12 Şubat 1931 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 13

170 No. 1800—115 BAYADER «Emmerih Kalman» ın opereti <Büyader», bestekâr Ernmerih Kalmaini en güzel bperetlerinden biridir. Ayni zamanda operetlerin de en, güzelinden biri... Metni Yulus Bratamer ve Alfred Grünvahdl tür fından hazırlanan bu Üç perdelik operet, Viyanada ilk defa olarak 1021 senesinde «Kurl» tiyatrosunda, Berlihde 1922 senesinde wMettopol. tiyatrosunda oynanır. İstanbulda da Büyük harp DAS ilk defa başında Kordi Miloviçiü bulunduğu heyet tarafından oygaran bu operet, her verde çok esaslı ve devamlı rağbetle karşılanmıştır. İlk temsil tari hitdenberi aradan on sene geçmesine ramen, Avri yada hilü sik sik sahnede görüldüğü gibi gelirimize gelen her Viyana operet trupu, bunu reperhuyarına koymuştur. Şimdi İstanbulda temsiller veren iki Yunan operet trupundan Zozo Dalmasn başinda bulunduğu top da «Fransızs tiyatrosunda «Bayadere i oynamaktadır. “Bayilere in musikisi, pek hoştur. Şarkılar, düüeleri çoktur. Tesirli ve kıvraktır. Bazan, operet İlerde son perile de musikiye pek az tesadüf olunur, Bu perde, alelâde bir vodvilin son perdesi gibi geçer Halbuki <Bayadere de meşhur «Şimi» havası ve dansı vardır, Şarkı, dans ve musiki, üç perdeye ni büt. dairesinde dağıtılmıştır. Öperet, tari bir vahdet gösterir. Musikisinin güzelliği başina olmak üzere, bütün bunlar, muvaflakiyetinin sırlarını teşkil edi- yar. Sönrü, mevzu du zariitir, mr. Bacası prens Racumi, hayatını zevk ve sefa içinde geçiren, debdebe ve tüntanı içinde yaşı- yan bir gençtir. Zengin ve yakışıklı. Kadınları, karşı, daimi muzaffer olmuştur. Bu hususiyetine istinni öden bir gururu, başının içinde başının üstündeki mürassa, pırlantalı sorguç gibi taşıyor. Nefsine #ür- sılmaz bir itimadı var. Bu nefse güveniş, biraz da Hind ikliminde yetişen Racamn, sibre inanmandan geliyor. Kendisinin gözlerinin içine baktığı kadın, bakaşlarile mukavemet edilemiyecek bir tesir altında İıvrandığını, cezbettiğini kendi ağzından işitiyoruz. Pariste «Şalöles tiyatrosunda sBuyader», ilinti rakkase ve muganniye — kıyafetinde gördüğü oşu- nü giden Avrupalı kadına da, Hindistan bahçelerinde yetişen kızl güllerden bir buket takdim elerken, «Bü gülleri bir defa koklayan, onları verenin sevgi- sine herhalde mukabele ederse sözümden sonra tehir kabiliyetini gururlu söyleriekten çekinmiyor. Fakat, teshir kabiliyetini güzelliğinden, ipceliğinden, kudın- ılk füsunundan alan enzip sahne dilberi Ödet Duri- Toroslardan geçerken Bir gurbeti başlayıp bir hasreti bitiren, Eğilmez sert taşları çiğneyip geçti tiren Dik başlı Toroslardan çam kokusu getiret Ilik kars yellerle kucuklaştık o gede. Geçik vermeyen. yerde oyulmuş yerin bağrı Aşmak için varmışlar o heybetli dağları 'Tan yeri ağarırken savurduk vedaları Bir sürü turna gibi ilerledik gizli. Yamaçtaki köylerde ışıklar yandı, söndü, Mirenimiz köyleri selümlayarak döndü Güveli mor dağlarda nazlı güneş göründü Yaslarımız dağıldı ilik yeller estikçe, İhsan Nuri mohd, bu erkeği nefsine, sihrine itimadını gülüyor, Ve sirf İm mağrur Kacaya bir ders vermek düşün- vesile, hakikaten onun verdiği güllerin kokusile boşu dönmüş, onun bakışlarının tesirile teshir olun- mug gibi haveket ediyor, o gece İKacınn sarayında verdiği mükellefi buloya gidiyor. Hep tesir altında gibi, hareket ede ede, nihayet onunla evlenmeği bile hömen kabul ediyor. Eatin göyu sevgisini kesir allnda bir kâğıda yazıyor bile. Lâkin. oraya yazdığı satırlar, bilâkis bir istihzayı ifâde ediyor, Raci, nikâh kıyılırken kadının kulıkahaları ve nikâht yar da biraktırmasi karşisindü saşırarak, belindeki otlas kuşağa soktuğu kağıda göz gezdirinee, aldandığım, Wu sefer mağlup olduğunu anliyor. Ödet, çıkıp gidi vor, Ünen hiddet ve yeis içinde, Yalmz, büyüleyen ellerin ve cezbeden gözlerin yapamadığı tesiri, seveinin sokulgan kudreti yapmış tir, Raca, Ödeti çıldırasıyı sevdiği gibi Ödet do genç ve yakışıklı Hintliyi sevmiştir. Bu temayüllerin gamimi ve iddinsiz tezühürü, ikisini tekrar birleşlir- iüeğe kâfi geliyor, Bkseri operetlerde olduğu gibi, mevzuda rolleri ikinci derevede kalan bir erkekle kadınm, Marki Napoleonla Mariyetanın eğlendirici #evgi maceraları dn ahenkli bir tarzda «Bayaders öperetini çerçeve- İsmektedir., Bmmerih Kalmanın, bundan başka da, güzel öperetleri vardır. İlk dördü İstanbulda da oynanmış olan operetlerinden altısı, #unlardır: «Çardaşliiretins, «Öretiri Mariças, «Karnaval perisi», «Çigoynesprimüs», «Hollandalı kadın», <Bir #onbabar munevresis, ez mmm