1 Ocak 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 10

Bugün Türk inkılâbnn yeni bir ham'ssi y .pılıyor. Yeni sene ile bir- lizte bütün Türkiyede yeni ölçülerin tatbikine başlanıyor. Her sahada inkılâp yapan | Yeni Türkiye ticeri sehayı da ihmal edemez- di. vüyük Şef, zaferi müteakıp İzmir- de söylediği büyük nutkunda askeri zaferin burada bittiğini müjdelemiş ve millete yeni başlıyacak ve ötekin- den daha Zor olan iktisadi zafere w laşmak için mücadeleye girişmelerini bildirmişti. Geçen senelerde bütün dünyayı sa- ran iktisadi buhran bu yoldaki azmi- miz kırmadı, 934 yı o Türkiyenin “ iksadi hayatında bir dönüm nokta- s1 olacaktır. Bir taraftan beş senelik büyük iktisat programı, diğer taraf- tan yeni ölçüler bu yılda, bu sahada ilerleyişimizin şuurlu bir remzi olacak tar. Yeni ölçüler ve tartılar Türkiyenin okkann yerine kiloyu, arşın yerine metreyi koymuş ve kullanmağa başla- müşte İnkılâbın ehemmiyeti Bugün 1934 yılınm ilk gününde okka lar, arşınlar, ölçekler, endazeler... p bü.ün eski ölçüler tarihe karışıyı Ya pilan inkalâbın büyüklüğünü anlatmak için şu misali zikredelim ki; bizden a- sırlarca evvel ayrılan bir çok memle- ketlerde, bütün ilerilik iddialarına rağ wen hâlâ eski Türk ölçü ve tartıları kullanı'maktadır. Sultanların, geri dü üşlü idarecilerin idaresi altında a- rca uyutulan Türkiye kendisinden beğenmiyerek ayrılanlardan evvel az zamanda bu değişikliği yaptı. Metre sistemi Metre sistemi ölçüler, dünyan her tarafında kullanılmaktadır. Bu sistem deki ölçüler âşâri esası üzerine yanı yekdiğerinden onar ve misilleri kadar artarak, eksilerek ayrılırlar. Metre nısfınnehar dairesinin, yani dünyanın çevresinin 40 milyonda “biridir. Bütün diğer ölçüler bu esas üzerine kurul muştur. Neler kullanacağız? Yeni kullanacağımız ölçüler şunlar- Uzunlukta: Metro; ©2'af ve cczası. Satıhta: Metre murabbaı; ez'af ve cezası. Halinde: Metre mik'abı ezaf ve eczası. Ağırlıkta: Kilogram; oz'af ve ocza- s.. Kuru taneli maddelerde: Litre; ez” Yeni ölçüler bu kadar az, kolay ve » Buna mukabil eski ölçülerin zorluğu bertaraf, hiç bir esasa istinat etmezdi. Bıeraktığımız ölçüler Bıraktığumız ölçüler pek fazla idi. Halk, umümiyetle, bunların mahiye. ni bilmez, ekseriya ismini bile becere- #mezdi. Eu ölçüler şu isimleri almakta idi Ağırlık ö! üleriz. Okka, dirhem. Uzunluk şi arşmı, endaze. Satıh ölçüleri: Dönüm, bina arşını kuru taneli maddeler için: İstanbul esi, şinik (Kile ve şinik her yerde ayrı ayrı büyüklükte idi). Bugünden itibaren Ölçüler kanununun tatbiki için neş- redilen hi mıya hazır bulundurulan bütün ölçü, tartı ve aletler metre sistemine uygun ene edilerek odamgalanmak âyârlanmış olacaktır. *leri ne kânunusaninin ilk gününden b: ie müracaat sırasile le keseye alak yapan miğesieei- ı somunda ölçü, tartı ve aletlerin de | tamirden Yılını test eri. * Karadenizde fırt malar müthiş tal ribat yaptı, ins: v boğuldu, gemi ,Parçalandı. * Romaya devrildi, M. Chautanps ba “ekil oldu. * De. era