3 Nisan 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7

HNŞ K a v vür #4000110000004000 Üçüncü Fransız cumhuriyetinde gelip geçen cumhur reisleri 66 Senede tâ cumhur reisi geçti Ikinci defa cumhur reisi seçilen Jül Grevi, damadının parayla satması yüzünden istifaya mecbur kalmıştı nişan â AA Cumhurreisi Pol De şanel, husüsi treni. le seyahat ederken lâvabonun — kapısı zannile dış — kapıyı | açmış ve düşmüşlür. Bu kaza nelicesinde dimaği bir arizaya uğramış ve cumhur reisliğinden çekil - mişli. 5 nisanda Fransız Âyan ve mebu- san meclisleri — Versay sarayında millf meclis halinde toplanarak yeni Fransız cumhurreisini seçeceklerdir. 1873 denberi devam eden — üçüncü Fransiz cumhuriyetinin on beşinci reisicumhurunu... 66 senede Fran- sız cumhurreisliği sandalyesine on dört kişi oturdu. Bunlardan yalnız beş tanesi reislik müddetini tam o. larak bitirebildi: Emil Lube, Ar- man Faliyer, Puankare, Güstav Du- Merg ve Alber Löbrun, Dört tanesi siyasi sebebler yü- zünden istifa etti: Tiyer, Mak Ma. hon, Kazmir Periye, Aleksandr Milran. yEşi, İki tanesi suikaste kurban - Bitti: Sadi Karnoyu 24 haziran 1894 de Kazeriyo isminde bir İtalyan anâr- şisti Liyonda hançerledi. Pol D_“' mer 6 mayıs 1932 de Gorgulof is- minde bir Rusun kurşurilarile can verdi. HÇ Bir tanesi sıhht sebebler yüzün. den cumhürreisliğinden istifa etti. Pol Deşanel, Feliks For cumhürreisi iken ani bir ölümle öldü.. . öiz Bir'tanesi- Juf Greir, İki C8? ikinci cumhürreisi seçildi. Fakat seçilişinden'iki sene sonra $ bebler yüzünden istifaya Mecbur kaldı. — Eski Fransız cumhun'eislerinden yalnız bir tanesi Milran bugün ha- yattadır. Bu on dört cumhurreisi arasmğ_a en çok mevkiini muhafaza eden J“l Greirdir. (9 sene). Cümhurreisliği iyasi se- makamında en az kalan ise Kazı- nir Periyedir. (altt ay) - ttesi Fransada cumhurreisliği vazıâ?ıl il. 18418 kanunu esasisiyle ihdas €- miştir. Fakat Fransızlarm '_m;âı cumhufriyet ismini V"d*kıîîıâhi tumhurreisliği, intihabi ve yetleri bakımindan bugünkü Cum- hurreislerine hiç — benzemez. bıîlı' cumhurreisi, bütün milletin — Dıre seçilirdi. hirer rey vermesi süretile — $ Cumhurreisi olabilmek için iki Mil- yondan fazla rey alması lâzımdı: Bu suretle intihap edilen ilk ve rinden Tiyer, GA TEKCGRA VELE B vi ÇÖü ei d l & Sehel 1818 senesinde 5,434,526 Yeyle bu makama seçilmiştir. Fakat üç sene sonra Lui Napolyon kendisini üçün. cü Napolyon ünvanile — imparator ilân etmiştir. Üçüncü cumhuriyet 1873 tarihin- de Fransız müessesan meclisi tara: fiından ilân edilmiştir. 1875 yilın- 1 da Fransız cumhüriyetinin teşkilâtı | esasiye kanunu yapılmıştır, Bu ka. ' nunun, Fransız idare — sisteminin cumhuriyet olduğunu — tesbit eden maddesi reye konulduğu vakit aley hinde rey verenlerle kabulü için rey verenler arasında tek bir rey farkı yardı. Yani altmış senelik Fransız cümhuüriyeti, bir reyin bu fikri ka- bulü üzerine ilân edilmiş oluyor. 