29 Nisan 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 11

Mecli İ steki mün âkaşa Eski ve yeni Vekillerin Şark Demiryolları hakkındaki münakaşalarından sonra İsmet İnönünün beyanatı (Baştarafı 1 inci sayfada) tak imalı ve tarizli sözleri yoktur. Bu- hu kaydetmek bizim için memnuniyet- tir. Ondan sonra eski ve yeni mukave- lelerin bazı mevzuları üzerinde arka- daşların tenkitlerini dinledik. Efkârı Umumiyenin ve büyük meclisin bir nok bilhassa meserret duyması lâzım- dir. O da, memleketi alâkadar eden bir Mevzuda bir prensiptakip eden, ekse- Tiyetle bir partiye mensup arkadaşlar olduğumuz halde memleketin menfaa- Hni müdafaa etmek için yekdiğerimizi lenkit etmekten, fikirlerimizi millet hu Zurunda açık söylemekten sakınmıyo- Tuz. (Bravo sesleri, alkışlar). nediyorum ki şirket mukavelele Ti meselesinde tasavvur - edilebilecek bütün teferruatı bu kadar açık yürekle teşrih etmek işlerini B. M. Meclisinde #elâmeti. cereyan etöğini göstermek İÇin büyük teminattır. Münakaşa nereden çıkıyor? ddi münakaşa nereden çıkıyor, 937 de Şark şimendilerlerini satın al- için mukavele yapm'ş bulunuyo- Tuz. Bu mukavele bugün kabili istihsal “h'ğı bütün menfaatlerimizi temin e - İyi bir nelice midir? Mesul olan bunu müdafaa ediyor ve bunü Müdafaa ederken tabil olerak mukave- istinat ettiği mi ddim muka- Velelere ve bütün bir tarihe işaret edi- Yor, Tabil bizim zamanımızda Yyapılmış Olan ilk mukavele 929 mukavelesidir. 329 mukavelesinde eksik olan madde- işaret etmek bugün alınan neti- SYi kıymetlendirmek için bir vasıta lunabilir, Bunu eskı Nafia Vekili Peker izaha addederek © da eski mukavelenin kabili istihsal en iyi bir netice olduğunu izah €tmeğe çalıştı. Zannediyorum ki her iki yrkadaşımı | | Zin esas noktada hakki vardır. Biri di- in işini hafif görmüşse veya bu Mönada telâkk: edilecek bir söz kaçır- Mışsa bir hatâ etmiştir. Orda, o biri de ikisi de hatâ etmiş olabilir. Hakikat Hakikat şudur: 929 mukavelesi o şe- Tait altında istihsali kabi! olan azami neticedir. Bu mukavele 927 de Mec verilmiştir. 927 daha bizim Anado- İu hattımı dahi satın almadığımız bir Zamandır. Hiç bir hattı satın almamı Çız, bir şirketle temas etmemişiz henüz #irketlerle Lozan muahedesinin mec - mütemmimi olan reaclaptasyon ah 1 tatbik etmek istiyöruz. 927, he- düyunu umumiye meselesinin kâ- Milen saçık olduğu bir zamandır, Yani u umumiyenin altın esası Üzeri- Te tediye olunması ve bizim noktai na Zarlarımızca kâğıt para üzerinden tedi Ye olunması münakaşası 928 mukave- kesiyle daha ilk neticesine varmam tı, hış: Bü şerait altırıda 927 de mukavele lise sevkolunmuştur. Moelis bunu fetkik etmemiştir. Yalnız hükümet tet« i . Bu mukavele listen 929 da çıktı. Meclistc iki sene ldı, Bugün mütalealariyle bizi pek müs- fefit eden arkadaşlarımıa hepsi © za - Man bu mukavele üzerinde çalışmış o- K lardı ve fikir söyüyehilecek mü- him makamlar da bulunuyorlardı,. ge- Diş mikyasta vazifedard'lar. Bay Ali Çetinkaya Parti grup şefi ve bütçe en- tümeninde idi. İki sene zarfında tet- Kik etmek için elbette vakit bulmuştur. Kayseri saylavı, Hasan Ferit Nafia €heümeninde azadır. Şu kadar sene k şimendiferlerinde hukuk