29 Ekim 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 16
ra my LİN Se By i 1 ” Onbeş yılda z İpaşatını hususi idareler obötçelerindeki Ve umumi muvazenedeki Nafia tahsisatı ile başarmaktadır. Her vilâyette yapılan yollardan maada,| doğrudan doğruya nafia vekâleti tarafın»! dan yaptırılan ve inşa halinde bulunan 9*| na yollar şunlardır: 1 — Istanbul * Edirne asfalt yolu. 2 « Florya iltisık yolo 3 — Trabzon * İran tiransit yolu , 4 — Elâzığ * Plür yolu, 5 — Ankara - Çubuk barajı asfalt yolu. 6 — Ankara - İstanbul yolu, 7 — Diyarbakır istasyonu - Urfa kapr- sı yolu. 8 — Malatya - İstasyon parke yolu. 9 — Balye * Çanakkale yolu. N 10 — Hopa Borçka yolu. Bunlar yapılanların bir kısmı ve en Yapılan Köprüler Saltanat idaresi anayurtta hemen hep #İ 105 kadar gose köprüsü bırakmıştı 3üyük ihtiyacm karşısında Obu miktar devede kulak denilebilecek bir nisbettey- di. 600 senelik O İmparatorluğun bu 105 köprüsüne mukabil cumhuriyet — idaresi 15 sene içinde 6165 metre ununluğunda 124 büyük köprü inşa etmiştir. Bu suret le 15 cumhuriyet yılmda saltanatın altı asırda yapamadığı yapılmıştır. o Yalnız son bir sene içinde cumhuriyet idaresi 32 köprünün ihalesini yapmıştır. Cumhuriyet devrinde yapılan köprüler Arasında dünyanın ikinci o büyüklükte köprüleri de varır. Sulama işleri UYA ve sulama işlerine büyük e-| GE Tastarafı 7 inelde | Demiryolu köprülerimizden biri Nafıa ve yirmi taresi vilâyet olan 52 merkez, hergün her taraftan posta alabilir vazi- yete getirilmiş, şimendifer hatları üzerin de 149 merkez tesis edilmistir. Hat gü- zerrâhına yakın yerlerdeki günlük posta alan yerler de 137 ye baliğ olmuştur. Bu: gün memleketimizde 683 posta (omerkesi 347 bey'iye şubesi, 315 mektup, kart ve gâzete kabul eden istasyon olmak Üzere 1345 posta kabul yeri vardır. 1996 yılında tren ve vapurlarda mek- tup ve kart kabulüne, (1938 yılında da hariçten ve dahilden telgraf (Okabulüne başlanmıştır. Telefon Cumhuriyet hükümeti, saltanat idare sinden sonra yalnız istismarcı bir zihni- yetle yapılmış İstanbul ve İzmir şehirleri telefon idarelerini bulmuştu. Bugün mem lekette telefon işine ait one görülüyorsa hepsi cumhuriyetin eseridir. İstanbul ve İzmir telefon şirketlerini satın alan cumhuriyet nafiası hemen bü- tün şehir ve kasabalarımızı yekdiğerine telefonla bağlamış, Antalyada (o santral tesis etmiş, İzmitte 100 abonelik kurşunlu! kablo telefon şebekesini kurmuştur. Am karada telefon şebekesi kurulmuş ve son radan tevsi olunmüuş, memleket telefon la Avrupaya ve komşu memleketlere bağ lanmış, Adana - Hatay arasında 130 kilo- metrelik iki devreli telefon hattı kurul” muş, İstanbul telefon şebekesi bir misline yakm genişletilmiştir . Radvo Cumhuriyet idaresi, radyonun her sa hadaki ehemmiyetini süratle kavrayarak Ankarada biri 120 kilovatlık uzun dal- galı, ve diğeri 20 kilovatlık kısa dalgalı olmak üzere 1,5 milyon liraya büyük bir radyo istasyonu vücuda getirmiştir. Bu- HABER * 29 1.Teşrin 98 sayısma ekb. 79 MİRİNCİTEŞREM 4 Onbeş yıllık iktisat ve sanâl' imize toplu bir bakış . | DE Başteroh 5 incide | GCumhuriyet hükümeti esas prensip” lerinden olan devletşiliğin icaplarından olarak ferdier tarafından kurulamıya" | cak büyük kurumlar ve umumun men- faatine hadim müesieseler kurmuştur. su müesaeselerin başlıcalarını şöyle se. ! râlayabiliriz $ Toprnk mahsulleri ofisi? 