17 Eylül 1932 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

İkem Kurultay kapisında: Dilimizin Geçmişi ve Geleceği Türk Dilinin İkiz Tekâmülü rülmek istenilmiş, milli şai yazıları: Karaoğlan kayabaşısı yelellâyı suhan Diye iatihfaf edilmiştir. Dilimizin tarihi, uzün ve esas ii kı tetkiyke muhtaç bir mevzudur. 13 asırlık bir tekâmülün tarihi- ni burada battâ muhtasaran bile, gözden geçirmeğe imkân yoklur. Sarki Asy. ilk sümuneleri el de edilen dilimizin ondan sonra bütün Asyada, Avrupanın bir ya rısmda ve Afrikanın şimal kısım larında in hayatı adım adım ciltlerle esere tevakkuf eder. Yalnız bu tarihi gidişin bir kaç ana noktasını tesbit etmemiz demek bu demektir kanaati orta liğa hâkim olmuştur. Bütün ilim sstılahları; bütün mücerret ve umumi fikirler, bü- tün yeni - bulunmuş o mefhumlar için kelimeye ihtiyaç duyulduk- şa, bu işlerle uğraşan ilim ve çi- ir mensupları hep arap ve acem hazinesi dillerin iştil rile kelimeler yapmışlardır. Bu- nun neticesi olarak milletin ru- hile hiç bir münasebeti olmıyan uydurma bir. lehçe, münevver zümre arasında yer bulmuştur . Pek yakın zamanlara kadar, ni olmıyan 5imalde kalan “Yakat unda dil, tamamen şifahi olarak | tekâmül etmiş, yazı ile tesbit © dilmiyen bu lehçede ahenk ka nunları bütün di lehçelerde- #aden daha ileriye arş Me | meselâ bir mahkemede muhake- solâ Yakutçada (a- me edilen, hattâ ilk tahsilini yap rın da (a--05) gil 4 dön şekli | mış bir adam bile ,mazbata, ilim, vardır. Binaenaleyh o lehçelerde cemi lâhikası (larlerdorlör) gi- bi dört muhtelif sada ile kullanı” hır. müzekkere, rapor... ilh. gibi mah kemede okunan evraktan kabiy- yen bir şey anlıyamazdı. Bir ya- ralmın yarasını anlatmak b imüsyene eden adli tabip efendi, meselâ: “Eymenden eysere ve ünsiden mı sudgünin hal. Şimalden cenüba ve şarktan garbe gidildikçe daha fazla ya- bancı diller nüfuzunun eserleri örülmektedir. Orta Asyada mi- inci asırları arasın- nufuzu sırasile Horı baycanda, Anadoluda ve Rumeli- de gittikçe daha fazla artmış” tır. Bu nufuzun artması, tek ba- şına bir lisan © dâdisesi değildir. Bütün cemiyet vakıaları dı tarafın değil, hâkimlerin bile anlaması mümkün değildir. İlim demek, herkesin kolay- mayi alıyamayacağı şey demek- tir. bu zamanların yadigâ- Ge Hâlâ bile bir tarafta, — Efendim, ilim ıstılahları baş ka bir şey... Onları gene ya arap- ça veya ince gibi bir asıldan almak lâzuradır. iyen sadalar vardır. Bir zamanlar arabi ve farisi öğrenmeden © türkçe © bilemiyon Türk çocuğumu, bu uçurumdan Yunanca ve Lâtince öğrenmeden türkçe bilemiyecek bir hale getir- | mek için kurtarmıyoruz. Gaye- miz tü türkçeyi asri medeniyete ve | onun yerine geçmiş, ümmet fikri önünde kıymetsizleş miş, dine verilen ehemmiyet, o di nin kitabıma ve o kitabın lisanma da sirayet etmiştir. Ayni zamam- | 5 hanşümul imparatorluk me- yilleri, milli devlet fikrine galebe »tmiş, Türk Beyliği yerine Bi- #ans Kayserliği, İran Şahinşahlı- &ı, Müslüman Halifeliği temayül leri yer tutmuştur. Dikkat olunursa — görülür ki bütün bu temayüller, şarktan yükmek bir gayeye var. garbe