelecek tehlikelerin önüne geç. mek, halkın menfaatini v” sıhhat'ni korumak için zaruri ve faydalı bir tedbirdir Adsır Yazıcı Türk'ü Anlamıyanlara Azerbaycanın genç şairlerinden Elmas Yıldırım, Kebanda yer- leşmiştir. Klot Farer'e hitaben yukarıdaki serlevha ile yazdığı bir şiiri bize göndermiştir. Bu şiirin aşagıdaln mısralarını neş- rediyoruz: B'z o Türküz ki tarih ününü bizden aldı, Sösterdik insanlığa barış yolu, hak yolu; Sugünün de en büyük başı bizde yucaldı, 8u baş Türkün öz başı, bu baş zafer sembolü... Türk olan her bir şehir kalbim izin ülküsü, Söz dikmedik kimsenin toprağına, faşına, Eşsiz bir "Cennet,, iken bu geniş Türk ülkesi, İmanımız yok bizim sömürge savaşına.. Ey hâlâ cehalet'n derinliğinde .yatan.. Beni dünyaya vahşi bir er diye tanıtma... Kör ve sağırsan eğer gel yakından bak utan, Yurdumda barış için yükselen Tet İÜK ae d A "Anıt, 1mal!.. Elmas — Yıldırım LAĞ dK 45 l elf RirLE Tşl