1933 senesinde kurulan toprak mah- sulleri ofisi teşkilâtı tamamlamakta- dır, Ofisin faaliyet sahası şimdilik buğ- day, silolar ve afyon işleridir, bilâbare İ diğer hububat alım ve satımı ve idaresi ofisin iştiğal mevzuları arasma girecek İ tir. Ofis, merkezi Ankarada bulunan | biz umum müdürlük halinde idare edil mektedir , Toprak mahsulleri ofisi buğday alım ve satımında devlet hamına nizım ro lünü oynayacak, mahsulün kalitesinin yüksek olmasına, fiyatların düşmesine fakat müstehlik İçin de zarar teşldl & decek bir şekil almamasma çalışacak, silolar, klare ve yeni silolar inşa ede cek, icap eden yerlerde yeni mübayaa merkezleri kuracak ve icap eden yerler- İ de istihlik piyasalarına müdahale ede cektir, Ofis, uyuşturucu maddeler inhisarı" nı içine almıştır. Afyon yetiştirme ve ihracı işlerini beynelmilel ahitlerle sırf insani gayelere basretmiş olan hükü - metimiz ba suretle bu vadide şimdiye kadar yürünen muvaf/akıyetli yolu da tahtı temine almış olmaktadır. Iş Dairesi; , Devlet, içtimat hayatımızda ulusal Çalışma bütünlüğünün tam bir ahenk altında yürütülmesini temin için iş ka- nunu yapmış ve bu kanunun devletin eliyle mürakabe ve teftişi için iş Dai resi teşkilâtı kurulmuştur, İş Dâiresi tarafından memleketimiz» de ilk defa iş tahriri yapılmış ve bunun neticesinde memleketimizde kanuna uygun olan yani dokuzdan fazla işçi ça” lıştıran 6202 iş yeri bulunduğu ve çalı- şan işçi adedinin de 263:341 olduğu gö- rülmüştür. Bu işçilerin 191 bin küsuru erkek 50 bin küsuru kadın ve 23 bin küsuru da çalışabilecek yaşta olan ço" cuklardan mürekkeptir. İş kanununda deriz ve ziraat işçileri hariç tutulmuştur. Bu işçiler hakkında bilâhare ayrıca kanunlar çıkarılacaktır. Tariş: İzmir kuru Üzüm piyasasının tanzimi için Devlet, İş ve Ziraat Banialarının iştirciiyle İzmirde üzüm kurumunu hemmiyet veren cumhuriyet nafia- | gün işletmeğe açılmış olan bu istasyondan kapsami in isrtsun « bep. yildanbeei # kanallar tesisi, mansapların rslahı, be-| manda İstanbul radyosu da devletçe satın) (siliyettedir. rajlar vücuda getirmek için o hiçbir şeyi ihmal etmemiştir. Bilhassa 3132 sayılı Sulama kanunu, sulama © işlerine azami hazı vermiştir. Şimdi yurdun 12 mıntaka sında tesis edilmi olan sulama postaları büyük bir faaliyetle bu büyük progra mın tahakkukuna çalışmaktadırlar. Bu muıntakalar şöyle ayrılmıştır: 1 — Bursa ovasının sulanması. 2 — Yalova deltasının ıslahı, 3 — Bergama ovasının sulanması. 4 — Menemen - Kasaba ve Manisa © Yalarının sulanması, 5 — Küçük ve büyük Menderes nehir leri ıs'ahatı ile Koçarlı ve Yenipazar © valarının Sarayköy ovasmın sulanması. 6 — Derme ve Sultansuyu riahatı İle Malatya ovasının sulanması. 7 — Adana ovasının sulanması, Sey- han ve Ceyhanm ısla', 8 — Kayseri havalisinin Zamanı suyu Üzerinde otlaklar vücurin getirilmesi. 