23 Aralık 1930 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Başmuharriri: Paik Muhittin | Fikir ve kanaat hurriyeti olmıyan bir memle- kette demokrasi olamaz Elimde Fransız fırkaları hak- kında bir kitap var. Orada şu fıkraya tesadüf ediyorum : “Zevcesi sofu, ken i pas aleyhdarı olan ve kızını ma- pa nastırda yetiştiren antikleri meb'ustan ziyade Fransiz tipini temsil eder bir şahsiyet tanımı- yorum. Meşhur Sosyalist re Joresin vaziyeti bu idi. Bir içti- mada, anlayışsız bilmem hanği müntahip bu vaziyeti serzeniş makamında serdetmiş. Büyük hatip hiç kızmadan: “Dostum, iz anlaşılan zevcenizi is- iz kalıba sokardınız. Be- nim âdetim değil, Gülmüşler ve hazir bulunanlar hatibi tasvip etmişler. Herkes bunu anlıyordu, ve belki müntahiplerden bir ço- ju da ayni vaziyette idi. , Maalesef bizde daha © bunu anlamıyorlar. o Anlamıyorlar ki kanatlar, vicdanlâr O üzerinde kimsenin tazyik hakkı yoktur. Hatta bir zevcin bile zevcesinin kanaat ve atları © üzerinde Bizim beledi intihabatında, memur beyler kendi. reylerini halk fırkasına vermeğe , mecbur edilmediler. Zevcesinin de hü- kümet lehine rey | kullanmağa mecbur etmek mecburiyetinde kaldılar. Kadının si terbiyesi böylece fırkanın memurlar üze- rinde, memürlarin da “zevğeleri üzerinde tehakkümü ile başladı. Memurları tayip etmiyoruz. Ekmek mücadelesinin ne aman- «ız bir mücadele olduğunu bili- riz. Bunun içindir ki zevçlerinin vaziyetine alâkadar olarak rey- lerini feda eden hanımlarımızın hareketini de muahaza hatırı- mızdan geçmez. Fakat intihabatı bu sistemlerle yapmış olan bir fırkanın halkçı bir fırka oldu- ğunu, olabileceğini nasıl kabul edelim, Cumhuriyetin yeni | teessüs ettiği bir memlekette, vazifesi Cumhuriyet ve demokrasi mef- bumlarını fikirlere ve kalplere yerleştirmek olan bir fırka on- larm o hilâfına hareket ederse damokratik bir fırka olamaz. Bunu millet çok ğüzel anlamak- tadır. Her istipdadın çok kah- nnı çekmiş olan Türk kütleleri hissen hürriyet aşıkıdırlar, Bu hissi rencide edenleri sevmez ve sevemez. Halk fırkasının yüksek bir hirka olduğuna dair. istediğini proğramları yapınız. man memlekette tek başını Şamak istiyen bir fırkanın yük- sek olmazdan evel sadece fırka olduğuna kimseyi inandıramaz- sınız. Bu hakikatın amansız man- tığından kurtulmağa imkan yok- tur. Halk fırkası ancak ( diğer bir fırka karşısında bir | fırka olabilir. Aksi taktirde ona iste- diğiniz adı. verebilii adını veremezsiniz. menin ne manası, ne ruhu barile imkân yoktur. Halk fırkası sevilebilir. Se- vilmek için tercih edilmelidir. “Bundan başkasını sevemezsiniz,, iddiasile ortaya çıkan bir teşek- külü en samimi taraftarları bile sevemezler, Halk fırkâsının prensiplerile hareketleri arasındaki ikilik de- vam ettikçe, memleketin siyasi vaziyetindeki kararsızlık ta de- vam eyliyecektir. Halk fırkasına sorsak, kim. er ondandır ve kimler ondan vap verebilir. Halk fırkasından lolmak için fikren ve ruhan Cumhuriyetçi ve halkçı olmak