1873 de Tiyer Fransız hükümeti- nin başma getirilirken cumhurreisi ismile değil “icra komitesi reisi,, is- mile getirilmişti. O vakit altmıs üç yaşındaydı. Tiyer, Marsilyalı bir amelenin oğluydu Tiyer Marsilyalı bir amelenin oğludur. Fransızlarla Almanlar a. rasındaki 1871 harbinden evvel bir çok nazırlıklarda — bulunmuştur. Harpte Fransanın mağlübiyeti üze- rine Bismarkm sulh teklifleri hak- kında karar vermek için — toplanan müessesan meclisine 28 vilâyetten intihap edildi. Meclisin toplanma- sından dört gün sonra da “icra ko. mitesi reisi,, ismile iktidar mevkiine geçirildi. Tiyer Almanlarla sulhu imzaladı. Memlekette sükün ve inzıbatı tesis çtti. Yalnız, Fransanım takip ede- ceği dahili siyaset hakkındaki fikir- leri muhafazakrlar tarafından beğe- nilmedi. Müessesan meclisinde e. kalliyette kaldı ye istifa etti. 'Tiyerin yerine mareşal Mak Ma- hon getirildi. Mareşal Mak Mahon Mareşal Mak Mahon İtlandadan Sağda ve üsltte: Cumhurreisi Sadi Karnonun bir gezinli sırasında hançerlenişini gösleren temsili tesim. Solda: Puankare tmhüurreisi Lui Napolyondur. | Fransaya hicret eden bir markinin Fransiz cumhurreisle- alita Milran. Orlada: oğludur. Cezairde geçen ilk askerlik hayatı çok — muvaffakiyetlidir. Kı; rim harbine iştirak etmiş, Sıvasto- pol muharebesinde bulunmuştur. Mareşalın muayyen siyasi fikirle. ri yoktu. Yalnız ananeleri seviyor; bunlardan ayrılmâk istemiyordu. Fransız teşkilâtı. esasiye Kanunu mareşalın zamanında meclisten geç- t ve mareşal Mak Mahon bu ka- nunla cumhurreisi ünyanını — aldı. Fahet her intihabta teceddüt taral- tam mebuslar mütemadiyen artıyor. duü, Meclisle cumhurreisi arasmda müteaddit defalar ihtilâf çıktı. Hat- tâ bir delasında Mak Mahon mecli- si feshettirerek yeniden intihap yap tırdı. Fakat bütün bu — arzularına rağmen fikirlerinin memlekette vü- rümediğini görünce 1879 da İistifa | etti, Yerine Jül Grevi seçildi. Jül Grevi Jül Grevi yedi senelik cumhurre- isliği müddetini tamamladı; 1885 de bir defa daha cumhurreisliğine intihap edildi. Fakat bu intihaptan kısa bir zaman sonra damadı Dani- yel Vilson yüzünden istilaya —mec- bur oldu. Cumhurreisinin damadı, nişan almağı çok seven Fransız hal- kımın bu arzusunu yerine getirmek için para ile nişan satıyordu. Mese. le büyük bir rezalet halinde matbü- ata aksetti, Bu suretle Jül Grevi da madının kurbanı oldu. Müstemleke imparatorlu- ğgunun müessisi Jül Grevinin yerine ufak bir ek- seriyet farkile Sadi — Karno geçti. Sadi Karnonun babası bir hâkim. di.. Farist lisanımı çok iyi biliyor, bilhassa gülistan şairi Sadiyi çok seviyordu. Bu çok sevdiği şairin is- mini oğluna vermekte tereddüt et- medi. Sadi Karno Fransada çok se- | vilen bir adamdı. Fransız müstem. lekelerinin esasını kuran ve bugün- kü Fransız müstemleke imparator- luğunu tesis eden bu zattlır. Eyfel kulesi Sadi, Karnonun reisliği za- manında vas'mış, 1889 sergisini de bizzat a;mıştır. 