9 — Samsun ve havalisindeki o bütün Arazinin sulanması ve yatakların sslahı, 10 — İğdir ovasının sulanması. 1) — Mersin - Tarsus * Sililke ve ci- Yarının sulanması, 12 — Erzincan ovasınm sulanması, Cumhuriyet idaresi (Obundan maada Çubuk barajı gidi büyük bir eseri mey dana koymuş, yurdun bir çok yerlerinde sulama tesisatı Yapmış ve (o bataklıklar P.T.T. ve telsizler U memleket, posta, telgraf ve tele- fonda intizam ve tekemmüle ka Yaştuğunu, telsizi ancak cumhuriyet dev rinde görmüştür. Cumhuriyetten evvelki armanlarda hat tada ancak birkaç defa (posta alabilen almarak slah edilmistir. Teli ve telsiz te'graf İmparatorluğun bozuk (duran telgraf şebekesi cumhuriyet devrinde ıslah edil miş ve asrın icaplarına görelenni bir şek'e sokulmuştur. Memleketimizdeki Estran kablo sirketi de satin alınmıştır. Amme müessezoleri UMHURİYETİN ilânmda mem leketimizde sermayeleri tamâmen yabancılara ait dokuz muhtelif &mme hiz meti gören imtiyazlı şirket bulunuyordu. 15 inci cumhuriyet yılı sonunda bugün memleketimizde M1 i elektrik, biri hava gezi ve biri de tramvay olmak üzere 113 şirket ve müestese Nafia işlerile uşraş maktadır. Cumhuriyet nalatı İstanbul ve İzmir telefon şirketlerini, Istanbul © ve İzmir rıhtım şirketlerini, Kadıköy - Üsküdar su şirketini. İrmir havamazi (şirketini, Aero ekspres ve Erfrans tayyare şirket- leri tesisatını, İstanbul elektrik şirketini satın almış, İstanbul tramvay şirketinin setın alınması İçin de temaslara başla malştar. Elekirikleşen Türkiye UMHURİYET kurulduğu zaman Türkiyede elektrik istihsali işi ec nebi şirketler elinde bulunuyor ve saravi| hareketi inkişaf etmediğinden bu istihsal sadece birkaç büyük şehrin tenviratmda kullanılıyordu. Bugün Türkiyede elektrik istihsali se- nede 200.000.000 kilovatı bulmuştur. Bu nun kâffesi millt sermaye ile kurulan müesseseler tarafından istihsal edilmek Çok muvaffakıyetli neticeler almış: tr. Kurum 938 senesinde de Ege mın- takasında şarapçılığın ihyası için yeni tedbirler almağa başlamıştır. Canl hayvan ihracat birliği Doğu vilâyetlerimizin en büyük ser tedir. Garbi, Orta ve garkt Anadolu Me Trak- yada bütün şehir ve kasabaların elektrik: le tenviri için büyük bir faaliyet sarle dilmektedir. Sanayileşen Türkiyenin bü- yük mikyasta elektrik. istihsaline ihtiya- cını gözden uzak tutmıyan devlet elektrik leşme işini de programlaştırmıştır. Zon- mudak, Kütahva ve doğuda bütün o ha- valiye enerji temin edecek üç büyük san tral kurulması takarrür etmiştir. Havayolları Evvelce askert bir idare (halindeyken 935 senesi haziran başmda Nafa vekâ- letine verilen havayolları işi süratli bir inkişaf göstermiş ve bir umum müdürlük halinde yeni bir teşkilârla idareye bağ lanmıştır. #86 yılında ilk defa İstanbul * Ankara arasında muntazam postalara başlamış | olan devlet havayolları idaresi İzmir ve; Adana hatlarınm açılması için de teri bat almış bulunmaktadır. Bu omeyanda' Ankara * Adana ve Adana * Diyarbakır hatlarının açılması için de şimdiden ter! tiabt alınmıştır. Cumhuriyet naflası her sanadakı mu- vallakiyet, dürüst hareket ve yüksek İş kabiliyetile