24 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Siyasi sair 59 Liberalizm nedir Muharriri; Emile Faguet Hürriyetin düşmanları On beşinci fasıl Bu maddeler milli hâkimiye- | tin her şeye şamil olduğunu ve| milletin her yaptığını meşru 0- larak yaptığını beyan etmezler. Ekseriyetin, yani müntahiplerin yarısından bir fazlasının; yani milletin onda birinin milleti bir müstebit hükümdar gibi keyfi şekilde idare edebileceğini ifa- de eylemezler. Milli istipdatı ilân eylemezler. Hayır sadece şunu ifade ederler, daha doğ- rusu ifade etmek istemişlerdir; kuvvet, milletten çıkmalıdır. Ne Kuvvetini doğumdan âlan bir hükümdarlık, ne de aynı suret- le doğumundan kuvvet alan bir Evet, ilânından Cumhuriyetin evvel Cumhuriyetçi, fakat de- .mokratik değil. Sarih surette demokratik değildir. e Milletin ekseriyet tarafından müstebida- ne şekilde idaresi müessesancı- lara ait bir fikir değildi Hatta mukavelecilerin bile bir fikri değilpir. Ve 1789 Be- yannamesi ile 1793 beyannamesi arasında dikkate şayan bir fark ta şudur ki, 1793 beyannamesi bir taraftan o milli hâkimiyeti 1789 beyannamesine © nispetle daha ziyade azim, katiyet ve kuvvetle teyit etmekte ve diğer taraftan da bu hâkimiyet pren- sibinin suüistimaline karşı ihti- yata tevessül ederek bu prensi- bin tatbikini tahdide çalışmak- tadır. 1793 beyannamesi, 1789 be- yannamesinden kendisini 'ayıran dağdağalı bir lisanla diyor ki: “ Hakimiyet milletindir. Bi ve tecezzi kabul etmez; intikal ve ihlâl olunamaz.,, (Madde25)— “ İntikal ve ihlâl kabul etmez.,, tabiri izah edilmemiştir. Halbuki izaç edilmesine ihtiyaç vardır. İntikal kabul etmez o manaya gelebilir ki milletin millet tara- fından idaresi doğrudan doğı Ye, piebist, referandum veya di- ğer bir suale, “fakat her halde doğrudan doğruya yapılmalıdır. Muhakkaktır ki Mukaveleci: ler bunu, bu mariada kullanma- saışlardır. Bu selin meb'usların gayn meşru olduğuna delâlet edemez. Zira bunu tanzim edeü yine meb'uslardır. İntikal kabül etmezden maksat şudur ki, milli hâkimiyet ancak muvakkat bir müddet için hhaslar vasıta- sile ifa olunabilir, fakat ilâ haye böyle bir vekâlet caiz ola- maz. Zira şu takdirde istikmal edilmiyen milli hâkimiyet müruru zamana uğriyacak, inhilâl ede- cektir. Bunun içindir ki, intikal kabül etmez kelimesinin yanına müruru zamana uğriyamaz hilâl edemez tabiri ilâve olun- muştur, “Birdir ve tecezzi kabül et- mez, kelimelerine gelince onlar müteakip maddede izah edil- mişlerdir. “Milletin hic bir k mı bütün milletin kudretini is- timal edemez. “Bunun (O manası şüdur ki millet meşru olarak bir Sınıf tarafından idare edilemez Bundan maksat © aristokrasidi Muharrirlerin fikrinde hiç. şüp- hesiz bâşka bir şey © yoktur. Yalnız şu madde demokratlar tarafından liberaller © aleyhine çevrilmektedir. Bunlar hakli ola- rak şunu söyliyorlar ki kısım ne ekseriyet ne akalliyet değildir, sadece kısımdır Akalliyeti tazyi eden el milletin kudretini istimal eden bir kı- sımdır. Yani 26 ncı maddeyi lk “İMadde şüphesiz daha liberal hiç. bir intihabattan (oçıkan (ekseriyet mutat üzere müntehiplerin tak riben üçte biri ve takriben onda biri . derecesinde © olduğundan bütün milletin kudretini istimal eden (küçük bir | kısmıdır ve 26 ncı maddeyi: deminkinden daha ( aşikâr oObir şekilde ihlâl etmektedir . o Nihayet sözü şöyle (bitiriyorlar o bu suretle telâkki (edilen bir demokrasiden daha ziyade aristokratik olan bir | aristok- güç” bulunur. | Mühim akalliyetlere çok fazla hürmet ve bütün akalliyetlere riayet hüsnüniyet icabı, kardeşlik ica- bı, idare icabıdır ve 1783 Adam Hakları Beyannamesinin 26 ıncı maddesine muvafık olur. Fakat, makul olarak sadece “akalliyet haklarını, ifade eden bu maddeden daha fazla olarak 23, 33, 34 ve 35 inci .maddel&- rinde mukaveleciler milli haki- miyet nazariyesini tahdit etmiş- ler ve suistimali ihtimaline kar- şı ihtiyat tedbirleri almışlardır. Biraz müphem, fakat fikrim- ce çok maksada müpteni olan 23 üncü madde milli hâkimiyeti “ Adam Hakları, nın teminatı olarak göstermeğe çalışmışlardır. bile olsa, her hâl ferdin haklarına karşi müthiş bir tehlike olduğundan ve | hatta, minelevvel onları inkâr ettğin- den, bu teminat iddiasının kavli olması maddenin sarahatına ma' ni olmuştur. Fakat maksat ayni zamanda Adam haklarını ve milli hâkimiyeti teyit etmek ve şu sonuncusunu birinciierin teminatı olarak göstermektir. Madde 23: “ İçtimai teminat her ferdin haklarından müstefit olabilmesi ve onları muhafaza eyle yebilmesi için herkesin müştere: cen hareketinde mündemiçtir; bu teminat milli hakimiyete “istinat eder.,, Hiç şüphesiz bir safderunluktan ibaret olan mugalataya bakınız. şunu ifade et- mek isteyor: “ Adam, fert bazı haklara sahiptir. Bunları say- makla meşgulüz. Müstebit bir hükümdar bu hakları ihlâl etmek çin dünyanın bütün sebeplerine ve sabırsızlıklarına maliktir ve her zaman ihlâl eder de. Bir aristokrasi için de aynı hal: vakidir. Yalnız herkes, yal- nız milletin umumi heyeti ferdin haklarını ihlâl etmemekte men faattardır ve bunu ister. — Biz; milli hâkimiyeti adam haklarını teminat altına almak için, fer- din haklarını temin ve müdafaa etmek için ilan ediyoruz.,, Bu az çok, bir hükümdarı birisinin hizmetine vermek, hü- kümdarlığını ilan ederken hiz- metçi olmasını tavsiye etmek gibi bir şeydir. Pek te mantıki değildir. Fakat burada biz mak- satla' istigal ediyoruz. Maksat ise aşikârdır: Milli rasi hâkimiyet karşısında ferdin hak larını şiddetle muhafaza etmek- tir. O kadar ki milli hâkimiyetin sadece ferdin haklarını himaye- ye hizmet etmesi arzu edilmiş- tir. Bu madde belki acemice liberaldır, fakat bu maddeden şey tasav- ur olunamaz. Daha liberal (olarak olsa 33 ncü madde ile takip eden iki madde redilebilir. 33 ncli malümdur. — İki ki o maddelerin “en olsa onu zik- madde beyarname- meşhuru budar. “Hükümet milletin hak- larını ihlâl © ettiği ozaman an millet için. ve mil eti her kısmı için hakların en mukaddesi ve vazifelerin en el- ihlâl etmektedir. Fazla ii yeraller. larak xemidi gi — Bitmedi —— Millet mektepleri. Şimdiye kadar hiç bir hâdise olmamıştır Bazı gazeteler tedrisatı muh- telit olan millet mekteplerinde münasebetsiz bir hâdise olduğunu kaydeylemişlerdi. Bir muharri miz maarif müdürü Naili beyi ziyaret ederek bu mesele etra- fında