7 Aralık 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11

No. 3259—574 RAK $ Ekseri hareketler harici &lem- deki bir mahalle, bir eşyaya ulaş- mak için, veya muayyen bir hissi, bir hâlli değiştirmek maksadiyle yapılır. Bu gayelere varılınca hareket kendiliğinden biter, durur. Zaten bu gibi faaliyetler kuv- vetin tasarrufu kanununa dayanır. Üsküdara Rusyayı dolaşarak gi- dilmez, en kısa yol takip edilir. Bir çocuğun, bir köpeğin 2ip- layıp koşması, yani hareket etmek için harekete geçmesi onun enerji hissini değiştirmeğe, ve yenisini ya- ratmaya gayretinin ifadesidir. Bu ise, kuvvetin israfı gibi telâkki edilebilir. Pratik bir ihtiyaca tekâbül et- meyen bu hareketlerden düzene girip teşkilâtlananlara raks denir. «Valery»ye göre; — Raks ve müzik âlemleri ara- sında herkesin hissettiği münase- betler var, fakat henüz bu müna- sebetlerin omakanizmasını bulan ve ouların lâzım olduğunu ispat eden olmamıştır. İşte, karakterlerin düzene gir- mesindeki âmil de budur, raks müziğin hareketle ifadesidir de- nebilir, Raksla insan kendinden, dün- yasından uzaklaşır, yüke»lir, Bütün sıkıntılar, üzüntüler, yor- gunluk dahi o anda kaybolur. Bütün dünyevi tesirlerden kur- tulau vücut hür kalır, ululaşır. Bir mekalesinde Abidin Dino bunu şöyle izah etmiştir: — «Adalelerle dostluğum var, fakat onların isimlerini unuttum» diyen sanatkâr resme ait bir fikir UYANIŞ söylerken raktın tarifini yaptı. Ayağın uyuşması, kolun kaşın- ması, sirtn acıması vücudun gün- delik hikâyelerindendir, Raksetmek adelelerin ismini ve hatta mevcudiyetini unutup şiir. leşmiş bir herekote kendini ver- mektir. Şiirden maksat bir hareket sen- tezi, ahengidir. Vücudun istiklali rakstadır di- yebiliriz. Raks vücudun âleme ga- lebesidir. «Mallarmde» der ki: — Dansöz, raks eden bir ka- âın değildir çünkü o ne kadındır ne de rakseder. Şair yerden göğe kadar bhaklı- dır. Raksalemi bambaşka bir âlem- dir, bizim dünyaya benzemez; on- da istirahate yer yoktur. Valery'nin söylediği gibi hare- ketsizlik o âlemde cebri ve nihe- yet muvakkat bir haldir; halbuki zıplayışlar, sayılı adımlar, baş dön- dürücü dönmeler yapılan en tabii hareketlerdendir. Raksın şiirden de yüksek bir manâsı vardır, o bir ibadettir. «Çiva rahibeleri aynı zamanda Hindistanın en iyi dansözleridir, mabuda en büyük namaz ve ni- yazları ise danelarıdır. «Mietzeche> ye gelince o raks şeytana karşı silah diye kullanır: <Zarathoustra gelince rakslarını yarıda bırakan dansözlere der ki: — Şeytana karşı Allahın vwki- liyim, Halbuki şeytan ağırlık mef- humunu ifade eder. Rasih Nuri İleri