9 Ekim 1936 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 8

on Sadrazam Tevfik Paşa Oldü OGLU. ANLATIYOR Ölen Bir Saltanatın Mezar Taşını Taşımak Pederime Nasip Oldu (Beşi 1incide) | rekli sev yapı başladı. tıraark üreyi de ! İ zaman in.çok tesiri olmuştur. İ HAYATI — Hangi dilleri bilirdi ızcadan başka.. Biraz ingilizee ve almanca an- Fakat konuşmazdı. Kısaca hayatından bahseder mi- siniz? - Tabii fran de artmasına mani olma 2 gildi. Hele, bir gün banyoda düşüp, Indıktan sonra, amadı lardı, daha belini doğru ALMANYADA Berlinde sabah güzeteleri, Sovyefi Rusyanın hareketi hakkında bir sey söylemiyorlarsa da akşam gazeteleri den biri, anın son saate te Madridi kurtarmak sun biti harekette bulunduğunu ve variyetİği istismar ederek bir takım Karışıklık lar çıkarmak İstediğini söylüyor. i İNGİLTEREDE Bugünkü İngiliz ( gazetelerinde Niyus Kronikl gâzetesi vaziyet hak* kında şu sözleri söylüy 'Vaziyetii ciddi olduğu şüphe götürmez. Fakat Italya ile Almanyanın İspanyol âsiles rine yardımların! kesmek zamanı b# püz geçmiş değildir.,, İngiltere amele partisinin fikri lerini neşreden Deyli Herald ise: “Sovyetlerin noktai nazarlarma mü: zahir olmak Britanya © hükümetiniriği borcudur.,, diyerek, Sovyetlerin rmi kendi ihtariyle teyit ve tak etmektedir. Sağ cenah organı Daily Mail. Sov yetlerin muhtırasını,, “Moskovanm küstahça bir tehdidi,, saymaktadır. Londra, 8 (A.A) — Amele parti. si lideri Attlee İle maliye nazırı Çem: berlâyn arasında yapılan bir gö meden sonra bir tebliğ neşredilmi, Bu tebliğde adami müdahale komit, sinin, vaziyeti tetkik etmek Üzere cu ma günü toplanması muhtemel bü lunduğu ve İngiliz mümessilleriniğ. “İvsayeti sart KAybalilmekeizin ters vir edilmedikçe tevellüt edecek “teh * Hkeleri müdrik bulundukları beyafi olunmaktadır. İSPANYADA Paris, 8 (A.A.) — Petit Parfsien gazetesinin hususi muhabiri Madam Andree Viollis'ya beyanatta bulunan Ispanya reisi cumhuru B. Azana, e“ İcümle göyle demiştir: — Mesele, yalnız Ispanyolları alâ“ kadar ve müteessir eden dahili bif nifak değildir. Eğer münhasıran böyle bir nifak mevzii bahsolmuş ols saydı mesele, şimdiye kadar meşri hükümetin lehine olarak halledilmiş olurdu. Asilere her suretle muavenet eğilmesi, meşru hükümete ise mua“ venet etmek şöyle dursun, dost mem- leketlerle ticaret muameleleri yapma #ina engel olacak bir abloka altına 84 Imması, beynelmilel nizam hukuku nokati nazarından doğrusu çok feci bir şeydir Umumi siyaset bakım dan da bu ablokanm feci neticeleri olabilir. Filhakika, zahirde İspan yaya münhasır bir'dahili harp gibi görünen bu İşte İspanyanm hürriyet ve İstiklâlinden başka (o Akdenizdeki kuvvetlerin müvazenesi, Cebelütta- derim, Kırımlı bir ailenin ço-! Memleketinde kendilerine | ilülesi, Kr. dar Bir hafta önceye kadar, y çinde oturabilirken, son günlerde kendisini tamamiyle kaybetmiş gündenberi de, hiç bir duygusu kal- mamişti. Hekim, bin darbelerini ölçen is etle, gö erkei tanın başı ucunda idik. Kalbin çar pıntısı gitgide azalmaktaydı. Hekim, feci âkibeti kesfetmekte ge- cikmedi ve âleti son defa elinden bi- rakırken; bize dö | ancak bir gür ledi, Pederimin ölümü kür sti. rapsız geçmiştir. Göğsünün bir de- fa kalkıp indiğini ancak farkedeoil- dik! ur. Aslanoğulları derlermiş rım hanlarından Ahmet Ç Babası, Tuna kumandanı | İ Ferik Ismail Hakkı pasa, annesi Di- yarbekirii Ayşe Gülşinas Bânudur.