14 Mart 1929 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11

No. 1700—15 UYANIŞ 231 bahrimühit ilmine meraklı Monako prensi Al- bert, bu gayretli fen adamının yardımı ile Pariste tesis edilen «L'institut ocganographigue» ve Amerikalıların Vaşington şehrindeki deniz İenni müessisi “Hydrographic Office» Geollis- trim üzerine bir çok tecrübelerde, müşahedeler- de, tetkiklerde bulundular. Paris okyanos ilmi heyetinde profesör Berjenin bir etüdü de gözü- müzün önündedir. * Goltistrimin mahiyetini kavramak için kürei arzı, bilhassa Atlantik denizini ve buradaki hikemi hadisati mülahaza edelim. Malümdur, arzın hattı istiva tarafları her sene güneşten fazla hararet alır ve buraları çok isınır. Bu havalide « hitte akar, diğer kısmı Antil adaları denizin- den ve Yükatan boğazından geçerek Meksika körfezine dahil olur. Körteze giren sular arkasından gelen cereyan. ların tazyikına ve tesirine tabi olur,ilerler, kör- fezin kizgın sahıllerini yalıyarak burasını dola- nır ve bir kat daha sıcak olur. Bu sıcak akıntının suları Meksika körfezinin üst tarafından, Küba Florida adası arasında Florida kanalından buçuk mil sür'atle çıkar.Bu akinti rının şarkından ve adalari yarım saatte dört Antil adala- haricinden Bahri muhitte şımale teveccüh etmiş olan kısımla birleşir. İşte böylece «Golfistrim» vücude gelir, Profesör Berjenin tetkikine göre, Meksika y okörfezinden saatte 8 kilo- ziyade ısınan hava taba- kaları ısınmakla hafifler ve yükselir. Bunların yük- selmesile arzın sathında boş kalan yerlere etraftan hava hücum eder, boşluğu Akşamla sen Gel; sıcak odada şezlonga uzan, Buğulu bir camdan seyre dal günü. Köpürmüş enginde — böyle uzaktan — metre sür'atle çıkan akın- tinin suları 400 metre derinliğindedir,akıntı Bah- ri muhite yayıldıkça enli- leşir, derinliği azalır. Golfiestrim şimali Ameri- Bir candan âşığın gör, öldüğünü. e i doldurmağa savaşır, bu alla gü z ka sahilini cenuptan şima- suretle daimi cereyanlar e ii is tali “eğ e e İşe bU Seyret, ki bu kızıl haileyi sen, P İN e? 1 ei i in urnuna ada eline ği ee. Eskrim Gurbetin alevi içini sarsın. e 5 r gelince e . : ; umku 300 metre, arzı 19 ai ei. Buz tutmuş vadiden vadiye eseh, a tre, arzı 120 hattı istivaya doğru esen, ve kilometre olur, sür'ati de Di AN Çılgın ruzgâr gibi belki ağlarsın. a rüzgârlara «alize rüzgâr- saatte 5 kilometreye İmer, ları» derler, ki şimali nısıf kürede şimali şarkiden, ce- nubi nısıf kürede cenubi- şarkiden eser. Asırlardan beri alize rüzgârlarının muttasıl es- Çırçıplak yollara uzandı hüzün, Yapraksız yollara bak ürperiyor; Esmer bir alevle tutuştu yüzün, Akşamın melâli renk mi veriyor? Şimali Amerika sahilin- den, cenuptan şimale doğru akan Göltiestrim Küreiarzın garptan şarka hareketi dev- raniyesile (oOdaima sagı- Galip Naşit na, yani şark ve Avrnpaya mesi, deniz sathını müte- madiyen yalaması denizin sularını da harekete getirmiştir. Bu yüzden cenubi nısıf kürede, şarktan garba, Afrika sahilinden Brezilya sahi- line doğru bir akıntı husule getirmiştir, ki buna «hattı istiva akıntısı derler. Hattı istiva akıntısı Afrikanın Gine sahilin- den gırba müteveccih olur, uzun bir mesafede seyru cereyanında suları, güneşin ateşin şuaatı altında kalacağı için bir derece daha ısınır. Bu sıcak akıntının suları Brezilya sahiline, bu sahilin çıkıntılı noktasını çarpar. attı istiva akıntısının sıcak suları Brezil- yanın şark sahiline çarpmasile ikiye bölünür, bir kısmı cenuba meyleder, diğer kısmı da şi- male doğru akmağa başlar, bu akıntı cenubi Amerikanın şimal cihetini takip ederek yine ikiye ayrılır, bir kısmı şimale doğru Bahrı mu- Ba kıvrılır, o Avrupanın garp sevahilini, Büyük Britanya, İrlandayı, Norveç sahilini, hatta İzlanda adasının, kutup denizinde İspiçberg adalarını ılık sularile, bu suların üstünde sürüklediği ılık havasile okşar ve bu- raların iklimine letafet ve hararet verir. Av- rupanın mutedil ve mülâyim olmasına sebep, Golüistrimin ılık suları ılık rüzgârlarıdır. Golfistrim, Bahri muhitte Avrupayı garp tara- fından daima sıcak sularile, rüzgârlarile saran, okşıyan bir velinimettir. 3ahrimnhit, ortasından, Amerikanın Misisipi, Amazon gibi azametli büyük nehirlerinden daha ziyade azamet ve haş- metle akıyor. Sularının harareti her vakıt(7) ve (8) dereceden fazladır. Meselâ Nivyork ile Lizbon şehirleri aynı arzda iken, kış mevsimlerinde Nivyark — Devamı 939 uncu sahilededir. —