20 Mart 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7

Onbeşinci asırda Türk edebiyatı: Emiyr Nizâm Ali Şiyr Nevâ'i Şahsıyyeti ve Eserleri Yazan : Cemâleddin Server — Pek Fâzıl Medrifci Behâ Kehya oğluna — 7 — Lisânüttayr : Yedibin mısrâdan ibâret olan bu eser Feridüddin-i- Attar'ın, Mantıkuttayr'ına karşılık olarak yazılmış, aslındaki vezn ile Tütkçeye çevrilmiş ve Sultan Hüseyn'e ithaf olunmuşdur. - Geceleri ikişer saat çalışarak bir yılda bitirdiğini pöyler. - 8 — Hayretül . Ebrâr: İslâmi ruhda yazdığı mesnevilerin meşhurlatınden- dır. İlâhi neş'e ile söylenen bu manzümelerde derin tesavvuf meselelerine temas eder, « Hayretnâme > nâmiyle de ıma'rüf olab (Şeyh Nizâmi) nin Mahzenül Esrâr, (Miyr Husrev-i- Dihlevi) nin Matla'ul - envâr ve (Mollâ Câmi) nin Tuhfetül - Ehrâr nâmiyle vücüde getirdikleri Fârisi eserlerine Türkce nâzire olarak kaleme glınmışdır. 9 — Ferhâd ve Şiyrin: Türkce mesnevi tarzında yazılmış, Şehzâde (Ga- rib Mirzâ) ya takdim olunmuşdur. 10 — Mecnün ve Leylâ: Sultan Hüseyn-i- Baykara ve Bedi'uzzeman Mirzâ nâmlarına yazılmış Türkce mesnevilerin en güzel- lerindendir. 11 — Seb'a-i- seyyâre: (Şeyh Nizâmi) nin Heft Peyker'ine Türkce bir nâzire olub Meşhurressam ( Behrâm)ın seyâhat ve ehvalini hikâye eder.. 12 — Sedd-i- İskenderi: «İSkender-i- Kebiyr» adındaki târihidir. Türkce olan bu eser de, diğerleri gibi Sultan Hüsey'e ve Bedi'uzzeman'a hediye edilmişdir. 13 İskendernâme : Türk minyatürlerinden ve avcılık levlhalarından bahseder. 14 — Hutbe-i Devâvin: Muhtelif çağlara âld «Garâibüs-sıgar, Nevâdirüş- sebâb, Bedâyi'ul-vesat, Fevâidül- Kiber> ismiyle dört kısma ayırdığı Diyvan-t- Nevâ''nin Diybâce'lerini ihtiva eder. 15 — Divân-i- Miyr Ali Şiyr - (Diyvân-ı-Türki) - Hutbe-i- Devâvin'de göterildiği vechile çacuklu- ğunda, gençliğinde, kemâl devresinde ve ihtiyarlık çağlarında vücüde getirdiği şiirlerin bir araya geti- rilmesinden husule gelmişdir. Şiir san'atindeki yük- sek felsefesini, yüksek dehâsını gösteren bu eser, yirmi sekiz bin beyitden mürekkebdir. Şâirin ihda kudretini ebedileşdirmek iytibariyle muhteşem bir âbide mâliyetindedir. Henüz intişar etmemişdir. Fe- kat Tebriz, Taşkend ve İstanbulda bu Divândan bir “Müntehebât,, yapılmışdır Nefis ta'lik'la yazılmış bir nüshası, Fatih Ali Emiyr kütübhanesinde, diğer bir nüshası, Murad Monlâ kütübhanesinin “Yıldız,, bi- tabları arasında ve üzerinde: “Divân-ı-Molla aliy Şir Nevâ'i Kuddise-Sirruhul-'âli,, — “ bi Beddâyi'il-ve- sat,, yazılı diğer bir nüshası'da Bâyezid Umumi kü- tübhanesindedir. Buda Ali Emiri kütübhanesindeki gibi yazma olub yazısı «ta'lyk» dır.. Nüşhaları pek- nadir olan Fârisi divânından biri, «Nür-i-Osmaniye» kütübhânesinde bulunur, 16 — Miyzânül evzân: (Sultan Hüseyn) nin emriyle Çağatay dilinde ya- zılmış arüz kitabıdır. Türk nazımı ve eşkâli üzerinde malümat verir. 17 — Hamsetül- Mütehayyiriyn : (Mollâ Câmi) nin vefatından sonra yazılan, dört manzüm romaniyle bir eserini muhtevi ve otuz bin beyitten ibaret bulunan bu eser; Câmiile kendi ara- sındaki münasebet ve hâtıraları gösterir. «Taşkend> de pek hatalı ve nâkıs olarak basılmışdır. 18 — Târih-i- Mülük-i- Acem: (Sultan Hüseyn nâmınadır. Katrmer tarafından Parisde neşrolunmuştur. 19 — Vakfiyye: 1926 da Bakü'da - tenkidsiz bir tarzda basılan - bu eser, İhlâsıyye hâmiyle «Herat» da kurdugu kendi Hayrât ve Evkafından bahseder. Mi'mar Sinân'ın, Tezkiretül- ebniyye'sine bepzer.. 20 — Hâlât Pehlevan Muhammed Ebü Se'id: Sporcu arkadaşlarındkn ve Türk Beylerinden Peh- levan Bü Se'id'e âiddir. 21 — Hâlât-ı- Seyyid Hasen Erdeşiyr : Seyyid Hasen Erdeşiy, ilmiyle, fazliyle tanınmış büyük bir şahsiyetdir. Ayni zemanda edib ve müte- savvifdir, kuşcu büyük Beylerinden olub Hayatını Ali Şiyr'in muhteşem evinde geçirdi. 1489 de 73 ya- şında vefatını müteakib Ali Şiyr onun nâmına mu- azzam bir türbe yapdırmış ve ona &id hâtıralarını bu güzel eserde toplamışdır. Müellif pek sevdiği ve “evliy&'ullah,, mertebesinde telâkki etdiği bu zâte hayrandır. <Türk ve Acem arasında anden daha mükemmel bir insan görmedim...» der — Bu iki risale, zamanının fikir ve san'at haya- tını anlatmak iytibarile emsaalsizdir. — Devamı var — 209 —Servetifunun — 2325