29 Ekim 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 15

Cumhuri 15 Yılda kültür yet Maarifinin heder Bir tek vatandaşın bile okuyup yazmadan mahrum kalmamasıdır harekeş; esi Harp kğ, anl İmpa. Wei türünü sokmağa Mahi, A hareke t hi, t VE Proğramları eniş irade Onun için tan- SiYaseçi faydasız, m oldu, Bi Memlekette yalnız tuley BI vardı Medrese... yatm. aşkasında çlarma tekabül ”8 olduğunu an- karşısma mekte- Med; i yen, “© biribirine düş . | senelerce mücadele ya, Ye Türk, İN biç aa yan vatandaş - der türlü ter Ürriyeti verdi. İade çe. İŞ Ve müraka- Mt mektepleri ku. ıt, ie Müş KüRürüyle beraber, iletin dini, siyasi, Ee iy *rinin yurda Onlar himaye etti. e h Miyeti Cumhu - Maarif in Mide 1903 ei ML zl MIŞ, yeni bir ba, ag ley RİN değildir. MİL; Mağiey e haliç m memleke- ola Türk ini ii lir az Yüşeya.. . Myordu # Buralarda ka İl KÖğrerim KESESİ 7 5 Si EE. > > fasına taassubun kör yılanı miş bir zümre ye çöreklen , ve memleke- tin her teceddüd hamlesi sarıklının mu” halefetiyle karşılanıyordu. Ecnebi mektepleri duruyordu, Cihan karbi senelerinde bir aralık harp zaru- retleri yüzünden kapanmış olan bu mü- esseseler, mütareke sonra bir man” tar bolluğuyla ortalığı kaplamışlar, milli şuuru, milli varlığı zehizliyen pro pağandalarını yapıyordu. mektepleri, memlekette ine, akalliyet Jisanlarını iğraşıyordu. Bütün bu müesseseleri himaye eden, teşkilâtlandıran ayrt ayrı müesseseler bu suretle memleketin irfanı üzerin- de müessir oluyordu . Medreseleri Evkaf nezareti besliyor, meşihat himaye ediyordu. Ecneb! mü- esseseler mensup olduğu devletin se- faretleri tarafından himaye görüyordu. Ecnebi mek i selaretlerde yapıyorlar, mezun olan Türk çocuklarının eline Türk devleti - nin değil mensup oldukları yabancı devletin diplomasını veriyorlardı. E- kalliyet mekteplerini ise mensup olduk- İarı cemaatin geniş mali himaye ve müzaheretleri koruyordu. Cumhuriyetten evvel devlet bütün bu teşkilât karşısında kendi maarifini çok cılız bir bütçe ile idareye çalışıyor, ve ne kemiyet, ne de keyfiyet bakımın- bir iş yapamıyordu. Bu müessesenin ne kadar cılır olduğunu anlamak için şu rakamlara bakmak ki- fayet eder: 1913 — 1914 yılı cihan harbinin baş. ladığı yıldır, Memicket normal vazi yaymağa Gan müsbet İLKOKUL TALEBE SAYISI yetdedir. Basradan Bulgaristana ka dar geniş Osmanlı imparatorluğu hu. dutları içerisinde 3413 ilk mektep var- dır. Bu ilk mekteplerde 41895 az ve 151384 ü erkek olmak üzere 223,279 talebe okur, Halbuki bu imparâtorluğun otuz mil- yon nüfusu vardır, ilk tahsil kanunen mecburi ve meccanidir. En asgari bir tahmin ile 3 milyon çocuğu okutması lâzım gelir. 3 milyona karşı 200 bin. İşte imparatorluk maarilinin aczi ve zaafı... Cumhuriyet maarif sabasında ne yaptı? Cuümbudiyet evvelâ maarif rejimine müstaka? bir zihniyet, sabit bir fikir, değişmez bir prensip getirdi. “Memle - kette tek mektep vardır.,, fikri kanun- laştı, Medrese tarihe karıştı. Hususi proğramlar takip eden cencbi mektep” ler artık propagandalarını yapamamak, yalnız Türk kanunlarına tâbi birer kül. tür müessesesi olarak yaşamak mecbu- riyeini hissettiler. İçlerinden bir gokla” rt bu prensipler halinde çalışmamak için kapıların: kapadı. Bugün memleket içerisinde bütün mekteplerde Türk çocuğu ayni proğ. ram dahilinde, ayni fikir kaynağından kuvvet almış unsurlar elinde, ayni ga- yeye mütevcecih biter vatandaş