Cumhuriyet rejiminin bihak kın iftihar edebileceği bir idare halind: tebarüz etmektedir. Bu o muvaffakiyetli veti olan canı hayvanların ihracı işinin daha müsmir bir şekilde cereyanı için “Doğu ve Cenup Vilâyetleri Canlı Hay vân İhracatçıları Birliği, namı altında bütün ihracatçıların iştirakiyle evvelki #ene bir şirket kurulmutşur, Bu şirket cidden faydalı olmuştur. Devlet Bankaları? Devlet bir taraftan sanayi işlerimizin tedviri ve kurulması için Sümerbank, Deniz işlerimizin inkişaf ve idaresi için Denizbankı kurmuş, ziraat işlerimizde ötedenberi faydalı mesaisi görülen ZL raat Bankası teşkilâtını yen! bir şekle sokarak İktisat Vekâletine raptetmiş - tir. Deniz mahsullerimizin ihracı için bir Balıkbank, vatandaşın toprak sahibi e dilmesi için bir Toprakbank kurulması yolunda projeler hazırlanmıştır. Etibank, madenlerimizin işletilme" sinde muvaflfakıyet göstermektedir. Ölçü ve ayarlar teşkilâtı; Cumhuriyetin büyük inkılâplarından biri olan yeni ölçülerin kabulü 1937 senesi başından itibaren olmuştur, Bütün medenf dünyaca kabul edilen yeni ölçülerin kontrolü uhdesine veril. miş olân ölçü ve ayarlar umum müdür lüğü geçen beş sene zarfında bu saha- daki teşkilitmi tamasılarış ve mem- lekette ölçü keşmekeşi tamamen orta . dan kaldırılmıştır. 15 Yılda sanayl Cumhuriyet Hükümetinin, memle- kette sanâyiln tesisine doğru verdiği &n büyük imkân 1927 senesinde neşro lunan teşviki sanayi kanuniyie başlar. Bu kanunla sanayi müasseselerine çek geniş müsaade ve muafiyetler veril - miştir, Memlekette fertlerin sanayi ha- reketi işte bu kanunla başlamış ve 1929 Senesinde sanayiin korunması gayesi- ni de istihda! eden yeni gümrük tarife kanununun neşrinden sonra sanayiimi" zi ikişaf hızı da artmıştır. Devlet, hususi teşebbüslere her tür. Mü kolaylıkları ve müzaheretleri bahşet tikten sonra 1937 senesine kadar (erd- lerin kurabileceği sanaylin kuruluş ve inkişatin; beklemiş ve 1933 senesinin 3 Haziranında Büyük Millet Meclisinin bir kanuniyle Sümerbankı kurmuş, fer- din yapamıyacağı sanayii tesise başla. mıştır Evvelâ 20 milyon Lira sermaye ile kurulan Sümerbankın sermayesi dan iki kanunla 65,5 m muştur, Sümerbank, birinci keş yıllık sanayi plânınm ihtiva ettiği fabrikaların ku ruluş ve işletme İşlerini temin gayesile kurulmuş bulunuyordu. O tarihe kadar mevcut bulunan sanayi ve mandin ban. kası ilga edilmiş bu bankaya bağlı bu“ lunan feshane, Hereke, Ba'x mer sucat ve Beykoz kundura fabrikaları yeni bankaya devrolunmustur. 1934 senesi başında tatbik mevkiine konulan beş yıllık endüstri plânı tatbi. katından bahöetmeden evvel, Osmarik imparatorluğunun sanayii İle umumi harbe girdiğimiz zamanki vaziyetimiz hakknda izahat vermeği faydal: bulu- yoruz: Osmanlı imparatorluğunun bize sa nayi seatİstiği olarak verdiğ tikten birincisi olan 1329 tarihlisinde Osmanlı hükümeti arazisinde 1000 Ji- ra sermayeli ve beş beygirden fazla kuvvel muharrike kullanan 117 sanayi müessesesi bulunduğunu görüyoruz .. 