| | Sultan Mecit « deki mal | afeti paşa, ba üç dayanır, biz de has- | arabi senesinde 172 İ Son Sovyetlerİspany? B şahsi hatıra (Başı 1 inebiliğ şlaştım, Anadoluda Milli hükümet İ yaya karşı silih ambargosunu tatb ve engel vaziyetinde yerlerde sürün- v > nun ihlâl olunmadığı anlatılmak Tevfik Paşa son vaziyet hakkında : güçleşmiş gördüğü için bu hattı hil mücehhez olarak mülâkatı Yazmek hinde söylenen sözlere Madrid hükü$ | | | derdi | yorlar. İ ziyade uymak şartile bir mülâkat| i yazdım. Kendisine götürdüm. Bir ke- İlâkat olarak neşrine müsande etti, 5 sen bağlılık göstermemiş. 60 senelik bu sandalyanın mevhum olduğumu il .. : Sadrazam Mücadelesine ” âzetecilik hayatımda Tevfik i talebi hakkında henüz bir mütales tam bir muvaffakıyet kazandığı ve| * | 7 ai ve kral tarafından çıkarılan bii düğü sıralarda idi. Beno dır.Roma mahafiline göre Sovyet Ruf İ (Vakit) te bir mülâkat neşri arzu - >. reketi takip etmektedir. Salâhiy için Babı meti lehindeki müdahalelere müteaif | — Kendi takdirince, Mili hül j kaleme asım ve'bana getirsin. İlimesini değiştirmeden aynen kabul O zaman S1 yaşında bulunan Tev- resmi hayatının husule getirmesi lâ- görebilmiş ve memlekete karşı fay- TAN 0:10. 088 ıBaşı1 ned Müdahale Ediyof G Paşa ile yalnız bir defa kar- köküne | bulunmaamkta, fakat İtalyanın Isp tanbul hükümeti ancak bir gölge , ararname ile ilân olunan ambargö İ Wakit) te çalışıyordum. ya, Madrid hükümetinin vaziyeti Isunu gösterdi. Kalemle Ve kâğıtla tar mahafil İtalyan müdahalesi 168 i Maliye Nazır: vasıtasile haber gön. |» lik dosya ile cevap vereceğini anlat tin arzu, gaye ve menfaatlerine en © Oturdum, mülüküu baştan aşağı tetti ve kendi ağzından çıkmış bir mü- fik Paşa, en son sandalyasma gah - sım gelen zehin itiyatlarma rağmen dalı olmağı en son dakikasında iste- 1894 te Berlinde Osmanlı sefiri iken (yanında çocukları Ismail | Hakkı ve Ali Nuri ük zaferle) netieelenmesinden, babarım ne ka-! dar me n olduğunu, nasıl sevinç göz yaşlı nli size hakkile anlataamam. Ölen bir saltanatın me- taşını omuzlarında t vallı pederime 7 İhin ona yüklediği bu dırıp atamaması, vazife; ah. İdan ileri geliyordu . LONDRAYA GİDERKEN derim, eski devrin ömrü kaldığını #öy Topkapı aki mekte- binde yapmış. h ettikten sonra, Harbiyeye girmiş 1562 de, süvari mülâzimi olarak mek- tepten çıkmıştır. HARİCİY (1866) da a hariciye me disini #Ik ol lı sefareti ikinci kâtipli, misler. İtalya hükümetinin payi tı. © zamanlar, henüz Romada de- gil, Floransada bulunuyordu. Peğe- rim bundan sonra, Viyana, Berlin se- faretleri baş kâtipliklerinde, Peters - burg sefir vekilliğinde 1576 da, Petersburg 8efareti masle- hatgüzarı idi. 1293 harbinden sonra Atina sefiri oldu. 1885 senesinde Pariste toplanan Süveyş kanalı kon N feransına birinci Osmanlı murahhası ydi; Bakat bir olarak iştirak Gül. Konferans bi -İhm emrini yerine get gösterir, fikrini alırdı. Öyle 2: ince, Berlin söfaretine tayin oluna-!dan da Damat Feri rum ki, Ali Fuat pederimin memuri- |rak, on sene orada kaldı. Ve miha-| yarı, tamir etmek İçin li | yet Abdülhamit saltanatın en müs-| çıktı. Bu sıralarda idi k tar kimin | kül devrelerinde 14 sene müddevel firlerimizden biri olan tanıdığı hariciye hazırlığı yaptı. Sultan Re -İzata şunları söyle sat padişahlığı gectikten sonra Lan-| .. Toid Corç, | draya sefir oldu. Umumi harbin