müşavir İği yaptıktan sonra geimiştir. Bu me- #ele üzerinde hizmet edecek vaziyet- te idi, Mithat (Aydın) bütçe encümeninde Mazbota muharriri idı. Salih Vahid le beraber bu meseleyi tetkik et - Mek için ayrıca memur edilmişlerdi. Pörları vardır. Bu arkadaşlar ve biz çok sükür ha- Yattayız, senelerce tetkik etmiş bulu- Duyoruz. O şerait altındz Büyük Meclisine eski mukavelenin kabili :şhsal bir netice olduğunu söylemiş- “Nankör birşey,, Arkadaşlar, mukavele denilen şey dakika evvel ya imza edi'iyor veya kay boluyor dendiği zamân bin müşkülât- ig elde edilen neticenin kaybolmasını istemiyecek çokluk bulunabilir. İmza- sından bir saat sonra da yüzüne bakıl maz bir şeydir, çünkü bır çok kabili istihsal görülen şeyler istihsal olunma mıştır. (alkışlar), !m nankör bir şeydir. İmzasından bir yoktur? Elbette bu mukavelede âtiyen s&tin alma ihtimalini düşünerek birta- kım hükümler koymak iyi olacaktı. Ni- çin konulmamış? Akla mı gelmemiş? Bay Recebin notu bu »şte emek sar- fedildiğini göstermektedir. Biz muka- velede, ileride satın a'ma ihtimaline karşı devlete müsait olacak hükümler dukları vazifelerini yapmalarını takib ede- ceğiz. Yani biz ve onlar umumi? ve husu- si hükümlerle bağlıyız. Ali Çetinkaya arkadaşımızın den fazla bir maı mukavelelerin ahkâmı dairesindeyiz. 966 - 937 Mukavelesi mukavelesinin münakaşası bir gün B. M. Meclisini ve efkârı umumiyeyi iş - gal etti ise 937 mukavelesinin de bir gün B. M. Meclisinde bir çok zevkli ve hararetli münakaşalara mevzu olması mümkündür. Gerek Recep Peker'in ve gerek Ali şirketler hakkındaki siyasetimize ait olan sözlerin- çıkarmamanın rica e- derim, (Bravo sesleri, alkışlar) Hepimiz Türk lra oslu Hariciye Mecliste (Baştarafı 1 inci sayfada) kinci faslı hükümlerinin karşılıklı no- ta tealisi suretiyle Türkiy> ile Irak a- |rasında temdidine dalir kanun Jâyihası- mn Müstaceliyetle ve takdimen müza- «Arkadaşlarım, Bu madde, 1926 da Türkiye, İngilte |te ve İrök arasında yapılan bir mua- hedenin iyi komşuluk münasebetlerinin tanzimine ait parçasıdır, 1936 içinde nihayet buldu. Esas muahede yapıldı Bi vakit iki sene zarfında iki taraftan birisi feshetmezse kendiliğinden on se- v hasenei hemcivari muahedesinin i - Vekilinin beyanatı ve Cumhuriyet Halk Partisi Genel Seli reteri Bay Şükrü Rüya buğün Irak Ha« riciye Veziri Ekselans Dr. Naçi Asil $&« refine Marmara köşkünde bit öğle zir yafeti vermiştir. Öğleden sonra Başbakan İsmet İnös Bugünkü mevzular üzerinde 6 za -| Bütün bu münakaşalar 937 muka -| K€tesi kabul edilmiş ve bu münasebet |nü de muhterem misafırimiz şerefine man da çok münakaşa geçti. Satın al- | velesinin meclisin tasdikına arzolun -’fe Dış işleri Bakanı şu beyanatta bu -| köşklerinde bir çay ziyafeti vermişler ma hususunda sarâhat yoktur. Niçin | ması münasebetile geliyor. Nasıl 929 | YAmnuştur: dir. j Kömür sergisinde Ankara, 28 (A.A.) — İrak hariciyı nazırı Ekselâns Naci Asil bugün saat 16 da sergi evine gelmiştir. Yanında Dış Bakanı Teyfik Rüştü Aras ve Iraki sefiri Bay Naci Şevket bulunmaktâ idi. Sergi evinde ekonomi bakanı Ce e koymağa çı . Sonra hukuk mü-|Çetinkaya'rrn vücuda getirdikleri iş- |pe devam eder denilmiş