lâzımsa S.F. nın esasını teşkil etmiş olan münevverlerin Halk fırkasından olmaları lâzımdır. Halbuki ondan ayrıldılarve hâlâ da ayrılıyorlar. Cumhuriyet pren- siplerini anlamamış, bemimseme- miş ve tatbikine çalışmamış, bu nun aksine çalışmış olanlar Halk fırkasından olamazsa, bu teşek- külün ne esaslı bir tasfiyeye tâbi olması icap edeceği de gö- ze çarpar. Bi bildiğimiz Halk fırkası, prensipleri itibarile, umumi rei- sinin her günkü irşadatına göre Cumhuriyetçi, halkçı olmak mec- buriyetindedir. O halde cumhu- riyetçileri ve halkçıları nasıl kendine hasım telakki edebilir? Onların sesini nasıl olur da teh- likeli bir ses addeder? Hayır, Halk fırkası henüz kendini topliyamamış, bulama- mıştır. Demokratik fırka için kendinden daha solda düşman tasavvur edilemez. Komünistleri isna ediyoruz. Çünki onlar ne sol; ne sağdırlar. Bu günkü içti- mai nizamın büsbütün haricinde- dirler, Fakat, bütün fikri, ruhu, in * varlığıyla cumhuriyetçi olan bir adam nasıl olur da cum- huriyetçi geçinen bir fırkanın şiddetlerin üzerine - celbedebilir, Cumhüriyetçi bir “vatandaşın ktısadi, idari meselelerde başka bir sistem aramasını ve icabında milletin iradesile, tatbik etme- #ini kabul etmiyen halk fırkası kendi prensiplerile, bütün mil letin büyük reisi olan (kendi umumi reisinin fikirlerile daima tezat halinde kalacaktır. Bu suitefehhümü izale etmek bilâkis pek kolaydır. Halk fırkası fikir ve fırka farklarını samimi olarak kabul ederse, solda kendisine belki, belki değil hiç © şüphesiz muarızlar o bulacak, | fakat bu muarızlar cumhuriyet ve halk- çılık yolunda daima en kuvvetli müttefikler mevkiinde buluna- caklardır. Cehalete, taasstuba, tegallüp- lere karşı © mücadele” etmek lâzımdır. Düşman oradadır. Yılmaz Hususi bütçeler Kânunusaninin birinci günü meclis içtima edecekti Vilâyet. Hususi bütçeleri kâ- milen ihzar edilmiştir. Hazırla- nan bütçeler Daimi encümence tetkik olunmakta ve bir kânun sanide içtimalarına başlayacak olan Umumi Vilâyet meclisine tevdi olunmak üzere vilâyete verilmektedir. Varidat bütçesi bir milyon yüz küsur bin lira olarak tesbit edilmiştir. Geçen seneye nisbetle üçyüz bin liralık bir noksanlık vardır. Nafia bütçesi üç senelik yol programına tevfikan yapılmıştır. Maarif bütçesi yekünu ise sekiz yüz küsur bin liradır. Maarif müdüriyeti bu sene yine sıhhiye müfettişleri tayinini istemekte ve Alsancak ile Karşıyaka da birer mektep binası” inşasını teklif eylemektedir. Vilâyet tarafından ilk celse- de okunacak izahname ile en- cümen mütalâalarının de ihza- rına başlanmıştır. 