24 haziran 1804 de Liyonda açık bir araba ile gezerken, Kazerijo is. minde bir İtalyan anarşisti taralın- dan hançerlenerek öldürülen — Sadi Karno için Fransızlar milli bir ce naze alayı yapmıslar ve kendisin! Panleona gölümnüştlerdir » Milyoner bir cumhur reisi Sadi Karnodan sonra — Fransız icümhürreisliğine Kazinir — Periye seçildi. Bu zat çöok zengin bir adam- dı. Serveti bugünkü — parasile 300 milyon frangı — (bizim paramızla 15 milyon Türk lirası) — geçiyordu Soösyalistler Periyeyi hiç sevmezler. |'di, İntihabından sonra aleyhinde siddetli bir mücadele açtılar. Eşasen zayıf iradeli ve kendisine - itimadı olmiyan bir devlet adamı olan Pe- riye mücadele etmekten ise etmeği tercih etti ve bunu İ5 ikin- cikânun 18895 tarihli istifanamesi- ne açıkça yazdı: “Küdretsizliğim karşısımda üzeri. me çöken mesuliyet yükünü taham- mül edilmez derecede ağır buluyo- rum.,, Bu da bir marangozun oğlu... Periyenin istifasındatı kırk - sekiz at sonra cumhurreisliğine Feliks for seçilmiş bulunuyordu. Yeni cum hurreisi bir maratıröozun — oğluydu. Gençliğinde amele olarak bir tabak. hanede çalışmış, dahaâ sonra bir tüc- car yanında kâtiplik yapmıştı.. Çök yakışıklı, fevkalâde zeki ve çok mağ rur biradamdı. Muvaflakiyetini bu üç meziyetine medyundur. Felikslor cumhurreisliğinin düncü senesinde Elize sarayında öl. dü. Yerine ayan reisi Emil Lube inti- hap edildi, Bu zat o vakit 61 yaşın- da idi. Yedi senelik müddetini ik. mal etti. 1906 yılmda malikânesine çekildi ve 91 yaşına kadar — mesut bir hayat yaşadıktan sonra öldü. dör- istıla | b Sağda ve üstle: Kazimir, solda: Du ve solda; Imi Napolyon. Sadi Kar Fransanin çok sevdiği bir adam Emil Lubenin yerine iki namzet vardı. Arman Falliyer. Pol Daner. Arman Falliyer rakibinin aldığı 371 reye karşılık 449 rey alarak 17 ikin- cikânun 1906 da cumhurreisi oldu. Fransanın çok sevdiği bir adam olan mösyö Arman Falliyer yedi se- nelik devresini sükünetle — geçirdi. 1913 de müddeti bitti. Ve Lupiyon. daki bağlarında üzüm yetiştirmeğe gitti. Puankara 33 yaşında nazır olmuştu Yerine Fransanın- yetiştirdiği en büyük adamlardan birisi olan Ray- n Puankare — seçildi. Puankare meşhur bir avukat, çok kudretli bir hatipti. 27 yaşında mebus seçilmiş, 33 yaşında nazır olmuştu. Cihan harbi Puankarenin cumhur reisliği zamanına rastgelir, Harbin neticesinden iki sene sonra Puanka- enin cumhurreisliği müddeti bitti.. Fakat Puankare kendinden evyelki “umhurreisleri gibi siyaset hayatın lan çekilmedi. Cumhuürreisliğinden ayrıldıktan sonra da birisi 1921 de; yitisi 1926 da olmak üzere iki dela yaşvekil oldu. İlk başvekilliği zama- nında Ruhr havzasını işgal etti, İ. kinci delasında da kıymetini kay- betmiş olan frangın vaziyetini sağ- 'amlastırdı. Ve Fransanın malt il- âsınım önüne geçti. Püankare de cümhuürreisliğinden | sekildiği vakit cumhurreisliğine iki namzet vardı: Garip bir tren kazasına uğrıyan cumhur reisi 4 1 : Harp senelerinde Fransanın ı vahdetini temin eden, bu azim ve iradesile harbin kazanılma. sında mühim bir mevkii olan ve 79 | yağşında olmasına rağmen dipdiri Ve tamüssıhha bulunan. Klamanso (ki Fransada ihtiyar kaplan namile | mârüftür.) 