doğru arta arta gelmekte- | Ma sarfedilecek seneler, €- dir. Osmanlı imparaterluğunda | min ve yüksek faizle sağlam ira- da yatırılmış sermayeler gibidir. Çünkü bu senelerin nihayetinde varacağımız dil şekli, on asırlık geniş inhiraf ozaviyesini tersine çevirerek halk ile | münevverler arasnıda açılmış — olan uçurumu dolduracak, bize gerçekten milli bir dil verecektir. Bunu temin edebilecek kuvvet, Türk dilinin kendi le mevcuttur. Türkçe, kelime hüsu- yerde fakir bir Tİ ekilir. Bap. bu tesirlerin en son haddine var. ması bu ceroyanın eseridir. İşte Türk dili tarihinde en mü- him durak ve kıvrım noktası bu- ve Acem dillerinin sekâmülü ikiz bir hat üzerinde gö rünüyor: 1 — Halkın konuşma dilinin tabii şekilde ve kendi zev- kine ve dehasına © uygun olarak tekâmülü, ka Türk lehçelerinden caki- 2 — Yazı dilinin arap ve acem | den kullanılırken Hanllanağ ke- nüfuzu altında milli dil tekâmü- | limelerden bile, bugün vazgeçsek köylümüzün, kasabalımızın dille rinde dolaşan binlerce kelime var der ki yazı dili ve o dille konu. lünden ayrı olarak serf üst taba- arat tekâmülü. Bu iki hattın ayrılışı, dilin ta- bil ve sun'i iki karargâha ink. samı demek dey wi ni ark etmemiş, tarihlerimiz takip “ & Jimlerimiz İktymetsiz. adeta ihmale lâyık & ehemmiyet- siz bir varlık gibi ret ve inkâr et- mek ii . o Tarihlerimizde “Türk” adı nasl «bidraks, “sütürk” gibi vasıflarla tezyife mevzu olmuşsa milli türk dili de Ukaba türkçe) diye gözden düşü Fransız askeri talimleri PARİS, 16 (A.A.) — Havas ajansından: Harbiye nazırı M. Paul Boncour e matbunta vaki olan beyanatında gelecek pazar | tesi günü Şampanyada iki fırka | asker arasında icra edilecek aş- | 707 gemnisile müsademe etmiş | keri talimlerin büyük manevra | olduğunu bildirmiştir. Tahtel. İar olmadığını ve bilhassa asri | behir hafifçe hasara uğramış- bir orduda motör ve makinenin | Ur. Telef olan ve yaralanan istimal tarzlarının faydalarmın | yoktur. Bu kelimelerden başka bir de e yal gerek iştikak ve ge- t makalemizde dilimi” zin bu ylaşim sirin izaha çalışa ca İbrahim NECMİ hiri müsademe etti LONDRA, 16 (A.A) — Fi lo kumandanlığı H 33 tahtelba hrinin akşam saat 17 de Port- land Bili açığında Dundalk ma inni dnzkumami | Milletler Bu tasrih eylemiştir. cemiyetinde Üiğer ameli ordu talimleri Eylöl nihayetinde icra edilecek tir. Amerikan muharip- lerinin bombaları PORTLAND, “Oregon” 16 (A.A.) — Amerikan lejyonu ATİNA. 16 (A.A.) — Yu- nuanistana ait mali raporu tet- kik edecek olan Milletler Cemi yeti heyeti umumiyesinin ya- kında inikat edecek olan celse- sinde Yunanistanı Hariciye nâ zırı M. Michalacopoulos. temsil “e konvansiyonu eski muha- | eyleyecektir . riplere ait olan ve mecmuu 2 ia) ink milyar 250 milyon dolars baliğ | Amerika 'da içki bulunan bonoların tediyesini ta | isteyenler lep eden takriri 109 muhalif re | “şikAGö'16 (AAY— meri ye karşı 1267 reyle tasvip ve ka (iy N KW bul etmiştir. Ba iyen muarız O bulunmati Bir İngiliz tahtelba- AAA CUMARTESİ 1/7 EYLUL HARİCİ HABERLER Mançuride Japonya Protokola nazaran Mançuri Stresa Müzakereleri