izahat istemiştir. Muma- ileyh demiştir ki: — Millet mektepleri dai sıkı bir teftiş altında bulundü- ruyoruz. Teftişatı bizzat sık sık yapmaktayım. Binaenaleyh böyle bir hâdise varit değildir. Yalnız Tomlupınar mektebinin © kapısı önünde ailesi ile birlikte mek- tepten çıkan bir zatın ailesine yoldan geçen birisi laf atmış aralarında küçük bir münakâşa olmuştur. Hâdisenin mekteple hiç bir alâkası yoktur. Mektep- lerde inzibat tam ve kâmildir. Esasen muhtelit tedrisat: ya- pan yalnız iki mektep vardır. Bununda sebebi millet mektep- leri faaliyeti. bu sene hitam bu- luyor. Talimatnamesine* terfikan şehadetname almıyanlar mües- ta hizmet verilmiyecektir. Bu itibarla son günlerde kadın- lardan millet mekteplerine fezlâ tehacüm vardır. İki mektepte muhtelit tedrisat yapılmaktadır. Esasen talimatnamede tedri- satın muhtelit . yapılıp yapılmı- yacağı hakkında da bir kayt yoktur. Söylediğim gibi mektep- ler. dahilinde en küçük bir" va- kanın hudusine imkân. yoktur. Dünkü gazeteler Şerif Remzi bejin techhülünü £ tebşir ediyor- lardı. * Bu maalesef” yânliştir. Römzi Beyin daha evleimeğe ni yeti yoktur. Teehhül eden Rem- zi bey değil Şerif zade Sürey- ya beydır. Yeni evlilere saadet- ler temenni ederiz. Kordon ve Göz- tepe tramvay seferleri arasın- da irtibat Göztepe ve Kordon tramvay- larının Konak önündeki Dolma tevkif mahallerinde hareket za- manları biri birlerinin yolcuları- nı almak suretile tanzim edil- mesi yolcular için kolaylık ola- cağı gibi kumpanyaların da men- faatini icap ettirdiğinden Dok maya muvasalatlari 'ayni zamana tesadüf eden tramvayların ak- tarma yolcularını | iki dakika beklemeleri | muvafık (o görül müştür. çi Maarif müdürlerine Orta mektep müdürleri vekâlet edecekler Maarif vekâletitden gelen bir tamimde bundan sona izinli olarak vazifelerindeni ayrılacak Maarif müdürlerine Orta mek- tep müdürlerinden en kıdemli bulunan zatın vekâlet edeceği ve Maarif müdürlürinin © maarif eminlerinden müsaade (alarak Orta niektepleri teftiş eyleyebir. lecekleri bildirilmiştir. e Ziyaret Şehrimiz © Yunan (Konsolosu! bu sabah vali Kâzım paşayı zi- yaret - ederek (bir. saat -. kadar görüşmüştür. i edt Tavzih ve tebrik ŞEHİR HABERLERİ Geçen hafta Seydiköyünde kudurarak ölen“Topuz Hüseyin,, in ölümü etrafında Sıhhiye mü- düriyetinin tahkikata başladığını yazmıştık. © Bir O muharririmiz nhhıye müdürü: Lütfi beyi gö- rerek bu meselenin ne olduğunu sormuştar. Mumaileyh cevaben demi; ki: Kudurak' ölen topuz Hü- eyin tedavisinde bir noksanlık olup (olmadığını — ehemmiyetle tetkik ettik, Vasıl © olduğumuz netice doktorun hiç bir kabahati bulunmadığı. — anlaşılmıştır. An- cak Hüseyin kendisini köpek ısırdıktan on gün sonra doktora müracaat eylemiş dört gün tedavi görmüş ve on dördüncü günde ölmüştür. Hilâliahmer Bügün de tevzi- atı yalılarda yapacaktır Seylâpzedelere — Hilâliahmer tarafından yapılan nakdi yar- dımlara devam olunuyor. Bugün- de Karataş, Karantina, Reşadiye mıntakalarında zarar görmüş fa- kir ailelere tanzim olunan defter mucibince para tevziine başlar nacaktır, Harcırah bekleniyor Vilâyetimiz. polis kadrosun- dan on sekiz polis (efendinin tebdilleri: takarrür etmiştir. Ancak harclra © havaleleri gelmediğinden kendilerine | teb- ligat yapılmamıştır. Değişecek polislerin ekserisi kısmı! siyasiye merbut tel memurlarıdır. Bahri baba parkı Bahri baba parkının vay caddesi kısmını oturmak ve çiğnenmekten muliafaza * için kenarlara küçük fidanlar gars edilmiş ve tel örgüler ile kapa- dılmaya başlanmıştır. a z Bir yolsuzluğun tahkiki Bir yolsuzluğun tahkikatı için Çeşmeye gitmiş olan defterdar Hüseyin Avni bey tetkikat ve tahkikatını ikmal etmiştir. maileyh bugün İzmire dönecek- tir. tram- Koyunlarda çiçek Kemalpaşa kazası merkezinin ka mevkiinde bir koyun nde Çiçek hastalığı zuhur vilâyete bildirilmesi: üze- eti rine gönderilen baytar vâsitasile aşı, tatbik edilmiş ve bulaşık sürü kordon altına alınmıştır. Civar sürülere de tatbik edil- mek üzere vekâleten âcilen aşı iştenmiştir. Gi iy Şikâyet ediliyor «> Burnova caddesinde bulunan evler süprüntü tenekelerini gice evlerinin önüne dökmekte ve mezkür sokağı müthiş bir taaf- fun kaplamaktadır. Bu vaziyet İo civar halkinin şikâyetini mucip olmaktadır. Belediyenin ehem- miyetle nazari: dikkati. celp olu- ük sıhhıyye müdürü LütfiB. Soytiküy Givarnda Kuduza karşı şitdeti bir mücadele açacağız. Diyor Halbuki fennen kuduz teda- visi esgâri ondört azami yirmi sekiz gün devam 'eder. Eğer tedaviye başlandıktan on dört gün sonra vefat etmiş bulun- saydı doktorun hatası, fena te- davisi mevzuubahis olabilirdi. Binaenaleyh ' hata doktora geç müracaattadır. Topuz Hüsevinin on bir nüfustae ibaret ailesi kâ- milen tecrit edilmiş ve tedavi altına alınmış bir kısmı da be- rayi tedavi İstanbula gönde- relmiştir. Seydiköy 'mıntakâsinda ku- duz bulunması ihtimaline binaen şedit” tedbirler aldık. Buralarda kuduza karşı mücadele açacağız ve bütün köpekleri itlâf ettire- — —— —e nee Kuş adasından Beş bin hayvan ihraç ediliyor Kuş adasından Sısam a. na beş bin muhtelif cins hay van ihraç edilmek üzre bulun- duğundan o mezkür hayvanların muayene ve kontrolunu yapmak için merkez baytarı Osman bey Kuşadasına gitmiştir. Sonbahar Bu gün hitam buluyor Bugün sonbaharın son günü ve: kısa günlerin sonudur. Yarın gün dönecek ve giceler © kısal- maya başlıyaçaktır. Kış mevsi- minin ilk gününe © rastlayacak olan 'perşenbe günü hiristıyan- ların da bocuk yortisi yı reti İsanın' doğduğu * gündür. : Ta yinler Müstahaem “mevki “muhase- becilerinden “Yaşar * bey" vilâyet sandık eminliğine: tayin olunmuş ve vilâyet . sandık emini Emin bey de sabık vazifesi olan mu- amele vergisi kontrolluğuna iade edilmiştir. Nüfus işleri Etrafında tetkikler Nüfus müdürü Hikmet bey sene başı dolayisile merkez nü- fus muamelâtını tetkik ile işti- gal eylemektedir.Mumaileyh sene başından sonra kazalardaki nü- fus muamelâtıni tetkik “etmek üzare Kuşadası, Tire, Ödemiş, bayındir ve Bergamaya © gide- decektir. Seylâpzede evleri Hilâliahmer * tarafından yapı- lan seylâpzede evleri inşaatı ikmal edilmek üzeredir. Bu ev- lerin verilece”i seylâpzedelerin tapuları te” © edilmektedir. Tramv.7 bekle- me mahalleri Konak önünde ve saat kulesi karşısında yapılan tramvay bek- leme mahallinin aynı