bas- | dan birer he; İlangtcma kadar orada bulundu. ile kavgalı olduklarını MUTARE bizi bütün dünyaya teş Mütarekede İzzet paşadan sonraki k istiyor. Buna mani olmak kabineyi teşkil ederek sadrâzain ol. | in. sözü Ankaradan gelen milliyetci. Fakat çok kalamıyarak, istifa |lere terkedeceğim!,, i ve âyan releliğine tayin edildi. WİD CORÇ İLE 1919 sönesi haziranda sulh gart- im, ilk defa olarak padişaha larını öğrenmek için Parise giden ilk zeliyor, onun sözünü tutmu;ur- Osmanlı heyetinin reisi İ Konferans başladığı gün, pede- Pariste Fransiz Başvekili Clemen- | rimin hastalığı artmıştı. ceau tarafından gördüğü fena m'isme | harareti vardı. Yorganlara sararak, le Üzerine müteessir olarak hiçbir iş| iki kişinin kolları arasında konferans yapamadan İstanbula döndü. salonuna getirdiler, Loid Corç bile, İkinei defa, sulh şartlarını dikte| kendisine acımış: On ettirmek maksadile Parise davet edi- Oturduğunuz yerden söz söy! len heyette de (İ mayıs 920) müşavir | bilirsiniz! demişti. olarak bulundu. Fakat yapılan tek-| Pederim, hunun üzerine kısaca: lifleri, “Devlet mefhumiyle kabili te-| — Aramızda ikilik yoktur. lif,, görmediğini bildirerek geriye! deleğasyonun fikirlerine iştirak edi döndü. İyorum! diyerek, konferans salonunu 1921 yılmın şubat ayında, Londra | terketmişti. konferansına giden Osmanlı heyeti-| Konferans dağıldıktan sonra, Lojd rin başında gene kendisi vardı. Bu) Corç, pederimin yanma gelmiş konferansta, milli hükümetin mü-| — Fakat, ekselâns, demis, İYİ bir İst | savaşımızın mea Son bir hüküm evlik Paşa hakkımda verilecek hüküm, kendisinin eski reji- min fena damgasını taşımadığı, bu rejimin haricinde ve kenarında kal» mak imkânını bulduğu yolundadır. Daha ileri gidip Tevfik Paşanın İ memlekete müsbet surette İyilik et- iğinden bahsetmek güçtür. Çünkü eski Osmanlı rejimi gibi saltanatın yaldızmı muhafaza etmekten başka hedef bilmiyen, yeni bir âlemin or - tasında eskiyi körkörüne sürükleme» ğe çalışan karanlık “bir muhitte memlekete iyilik etmek diye bir şey yoktu ve buna imkân olamazdı. Böyle bir imkâ i harabe ortasında yepyeni bir İnkılâp Türki- yesi kurulduktan sonra -baysönter miştir. Bu sayımızın bir tarafında Os- manlı İmparatorluğunun son sadra- vefatı münasebetile eski günlerin hatıralarını bulacaksınız. Diğer bir sütunda da genç bir İngi- liz gazetecisinin İnkılâp Türkiyesi. ne dair söylediği, sevgi ve hayranlık dolu sözler vardır. Eski ile yeni on beş senelik kısa bir fasıla ile böyle karşı karşıya gelince insan arkada ne gibi bir harabe bıraktığımızı ve bu gün ne gibi yehi ve güzel bir âlemin ortasmda olduğumuzu çok yakımdan görüyor ve coşkun iftihar hisleri duyuyor. Ahmet Emin YALMAN HATIRALARI YOK — Rahme rı var mıydı? Pederim hatıra tan, hatıra toplamaktan h dı. Ve hele bunları neşretmeyi aklından geçirmezdi. Sebebi de nıdıklarını gücendirmek kor Bazan kendisine: — Niçin hatıralarınızı yazdırnı - yorsunuz? diye sorardık. — Bu, bir müdafaaname olur. Ben böyle şey yapmam! derdi Sedaret müsteşarı olan eski mebeyin başküti- bi Ali Fuat, pederimin dostuydu. A- rasıra ziyaretine gelir, karaladığı bir takım tarihi hatıraları, kend'sine n İstifa ederek | Ken- nmış hatırala- azmak» hiç ta- 1ydu. yetiştirmesi uymak mecburiye- | tini doğurmı Yoksa, son derece ileri fikirli bir adamdı. Hiç unutmam: Londraya gi n ancak irmek, bir yan. in kıracağı