PS e le, ve | Ese arasında neler taahhüt ediyor yeni müzakereler 'TOKİO, 16. A. A. — Rengo A- Jansı, dün Changchoun'da yeni Man çuri devleti tarafından imza edilen protokol metnini neşreylemektedir.) ! Bu protokol mücibince yeni Man- guri devleti, Japonya ile Çin arasm da münakit itilâflar ve Japonya ve Çin tebaları meyanında sktedilen w. mümü veya hususi mukaveleler ah- kâmına tevfikan Japonyanın Mançu- rideki hukuk ve menafiine hürmet etmeği teahhüt eylemektedir. Japonya ile yeni Mançuri devleti milli emnüselimetin Bu maksat için vücutları lüzumlu bulunan Japon kıtant Mançuri ara- zisinde bulunabileceklerdir. Proto kol bugünden İtibaren meriyet mev- kiine girmektedir. Amerikanın vaziyeti VASHİNGTON, 16, A, A.— Ha- riciye nezaretinin yeni Mançuri dev etinin Japonya (tarafından tasdiki meselesindeki vaziyeti | şimdilik sa- kit fakat seyirci vaziyetini almış ol- Herald Tribune gazetesi, resmi mahafildeki kanaatin, Japonyanın 9 devlet mmnhedesini açıkça ihlâl et- miş olduğu merkezinde bulunduğu nu teyit ediyor Milletler Cemiyeti harekete geçi ceye kadar Vashington hükümetinin yeni Mançuri düpleti hakkında siya- setinin tam bir yabancılıktan ibaret kalacağı ve mütenkiben Cenevre ile teşriki mesai edeceği | tahmin edili- yor, İtalyada hava nanavraları ROMA, 16. A. A. — Hava manev rai in *8 inde yapılacaktır. Ahali hava kıtaatına yardım etme ğe ve mefruz tehlikeye karşı kendile rini muhafaza için melcalara barın mağa mecbur olacaklardır. Tehlike devresi halka düdüklerle bildirilecektir. Bu müddet zarfında sokakların tenviratı kesilecektir. Tay yarelerden sun'i bombalar atılacak te. Dresde musiki mu- hipleri orkestrası VENEDİK, 16. A. A, — Volf A- ipnsından: Bütün gezeieler, Dede imusiki muhipleri orkestranın Ve- mad nedik yaz şenlikleri esnasındaki delerinden sitayişle bahseylemekte ve orkestra şefi Fritz Busch'ın sa- 'natkkârane idare tarzının mükemme- Tiyet ve kudretini zikretmektedir. —e — İrlanda - İngiltere DUBLİN, 16. A. A— Ticaret na ırı, muhtar devlet İimanlarının ek- serisinde Büyük Britanyadan gelen gemilere bahşedilen | tonilâto farkı lehindeki rüsumun ilgasını talep et mekte olduğunu Dublin liman ma. kamatına bildirmiştir. Zelrele VELLİNGTON, 16. A. A.— Şid detli bir zelzele Gisborne ve Vajroa Baie'da bütün ahaliye | miştir. Hasaret ehemmiye tün sokakları ve yollarında geniş çatlaklar hasıl olan Vairoa'da halk a deta çılgın gibi olmuştur. Maamafih şimdiye kadar yalnız 3 in yaralandıkları haberi gelmiş Serre'de amele ücretleri SARREBRUECK, 16. A.A. — Sarre kömür madenlerinden Fransız lar tarafmdan idare (olunan İdismin müdirleri heyeti tarafından verilen bir karar göre amele ü yüzde 10 ile 15 arasmda tenzilât ya- pılacaktır. 