15 Haziran 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 8

No. 9234—549 UYANIŞ $Olnoltkoşesi 'Sâdi, ressam için, sanatkârların een faydasızdır, der. Ondan çok sonra bir ressamla, köylü arasında geçen muhavere onun bu sözünü tamamlar görünüyor: Ormanda bir ağaç üzerinde çalışan bir ressama köylü: «Ne yapıyorsun» diye sorar. Ressam: «Karşıki ağacı!» diye ce. vab verir. Köylü: «O zaten var» Sadi tabiatı taklit eden ressa- mı, sevmediği için ona «faydasız» diyordu, Modern resmin bütün ru- hu burada toplanır. Geçen ağırda (Denner) bir port resi üzerinde ömrünün birkaç yılı- nı acımaksızın veriyordu, Onun portrelerinde yüzün en ince çizgi- lerini, çukurlukları, damarları, hâ- sılı bütün teferrüatı hiç ihmâl et- meksizin Tesmettiğini görmeğe 0 kadar alışmışızdır. ( Modigliani ) ise, ( Denner)nin aksine bütün teferruatı atmıştı: Bir köylü tablosunda yüzdeki kı- sımlar o kadar ihmal edilmiştir ki, gözler kapaksız, kirpikler düşünül- mez; elbisede düğme, delik, yaka kaldırılmıştır, Fakat bütün portre bize köylüyü tanıtmak için &slâ güçlük çektirmez. Bu iki sanat telâkkisi bize san- atkârın tabiat karşısındaki duru- munu gösteriyor. Modern sanatcı, artık ber şey (döformöâ) edilmiştir. Picasso'nun tablolarından birisini anladığını ilân eden meşhur bir münekkid, Picasao'ya da ayni şeyi söylediği zaman nekadar büyük bir tezad yaptığını nihayet anla. mıştı. Yirminci asrın sanata ilk he- diyesi realite ve çabukluk estetiği olmuştur. «D» gurubunun büyük kıymeti Abidin Dino, asrın Prikolojisini çok Yazan: N. İlhan Berk derin dnyan ve onu bütün ruhile kendi atmosferi içine dalmış tek sanatkârımız olarak görünüyor. Abidin Dino'nun resimleri bana, kendi dünyasının (abstrait) görüşü içinde, zekânın büyük kanunlarını bizim anlamıyacağımız bir şekilde- ki merdüngirizliğini hatırlatır, (Van Gogh)ın deliliğin resmini yapması gibi (Cözanne, Van Gogh için dai- ma böyle) derdi, Dino'da intelli- gence'ın resmini yapıyor. Dino'da intölligence çizgi halinde konuşur. Çizgi onda konuşur! ve her şeyden ziyade meçhulün âşıkıdır. Dino'da, eşya, tabiat, insan hemen her şey (deformâ) edilmiştir. Onda hiç bir şey olduğu gibi değildir; olduğu gibi; o bundan korkar! Sanatkârın deformasyonu (şekil bozma) bir ne vi tahteşşuur satanizmasına ter: cüman olmaktadır. (ddâfarme) Dino- nun ruhudur! O, bana (Baudelaire) in (Daradis artiffiaele)ı kadar ka- ranlık ve cinnetinin satanizmasının basiübadelmevti gibi görünüyor. Sanat hiç bir devirde bu kadar mücerretleşmedi. Ve çizginin hâki- miyetini sanat bu kadar yaşamadı. Dino'yn iğrenç orospular, meş- hum cambazlar resmeden (Rouault) nun çerçivesine sokacağım (bu ke- bul edilsin), Uyuşturucu maddeler kullanan kimsenin gözleri önünde göreceği şeyler de bunlardan başka bir şey değildir. Bir yabancı onun için, «yeni bir dehâl» diyor. Realite Dinoda yutulmuştur. Bütün çıplaklığı ile onu iğrendirir!. Çizgiler Dinoda düşünür.. kendi kendisiyledir ! Picasso, tablolarını anlamak istiyenlere kızıyordu, onlara niçin kuş seslerini anlamak istemiyorsu- 53 Zaman., Saçları ensesinden uzun, Önünde bir bavuzun Sırtı dönük bir adam Yüzü görünmüyor aıkadan.. Işığına bir fanusun Sarıyor mesafeleri.. Zaman denen bu serseri Koparmakta günleri: İplik iplik bir yumaktan. Ve içmekte duman duman Piposunun ucundan Dünleri, Bugünleri... Türkân Tangör nuz, diyordu! Câzanne tablodan mevzuyu attığı zaman sanat yeni bir dünyaya kavuştu. Bir elma, bir sobs, onda (Lavvte)u dolduran mukaddes mevzulardan daba ziya- de bir kiymet aldı. Rusyada büyük aktörlerle bera- ber çalışmış olan Dino (9), mem- leketine büyük çapta bir dekara- tör olarak döndü. Yeni Klâaizma Dino'yu korkut- mıyacaktır. Çünkü onun resimleri karşısında insan yalnız düşünür, ve düşünmek dünya kadar vakidir. O büyük sanatı şöyle tarif ediyor: «Öyle bir inek tasavvur ediniz ki; kendi südünü kendi içebilsin, işte bugünkü sanatkârın portreği..» Dino'nun en büyük ehemmiyeti, (İmpersonnel) gayri şahsi bir san- ata inanması, sanatı, tamamen S08- yal bir bütün olarak düşünmesidir. O, bütün toprak adamlarını dü: şünür, onlar için yuşar. Dino, re- simleriyle ınünevverleri çeker, ve (bütünü) onları düşündürmekle işe başlar. Toprak adamı, onda ken- disini belki kolay göremiyecektir. Fakat münevver onun 8âde kitleyi düşündüğünü anlar, Dino, bunun için (abatrait) olmuştur. (#J Dino, Rusyada iken bazı flimleri xe yaptığı dekorları (Ar) mecmuasında çıktı.