o İrlanda ahuriyet ilân nek istiyor Ma- i , gömleklilerin re isi O,Dauffy tev- Kral Barıs nız. kif edildi. * Bü- yük faşist meclisi, Milletler Cemiye- tinde tadilât yapılmak şartile Italya” mın Mecliste kalmaima muvafakat etti. Bulgar Kralı Boris Belgrada git- &, Yoguslâv kralı ile görüştü. * Yı nan Hariciye nazırı Zağraya gitti, kralin görüştü Oradan Parise geçti, Dönüşte Mussolini ile görüşmek üze re Romaya uğrayacak. Fransız müzakereleri devamdı manlar tayyare, tank, 300,000 kişi- lik ordu istiyer. * İngiliz Hariciye na zırı Paris ve Romada iştimzaçlarda bulunmak üzere seyahate çıktı. * Rei- sehtağ'ı akan V Khingı yakan Vander Lubbe idama sonra yeniden aylık muayenelerinin yapılması icap etmektedir, Her ölçü, tartı ve aletin üzerinde- imal eden ayrılmıyacak bir tarzda konmuş bu- Tunması lâzımdır. Kunduracılar ve terziler, sanat iş- erine ait metre sistemine veya nizam- name hükümlerine uymıyan ölçüler bulundurabitirlerse de bunlarda alış- verişte kullanamazla, Yeni ölçüler Muhtelif sahalarda kullanılan yeni ölçüler, ez'af ve eczaları şunlardır: 1 — UZUNLUKTA: YENİ ÖLÇÜLER: Kilometre — bin metre. Hektometre — yüz metre. Demaketre — on metre. Metre — esas ölçü, Desimetre — metrenin onda biri. Santimetre — metrenn yüizde bri , Milimetre — metrenin binde Miron — metrenin milyonda biri. Çevirme cetveli: Bir bina ve mimar arşımı: 0.758 metre. Bir çarşı arşını 0,63 metre. Bir endaze 0,65 metre, Bir metre o 1,319261 bina ve mimar arşın Bir metre 1,470588 çarşı arşımı. Bir metre 1538462 endaze, 2 — SATIHTA: 'YENİ ÖLÇÜLER: Kilometre murabbaı — bir milyon met- murabbar Hektometre murabbar Hektar — on bin metre murabbar. murabbar Metre murabbar Santinr — esas ölçü Desimetre murabbar — metre murab- - EN Santimetre murahbar — metre murab- barnm on binde biri Milimetre naurahbar — metre rab bamın milyonda biri Çevirmet cetveli Bir bina raşımı murabbar 0.574564 m2. Bir çarşı arşı murabbar mall mi Bir Sönlee 1600 bina arşını dene 919,3024 m2. Bü m Bir metre marabbar 2,162628 çarşı ar. şını murabbar endaze Bir metre murabba 2,366865 murabbar Bir hektar (10.000 m2) O 10,87782 dö. Büm. 3 — AĞIRLIKT. YENİ ÖLÇÜLER: 'Ton — bin kilogram. Kental — yüz kilogram. Kilogram — esas ölçü Hektogram — kilogranım onda biri, Odun tartısı için: Çeki: Dekagram — kiloğramm yüzde biri. Gram — kilogramın binde Desigram — gramın onda biri, Santigram — gramın yüzde biri, Miligram — gramın binde biri, Çevirme cetveli: Bir okka 1,282945 ke Bir dirhem 31207362 g. Bir ha 0,779457 okka 0,311783 — 0 — “KURU TANELİ MADDELERDİ YENİ ÖLÇÜLER: Kilolitre — bin Kitre, Hektolilre — yüz bitre. Dekalitre — on litre, Litre — esas ölçü. Desilitre — trenin onda biri Santilitre — trenin yüzde biri Mililitre — Kitrenin binde biri, Kilelitre metre mikâbma, litre desi- metre mikâbma, mililitre santimetre mi- küâbına muadildir. rm cetveli: Bir İstanbul kil 7 litre Bir litre “ memed Istanbul kilesi, Yasak ölçüler Kanun ve nizamnamenin hükümlerine uygun