32 dakikada kuru- lan bir köprü re uzunluğunda, İl mi Zinde ve 750 ton ağırlığında yeni bir köprü kurulmuştur. Bu ameliye, 450 ton sikletinde o- lan &iki köprünün yerinden kaldırıl ması dahil olmak üzre tam 32 daki- badi birleştirme istikrazı PARİS, 16. A. A. — Borçları tev- hit İ STRESA,IG.A A. sm salâhiyettar encümenleri umumi yetle zahirelerin tekrar kiymetlendi | dirilmesine tahsis edilecek mebaliğ. den müstefit olan dvletlerin göstere cekleri karşılıklar iki taraflı itilâflar ile tanzim edilmedikleri takdirdebu webaliğin en ziyade mazharı müsaa- de millet maddesi ahkâmını ihlâl et meksizin, alıcı memleketler ithalâtı için bir istifade menbar teşkil eyle- mesi icap ettiği kanaatini izhar et- mişlerdir. Bütün Avrupa memleketlerinin iş- tiraki temin edilmemiş olmasma rağ men tekrar kıymetledirme için lü- zumlu mebaliğin tesbiti bususunda meydana çıkabilecek müşkülütm ik- tiham edileceği ümit olunuyor. BERLİN, 16. A. A. — Volff « İ jansından: Stresadan «bildirildiğine göre Avusturya ve Çekoslovakya he İ yeti murahhasaları, müşterek dost- huk menafii zihniyetile mütehassis olarak her iki memleket arasındaki Gcaret mübadelelerini müşkülâta uğ vatan maniaların ortadan kaldırılma sı hususunda müzakeratta bulunduk lari sırada, bu mevanii, en geniş mikyasta izale için icap eden bütün mütekaddim şeraitin mevcudiyatini müşahede eylemişler ve her iki mem leketin birçok arzularının tahakkuk | ettirilmesini teminen © pek yakında Prağ veyn Viyanada yeniden müza- kerat icrasında mtuabık © kalmışlar dar, ' Madenciler Konferansı Alman murahhasi- nın bir tek- lifini kabul etti İ LONDRA, 16. A. A. — Beymel- İ milet madenciler konferansı, Alman teklif edilen ve teslihatın, en ziyade silâhtan tecrit ediliniş milletler sevi: yesinde ve ayni zamanda icra edile- cek tedrici bir tahdit ve tenzile tabi tutulması lehinde bulunan takrir su retini tasvip ve kabul eylemişir. LONDRA, 16. A, A. — Beynek- milel maden amelesi kongresi dağıl- mıştır. İtalyada işsizlerin miktarı , ROMA, 16, A. A. — 31 Temmuz da adetleri 931 bin 291 e baliğ bu- lunmuş olan işsizlerin yekönu 31 a- ustes 946 bin 972 ye çıkmıştır. Aradaki fark 14681 kişidir. Hal- buki geçen seneni ğustosunda bu fark 55.742 yi bulmuştu. —ee Şilide riyaseticüm- hur intihabatı SANTLAGO DE CHİLİ, 16. A.A. Hükümeti mavakkate ; reisi ceneral Blanca bütün zrüntahipleri, riyaseti .cümhur ile birlikte parlamentoyu de intihap etmeğe davet eden bir karar Bömeyi imz eylemiştir. SANTİAGO DE CHİLİ, 16. AA, Harbiye nazırı asi tayyarecilerin tes İlim olduklarını bildirmiştir. Miralay. İ Merino Benetz tevkif edilmiş ve San tiyagoya sevkolunmuştur. ! po Feci bir e ORAN, 16. A A.— Dün saat 23 te şimendiler kazasına çe bau gidenlerin miktarının resmen 50 telef 225 yaralı ve 37 kayip olduğu tasbit edilmiştir, Evkazın temizlenmesi ameliyatına faaliyetle devam edilmektedir Enkaz | altından artık hiçbir #3 gelmemek” tedir. CEZAİR, 16. A. A, — Demiryolu idaresinin bir tebliği Tursun demir. yolu kazasasın 44 askerle #wünden 5 kişinin ölümünü intaç et. tiğini bildirmektedir. Yaralıların mec mu iki zabıt, 2 şimendifer memuru olmak üzre 221 kişidir. İspanya'da müfrit- ler durmayor MADRİT, 16 (A.A.) — Başve- kil, müfrit anasırm bir çok vilâyet- lerde umumi bir grev ilânt çin meşret « yelünü 425 milyar fran | tikleri beyannamelerin hic bir tesir | za edilmiş bulunan İtalya - |. Konferan- İ murahhaslarından-birisi tarafından | Alman Hindenburg'un son | emirnamesi İnasıl tefsir ediliyor? BERLİN, 16. A. A.