24 Kasım 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 2

Me SERVETİFÜNUN Kitaplar arasında -— Bizde ciddi eser tutulmaz! , Diyenlere gösterebileceğimiz en kuvvetli delil, Haydar Rifat Beyin birbirini takip eden Dapriyadi olabilir. Üstadın son zamanlarda neşrettiği eserlerin çogunu yüksek edebi kıymetleri olan ciddi eserler teşkil ediyor. Bu kitapların en sonuncularından biriside Dr. Güntav Lö Bon'dan tercüme edilen Tarik Felsefesinin İlmi esaslarıdır. Bu 300 sahifelik kitap kütüphaneleri- “vi en lüzumlu ve en ciddi kitapların en güze; idir. Kitap bir methal ile altı kışmı ihtiva ediyor. Methalde tarih felsefesinin yeni esaslarından bah- #edilmiştir. Bir ilmin felsefesi, o ilmin esas prensip- leri olduguna göre, bu perensipler zaman ile daime degişir. İşte methal bunları anlatıyor. Birinci kısımda, insanın mahiyeti ve mâlumatı- mızın bugünkü hudutlarından, bayat hadiseleri ile gekânın bilinmiyen şekillerinden, hayvanda ve in- sanda gayri şuuri hayattan, ferdi ve mâşeri şahsiyet- lerin istikrarsızlıklarından bahsedilmiştir. Bu kısmın esas mevzuu Kâinatın bugünkü felsefesidir. İkinci kısımda, tarihin esâtiri, dini ve felsefi te- İekkileri, tarihi tâmimler, tarihte hata meubaları, tarihte tenkit fikri gibi, tarihin muhtelif tefsirleri etrafında ugraşılmıştır. Üçüncü kısım, ietimai teki, mülün umumi şekillerini vakınların şahadet yolu ile tayinini, tarihi hadiselerin, abidelerin, 'mahkükâtın, madalyaların mütalâası ile tayinini, içtimai hadise- lerin istatistikle tayinini, bir milletin zihniyetini edebi eserlerinin tetkikile tayinini, tarih mütaleasında kelimelerin manalarının tayinini izah ediyor. Bu kısmın esas mevzuu tarihin ilmen iadeten ihyasıdır. Dördüncü kısımda, ceddi kuvvetler, seciye ve zekâ dini şekilde sirri akideler, siyasi şekilde sirri akideler, uri, âdet, ahlâk, terbiye, siyasi müesseseler; tarihi yaratıcı unsurlar olarak mütalea edilmiştir, Beşinci kısmın esas mevzuu kavmlerin hayatını çözen unsurlardır. Bu kısımda, akidelerde düşkünlük, No.1893-—-208 — Ni » Haydar Rıfat Peyefendi. Eg ii Tefeyyiz kitaphanesi. 292 sahife, 125 kuruş siyasi vahimeler, müsavat fikirlerile zekânın artmakta ölün "fafisavatsızlikları atatında ihtilâfler, Mm lerin zamanımızdaki rolleri gösterilmiştir. Altıncı kışma, dünya iktisadI tekâmülü ve zama- nımızda refah ve saadet unsurları gibi çok esaslı bir mevzu ile başlanarak, dünyanın başlıca devletlerinin bugünkü vaziyetleri, Amerika hogemonyası, mede- niyetlerin tekâmülü bahsinde nihayet verilmiştir. Bu kısmın esa8 mevzuu tarihin yeni âmilleridir. Her altı kısmda da ele alınan mevzular esaslı bir şekilde tahlil ve teşhir ve bazıları da tenkit edilmiştir. Bu kitabın her bahsi başlı başına çok mühim bir ehemmiyeti haizdir. Altıncı kısımda, dünyanın başlıca devletlerinin bugünkü vaziyetlerinde Fransanın, İn- gilterenin, Almanyanın, Lehistanın, Avusturyanın, Belçikstın, İspanya ve İtalyanın, Rusyanın, Japon- yanın, cenubi Amerika Latin cumhuriyetlerinin vaz- iyetleri zikredilmiştir. Muharrir Fransanın vaziyetin pek iyi bulmuyor. Kendisine göre bugün Fransa «mütemadiyen yeni- Teşen muvazene mucizelerile yaşamaktadır.» : Ve Fransa «bilhassa politikacılarının hatalarına ve bu hataların$doğurmak istidadında bulunduğu kanunlara kurban olmaktadır» Muharrir (İngilterenin buluyor. Filhakika İngiltere asırlarca bir sükün ve istikrar devresi geçirmiştir. Fakat «görüp geçirmekte olduğu grevlere, işsizliklere, serbest mübadele taraftarlarile himayeciler arasındaki ağır mücadelelere ve Domin- yonlarile müstemlekelerinde patlayan isyanlara baka- rak milli hayatında onun da en büyük teşevvüşler içinde bulunduğuna hükmetmemek kabil değildir.» Muharrir Almanyanın vaziyetini siyasi cepheden karanlık olmakla beraber iktisadi oi aydınlık görüyor. Almanya harpten sonra çok acı üni yaşamıştı. Fakat «sanayi Âlemi reislerinin ve politika adamla- rının teşkilâtçı kuvvetleri sayesinde çabuk kalkındı vaziyetini de şüpheli i ;