olark hazırlanır , Atatürkün yurdun her köşesinde ye” bi bir varlık yaratan kuvvetli hamlesi, başarılmaz görünen bütün bu hareket. leri çök kısa bir zaman içerisinde ha- kikat sahasında bize gösterdi. Tek teğ- risat kanununun kabul edildiği 3 mart 1924 tarihi Türkiyenin maarif hayatı. nın dönüm tarihidir. Cumhuriyet, maarifi yalnız nazari - yelerle değil fili eserlerle de kuvvetlen* dirdi, 15 yılın içerisine sığan ve bir kaç asrı doldurmağa kâfi gelebilecek kud. rette olan esaslı hareketlerin baskca- arr şunlardır? Üniversiteler : Osmanlı impatatorluğunun hayat kudretinden mabrum, hayatın arkasın” da emekliyen, memlekete yeni ve ciddi bir fikir hareketi getiremiyen tek bir darüllünunu vardır, Darülfünun ismi. ni taşıyan bu müessesenin muasır üni- versitelerlş o mukayesesine imkân yok tur, Meşrutiyet devri bun darültünunu 15” mrş. fakat büyük birşey yapa" 1923 de Cumhuriyet ilân edildiği va- kit İstanbul darülfünununda 1,614 ta- iebe okuyordu, On yıl sonunda yani 1931 - 1932 ders yılında bu miktar 3,853 oldu, Bu ders yılında bu miktar 5,617 yi buldu, Kemiyet bakımından olan bu artmayı, bir de Türkiye Cum huriyetinin Üniversite mefhumundâa gördüğü geniş mâna ve yaptığı kudret- li inlslâp ile karşılaştırmak Jâzımıdır. bul Eu yıl altı yaşina basan n dünyaca ilmi kudretleri takdir edilmiş profeşörlere, bu profesörlerin yerlerini tutmağa hazırlanan Kuvvetli doçentle- re, garbin en mükemmel lâboratuvarla” riyle mukayese gedildiği vakit onlara bi- le faik görülecek lâboratuvarlara malik hakiki bir üniversitedir. Bu üniversite artık eski darülfünun gibi yalnız ilmi İ yayan bir ocak değil, ilim yapan bir kaynaktır, Atatürk Türkiyesi kültür sahasında gayet hız: ilerlemek âzmindedir. İs- tanbul üniversitesi memleketin her kö” şesini besliyecek tek bir ilim kaynağı ölalazdr, Ankarada bir üniversite kurmak OO yolunda ilk adımlar atıldı. Ankara Hukuk (Fakültesi bu teşebbüsün birinci #nerhalesidir. Bugün on beşinci yılı kutlularken An karada şu yüksek tahsil müessesele. riyle karşılâşıyoruz; 1 — Ankara hukuk fakültesi, Kuru- ruluş tarihi 1925 - 26, O zamanki mev. cut 301 erkek talebe. Bu ders yılı mev cudu 790 erkek, 126 kız talebe, 2 — Ankara Yüksek Ziraat Enstütü. sü, Kuruluş tarihi 1931 * 1932, O za- manki mevcüdü 16 erkek talebe. Bu ders yılı mevcutu 150 erkek talebe, 31 | kız talebe, İLKÖĞRETİM 3 — Tarih dil ve edebiyat fakültesi, 1936 - 1937 de kurulmuştur. Kız ve er- kek talebe mevcudu bugün 311 dir. Hakiki bir üniversiteyi çerçeveliyet te olan bu mekteplere bir de tep fakül tesi eklenecektir. Tıp fakültesi (teşkili (o hakkında kanun çıkmış, hazırlıklara başlanmıştır. Pek kısa bir zaman içerisinde Ankara üniversitesi tamamlanınış olacaktır Türkiye Cumhuriyetinin toprakları arasmda, Cumhuriyet devrine gelinci" ye kadar tamamiyle bakımsız kalmış bir kısım vardır: Şark vilâyetleri, Bu kısmın kültür ihtiyacım: karşılamak ü- zere Atatürk, 1936 senesinde Büyük Millet Meelişini açarken Van gölü ke- narlarında üçüncü bir Üniversiterin > çılması lüzumuna işaret buyurdular | Büyük Şefin direktiflerinden ışık ve kudret alan hükümet bu hususta ciddi hazırlıklara geçti. Cok yakın bir atide. Van üniversitesinin de kurulmuş oldu- ğunu göreceğimiz şüphesizdir, “Türkiyede üniversiteler haricinde De Devam 11 incide İLKOKULÖĞRETMEN SAYISI 17000 800 600 400 200 16000 800 600 400— 2v0 14000 LU 600 400 re EEE YL