olmıyan ve ilk muayenesi yapılıp damgalanmamış bulunan ölçü ve tartı a- ketlerile alım, satım yasaktır. Yasak edilmiş o'an ölçüler şunlardır: A. Uzunluk ölçüleri: Masa, dolap ve benzerlerine ”. İ rmmi kullanılan Talim Akicr maddeler & T Çinko, kurş Kalbimin — << 2 bi e elsi ai wubbeli, işaret çivisi saç hal 5 — Konar ve dibi biribirine Jiri Miz gla bakiye silme ölçüler, 4 — Perakende ispirtolu içki satan yer lerde şarap ve rakı satışlarında kullanı- lan boş bira, konyak ve diğer içki şişeleri adı veya markası ölçüden | C. Tartılar: (bu göz ve delikleri macun, çinko ve boz- der ile doldurmuş olsa bile.) 4 — Alt kaidesi çıkıntılı bir kenarla dökülmüş veya böyle bir kenar yapmak üzere (orna edilmiş tartılar, 5 — Başlığı vidalı tartılar. €. Teraziler ve terazi aletleri: 7 Ağaç manivela kollu ternziler. — Kollardaki menşurlara asılacak ye is bfeleri kollar bağlı olan terasi- | ler, 3 — Orta menşurumun mücessem dil, üç menşurlara mücessem 'dılılardan geçen müstevinin tazyik istikametinin aksi ta- rafında bulunan teraziler. 4 — Orta menşurunlin yeri değişebilen müsavi kollu terazile, 5 Topuzu ileri geri sürülebilen bir ko- vanla birleştirilmiş olmayıp bir çengelle ve doğrudan doğruya kantar koluna ast- lan teraziler. 6 — Yük veya tartının yeri değiştiril. | diği zaman hastaslığın'n azalmasına se- dokunma ve sürtünmeler | yapan masa terazileri ve basküller. Fiat meselesi Eski ölçülerden yeni ölçülere geçilir- ken bilhassa eşyanın fiati serer ba- ln bugün yarım kilosunun kaça satılaca- ğını buluvermek pek te kolay değildir. Diğer ölçüler için de eyni vaziyet vardır. Biz bu hususta halka ve esnafa bir sühu- let olmak üzere ve bu değişiklikleri der- hal ve kolayca bulmaları için şu cetveli tanzim ettik. Burada bir malın okka, ar- gın kile is 100 kuruşa kadar olan fintle- rini, ye : ölçü ile satıldığı zaman tuta rını der. <i bulmak kabildir. Ağırlık ölçülerinde Okka ile Kilogramla Okka ile Kilogramla fiatı kr. fiyatı kuruş fiatır, fiatı kuruş 1 0779 2 1.539 3 2,338 4 3,118 5 3897 6 4677 X 5,456 3 6,236 9 7015 10 7194 nu 8,574 z 9,353 3 10,133 M 10512 15 11,692 16 12,471 7 13,250 18 1400 19 14810 O 20 n ve 2 1las 27 24 O 18706 > 19,486 26 9, 27 22604 © 28 (21,824 2 22,604 30 23383 31 24,163 32 24943 3 722 M 25502 35 27,251 3S — 28060 37 38 29615 » 3099 49 31,178 41 31858 o 42 32737 . 33,517 4 3426 45 35075. 46 © 35:855 47 36,634 43 37,414 49 38,193 50 38,73 sı 39,752 52 40532 53 41,311 BH 42090 s5 42870, 55 O 43650 57 4429: 58 O 45,203 s9 45988 oO© | 46767 sı 4151 OG 6 49,106 o 6 65 50665 o 66 67 52224 6 © 53,783 70 zı 55,441 72 Bi 66s 74 7 58,459 76 7 60019 © 75 7 61577 © 81 63138 oo 42 MİLLİYET PAZARTESİ 1 KANUNUSANI 193 ma — Yeni ölçü ve tartılar bugünden itibaren Türk vatanının her tarafında tatbike haşlandı. Kolaylatıcı usuller nelerdir? tam okka 8 64,475 m o GS47S 85 66,254 85 67,033 87 67,813 88 Oo 68,592 s9 69,372 s0 7oSsı 91 70,93) 2 71,70 s3 72,490 Le 73,269 95 74,048 ss 74828 97 75,607 38 76,387 