— Alman genç liğinin bedeni | ve manevi terbiyesi hakkında reisicümhur Hindenbourg | tarafından isdar olunan son emirna me ile bunun muhtelif ecnebi gazete leri tarafından tefsir ve telâkki tar- zından bahseden Correspondant di lomatigue gazetesi ezcümle diyor “Vücuda getirilecek merkezi teşi lt Alman gençliğini askerlik için hazırlayacak tarzda ve gençliğin ta- lim ve tarbiye maksadını gözetmek- ten ziyade Versailles muahedesinin menettiği bütün şeylere | hazırlayıp alıştırmak ve şimdiye kadar hüküme tin noktnj nazarmdan farkdı noktai nazarda idare edilen ve bazen de bir takım siyasi mütalcatm tesiri altın- da hareket eyliyen spor teşekkülleri İ hükümetin otoritesine tabi tutmak İ gayesini istihdaf edecektir. Emirma- me spor idmanlarile askeri talimler arasında bir haddıfasıl tesisini | de derpiş eylemektedir. M. Litvinoff Cenevre yolunda BERLİN, 16. A A. — Volff ajan sından: Cenevreye gitmekte olan Sovyet Hariciye komiseri M. iLtri- poli, dün buraya vasıl olmuştur. Kendisi pazar gününe kadar burada kalacaktır. İngiliz harp istikrazı LONDRA, 16. A. A — Yüzde beş faizli muhamel İngiliz harp istikrazı resmi yekünu şimdi 1885 milyon İn giliz lirasına baliğ olmaktadır. Bu istikrazdan 88 milyon liralık hâmille ri hemen tesviyesini talep etmişler ve 112 milyon liranın hâmilleri de henüz hiç bir karar vermemeişlerdir. Mançuri gümrükleri ÇANGÇUN, 16 (A.A.)—Man çuri Hariciye nazırı bundan gümrük, ticaret ve vapur işletme işlerinde Çinin Mançuriye karşı büsbütün yabancı bir memleket vaziyetinde kalaca, m ve Japonyalı tekrar Mançuri gümrükleri mü- dürlüğüne tayin olunmuştur. Ma- dürmiştir. rük varidatmı Şanghai” mekten imtina etti in evvel iÇn gümrükleri umumi fetişi tarafından azledilmişti. Balkan konferansı ATİNA 16 (AA) — Atinaa Hububat miktarı STRESA, 16 (A.A.) — Kıy metlendirme rejimindemisti | de edecek merkezi şarki Avru- İ pa hububat mikdarı iktisat ko- misyonunca on beş milyon ken tal olarak tesbit edilmiştir. Arjantinin mali vaziyeti BUENOS AİRES, 16 A.A. — im maliye nazırı mali aziyeti sükün ile derpiş etmek İ Iâzımgeldiğini söyleyerek. *Ar- jantin moratoryoma müracaat etmeksizin taahhüdatını yerine | getirmek hususunda müktazi vasıtalara malik olduğundan fevkalâde tedbirlere tevessül i- çin ortada hiç bir sebep mevcut "| olmadığını beyan etmiştir, Na- zırm bu teminleri büyük bir memnuniyetle karşılanmıştır. İtalyan nazırlar İ meclisinde MA, 16 (A.A) — Nazırlar eli MAAS a ürela tviz eylemiştir. 1 — Trablus ile Misir arasındaki hudutları tahdit eden 1925 itilâfina sit bulanan kararname. 2 4029 senesinde Tabanda it ran dost ga baliğ olacaktır. Faiz olarak yüz- İşe olduklarını beyan etmiş | huk muahedesinin tasvibine dair 0 İzmitte dünkü at yarışları İZMİT, 16 (Milliyet) — Yüksek yarış encümeni namına bugün yapılan at koşuları çok heyecanlı oldu. Binlerce seyirci alâka ile koşuyu seyretmişlerdir. Tây koşusunda birinciliği Ke- mal Beyin Uğur ikinciliği İzmit aygır deposu yaverlerinden Tayyar, üçüncülüğü İzmit ayğır deposu yaverlerinden Neriman. | ği baytar yüzbaşısı Hilmi Beyin Arap Gü- leri, ikinciliği İbrahim Beyin Leylâ Prens Halim Beyin Hâkanı, ikinciliği Tevfik Beyin Sadası. dör- düncü koşuda birinciliği Kemal Beyin yarım Arap Al Dervişi. ikirciliği Ahmet Efendinin Küçük Ceylânı kazanmışlardır. Izmirde 6 dükkân yandı IZMIR. 