20 Ağustos 1942 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11

DEKORA DAİR | Yazan: S. Nahit BİLGA)| Tiyatro sanatının geniş ölçüde bütün dünyuda başladığı devirden 1910 a kadar bütün dünya sahne- lerinde dekorlar basma kalıp ve çok basitti, tiyatroda dekor ikinci derecede bir yer alıyor ilk plânda eser ve sanatkâr geliyordu. 1910 dan sonra Natüralist ve Realist dekor tiyatro sahnesine hakim olmıya başladı. Bilhassa Fransada Antoline'nin tiystrosun- da bunu kuvvetle görmek kabildi. 1910 dan sonra yalnız Fransada değil, bütün dünya sahnelerinde dekor yeni bir şekil aldı böylece Antoine eserin muhitine tesirde Realist dekorun mühim bir rol oynayacağı düşündü ve sahnesine natüralist ve Realist dekoru soktu ve «Resliste mektebininde tiyat- roda en ileri gidenlerden biri oldu. Dekorlar hakikatte çok yakın olarak yapıyordu. Sahnede bir or- man bir kasap dükkânı bir villğ- nın bahçesi bir şatonun cephesi, taş bir oda, tam realist bir hava İçersinde yapıyor, aksesuvar da dekordan aşağı kalmıyordu. Hatta antoine bir piyesde kasap dük- kânına ne hakiki koyun ve danâ butları aatırmıştı. Mizansen de bu havanın içer- sinde kendini göstermeğe mah- kümdu. Hayal ve fanfazinin hiç bir mevkii yoktu. Fakat geçen büyük harpten sonra bazı büyük tiyatro adamları bu fikri değiştir- âiler. sanat zaten itibarı addedil- diği cihetle hakikati göstermek için hakikatin aynına yakın olarak tabbik etmenin doğru olamıyacağı ileri sürüldü. Bu fikri ilk defa ileri süren dünyanın en büyük tiyatro adamlarından olan Stanis- lavaky ve Meyerhold'nun bu fikri bir an içerisinde bütün dünyaya yayıldı. Rusyada başlıyan bu ileri tiyatro hareketi bütün dünya sah- nelerini kendine doğru çekti. Mos- kovada <«Stoudia» tiyatrogunda yapılan tecrübeler (mizansen ve dekor) yenilikleri dünya tiyatro- suna orijinal nazariyeler getirdi. Chopenhauer'nin ( san'at eseri an- cak fantazi ile tesir eder ) fikrini « tiyatroda tatbik eden ve muvaffak olan büyük Rus rejisörlerinin bu nazariyeyi bütün dünya tiyatro alemini alâkadar etmeğe başladı. İleri gelen bütün tiyatro alimleri bununla meşğul olmıya başladılar. Almanyada Raynhard, Fobhis, İn- gilterede gordon oraig. İsviçrede adolphe &ppia, fritz Erler, Oscar. Tiyatro dekoruna birçok yeni na- zariyeler getirdiler. Bundan sonra an'anevi bir tarzda basma kalıp çalışan dekor resimlerinin papucu dama atıldı. Göz aldatıcı manzaralar insan nisbetlerine uymayan yalancı ks- pılar, penceröler fon üzerinde ba- tan güneşler deniz dalğaları sab- neden kalktı. Bu tarihten gonra ti- yatro dekorda bir sanat eseri ol- mağa başladı. Yeni dekorda şu nazariye hakimdi. Dekor klâsikde olsun modernde olsun hiçbir zaman eserin mahiyetini bozacak derece mübalağalı ve fazla gösterişli ol- mayacak ve aktöre hareket vere- cek, eserin kıymetini arttıracak seyirci üzerinde teâirini çoğaltma- ga çalışacak Symboligue ve Synt- hetigue olabilecek.. Yeni dekor nazariyesini zama- nımıza kadar birçok şekiller aldı 192 de Fransada açılan ilk dekor dergisi büyük bir alâka ile halk tarafından karşılandı bundan son- Ta Avrupanın birçok merkezlerin de dekor sergileri açıldı. Grand palas deki bu sergiden sonra Ga- lerie chorpentierin tertip ettiği ser- gi tiyatro dekoratörlerine mühim bir mevki verdi. Nevyork, Borse- lon, Magdeburg, Viyana, Moskova, Kolonya da açılan sergiler tiyat- roda dekorun ne kadar mühim olduğunu gösterdi G. Oharpentier, P, Colin, Bilineky, Baket'ın vu- cude getirdiği eserler ayn ayn sergilerde teşhir edildi. Zamanla Rowhö, paul fort, Lugn& poe'nin 1900 sonra nazariye halinde kalan fikri tiyatroya hakim olmıya baş- ladı. Geçen büyük harpten evvel Rusya yeni dekoru gitirmiye çalışan Golovinç L, Bakst Almanyada Orlik, Stern, Pirehan Fransızda M. Denis, Granval tiyatro deko- Tuna sadeliği ve güzelliği getirmi- ye çalıştılar. Böylece göz aldatıcı ve munazara dekorlarina karşı yapılan bu aksülâmel birçok yeni nâazariyelerin çıkmasına ve bun- ların muhtelif tiyatrolarda ayri ayrı tarzlarda tatbik olunmasına sebebiyet verdi. İki ceryan kendini gösterdi bunlardan biri dekoruu reğim digeri mücessem olmasıdır. Bu mücadele dekoratörler arasında bir fikir harbine sebeb oldu bu- gün dekor her iki nazariyeyide kabul etmekle beraber sadeliği muhafaza ediyor, Yeni dekorda rengin ışık beraberliği ön plânda gelmekle beraber eserinin aksiyon- da da yardımcı bir rol oynamak- tadır yeni dekor bir sanat eseri olduktan sonra onda bir güzellik fantazi aramaya mecburuz. Yeni dekor eşerin havasını ver- mesi bakımından aynca bir oriji- nalite taşımaktadır. bu bakımın- dan bugünkü tiyatro müellifi de- koru ön plânda tutarak eser yaz- maya mecburdur çünkü sahne tekniği zamanımızda eser kadar mühümdür. Hele dekor tiyatroda mühim bir ifade vasıtası olduktan sonra müellif bundanda istifade etmekie mecburdur. Bunun için tiyatro müellifinin tiyatro sahne tekniğini idi bilmesi lâzımdır.. 165 —- Servetifünun — 2400