idi. n z 3 şav konuşan Nafız Vekili gelmiş |larin iyi tarafları arkadaşlarımın, am- | — © tarihten itibaren ik; taraf buna ri- iâl Bayar ve sergi erkânı torafındaış ve demiş ki, emek saricitik. Şimdi sa- tın alma hususunda bir hüküm koyma- Ba kalkışmak devlet alevhine bir neti- ceye müncer olabilir. O halde satın al- ma noktasından bugün devlele müsait bükümler köym imköân görülüyor, de kalarak devle tin esas hakkından istifade ederek sa- tın alma meselesini başka bir zaman İleri sürmek yolunu derpiş edelim. Bu makul hareketi görmemek haksızlıklır. 13 üncü madde 13 üncü madde için arkadaşlar ara- sında, bu madde satıri alma hakk riyor veya vermiyor gibi münakaşalar geçti. Bizim kanaatimizce 13 üncü mad ması bizim için meseleyi tekrar mev- zuu bahsetmeğe imkân verir. Bunu ka biz o za- man frank meselesini kâğıt para üze- rinden hesap ederiz demişiz, onlar da altın üzerinden demişler. Onlar demiş ki siz bu hattı şu zamana kadar satın alamazsınız, 'biz demişiz kı imtiyaz müd deti şu zamanda bitecektir. biz bunu satın alabiliriz. Hersiki taraf bunları kabul etmemiştir, Faka; nasıl ayrılaca ğiz? Ayrılırken hiç bahsetmemek bizim teklifin yeddi mi, onlar.n teklifinin red di mi mahiyetinde telâkk; olunacak? Hukukçuların tedbirler: çoktur. Ni - hayet bukukçular hez iki tarafın bu iği, Mmaması için iki tarafın noktaj nazarını kaydetmişlerdir. Bizim noktaj nazarımız o demektir ki devlet ilerde satın alma hakkını muha- faza eder ve onu mevzuu bahsederken frank hususu ortaya Ççıkarsa onda al'tın esası kabul edilmiyerek diğer bir mev züu üzerinde cevap Vermek hakkın: mu hâafaza ediyor. Bunlar hukuk müşavir- leti tarafından tabiatiyie alınan tedbir lerdir. Bütün hakların üstünde Recep Peker mülâhazatını söylerken devltin. hakkı hül anısine istina - den roşa hakkı gibi zayif bir noktadan fazla bu nokta Üzerinde ısrar elti. Söy—ı lemeğe mecburum ki — devletin İuıkkıA hükümranisine istinat eden esas satın alma hakkı zayif bir hak değildir. Bel: ki bütün hakların Üstünde gelen bir haktır. Onun için hararetli münakaşa- lar esnasında, tasavvur e'tiğimiz mâna lardan daha ileri gelen sözlerin müba | lâğa edilmemesini, bu Mmünasebetle | mevzuu bahsetmek isterim. Şirketler hakkında söylenen sözler ma mes'ul taraflarma iştirâk ederim ve onlardan daha evvel gelirim. (Şid - detli ve sürekli alkışlar, bravo sesleri) Size 937 mukavelesinde, bizi ilerde na- sıl tenkit edeceklerini görmüyor olmadığı- mu ayrıca arzetmek isterim. 937 mukave- lesini pahali alıyoruz. —Bunu istikbal bize söyliyecektir. 937 mukavelesini, gerek bun- ça senelik tecrübemize gerekse diğer hat- Tara nisbetle sıkı bir aurette mukayese ede- cek müstakbel hesapçı bu hattı bizim pa- halı aldığımızı söyliyecektir. 