1 0: Mebusan meclisi reisi Pol De | şenel, İntihap başlarken herkes Klaman sonun seçileceğinden emindi. Fakat netice ümidin hilâfmda çıktı. İnti- haba iİştirak eden 888 kişiden 751 ü reylerini Pol Deşenele yermişler | di. " | Pol Deşenel nazik, sevimli, kültü' 'sahibi bir salon adamıydı. Fransı” »kademisine aza olarak da girmişti Samimi bir vatanperver olduğundea Ja kimsenin şüphesi yoktu. Fakat cumhurreisi olduğunun Ü. “üncü ayında gârip bir kazaya uğ -adı. Hususi trenle bir resmiküşat yapmak üzere seyahat edivordu. Ge | ce uykusundan uyandı. Lavabonun tapısını açıyorum zannile yagonün dış kapısına açtı ve açar açmaz ye- re düştü. Tren o sırada çok yavaş gidiyordu. Cumhurreisi — ayakları çıplak, üzerinde pilama olduğu hal. de ayağa kalktı. Hiçbiryerinde ya- ,rası yoktu, bir ıstrrab da duymuyor suretle | merg. Orlada: Jül Grevi. Aşağıda No du. Yürüye yürüye ilk demiryolu bekçisinin kulübesine — kadar gitti. Kapıyı çaldı, kapıcı bunu bayağı bir şaka, yahut bir delilik veya sar- hoşluk eseri sandı. Neden — sonra kapısını açmağa razı oldu.. Cumhur reisi yol bekçisinin kulübesinde ©. tururken tren yoluna devam edi- yordu. Ancak iki saat sonra cuüm- hüurreisinin trende olmadığı anlaşıl. dı. Vücutça büyük bir arızaya uğra- mamış gibi görünen Pol Deşanel ta mamile — iyileşemedi.. Dimağında bir boşluk, hafızasında bir eksiklik kalmıştı. Binaenaleyh seçilmesinden yedi ay sonra istifa etmeğe mecbur kaldı. Aleksandr Milrar Pol Deşenelderi sonra Aleksandr Milran riyaseticumhur — sarayına 'girdi. Milran sağa"doğru, muhafa. zakâr fikirlere — sapan bir adamdı. Papa ile anlaşmak istiyordu. 1924 intihabında radikal — sösyalistlerin kazanması üzerine meclis ekseriyeti le cumhurreisi arasında çıkan ihti- lâfr büyüdü .Cumhürreisi, — iktidar mevkiine getirecek başvekil bulamı- yordu. Radikal sosyalistler kendi. sile beraber çalışmak istemiyorlar, diğer fırkalara mensup başvekiller de meclisten itimat alamtyordu.Bu vaziyet karşısında Milran sön çare- ye başvurmak, meclisi dağıtmak i8- tedi. Fakat intihabından üç haltâa sonra bir meclisi dağıtmak tehlikeli dir işti. Onun için — cumhurreisi 10 haziran 1924 de istifa etti. O gün- den bugüne kadar âyan meclisinde azadır. Milranın yerine, nazik ve kibar zülümsemesile Fransada pek meş, hur olan Gaston Dumerg cumhurre- isi seçildi. Fransaânın Sovyet Rüsya ile diplomatik münasebetlere giriş- mesi teşebbüsleri bu sırada başladı. Papa ile anlaşma geri kaldı. Gastön Düumergin reislik müddeti 1981 YE lr mayısında bitti. Yerine samimi bir - vatanperver plan Pol Dumer Briyan ile çetin bir mücadeleden sonra ekşeriyeti alarak intihap edildi. Bu suretle 1906 daâ Arman Falliyere karşı mağlüp ol muş olan Pol Dumer bu seler cum- hurreisi seçilmiş bulunuyordu. Fakat yeni cumhurreisi; — Elize smrayında ancak bir sene oturabil- di. 1932 yılmın altı mayısında mü- harip muharrirler sergisini açarken Goörguluf isminde bir Rüsun kurşun larile öldü. Dumerin yerine şimdiki cumhur. reisi Löbrün seçildi. Löbrünün cumhürreisliği önümüz deki 10 mayısta bitiyor.. Onun için nisan beşte Fransız milli meclisi Ye- hi cümhurreisini — seçecektir. Eski reis Löbrün, başvekil — Daladye Ve mebusan meclis reisi Heriyo nam- zetliklerini koymadıklarma göre â- Şızda en çok dolaşan isimler rirağt nazırı Köy, eski mebusan LBüssondur.