20 Ağustos 1942 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7
“Asılmışlar Liviu Rebreonu Liviu Rebreanu'nun bütün bu eserlerinde rastlanabilen san'at te- lâkkisi şöylece hülâsa edilebilir; «Ne sanat için tan'at, ne cemiyet igin san'at, sâdece istidallı bir san'at yapmak!» Tabii istidat her şeyin üstündedir, sâdece o, estetik dâva- ların eml <eoriterium»u olabilir. Sanat tabii insanlar ve tabii haya- tn kuruluşu demektir. San'at es6- rindeki insanların hayatı önları başarmaktaki hünerler derecesile müsavi olarak yaşar Üslüp, çiçekli bir üslâp birşey demek değildir. Bir san'at eserinin hemen ghlâki olması mevzuubahis olmaz fakat Ahumain olması el- zemdir. San'at sirk numaralarından üs- lâp züppeliklerinden çok üstün bir şeydir. Bu san'at telâkkilerinden hare- ket eden romen san'atkârı /on adlı eserinde: köylüsünü en ölmez halleriyle vermiştiş, İon bizim Mehmet'tir. /on'la Yakup Kadri- Din Yabanın'daki Süleyman akraba dırlar. Liviu Rebreanu için asrın me- seleleri en ön plânda yer almış- lardır Ahhenler Ormanı ile bu gual- leri o mütemadiyen, devamlı ola- rak tekrar etmiştir. Bu kitabı Rebreanu ilk eserin- den sonra yazmıştır. Toprak davası, kan dâvası, ağk dâvası, ölüm, muharririn kafaşıo- da yer almış suallerdir. Asılmışlar Ormanı, romenlerin asırlarca bir imtihan vesilesi olan Erdel meselesinin kitabıdır. (*) Liviu Rebreant: «Asılmışlar orma- nı»; çeviren: Ziya Yamaç, İnsel Kitapevi 1943 ormanı, münasebetiyle") LİVİU REBREANU İyazan: GAVİT YAMAÇ) Harp romancılığının güzel bir nümunesi sayılabilen bu kitapta, Rebreanu psikolojiyi, karakterler verirken gözönünde tutmuş ve ro- maânının şemasını hâdişelerin ser- best akışıyla tamamlamıştır : Büyük bir imparatorluğun > Austro - Ungaria imparatorluğu- nun çatırdılarla çökmesini müşahede etmek firaatını elde edebilmiş olan san'atkârin, bü romanındaki kah. ramav ölen romendir bu impa- ratorluğun dahilinde doğup büyü- yep, okuyup, mütekâmil bir insan olan vazifeşinas bir subaydır, bu, hislerini daima geri plânda bıraka- bilen kat'i olarak tam bir vazife adamı olan Bologa'nın ruhi dram- larının kitabıdır. Bologa, hizmet ettiği ordunun parlak bir elemanı, onun en bü- yük nışanını kazanmış ve vazife- sinin bütün güçlüğünü idrâk etmiş bir adamdır. Fakat, Bologa'nın kafasında, kendi kandaşlarına ateş emri verilince, bir suslin ilk kıv- rıntışı yer sliyor. Tam rasiyonel, hisleri gülünç bulan adamın ha- reketlerine birden hisler hâkim olacaktır. T& intihara kadar... Hisle, rasiyon rekabet halinde- nl Ve neticede his galip ge- ec8 Rabrennn, epikin büyük ağını kurmayı gözönüne almıştır ve Bo- loga, vazifeşinas, kahraman Boloğe rasiyonunu, unutacak ve firâr ede- cektir. Netice mslüm;: firâr eden- leri Asılmışlar ormanı beklemekte; Tabiat, katiyetini muhafaza ederek vazifesine devam edecektir. Liviu Rebreanu'nun bu roma- nındaki en mükemmel taraf, yerli olduğu kadar üniversel oluşudur. Romancı, kahramanını düşün- celerinin lâbirentine inip onun do- lambaçlı Oyollarında (dolaşırken ecreaHona doğru kat'i adımlarla ilerliyor. Rebreanu'nun romanında ha- yatın akışı serbest bırakılmıştır, romancı hâdiselerin kat'i derece olan mantıki gelişini kahramanla- rına bırakıyor. Karakterler, insan- lar, ondan gonra kendiliğinden ge- killenip hareket halinde görünüyor, okuyucunun kafasında yer alıyor. Epik janrn bir diğer kuvvetli mümessili olan Tolatuy'a benzetil- mesine rağmen, Rebreanu da ha- yatiyet daha çok göze çurpar. Asılmışlar Ormanı bundan do- layı baştan aşağı bir aksiyon ve bir karakter eseridir. Kor, Liviu Rebranu'nun ilk şehir romanıdır. Bunun, diğerleri gibi birçok tabı yapmasına rağ- men, roman muhârririnin en zayif eseri sayılabilir. Bunu okuduktan sonra, memleketinin münekkitleri Rebreanu'nun şehir romanlarında muvaffak olamadığını ileri gürdü- ler, Hakikatte, Rebreau, şehir ro- mânında değil, cemiyetiyle ilgileri sunni olan bir ferdin romanını yazamıyor. Çünkü 1938 de neşret- tiği Gorifle münekkitleri tekzip etti. Romen muharririnin, kahra- manları bütün bir cemiyetin tek bir şahıs olarak dile ve harekete gelişidir. Ve bunun en iyi nümunesi 1907 « nin romanı olan Jeyan dadır. Epik janrın büyük bir mu- vaffakıyeti clarak kaydedilen bu eserinde muhartir karilerine en büyük eserini vermiş bulunuyor. Bu romanında kitle psikolojisi- ni yine muhtelif, şahıslar üzerine temsil etmek için yükselmiş olan muharrir memleketinin derebeyli- ğe, adaletsizliğe olan reaksiyonunu fevkalâde bir surette anlatmıştır. Astlmışlar Ormanı ile tercüme kü- tüphanemiz büyük bir roman ks- zanmış oluyor. 161 — Servetifünun — 2400 Mİ mmm.