927 kat'i he- değildir. bu suale çok güç ce- 1 encümene verilmiştir. Eler gün öğleyin çıkar Halk için mücadeleden yılmaz Mefküre Gazetesidir İzmir - Gazi Bulvarı “Yeni Asır, yurdunda Nüshası - Heryerde 5 kuruş 23 Kânumücvvi 1930 İstanbul 22 ( S.C ) Adanada Abdulkadir Ke- mali bey tarafından tesis edilen «Ahali» fırkası ve «Ahali» gazetesi kaj mıştır. Sebebi de fırka müessis ve umumi kâtip- lerinin tegayyüp ederek firar eylemiş bnlunma- larıdır. « Ahali » gazetesi son zamanlarda Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal | aleyhine şiddetli neşriyat yapmakta ve tefevvühat- ta bulunmakta idi. Bunun üzerine Adana müddeiu- mumiliği mezkür gazete mes'ul müdürü aleyhinde takibat “nir i adı imzasız intişar eden sabık adli- ye vekili Mahmut Esat beyin “ Hırsızlar teslim olunuz , ma- kalesinin uyandırdığı alâka ma- lümdur. Şimdi yine mumaileyh hırsızlar kim diye makaleler yaz- mağa başlamıştır. Makaleyi ay- nen iktibas ediyoruz : * Kalbim kanlı bir bayrak gibi çarpıyor. çarpacak Halk Dostunun neşriyatı üze- rine ortalığı bir meraktır. aldı; Hırsızlar kim?! Herkes bunları bilir gibidir. Listeye lüzum yok- tur. Memleketi kasip kavuran bir hırsızlar; çetesi vardır. Çete kollara ayrılmıştı. Bunların & sında sabık sarıklılardardan, rıksızlardan şefler vardır. Türklükleri ellerindeki nüfus tezkerelerinden ileri | geçemiyen elebaşılar vardır. Hele bunlar, hele bunlar!? Serbes fırka hükü meti ele alacak diye oraya can atanlar arasında azılı hırsızlar- dan bir kaç tanesi görüldü. Bunlar cambazlıkta o kadar ma: rifet gösterdiler ki namus erba- bını bile hırsızlıkla ittihamdan korkmadılar; utanmadılar!, İsim bilmeğe hacet yoktur. İşin esası şudur: — Huırsiz var mı? Var 1. — O halde ne yapmalı? — Millet müteyakkız olmalı, hükümet te amansız mücadele- ye koyulmalı Simdi hırsızlar çetesinin ay- rıldığı kolların bir taksimat plânını çizebiliriz : 1— Bazı ecnebi mali mü- esseseler. 2 — Bu müsseselerin adam- ları, Bunların çoğu öz Türk değildir. 3 — Devletin nüfuzunu gizli gizli kullananlar. 4 — Dalaverecilar, mürteşiler raşiler. 5 — Şantajcılar. 6 — Haysiyet, şeref bezir- gânları; 7 — Âdi sokak hırsızları. tal- | Abdülkadir Ke.B.haçlı Ehali fırkası ve gazetesi kapatıldı Halk Dostu borçlar için moratoryom ilân edilmesinde ısrar etmektedir Ferit bey Maliye vekâletine getirilmiyecektir Hamillere verilecek cevap hzırlandı —Imış ve hakkında tevkif kkeresi o kesmişti . Maznun yapılan taharri- yata rrğmen bulunamadı. Bunun üzerine takibat gazete sahibine teşmil e- dilerek Abdülkadir Ke- mali-beyin tevkifine karar verildi ise de o da bulu- namadı. Söylendiğine gö- re Her ikisinin de Suriye hudutlarına iltica ederek firar eyledikleri anlaşıl- maktadır. Bunun üzerine yükümet tarafından « A- holi » fırkasının seddine ve -vrakının müsaderesi- ne ve «Ahali» gazetesinin kapatılmasına karar ve- rilmiş . ve Marar infaz olütmüştur. Hırsızlar kimlermiş? “ Halk Dostu, gazetesinde| Hemen şunu kaydetmeliyiz ki birinci hırsız kolu ile yedin- ci arasında fark yoktur. Yal- nız birincisi o sonuncusundan daha güçlüdür. Milletin bu kol- larda — çalışanları o keşfedebil- mesini kolaylaştırmış olmak için çetenin mı olduğu işlerden bahsetmek faydalı olur. Birinci kol emleketimizden (o büyük mikyasta para kaçırır, paramı- zın kıymetini o düşürmeğe çalı- şır. Düşürür. o Yabancı meml, ketlerde iktisadi, m. timiz. aleyhinde