1915 tarihli olan ikinci ststietikte bu müktâr 264 e çıkmıştır. Çalışan amele miktarı da 14050 dir. Cumhuriyetle beraber başlıyan sanı" yi hareketi 1933 senesinde bu vaziyeti çek değiştirmiş bulunuyordu. İşte bu esnada neşredilen birinci baş yıllık sa. ayi proğramı şu sanayi şubelerini ik- tiva ediyordu: 1 — Dokuma endüstrisi (Pamuk, kendir, yün). 2 — Maden endüstrisi (Demir, sömi kok kömürü ve müştakları, bakır, kü” kürt), 3 — Sellüloz endüstrisi (Selüloz, kâğıt ve sun'i ipek.) . 4 - Seramik 'endiletrisi (Şişe, cam, porselen). $ —Kimya endüstrisi o(Zaçyağı, klor, sütkostk, süper fosfat). Bu progfamn tattikatmdan olarak ! şu fabrikalar kurulmuş | keremi işlemeğe b i — Kayseri bez fab mit kâğıt fabrikasi, $ fabrikası, 4 — Bakırköy | rikası, $ — Paşabahçe Gaf rikası, 6 — Zonguldak kası, 7 — İsparta gül 8 — Keçiborlu kükürt * Bursa Merinos fabrikasi, Sunğ ipek fabrikası, 14 7 ma fabrikası, 12 — Bar gelik fabrikası, 13 — Jai” tabrikası, 14 — Şellüler — Malatya bez fabrikasi ” Bu proğrama, sonra zum üzerine, Sivasta Büy to fabrikası kurulmasiyie S8 şebbüsler de ilâve edilmi$” Birinci beş yıllık plânif rikaların evsalını kısaca Pİ” mek kabildir: , Kayseri ber fabrikasi? 1934 de temeli atılmış, 4'Ü de tamamlanarak çalışmd başlamıştır. 33 bin iğ ve ” işe başlıyan fabrikanın ini. ge) senede 60 milyon metro j işçi çalışmaktadır . , Ereğli bez fabrikasıt * de temeli atılmış 1936 “e tecrübe faaliyetine gi normal faaliyet devresin€ Bj 15200 iğ ve 300 dokuma başlamıştır. Amelesi 1s00i senede 4,5 milyon metre “eğ 700.000 kilo iplik imal e€ Nazilli bez fabrikası: 765 tezgâhla işlemeğe bf. İşçi ile 20 milyon metre p > .) imal edecektir. Balarköy fabrikası; ES yerine yeniden yapılan ye si senede beş milyon yon kilo iplik imal etmesi Malâtya baz fabrikasi “oi 430 tezgühla çalışacak İİ 650.000 kilo piyasa ipliği YER” | tb Böz imal edecektir. Eğ 1939 senesi sonunda pati nalarımızın iğ mevcudu caktır. Şunu da ilâve p ketimizdeki dokuma fabrik#” larmın bütün iğ mevcuği | sok geçmiştir. Bursa Merinos fabrikasi yünlü sanayiinin kamgar XX cm karşılayan bu fabrik& “5 sinin yüzde seksenini yi maktadır, 16340 iğ ve çifte iğle çalışmakta, 3 milyon “5 istihsal ve 1.000.000 ile WE | imal etmektedir. z Feshane ve Hereke fa iki eski fabrika hemen b” yenilenmiş ve senede 1 İ yünlü icumnş imaj Ku v tir. | lemit kiğit ve “karti. 1926 ortalarında çalışmaği İ 7 gonteşrin 1935 da açılan “5 | kâğıt fabrikası dünyanın İ müesseselerinden biridir “8 bin ton kâğıt imal ederek j ı İ ibtiyacının yüzde ellisini dır. Bu sene sonunda üzel | lan ikinci fabrika ihtiyaci © | yüzde ellisini karşılaysdi” Sunğipek fayrikası; BU telif cins ve numaralarda Bi İ Melle sun'i ipek ipriği iresii Sallüloz farikası; KER y muzla Sunğipek fabrikasi” desini ünal edecek olan temeli 6 Santeşrin 1936 ÖN mıştır, Fabrika yalındi olacaktır, > Karabük demir ve gali 22 milyon Türk Kirasms Sp bu fabrikalar 1937 senesi ri inşa halindedir, 1939 da tecrübe faaliyetine b Beş yıllık programı kıyetle yürüten Cumh! madeni işlerinin tanzimi ral maden proğramının #kten sonra 3 ni sanayi proğramının es8 etmiştir. Yeni proğram $ i va etmektedir; 4 1 — Madenci sensYil va 7 — Maden ocakları yi ia