pot- halinde yola simdi Olüm âöşeğinde EA ırdığını söyler, Pedsrim ihtiyatlı adam, kre çin davet ettiğini anla: Sefir, bu davetin hususi mahi te olduğunu temin edinee, dönüşte | Romaya uğrar, kral, İkinci Emanüel, peğerimi, büyük bir nezaketle kabul eder. Vu şuradan, buradan söz aça- rak eline bir protokol tutuşturur: likten sonra, bu bir linde kaldı, bilmiyorum. İLK GENÇLİĞİ — Merhum, nerede, nasti, kiminle evlenmişti? — Tik ve son olarak valdemle... Ö- Tünelye kadar, başka kadın almadı. Atinada sefir iken biribirlerini beğen. miş, evlenmişler. Valdem, İsviçreli- dir. Fakat franstzeayı almancadan daha güzel konuşur. Rahmetli her vakit söylerdi: — Ben de babam gibi, ömrümü tek kadımla geçirdim! Başka kadın alma- dım ve almıyacağım, derdi. Bu prensibe şiddetle sadık kalmış- tı. Bir aralık, Abdülhamit kendisin ele almak için gözdelerinden biriyli evlendirmek istemiş. Londrndan dö- nüşte, bana, bu gülünç izdivaç tekil fini reddedinciye kadar, ne güçlükler çektiğini uzun uzun anlatmıştı. Veldemi son derecede severdi hayatının mazbut geçmesinde bu İŞ hassa tütünile meşhurdur. Antak- a 12 kilometre mesüfede bulu- İlatmak v imz Pederim, kâğıda göz atmca, bunun Italyaya, Antalya ve havalisinde bü- yük imtiyazlar vadeden bir teahhüt- name olduğunu anlyarak: — Haşmetmanp, der, bendenizin! Romay' ziyaretim, tamamiyle hususi | zan, bize: mahiyettedir. Burada hiç bir vazife| — Bunlar, ne vefasız adamlarmış. ile bulunmuyorum. Böyle bir pro-| Hepsi, birer birer çekildi, beni yalnız İtokola imza koyabilmek için, hüküme-| bıraktılar.. derdi, timden emir simam zarureti old'ığı — Atatürk hakkında, ne düşünür. İnu Mağesteleri de teslim buyururlar! |dü? .İ Kral, bu cevabi almea, yüzünü bu-| — Atatürkle ancak iki defa görü! ruşturur, fakat son bir teklif yap-| şebilmişti. Kendisinden bahsederken: *İmaktan kendini alamaz: — Büyük adam! Çok büyük adam! — Hiç olmazsa parafe ediniz! der. |derdi, Atatürk 'Türkiyesinin harici Pederim, ona da yanaşmayınca, | siyasetinde tuttuğu yolu, çok isabet. Kral: li bulurdu. Etrafımızın dostlarla çev- | — Fekat, der, siz bosuna tevehhü- | rildiğini duydukça, sevincinden göz- me kapılıyorsunuz. Milli hükümet mü İlerinin içi gülerdi. Aile nan Karbeyazın güvercin yumur- tası denilen üzümleri hiçbir | ta- rafta bulun ak derecede İri kokulu ve nefistir. Antakya ova- sının senede üç defa mshsul ve messilleriyle eyni fikirde olduğunu söylemek suretiyle, tarihi vazifesini yerine getirdiğini sanıyorum. yapmadiniz. Ruslarla anlaşma biliyor mu- pa halinde bulunduğumuzu sunuz? O zamanki İngiliz Başvekilinin bu sözleri, pederimin yerini milli mümes messili olan Bekir Sami bey, sizden evvel, buradan geçti ve işte imzası. Pederim, şaşırır. Fakat, tabii bir şey söyliyemez. Merhum, son günlerine kadar, dev- yasi anlaşmanın imzalanışını kendi ne haber verirdik. Başvekil İsmet İnönünü de çok tak dir ederdi, dünkü dilşmanları dost et. Biz de bunu bildiğimiz için, her si- rik boğazmın hâkimiyeti, Atlantik †nizindeki Üssübahrilerden (istifade İ meseleleri ile Tepanyanm bakır, ei * İva, kurşun ve potas gibi mebzul su- rette malik olduğu İptidat maddelef meselesi de mevzuu bahistir.,, diği vakidir. Fakat ne yazık sillere terketmesine karşı bir mevi köylü bu altın membaı içinde ge- tehditti, Ankara, Rusyaya pek o ka- ne büyük sıkıntıdadır. Türki r İdar güvenmesin, demek istiyordu. ki