28 Eylül 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

b 4 EYLÜL — 1938 Toltika 1938 ve 1914 O zamanki hâdisele- rin bugünkülerle mukayesesinden alınacak 15 Tan'dan: Yarmıkl hâdiseleri bugünden haber vermeye çalışacak değilim. Türih teker- leği Nazi dinamizmasının delice tesiri altmda öyle bir süratle dönüyor ki, hiç | bir tahmin yapmanın imkân yok. İnsa-| nın sonradan huyrotte kalmaması ve İ- eab ettiği zaman tedhir alabilmesi için bu hizm kuvvetini tam olarak ölçmek lâ. arımdır. Fakat nasıl? mukayeseyle, Yirmi dört sene evvelini hatırlıyalım. Avusturya - Macaristan imperstorluğu, | Berlindön teşvik görerek, Sırbistanda, slavizme karşı bir harekete girişiyordu ki, bunu bugün Bohemyada, ayni düşms- na karşı bir pancermanizmin giriştiği ha- rekete benzetebiliriz. 1014 faciasının mes'ulleri kolay ve çe- bük kazanılacak bir zafer ümidiyle harbe girdizlerini söyliyerek Almanyaya karşı kendilerini haklı göstermeğe çalıştıkları zaman, İğİ4 ağus ucunda harbe İngilte. renin, sonra da Amerikanın iştirak ede, ceğini, Fransanın bu kadar büyük bir a- sim göster». ğini kinsenin tahmin et - memiş olduğunu ileri sürdüler. Uiboratuvarda'n mütehassılar yanmış lardı, Dalrelerdeki fişler doğru çıkma - mıştı, Almanyanın İlmi esullerindeki şid- det, mikroskoplarınıı değeri, mütehas , srslarının çalışması boşa gitmişti. Ondan sönrâ, bunu mazur gösterecek sebebler aranmaya başlandı. 1038 yannda Prusya bürokrasi müşa- e <bidleri, gatbın kararları talımin ve © radaki fikir cereyanlarını iskandil etmek için ne büyüten bir adese kullanmışlar. âır, ne de fiş doldurmaya kalkmışlardır. Hidisoler vazıh. İstikametler sarih. Ya. pılan ihtarlar açık. Bunların yeni kayze- rin sözleri ve hükümetinin kararları U- zerindeki tesirlerini görmek için de, bu- günkü İngiliz , Amerikan devlet adam- larmın isimleri yerine 1914 de ayni va- zifelerde bulunanların isimlerini koymak ve acaba İl inci Vilhelm ve Bethmann Holliveg de bu sözleri ve bu hareketleri bu şekilde mi karşılıyacaklardı diye #or- mak kâfidir. Acaba onlar, biç tereddüd etmeden harb mabedinin kapılarımı tek- rar kapıyacaklar mıydı? İhtarlarda hiç de geç kalmmış değil, dir. Bugünkü kat'i andan altı sy evvel, 24 martta, İngiliz beşvekili Slav devleti- ne karşı bir hücum olursa “mubtemeldir ki, asıl ihtilâfla alâkadar devletlerden maada, diğer devletler de derhal harbe Birereklerdir. Ra, bilhassa İngiltere ile Fransa için muhokkaktır. Çünkü bu iki meralexat uzun bır dostluk münasebatı İle, müşterek sıkı menfaatlerle, ayni de- mo«vet hüreiyet idealleri ve bunları mu. bafuza etmek gayesiyle biribirine bağlı. dır.,, deraişti, Baş ay sonra da, unuttuk unutmadık demesinler diye, 27 ağustosta İngüiz başvekil muavini Berline “bu beyenstın halen mevcut olduğunu ve buna ne İlâ- ve edilecek, ne değiştirilecek bir nokta bulunmadığını, bildird. Arada geçen zaman zarfında da İngiltere, mahalline müşahidler gönderdikten sonra, tecrübe- si teşebbüs hususundaki salâhiyeti kadar büyük olan bir lordu, mütehassm bir fen heyetiyle beraber, tehdid altında bulu - nan hükümet merkezine yolladı ve ona Slav ekseriyeti ile Alman akalliyeti a, rasında bir anlaşma teminini tecrübeye memur etti, Halbuki 1914 de Sir Edvard Grey ne böyle bir teşebbilse girişmeyi, ne bu ka- dar büyük mes'uliyetleri üzerine almayı bir dakika bile düşünemezdi. Kati an » 12 eylül » yaklaştıkça İngil- tere hükümeti Slav milletine kurşı her kangi hücuma mâni olmak ve Fransiz w rözi bütünlüğünü tehdid eden bir tekli, keyo mukavemet etmek hususundaki az minden Almanyanın şüphe etmemesi i çin ne lAzımsa yeptı. 