şayialar çıkar- tır. Millet, Devlet, Hükümet aleyhinde yazılar yazdırır. Pro- paganda yaptırır. Paramızı in- irir, çıkarır. Aradaki milyonlar millet zararına çalar. Son alınan mali tedbirlerden bu kol bugünlerde bir az sıkıntıdadır. yazi; hükümetin teyakkuzu bu ürpertici hırsızlığın önüne geçti.. İkinci kol birincinin şebekesidir. Onun hesabina soygunculuk ya- par. Memleketin ta içerlerine kadar işler, her işini gördür- meğe çalışır. Çalar, çalar. İs- tanbulda şöyle bir dolaşılırsa, şe- hit dullarının, yalın ayak Ti öksüzlerinin alinteri sızan kâ; nelere raslanır. Üçüncü kol kendisine pa- yeler verir. Sefaret kapıları önün- de ir. o İhracat vesikaları topli teşebbüs eder. Harbi umuminin vagon hırsızları gibi... Bunların o hükümet kapısından koğuldukları halde gene kerten- kereler gibi yapıştıklari; sureti haktan görünerek bar bar bağır- dıkları görülmüştür. Hükümet © bunları memnun edebilmek için dileklerini kabul etmelidir.- Yoksa kıyameti ko- parırlar. Hemen aleyhtarlığa ge şerler. Dördüncü kolun büyük ekseriyeti yalnız nüfus teskere- leri Türk. olanlardır. Orta mik- yasta para kaçırırlar. Paramızı düşürüp © indirmekle ( ceplerini is. )büyük payı çıkarmağa teşebbüs k |sızlara mukadderdir. Saati ça- İstanbul 22 ($.C) — “ Halk Dostu ,, o gazetesi o hariçi ve dahilhi borçlar için moratoryom ilân edilmesi lüzumu israrla müdafaa eylemekte ve bu hu- susta başladığı neşriyatına bü- tün şiddetile devam etmektedir. İstanbul: 22 ( S.C ) — Londra sefiri Ferit beyin münhal meb- usluklardan birine intihap olu- narak Maliye Vekâletine getiri- leceğine dair tereşşüh eyleyen haberler asılsızdır. Maliye Ve- kâleti yine Saraç oğlu Şükrü beyin uhdesinde kalacak yalnız İstanbulda istirahat ettiği müd- detçe İsmet Paşa veya diğer vekillerden bir zat kendisine vekâlet edecektir. İstanbul 23 (S.C) — Kopon- lar meselesinden dolayi düyu nu umumiye meclisine verilecek son cevap hazırlanmıştır. Bugün toplanacak olan icra © vekilleri heyetinde tetkik adilecek derhal Parise gönderilecek! ve doldururlar. Memleketin şere- file oynamak isterler, devlet memurlarına yanaşırlar. Rüşvet teklif ederler. İfsada çalışırlar. Muvaffak olamayınca bin bir iftiralar, bin bir isnat- larda bulunurlar. Bunlar bıçak- larını ağzına kıstırmış eşkıyalar- dır. Bir numaralı kolun muvaf- fakıyetine yardım ederler. Bu yardımlarına mukabil bi ralı kol onlara kre, diyi istiyen öz Türk larını yüzüne kapatır. Birden kadar işle- de meselâ devletçe milli, iktisadi bir müessese ku- dördüncüye olların mühim rulacak, bir şey teşkilât faaliye alınacak, bir yapılacak mı, hemen geçmek, & kendilerine etmektir. Tabii bu paylar mil- letin kesesindendir. Beş, altı, yedi numaralı kollar © izaha değmez, pek malümdur. Zaman, zamaç bu hirsızlar- dan. bazıları bileklerinden ya- kalandı, Kanunların — hükmüne teslim olundu. Gene #akalana- caklardır. Şüphe edilmemelidir: Çok yakındır. Bu akıbet hır- lıncaya kadar Halk Dostunun ri gücü bunları nefes aldır. maksızın koşturmak olacaktır. Hırsızlar izlerini kaybedemiye- ceklerdir. Erğeç teslim ola- caklardır. Şaka zannettikleri Türk inkılâbın onların bileklerine ke- lepçeyi vuracaktır. Bu kelepçe bir daha açılmıyacaktır. Mahşer yerinde bile.. Halk Dostu, hırsızlarla millet muvacehesinde boğuşacaktır.