16 (A.A.) — Gec> yarısına doğru şehrimizin Bit- pazarında Suluhan ittisalindeki mobilyeci mağazalarından birin- de çıkan yangın poyraz rüzgârının pek şiddetli esmesine rağmen etfaiyenin gayretile & mağaza yandığı halde söndürülebilmiştir. Zarar ve ziyan 150 bin lira tahmin olunmaktadır, Yozgatta kredi kooperati YOZGAT, 16. A. A. — Bugün Valinin riyasetinde çiftçilerin yaptığı bir içtimada vilâyetin ilk ziraat kredi kooperatifi tesis edilmiştir. Köylerde de kooperatifler teşkiline karar verilmiştir Yunanistanla ticaretimiz ATİNA, 16. A. A. — Atina Ajansı bildiriyor : Iktısat, nezareti, Ti ye ile Yunanistan ında ticari münasebatın ân kişafı imkânlarını tetkik etmek üzere hususi bir komisyon teşkil etmiştir. Teslihat konferansında Rusya CENEVRE, 16 (A.A.) Sovyet Harciye komiseri M, Litvinof Eylü — 21 inde içtima edecek terki teslihat ne İue rn bu top lanışında hazer bulunac. Buna mu- Sovyet hükümeti iş'arı ahire kadar teknik Gula dil temsil edilmiyecektir. i MOSKOVA, 16, A. A, — M. Litvinof, silâhları bırakma konferansı bü- Fonunun içtimalarında Buluğmak üzere Cenevreye gitmiştir. Fransız parlamentosunun fevkalâde içtimaı PARIS, 16. A. A. — Tahvil ve tevhidi düyun istikraz hakkında tet kikatta bulunmak üzere Frasiiz parlamentosu buğün saat 15 te fevkalâde surette toplanmıştır. Maliyo nazırı istikraz lâyihasını müstaceliyet talebiy' le hemen meb'usan meclisine tevdi eylemiştir. Lâyiha, maliye encümenind havale edilmiştir. Lâyihanın tetkikine saat 18,30 da başlanmıştır. Alman gazeteleri birer hafta müddetle hükümetçe kapatıldı BERLİN, 16 (A.A.) — Başvekil Von Papen. hükümeti ka- Dunuesasiyi ihlâl etmiş olmakla ittiham eden bütün gazeteleri bir hafta müddetle tatil etmitşir, Bir tütün deposu yanıyordu İki evle bir kahve de tamamen yandı Dün akşam geç vakit şehirde iki yangın olmuştur. Biri Üs- küdardadır: Paşalimanında 119 numaralı Bahri Paşa yalısında bulunan Nesim Efendinin tütün deposundan yangın çıkmış ve depoda bazı eşya yanmakla beraber, bitişiğindeki kahveye de si ikinci koşuda birin rayet ederek onu da yaktıktan sonra söndürülmüştür. Depo »i- gortalı olduğu cihetle tahkikata ehemmiyetle vaz'ıyet edilmiş ve bekçi Ahmet ile Kâzım tahtı isticvaba alınmışlardır. İkinci yan gın Samatyadadır: Tütüncü Rüstem Ef. sokağında Hüsnü Ef nin evinden henüz anlaşılamayan bir sebeple yangın çıkmış, bu ev tamamen yandıktan sonra bitişiğine de sirayet etmiş ve bu da kısmen yandıktan sonra söndürülmüştür. Polis. bu yangının se bir hafta müddetle tatil etmiştir. Dünya güzeli Keriman Ecenin evvelki gece şehir halkına takdim edildiğini dün yazmıştık. Bu resim dünya güzelinin Peyami Safa B. tarafındon halhs iakdim edildiği zaman fotoğraf muhabirimiz darafından alınmıştır.