30 Ağustos Salı günü İngiliz kabinesi dersler hükümetin Almanya elçisiyle beraber bir toplanlı yaptı ve Hitlerin yolunu ay - dınlatmak çaresini aradı, $1 ağustor çarşamba günü lord Hallfaks Londrada Leh işgüderi ile, Slav tesanlidü hissini uyandırmak için Duf Kuper'in albay Be- ke yaplığı teşebbüsü tekrar etti, 11 eylül perşembe günü İngiliz elçisi Alman hariciye nazırı ile, Berlin civa- rındaki evinde, uzun uzun görüştü. 2 6y. lâl cuma lord Runclman Henlaynı, dör - dünel projdyi götürmek için Hillere yolladı. Bu proje Hitlerin talebleri esa- sı dahilinde ve karar verilen fedakâr - ıklarım ehemmiyetini göstermek maksa- diyla bizzat Hitler için yapılmıştı. 6 eylül salı günü İngiliz kabinesi tek- rar toplandı ve Alman hükümetinin yo, lunu daha (azla aydınlatmak lâzım mı ve bu kabil mi diye tetkik etti, 7 eylül çar- samba günü, işçi birlikleri (Trade Üni- onlar) idare beyeti neşrettiği uzun bir beyannameyle, bir Alman hücumuna karşı mukavemet etmeye bütün garbın bazır olduğunu bildirdi. Halbuki, 1914 de İşçi birlikleri, bilâkis Almanlarla Slavlar arâsında bir . har çıktığı takdirdo İngilterenin bitaraf kal- masını İstemişti, 9 eylül cuma günü, elçi Sir Nevi Henderson Alman hariciye nazırı ile kırk beş dakika konuşup, Hitlerin veli- abtı sayılan zatla yemek yerken işçi mu- halofet lideri radikal grup lderinden ev, vel karekete geçti ve başvekille tam bir mutabekatta bulunduğunu bildirdi. Halbuki yine 1914 te İşçi” partisinin perlâmento muhalefet grupu lideri İn güterenin bitaraf kulmasını istemişti. 10 Eylül cumartesi günü filoyu teksif emri icra olundu. On bir torpito ve mayn gemisi harb halinde hazır bir vasiyet al- dı. Londrada da hariciye nezareti dünya mastbuntına bir nota tevdi ettirdi ki, bu nota ber şeyi daka vazıh bir surette ay- dınlatmağa yaradı. Notada, "Çokoslovukyadaki akalliyet. ler meselesinden ileri gelecek bir ihtilâ- (a İngilterenin de karışmaz iktimali ol, duğunu. bildiren olçi beyanatlarını hatır. İattıktan sonra şunlar ilâve olunmakta. dır: “Bugün bu ihtimalin gözönünde bulun- durulması elzemdir. Büyük Britanya, biçbir şekilde, Fransanın arazi bütünlü- ĞU tehlikede bulunan bir #htilâfa kayt kalamaz. Bu, büyük bir ebemmiyeti ha- İz bir aoktadır ve Almanyanm buhdan süphe etmemesi lâzımdır., Bu şekilde srar ettikten sonra notada İngiliz o hükümetinin © dominyonlarla, Fransa ve Ameriksn Birleşik devletleri, le #ikr temasta olduğu ilâve ediliyordu. Şüpbesiz ki, 11 eylül pazar günü, İn- giliz kabinesi mütemadi celse halinde toplanırken ve bu toplantıya erkânıhar- biye şeflerini çağırırken Ruzvelt de A- merikan gazetecilerine bir nota tevdi e- diyordu. Bu notada da üç bür millet a- rasında müşterek bir cephe mevcut ol. madığı bildiriliyordu, Fakat bu Hzumsuz ve vakitsiz tavzih yine Almanyaya ta - mamiyie emniyet vermeye yarıyamazdr. Eğer Almanya 1914 da kat'i andan evvel, Avrupa ihtilâflariyle bu kadar fazla alâkalı mevcut bulunduğunu, Al - man siyasetinin bu kadar tenkid edildi- Bini görseydi TI inci Vilhelmie Bethmann Hollvez harb çıktirmakta daha fazla te reddüd ederlerdi, Hakikaten, bu kadar sarih sözler, bu kadar açık hareketler karşısında yamıl - mak kabil midir? 