olmak üzere Karantina, Bahribaba, Borsa,Bas- mahane ve Kemer civarlarında birer sondurma inşası münasip Oğleden öğleye, Beş sene.. Falıh Rıfkı bey, mühalifler, olsun diye; güzel, sevindi. rici bir havadis veriyor * “İsmet paşa kabinesi dah; beş sene; “tam beş sene iktidi, mevkiinde kalacak. . ,, Bunun manası odur ki; za. ruretlerin tesiri altında siyaset. ler değişse bile; onları yine İs. met paşa kabinası tatbik ede. cek.. Nasıl'ki şimdiye kadar çok vekiller değişmiş ; çök defa siyasi hatlar tebeddüle uğtamış fakat kabina yine yerinde dur. muştur. Binaenaleyh neden dahı beş sene durmasın ? Hatta beş sene ile kanat edilmesine bile hayret edilebilir. Demek beş .sene sonra İsme paşa mevkiini başkasına biraka- cak? Demek başka bir Başvekil İsmet paşanın yerine memleketi idare edecek? Fakat rica ede rim, Falih Rıfkı bey, bünün ne büyük bir yenilik olduğunu di- şünmiyor muşuz? O halde de mek ki İsmet paşadan başka kabine başına gelecek adam c vardır. Hiç olmazsa beş sen sonra böyle bir adam bulunacak, İşte güzel bir haber... Fakat neden beş sene, İsmet paşanın başvekâlet £ middetini neden daha on sene, on beş sene uzatinıyalım, Zahmet veren yalnız ilik adımmış, derler. Kı bine kendi tunin müddetini ken: tayin eltikten bu müddetin beş sene gibi ke sacık bir bulması doğru olamaz. Ba müd deti daha biraz uzetmalı. sorra Esi Yunanlılarda bir ostrasizm usulü ovardı.. Yani bir adam (memleketini bir müddet idare ettikten sonu eyi idare , etmiş bile. olsu bilhassa . eyi | idare ; etmiş yalnız kabineden değil,» miemir ket .hudut'arından: bile; çıkarılır. dı. Eski Yunanlılar düşüncesiz adamlardı. Halkın çok -muhab- betini kazanmış adamların muh temel istipdadından bile korkar lardı,. Demokrasinin © selameti onlarda her kaygının: fevkinde idi, Teşekkür olusur.ki bizde ostrasizmin tam aksi tatbik olur maktadır. Bir kabine ne kadar çok iş başında kalmışsa, o kadı! daha çok kalmasın temin eti oluyor. İsinet paşa başvekâleli nin onaocu senesini bulduğu 74 man önünde daha hiç olmas ön senelik zaruri bir başvekâlei müddeti bulunmıyacağını, Fali Rıfki bey ciddi olarak temin © debilir mi ? i Başka memleketlerde iki iç sene iş başında kalan kabir yipranır. Bizde bu müddet gari tecrübe devresi olsa gerek ki kabinelerin hayatı beşinci 1" tıncı senesinden sonra başlıyo"; Fransada Tardieu kabinesi ayan meclisi, fikirlerdeki gergi" liği gevşetmek, cumhuriyetçi fır kalar. arasında bir. anlaşma mümkün kılmak için deviri Bizde vakıa fırkalar yok, , fak hamdolsun cumhuriyetçiler var) dır. Hepsi de cumhuriyet fırkası saflarında değil. Fakil Falih Rıfkı beye sorarsanız, me” cut fikir ihtilaflarını gevşetmei*) ne ihtiyaç var? Hatta, işin dol” rusu, Halk fırkasının fikirlerir/ den başka fikir olabilir. E B.A. AALI ASSALIIIILII ISE Akit Şohrimizini marnf aileleri” den Fesci zade Mehmet bey” kerimeleri Handan hanım efewdij ile Şerif paşa zade Süreyya V* kardeşimizin akitleri dün“ on beşie Mehmet beyin Gi pedeki yalılarında icra olunmut) iur. Merasimde memleketin tür ve ecnebi ileri gölen zeyatı hr"! görüldüğü haber alınmıştır. va zi bulünmuştür . Tarafeyno sase!) ler temenni ede :