Çok ıstırap edecektir. Tıpkı çarmıha gerilmiş adam gibi.. Çünki çete, elleri kamalı sokak hırsızlarından da fazla şerirdir. Fâkat bundan ne çıkar ZLAIISI TEŞESEMLI SI Iİ Sorabilir miyiz? Belediye reisi B. bu iş- $ lerden haberi varmı? i Daima belediye otomobil; lerinin lüzumsuzluğundan. bir israf teşkil eylediğinden bah- sediyoruz. Bu meyanda şa- haslarıne tariz değil fakat belediye otomobillerinde kim- lerin istifade ettiğini göster- mek maksadiyle yani me- murların da isimlerini kay- deylemiştik. İtfaiye mensup- larından birisi bize dün bir mektup gönderdi; hülâsaten deniliyor ki: “Belediyenin israfatından bahsederken etfaiye kuman- danı Cemal beyin otomobi- lini çok görüyarsanız hak- kınız var, Lâkin ona gelin- ceye kadar bilseniz bizim teşkilâtımızda daha heler var. Etfaiyede “Greşkoviç,, namında bir ecnebi var. Bu müdür muavinidir. Vazifesi merkezde bulunacak. Harik ihbarına derhal koşacak ve efradın zabtı raptı ile meş- gul olacak. Fakat bu zat ayda yarım saat ancak bizim merkezi- mize gelir. Yazıhanesini eyi- ne nakletmiştir. Yevmiye vukuat defterlerini hususi bir adamla evine getirdir ve ora- da imza eder. Evi merkeze üç bin metroluk bir mesafede olduğu halde yazıhaneye gel- mek istediği zaman kendisini hususi İtfaiye otomobili gider evinden alır getirir. Kendisi iki yüz lira maaş alır. Fakat İtfa iye mürettebatından 70 lira maaşlı bir çavuş evinde aşçılık vazifesini görür, İtfaiyede Marino isminde bir İtalyan makinist olarak istihdam edilir. Bu (kadar Türk genci ve | sanatkâri açıkta iken demirciden baş- ka bir şey. olmıyan bir: ed- nebi ne için kullanılıyor. Sonrada tamirat © ser şöför makinist bulunduğu © halde yine harice yaptırılıyor. Bütün efrat haftanın altı gününü vazife başında ge- çirdikleri halde kumandan Greskoviç, Marino ve aşcı hergün evlerinde istirahat buyuruyorlar. İlfaiye efradı abdesthane musluklarından su içiyor. Be- lediyenin sulak otomobi merkez arsasında metruk bir halde birakılmıştır. Aylarca yevmiye verilerek yapılan it- faiye kamyonlari tavuk kü- mesi olarak kullanılıyor. Da- ha itfaiyemizde neler neler var. Fakat yazmak kudretim yok. Belediye reisi bey be- lediye reisi olalı bir defacık olsun itfaiyeyi teftiş lüzumu- nu his eylememişlermidir ? , İşte bir itfaiye mensubu- nun bize yazdığı bazı nok- talar, belediyede israf var dediğimiz muhalefet yapılı- yor. deniliyor. Biz bu mek- tube bir kelime ilâve ede- cek değiliz. Ancak sorabilir miyiz: Bu yazılan işlerden belediye re ey bu işler- ki?i. İstirap o çekmemesi! lâzım İgelen varlık, Türk milletidir. Türk milleti sağolsun. den haberdar midir? Ve bir kere olsun itfaiyeyi teftiş buyurmuşlar mıdır?