istiklâl aşkını öldüremiyecek : gi. | Pederiim, çok soğuk kanlı iği. Loid rini anlıyan mahalli idare, köylüy! : ği Vak İ İcorcun bu sözlerine karşı hiç istifini iktesaden mahvetmek siyaseti. “ İ bosriyarak su cevabı vermişti: tutmuşlardır. — Ruslarla anlaşma halinde bulun. Vergiler ve bilhassa âşar (o ta- İmaniza biz de memnun oluruz! Müte- hammül edilemiyecek derecede a- madiyen düşman kalacak değil gırdır. Köylü bitkin ve harabiye AN mahkümdur. Bazı yerlerde vergi İ Loj Corg, bunun üzerine! eskisine nazaran 50 misli arttırıl- — Demek, son sözü silâhlara bira- muştır. Jkıyorsunuz, öyle mi? diye sormus. Mal sahipleri Ziraat Bankasma i Pederimde: vergilerini vermek (İmkânlarına ik — Evet! Mademki bundan başka malik değildir. Şimdi yalnız Amik çare yok, söz silâhlarmndır, demiş! ve Reyhaniyede 60 köy bu yüzden Lolâ Corç o günden sonra, bir da- satılığa çıkarılmıştır. ha pederimle görüşmemişti. Bunları kim alacak? Fransızlar ROMA VE ANTALYA mı, Suriyeliler mi? Pederimin bir de Romaya davet e- Antakya ve İskenderunda şimdi vardır. Konferans münase'eti. maddi işkence bırakılmış, iktısadi le Londrada bulunduğu sıralarda, bir İşkence en hâd şeklini almıştır. gün İtalyan sefiri kralın, kendisini letin istiklâliyle uygun olmıyan böy- le bir vesikaya Bekir Sami beyin na- sıl imza koyduğuna şaşar, dururdu. HUSUSI HAYATI — Hususi yaşayışına dair bazı gey» ler anlatır misiniz? İ Pederime, ancak bir senedenbe- ri ihtiyar denilebilirdi. Yekn tarih- lere kadar neşesini muhafaza etmiş” ti. Şakadan hoşlanır, nükteli sözler bulup söylerdi, Hastalığı zamanında bile bizi otra- fma toplar, gülmekten kırar, geçirir- di. me siyasetini, her fırsatta beğendiği- ni söylerdi . Son hastalığına kadar, harici işleri takip etmekten geri durmadı. Fakat dahili politikaya karışmazdı. Pede- rim, ömrünü refah içinde geçirmiştir. Büyük oğlu, İsmail Hakkı Filibede İ konsolostur. Ben, ticaretle meşgulüm. Kendisine, iyi baktığımızı sanıyorum. Zaten onun, bizim yardımımıza da Jihtiyacı yoktu. Ayazpaşadaki eaki konağının (Park Otel) geliri ve 90 İlira kadar tutan mâaşı, kendisini ge | cindirmeğe kâfi geliyordu! Salâhattin Güngör ... CENAZE BUGÜN KALDIRILIYOR Tevfik paşanın cenazesi bu sabah saat 1045 te merhumun Şişlide Ko- daman sokağındaki evinden kaldırıla Komite toplanıyor Londra, 8 (Radyo - Tan) id panya işlerine ademi müdahale ko mitesi yarım (bugün) toplanacak v8 Sovyet Rusyanm son tebliği İle meş" gul olacaktır. Fakat komitenin bü tebliğine dair tetkikatta bulunma" sından evvel Rus muhtırasını Alman ya, İtalya ve Portekiz hükümetleri” ne bildirmek ye cevaplarmı bekle mek icap edecektir. Ancak ondan sonra komite bu mühim mesele 18 meşgul olabilecektir. Bir takım eski ahbapları, sıksık ziyaretine gelirlerdi. .Onlar tatlı tatir lı fıkralar anlatır. İçerden sık sik kahkahalar atıldığını, duyardık. Fa- kat biz içeri girince, Susarlardı. Ne- ler söylestiklerini hâlâ merak ede rim. İrak Teşvikiye camlinde namazı kılı Fakat, son İki sene İçinde görüşe- İdıktan sonra Yahya Efendideki cek tek bir arkadaşı kalmamıştı. Ba- !mezarlığna defnedilecektir. Yeni Yunan kosolosu Yeni Yunan konsolosu şehrimize gelmiş, resmen Vali ve Belediye Reisi Muhiddin Üstündağ ile Vali Muavi- ni Hildai Karatabanı ziyaret etmiş - &ir, Muhiddin Üstündağ ve Hüdei Karataban da dün bu ziyareti iade etmişlerdir i Zevcesi Afife