937 Mukavelesi Arkadaçlar, sermayeye, fai mali bu- meselâ yüzde 7 yerine yüzde 5 fu- iz gibi bir takım motlar vardır ki bir mü - nekkid bu kadar tecrübelerden sonra, bu- nu İsmet İnönü hükümeti nasıl yapmış di- ye söyliyecektir. Bugün arkadaşlarımın ver- diği izahattan da gördünüz ki 937 muka- velesi uzun bir maziden gelmektedir. İs - tikbalin tenkid edeceği bir nokta da şadur: -|İki vekil arasındaki münakaşalarda 937 mukavelesinin her iki vekil tarafından aynı yekilde ve iyi bir surette anlaşılmış olduğu elkân umumiye nazarında müphem, şüp- beli kalmıştır. Her ikisinin anlamadığı bir takım yerler var ve tamamile anlamadık - ları halde o mukaveleye — istinaden gene müzakere idare olunmuştur. Bu şartlar al- tında tam ve iyi neticelerin ahadığı daima münakaşa götürür. İstikbalin su allerine cevap İstikbalin bu suallerine cevab veriyo - tum: Biz 937 mükavelesini her şeklinde şatın alma hakkı vardır, yoktar, frank al- vardığımız karar Şark Şimendifer Hattı « nın size teklif ettiğimiz anlaşma neticesinde alınmasının faydamı vardır. Devlet bunca sene teahhür etmiş olan ve bu memleket için lüzumlu ve faydalı olan bu hattı satın almalıdır. İki, üç sene daha beklemekten hattın Üzerinde vücuda gelecek tahribatla daha fazla:zararlı olacağız neticesine va- dık. Çünkü şirket gideceğim diye buraya fazla pora sarfetmemiştir ve etmiyecek - tir. Bu beşeri ve tabil bir hâdisedir. Mali noktai nazardan Bir gün eline geçecek olan bir malı dev- letin bir an evvel alınası onun daha ziyade tahrip olunmaması için faydalıdır. D k ki bunun satın alınmasında mali noktai na- zardan da faydamız vardır. Büyük bir şey Arkadaşlar, Avrupa hududundan ta Tür kiyenin öteki hududuna kadar giden şi - mendiferin satın alma meselesi tesadüfen B. Ali Çetinkaya'nın, B. İsmet İnönü'nün, B. Recep Peker'in kendi marifeti olarak yapılabilmiş bir eser olmaktan çok daha büyük bir şeydir. (Bravo senleri) Anadolu hattı için devletler Türkiyenin eline geç « mesin diye hayli siyasi tedbirler almışlar ve Adana mıntakasında — bulunan bütün hattı satın aldığımız zaman bunu elde et - ayette birbirine iyi komşuluğa itibar ve onu temin etmekte o kadar heves ve dikkat gösterdiler ki muahedenin, feshi şöyle dursun, on sene devam et t Bugün müddeti münkezi olan bu 'munhzdu:ınmenin ileride lüzumuna gö re, icap eden hükümleri mahluz tut - mak şartiyle müzakeresini küçük bir tadil ile mevcut olan ahkâmın temdidi üyük heyetinizden rica ediyoruz. Bugün iki komşu arasımdaki, her gün mütezayiden ilerlemekte olan dost- luk münasebalının yeni bir tezâhürü olarak Irak Hariciye Veziri aramızda muhterem bir misafir olarak bulun - maktadır. İşte bu münasebelle tasyi- binize iktiran ettiği takdirde bu nota- ların teatisi bağdadda elçizimle Ha - riciye Nezaret; arasında olacak bir de Müsaade buyurursanız Jİrak Hariciye Veziri ile Hariciyeniz arasında yapıl - | masını rica edeceğim.» Hariciye Vekilimizin sürekli alkış - larla karşılanan bu beyanatını mütca- kıp mezkür kanun lâyihası müzakere ve kabul edilmiştir. Meclis cuma günü toplanacaktır, Irak Hariciye Nazırına ziyafetler Anikara, 28 (A.A) Dahiliye Vekili Londra kralın taç giyme merasimi redir. Resim alayın geçeceği ceddelerden birinde boydan boya inşa edilen tribünleri göstermektedir, |karşılanan dost devletin hariciye nazır! sergiyi büyük bir alâka ile gezmiş v& her nokta hakkında uzun uzadıya iza « hat almıştır. Sergiden çıkarken intıbar — yini soran Anadolu Ajansı muhabiri ne: İ Sergiyi çok güzel buldum. Kömü — meselesine verilen ehemmiyeti tal ve hayranlıkla müşahede ettim. Türkiy ye cumhuriyetinin bu