9 Haziran 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6

18 SERVETİFÜNUN No.1869—184 Fransız edebiyatı Tarihine bir nazar Yazan : İlhan Mithat Fransada edebiyatın doğuşu ve büyüyüşü TİYATRO Fransada tiyatro büyük bir ehemmiyet kazandı. Dini facialar, mystere'ler... Ahlâki ve hicvi pi- yesler: moralitö'ler... Komediler: farce ve sottieler oynadılar, Bu oyunlar yavaş yavaş muayyen sınıfların inhi- sürı altına, girdi. Les Cleros de la Basoche: tarce'lar ve ahlâki pi- yesler... Les enfanis sans souci: sottieler... Les confrdöres de la passion: mysteöre'ler oynadılar, Mystöre'ler halkın dini hayatından alınmıştır ve gok uzundur. Arnoul Grdban'ın 35,000 mısralı olan Passfon'u, ve Simon Gr&ban'ın 62,900 mısralı olan Aete des 4- pöires'n zikre şayandır. Avukat Patelin'in farce'ı hakiki bir komeğidir. u XVlincı Asır Nesir Bu asırda; Eski Yunan şaheserleri tercümelerinin ve Rönesansın keskin ışık fırtınası dimağlardan t07- ları aavuruyor ve Fransaya bol bir aydınlık serpi- yordu. Hikâyeciler “Bu devrin hikâyecileri arasında en çok muvaffak olan Rabelais'dir. Panlagruel ve Gargantua romanlarında nefis üy- lâbile hükümet ve kiliseyi tenkit etmiş büyük bir mü- tefekkirdir. 1533de ölmüştür. Muasırlarında en meşhurları: Margueritte de Na- varre (1192—1549) Heptamdron romanını yazmıştır. Onu, Bonaventure Des Periers takip eder. (1498—1544). Ahlâkiyatçılar Bu asırda: din, ahlâk, siyaset ve ilmin muhteşem manaları fransızca şerh ve izah edildi. En meşhur ahlâkçılar: Calvin'in (1509.—1564) Hıristiyan Tedrisah. Bodin'in (1530—1596) Cüm4kuriyel'i; Micelet de VHospilal (4505— 1573) ve Guillaume de Vairin (1556—1621) müştere- ken yazdıkları Zes Diseours de Chancelier'leri. Pierre Charron'un (1641—1603) Ze Trail de ia Sagesse'i Pierre Pithou'nun (1539 — 1596) L'dloguenle salire Me- mipp6e'sidir. Bunların şaheseri, Montaigne'in (1533 1593) «Tec- rübeler»idir. Cür'etkâr ve gürükleyici bir üslübü vardır. Âlimler Âlimler eserlerini lâtince ve fransızca yazarlardı. Ölaude Fauchet, Etienne Pasguler ve Henri Fe- tişnne (1538—1598) Fransız lisanı hakkında ilmi ki- taplar yazdılar. Cerrah Amboise Par (1517—1590) ve gini imalâtçısı Bernard Palisay (1510 —1590) kıymetli nağirdirler. Diğerleri Kağim Edebiyatı tercüme ederlerdi. Bun- lardan; Seyasel. Etienne Dolet, Saliat ve bilhassa Am- yot'u (1513—1593) zikretmek lâzımdır. Plutargue'ın Arayot tarafından tercümesi telif bir eset kadar kuvvetlidir. Tesiri şöhreti kadar büyük ol- muştur. Tarihşinaslâr Bu devirde harplerin tesirile hatırat ve tarih ya- zanlar çoğaldı, ve eserleri büyük bir menfaat temin etti, En meşhurları: Aubiğnö'nin (1552—1630) Whistoire Universelle'i ve kadim hicviye derecelerine yükselen Tragigues'i, Mont- luc'ün (1501-1577) Les commentaires miliigire'i, Bran- töme'un (1540—1614) Zes grandes capitaines ve Les dames illusirex'ü, Sully'nin (1560—1641) Zee öconomies royales'i, IVüncü Henri'nin ge correspondanoes” ıdır. De Thou zamanının en doğru tarihini lâtince yazdı. Nazım XVlıncı aşrın nazım devrini iki kışma ayırmak lâzımdır. A — Marot devri; Kadimin komplike nazmı ve yüksek belâgati Coguillard, Molinet ve Cretin'in eser- lerinde yer bulur. Bu mektebe dahil olanlardan Jean le Maire ve Jean Maroi eski nazmın küçük nevilerinin temelini attılar, Clöment Marot (1495—1544) Rönesans ve Re- forme'un tesiri altında hafif şiirler yazmış ve Psaxmes'ı manzunı tercüme ederek büyük bir şöhret kazanmış tır. Onu Mellin de Saint-Gelaie takip eder. Lâkin Lyon'daki Manrice Secğne ve Louisse Labb&'nin ışık- ları yanında pek çabuk silinir, solar. Bu iki şair renk- li, dakik manzumelerile yeni bir âbidenin temelini at- tılar, B—Pldinde;: Bu âbide Plâiade'dır. Bu nam altında lisan ve nazmı yeniden teşkil edeceklerini iddia eden