s9 77466 o100 Oo 77946 Uzanlak ölçülerinde Çarşı ar Metre fiatı Çarşı ar- Metre fiatı şını fiatı o kuruş |, şmafiatı o kuruş kuruş kuruş 10 14706 nı 16,176 12 17,647 3 19,118 4 20588 15 o 22,059 6 3529 17 24,100 18 26471 19 27541 » 242 » 36765 0 “is 35 SlA7I 40 58,824 4 667 S0 o 73,529 55 o 80,82 60 38235 6 (95,588 70 102941 75 110294 86 117647 85 (124,100 90 132352 85 139,705 100 147,058 Satıh ölçülerinde Dönüm ile Hektarla Dönüm ile Hektarla fiatı fiatı fiatı fiatı kuruş kuruş kuruş kuruş 1 10,87782 2 3 32,63346 4 4351128 5 o 5438910 6 o 65,26692 7 T6laaTA 8 o 57,02256 9 970038 10 108,77820| 11 o 119;65602 12 1305334 13 İalAll68 MM 15228948 | 15 163,16730 16 o 17404512 17 o 184,92294 18 19 (206,67858 2 21755010 228,43422 22 239,31204 250,18988 261,06768 271,94560 293,70114 304,57896 315,45678 326,33460, 337,21242 © 348,09024 BSRELENRELIAJABAAB2AANZS ALL AMU2 BİNER BALEBER ERSA AANIRA2ASESIRSAĞANSLSLRENER 100 Litre ile fiati kuruş 2.705 5,405 8,108 10,811 zarbetmek kü: Dirhem ve gram Ticaret hayatında en ziyade lâzrm olan dirhem ve gramın karşılaştırılmasıdır.Bu hususta 40 dirheme kadar bir cetvel ko- yuyoruz. Bir emtiayı bulmak için bunun onla zarbı kâfidir. ir. Dirhem Gram (g) Dirhem Gram (s) 1 1362 2 GAl72A 3 sez 4 12829448 5 6 19244172 7 8 25,658896 9 10 32073620 " 12 384488344 3 14 44.903068 15 16 51,317792 7 18 57,732516 bulunan terazi ve kantarlara mayiat i - çin ölçülü şişeler, muayyen ölçülü de miryolu vagonları, ocaklarda ölçü olarak | kullanılan nakl'ye vastıaları... Şu ölçü ve tartı âletler yeni kaidelere uygun oldu - ğundan damgalanarak kullanılabilecek - vir. 1 — Ayarlanacık teraziler ve tartı â- letleri, ağıriğım tesir ettiği manivelâk âletler olup bunlar da üçe ayrılır: 1. — Tartılacak yük, değişmiyen ma diğer tarafındaki karşı - lere; b) Kölları müsavi olmıyan teraziler. Burata yük, ağırlığının 10 da biri veya yüzde biri kadar ağırlıklarla müvazenet te bulunur. (Desimal ve santezimal bas- kil) Kantarlar. Burada yük manive in kalu değyen karşılık ağırlığı ile mü- vazenettedir. HI, — İbreli teraziler. Burada yük bir meyil ağırlığı tertibatı ile müvaze - nettedir. 2 — Terazi ve tartı âletleri, bir veya bir çok kollu olabilir. 3 — Yük taşıyan kısmı bir veya ili parçalı bir menşurn dayanan ve bu laşı yıcı menşürun altında aslı bulunan de - razilere asma terazi adı verilir. Tartı âletinin yük taşıyan kısmını birçok menşurlar taşıyorsa veyahut bu kısım iki parçalı bir menşur tarafından | daşınmakla beraber kılavuz çubuklarla | hareketleri idare ediliyorsa bunlara (köp tartı âletleri) denir. — Yukarı tarifelere göre aşağı l Mel terazi ve âletler kullanılabilir; ! a) Müsavi manivelâ kollu asma | teraziler, b) Kefeleri yukarıda teraziler veya asma terazileri (müsavi mani- velâ kollu köprülü teraziler) , <) Manivelâ kolu müsavi olm yan bir kollu tartı aletleri (desimal basküller) , ç) Manivelâ kolları müsavi olmu. yan çok kollu tartı aletleri (desimal ve santizimal basküller) , ©) Sürme