sergisi bihakkiti iftihara değer bir eserdir, buyurmuş * lardır. Muhterem misafirimiz yarın şehrimize geliyor Irak Hariciye Nazırı Ekselâns Nııa Elâsil cuma günü Ankara ekepresi şehrimize gelecektir. Kıymetli misa « firimiz istasyonda bir askert kıt'a v polis müfrezesi tarafından selâmlana « cak, vali, emniyet direktörü ve diğeğ hükümet erkânı tarafından karşıla « — nacaktır. Ve Parapalas otelinde misg fir edilecektir. Ekselâns Naci Elâsil'in şerefine v$ lâyet namına bir ziyafet verilecektir. Londrada taç giyme merasimi için hazırlıklar sözlerini mevzuu bahsettükten sonra |tndır veya kâğıttır. taraflarını bilerek ta. bir neticeye varılmadı ayrılmanın |kib ettik. Bürün mütaleaları Weıled de- K her iki taraf aleyhine bir mâna çıkar- |recesinde göz önüne aldık. Netice olarak İ için hazırlıklar ikmal adilmek üze yük bir ana damar tamamile devletin eline geçmesi, cumhuriyetin ilk yılındanberi ta- kib olunan siyasetin, B. M. Meclisi ve onun icra kuvvetlerinin şuurla ve isabetle takib ettikleri ana prensibin hem iktısadi sahada, hem siyaset aahasında tamamile tasdik ve teslim edebilmesi neticesinde alınmıştır. Şimdi bu son hattın, ucsuz kalan Şark Dermiryollarının da bir an evvel devletin eline geçmesi teahhuru esiz olmuyan bir vaziledir. Bunu ele almaktaki fayda, diğer bütün mülâhazaların Üstündedir. Bu bat askeri ve siyasi noktai nazardan bususi bir Bu sözleri biz istik - yor ki vazile haricinde bulunduğumuz yeza lerde de arkadaşlarımızın hizmetine daimia hazır bulunduk. Bütün bu şerait bir arayâ getirildikten şonra hulüs ile, mdkile nasıl 929 mukavelesinin çıkmasını Büyük Mecli- se teklif etmişsek 937 mukavelesinin taşdik olunmasını Şark Şimendifer Hattının deve let eline geçmesini bu memleketin rnenfaa « tine muvafık iyi bir iş addediyoruz. Muval- fakiyet B. M. Meclisinin olacaktır. Bunu tasvib buyurmanızı tica ederim arkadaş- lar. Ümid ederim ki bütün bu münaka- z - Kezalik şirketler hakkında burada bir mek için pek çok zorluklar çıkmıştır. ehemmiyeti haizdir. çok sözler söylenmistin. Şirketlere şöyle| — Parayı ödediğimiz halde bunu filen işgal yaptık, böyle yapacağız denildi. Arkadaş-| debilmek için büyük güçlüklerle karşılaş- lar, hepimiz size karşı mes'ul mevkideyiz. tık. Nihayet Şark hattı kalmıştı. Cumhuri- Hepimizin vaziyeti. şirketlerin vaziyeti ka-İyetin 13, 14, öncü senelerinde büyük mü- nunlarla hükümlerle bağlıdır. Bizim bu nakaşalardan sonra bunu da tahakkuk et- şalar efkârı umumiyede, meselenin et- raflı tetkik olunarak B. M. Meclisinde zayıf tarafları için tenkit Iâtfunda bulunacak | Büzurla karar verildiği hakkında yeni nesillere cevab olmak üzere söylüyorum. R h—_ı:— .ı:f. usule 'ğ;: : vur ş " bnosu ea ea görledikleiniz. basanlanıadev' (demiş bulunayoruz edere me ğ eayar aei Frdrlem e eee zaa GRRÜR'R l ada 0 Baştan nihayete kadar ni görmeye çalıştık ve eski mukavelelerde |8m. (Bravo sesleri, şiddetli ve sürekli mizden ibarettir. Bu vazifemizdir. Şirketlerden de .....'ı'.'i.î. ile bağlı ol.| - Demek ki baştan nihayete kadar bü -|bana taallük eden noktalardan, anlaşılı -lalkışlar). balde - bizi dediğim zaman sırf kendimi kastediyonum > yapılan bu mukavelenin