15 Şubat 1940 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6
196 SERVETİFÜNUN SANAT ESERİ HAKKINDA Vid zan! San'at'kâr, insanın sosyal pisiko- lojisini aksettiren bir hoparlördür. yoksa san'atkâr. ilham perisi bek- leyen ve gökden bir nida alıp eser veren mahlük değildir. Bu itibarla soşyetenin sosyal bakım- dan mazlum halkın pisikolojisi san- atı bir gazeb, bir hiddet, bir is- yan, ve bir mücadelden ibaret sayar. Hadiselerin daima &cı ve kötü taraflarını görmek ve işlemek ister, Sosyetenin sosyalman hâkim halkının pisikolojisi, san'atı bir eğlence, bir lüks, bir zevk ve is- tirahat unsuru olarak telâkki eder. Sosyetenin orta sınıfı ise gan'a- tı bir meth ve eglence ile tehdid ve gazeb arasında sosyal tezadları görmek, san'atı bir yaşama vası- tası yapmak, gelişi güzel horoz döğgüşlerine iştirak şeklinde telek- ki eder. Netekim orta çağlar- da Mec&ne ler sayesinde bu zümre yaşamışdır. San'at bu zümrede bir dalkavuk, metdahlık .... ilâ şeklini almışdır. Saray ve civarında, bü- yük senyorların yanında daimâ bu halde gözükmüçtür. Vaktaki gara- yın nüfuzu çoğaldı ve senyorların iktidarı azalmağa başladı. Artık bu zamanda senyorlarıu yanında- ki san'atkârlar azaldı. Bunun ye. rine ( Devlet san'atkârı ) tipi baş gösterdi. Orta çağda bu senyorları memnun etmek istiyen gan'atın karakteristiği aşa yukarı şöyle hü- lâşa edilebilir: Senyorların âlice- nablığı, kahramanlıkları, etrafı hi- mayesi, sehası ve beri yandada köylünün çapkınlıkları, işçilerin hlâkaızlıkları Avrupada “böyle oldduğu gibi bizdede böyle idi: «Maksud hemen sadrı keremkârı senadır». İşte bu işlerde muvaffak olmuş insan o devrin hakim zümrelerine göre kıymetli san'atkârdı. Serflerin, ezilen halkın ise ayrı 1 Abidin Nesimi bir san'atı olacakdı. Bundan evelki yazımızda söyldediğimiz gibi bu, fazla işlenmemiş, ve ancak kulak- dan kulağa intikal yolile bize ge- lebilmişdir. Halk san'atı adını alan bu san'atın hususiyetleri de cümlemizce malümdur. Senyorla- rın hâkimiyeti gün geçdikçe azal. mıya başlaması, hâlkdan bir kıs- mının serbest yaşama imkânlarını temin eder; burjuvazinin inkişafı baş gösterir ve burjuvanın vesayeti sltında ezilen kitlenin hareketi meydana gelir. Artık bu devrede san'atta bir Conformiste olmıyan cereyan baş göterir. XV inci aşır. dan itibaren artık, rahiplerin yap- tıkları ahlâksızlıklar, asılzade im- tiyazları, dere beylerin ahmaklık. ları, fakir halkın yaşamasinın ob- jektif olarak tavsifleri, eizzanın ha- yatları inkılapcı edebiyatın numu- neleridir. index lerden le conceil de trentelerın tesirleri altında dg- hi bu edebiyat inkişaf etmiştir. Jean de Meung, Rutebut bu ceryanın ilk mübşirleri sayılabilir. Servantes derebeylerle yapılacak istihzanın şah eserini vermiştir 1.. (Gogol) un (müfettiş) i bundan aşa gımı kalır... François Villon ve Rebelais bu konforait olmıyan edebiyatın mü- e Bu n konformist edebiyatı ise Sirli, Conceptisme, Secan- tisme ... ilâh sdlarile anılan cer- yanlardır. Konformist olmıyan edebiyatın inkişafı Fransada rağbet bulmağa Richlieu, 1635 de aka- demiyi tesis ederek bu ceryanı hâttâ öldürmeğe kalktı. Bunun için- dirki bu ceryan artık devlet hima- yesi dışında hususi mehfellerde, kulüplerde inkişaf etti. Hötel de Rambouillet meşhur olan yerlerden biridir. Aklımıza gelenlerden bazı- larını sayalım; 1617 de Sakaonya- No. 2269 —584 da Sociğtö Fructiföre ve Bergersji de Pegnitz.. İlâh sayabiliriz. Bu mahfellerde kız, erkekler toplanır, Ve sanat, kızlara, kadınlara flört | yapmak için bir vasıta olurdu. | Bununiçindir ki burjuvazı edebi- yatı doğuşunda bir zevk edebiyatı | olmak hassasınıda iktisab etti, İ Buna karşı konformist edebiyaş, | Racine ve Corneille'in lere sokularak manzum bir mahi- yet verdirilmiştir. Zira buruda artik konformist sanat, geniş kitle vazifesini almıştı, l Roma mevzuları, gayri akli tema yüller baş gösterir. Buna mukabil burjuvazı rasyonalizmi, en makbu sitemi arıyordu. mümkündür. Fakat daha münkeşif şekli Searron ın burlesgue lerinde görebiliriz. Sensualisme ve La fon: taine in epicurismesi, Granode be-'İ gerace, st Evrenme yi ve nihayet en mükemmel şeklinide descartın fi Rationalisme nde gösterir. Ve ni- | hayet volter ve encyelopediste- | lerde conformiste olmıyan edebiyat en mütekâmil şeklini alır. Unut- mamalı ki Newtonla fizik alemin mekanik bir şekilde izahı mevzuu: bahs olmağa başlamıştı, Laplace bütün hadiseleri makanik bir tarz- da, ele almağa başladı. Gote aşkı, kimyevi bir hadise şeklinde, yani Hile Onun birleşmesi gibi ele aldı. Sanat eserinide bu tarzda mekanik formüllerle tayin cihetine gidildi. Kant, güzel eser üzerinde dört esaslı kriteryom verir: I — Hasbi 2 — Mefhumsuz külliyet, 3 — Son- suz gaiyet 4 — Enfüsi zaruret. Ge- lecek yazımızda modern çağlarda, sanat kriteryomları üzerinde dur- mağa çalışacağız. Talebe Gençlere : Servetifünun okuyacağınız tek haf- talik gazetedir. Bu itibarla talebe teşek- külleri veya mümessilleri tarafından, her yeni nusha için, yirmiden aşağı olma- idaremize yapılacak toplu siparişler yüzde otuz tenzilâtla karşıla- nacak, yani Servetifünunun nüshası on kuruşa gelecektir. Yalnız talebeye mah- sus olan bu tenzilâtın yegâne masrafı genç arkadaşların yn kolayca elde etmelerini temindir,