ağırlıklı köprülü tartı aletleri, #) Bir kollu kantarlar, &) Çok kollu kantarlar, b) Kantarlı köpi tartı aletle- | mi lu ” iy İbreli teraziler, İ) İbreli köprülü tartı aletleri, 5 — Masa terazileri (b) sürme ağırlıklı köprülü tarı aletleri (<) ve kantarir köprülü tartı aletleri (h) meyil ağırlığı tertibile birleştirilebi- Manivelâ kolları müsavi olmıyan | aletler (c, ç, d, e) kantar tertabile de birleştirilebilir. Nasıl izin alınacak? Tü metre sistemine uygun an ölçü, tartı ve aletlerin .ya- i Dirhemi grama çevirme cetveli | İ : pılması yasaktır. Ancak kanunun # üncü maddesinin C ve D fıkralarına göre bu hüküm dışında / bırakılan ölçüleri yapmak, memlekete getir” a kullanmak istiyenler dilek bulundukları men” Iktısat vekâletine bildirirler. letin vereceği izin müfettişlikçe çüyü yapmak veya kullanmak isti" yene ve vekâletçe doğrudan doğru" ya bunlarm geçirileceği gümrüğe bil dirilir. Ölçü yapanlar, metre sistemine uygun olmıyan ölçüleri ancak İktısat vekiletinin izin kâğıdı üzerine yapı? satabilirler, Bu izinlerin istenildikç8 âfeltişlere göstermesi lir, Muayeneler i Ölçü ve tartı aletleri mu.yyen © anlardan başka her zuman ölçü © üfettişleri tarafından tef" 5 nda üç aydan fazla zaman o geçmiyecektir. Ansızın muayeneler kapalı yerlerde, dükkân ve müesseselerde yapılmak 5 İşte bir eski kantar Ta beraber şüphe ve zaruretler ha“ linde ceza şemeleri usulü dai- resinde araştırmalar yapılabilecektir. Bilinmesi lâzımgelen maddeler Şu mevaddın herkes tarafmdan bilinmesini faydalı gördüğümüzden kaydediyoruz. Nizamnamisde yazılı bütün ölçü” ler, kullanıldıkça aşmmaya ve şekil değiştirmeğe ve hava değişmelerin? karşı dayanık'ı maddelerden ve bu” pu temin edecek biçimde yapılmı$ | bulummalıdır. Hususile hassas uzun” luk ve ağırlık ölçülerile teraziler iYi malzemeden özenerek yapılmış olmi” hıdır. i miktarları gösteren işaret Ü ler yanlış yapı (tecvizi hata - tol rans) miktarlarına göre ehemmiyetiİ farklar yapabilecek şüphelere mey” dan vermiyon bir tarzda konmalı v€ kolaylıkla değişmemelidir. İşaret çi#” gileri iyi görünmeli. Dayanıklı olmi” | İsder. Bu çizgilerin ve içi boyanmış olması lâzımdır. Bu işaret” | ler yalnız boya ile çizilmiş olamaz. Her ölçü, tartı ve aletlerin üzeri" ne imal edenin adı veya markası 50 çüden ayrılmıyacak bir tarzda kon” muş bulunmalıdır. Yapan adı yeri" ne bir işaret veya marka kullanılır” s. bulundukları mmtaka mü fettişliğine bildirilmesi lâzımdır. . Ölçü vahitlerinin kesirleri ber #Eİİ man aşari olarak kullanılmalıdır. AM cak 1/4 Titre bu hükmün dışında ki ” Ölçüler ilk ve senelik muayene” ee temizlenmiş olarak getirilmeli” » Kilo Şunu 20 eş «delim ki kiloy” okkaya ve okkayı kiloya tahvil e£ | mek çok basit bir İştir, okk4” ya tahvil için 0,78 rakamı ile darbe” melidir. Okkayı sema tahvil için dö 0,78 e taksim etmelidi Arşın - Metre ÇArşmı © metreye tahvil | etmek e çin 0,68 rakamı ile istediğimiz 1“ kamı metreyi arşına i vil için de 0,68 e taksim etmek Jâ" zımdır.