4 haziranda Tennesret de, avukatlar birliği tonlantınmda Ame, rikan hariciye nazırı Kordel Hull diyor ki: “milletin bitaraf kalması emniyet 1 ein bir teminat değil, bilâkis emniyet - #izlik doğuracak büyük bir menbadır. Ta- mamen herkesten ayrı kalmaya çalışmak bizl milletler camiasmdaki hertürlü nü- fuzdan mahrum birakmakla kalmıyacak, bizzat kendi işlerimizi kontrol vasıtala- HABER — Akanm Dostas MESELE Taksitle mal satan bazı mağazalar Malların üzerine büyük zamlarmı yapıyorlar ?1., Bütün dünyada kullanılan taksit usullerinden başkasını hoş görmek kabil değildir. Bagün, bütün dünya iktısadiyatında, taksitli alışverişe, büyük bir yer veril- mektedir. Avrupa vo Amerikada, pors- kende ticaretin hemen yüzde ellisi tak- sitli alışverişle yapılmaktadır. Taksit usulü, son zamanlarda bizde de birçok milesseseler tarafından. tatbik 6. dilmeye başlandı. Ve bu müesseseler, siri bu usulü tatbik ettiklerinden geniş mikyasta iş yapmak ve para kazanmak imkânını buldular. Taksitle alınan €şya, elbelle ki, peşin parayla slınan eşyadan biraz daha fist- hi oluyor. Buna kimsenin diyeceği yoktur ama, bazı müesseselerin taksit vaziyetin- den istilnde edip açık bir ibtikâra kal- kışmaları, hem halkın, bem de iktısadi- Yatımızın zararına olacağından buna göz yummak imkânsızdır. Evvelâ, ba satırları yazmamıza vesile olan hâdiseyi anlatalım; Yakın arkadaşlarımızdan biri, geçen- lerde henüz yedi sekiz yaşmdaki kızma bir pardösü almak istiyor. Kendisi maaş. Mi bir memur. Yani ber ay muayyen bir para alan insanlardan olduğundan dai. ma taksitli alışveriş ettiği ve svuç do- lusu para verdiği Beyoğlunun büyük mağazalarından birine gidip pardösüyü 13 buçuk liraya alıyor. İşin bundan &on- rasmı, arkadaşımızın kendi ağımdan din- Tiyelim: “O akşam eve gelince, kardeşimin de kendi çocuğuna, başka bir mağazadan peşin parayla, bizim kıza alınan pardö- sünün aynini, kemen hemen yarı fiata, Yeni 7 buçuk liraya aldığım beyret ve teessürle gördüm. Pardösliler ayni boy. da, kumaşlar syni kalite, dikiş ayni bi- çim velhasıl her şey ayol, Fakat flatlar bambaşkaydı... Mağazaların kapanma saati yaklasmış- tr. Buna rğamen hemen evden çıktım, bizim pardösüyü aldığımız büyük mağa- zaya koştum, direktörü buldum, vaziyeti tecsslirle kendisine söyledim, Muhatabım hiç telâş etmeden ve sıkılmadan, “hak- h olabilirsiniz, ama bizde flat böyledir. diye işl başmdan savmak istedi. Şiddetli #srarım Üzerineyse, malı geri almak mec. buriyetinda kaldı. Şu vaziyet bir nevi ih, tikâr değil de nodir?”..., Arkadaşımızın yorden göke kadar hak- muzı zayıflatacaktır. Nazır bundan sonra, hskka tecavüzleri £ ve taarruz hevesini şiddetle tenkid etti. 14 haziranda, Puristeki Amerikan klü. bü önünde, reis Nikolas Murray Butler, karlsiye nazirının bu beyanatını aldı, b zah ve tefsir etti, 16 Ağustosta Kordel Bull radyo ile verdiği bir nutukta “dev- Jetlerin dakili işlerine müdahaleleri,, ve- rilen taahhüdleri Bozmayı giddetle ten - kid etti ve dedi ki: “Hâdiselerin inkişafı günden güne daha sarik bir gekilde gösteriyor ki dün- yan başka yerlerinde olup bitenler bi. zim vaziyetimize çok terir etmektedir. 18 ağustosta Kingstonda Kanada bah- riye nezareti önünde Ruzvelt bir Britan- ya dominyonu olan “Kannada toprakları başka bir İmparatorluk tarafından teh- did edilirse Amerikan milletinin uzak durmıyacağını, temin etti, 27 ağustosta, Briand - Kellog misaki- bın onuncu yildönümü münasebelile Kördel Hull Alınanya İle Çekoslovakya da dahil olmak şartiyle 63 milletin ver, diği taabhütleri hatırlattı. 1 Eyldi: altı sene mülga durduktan #onra Amerikanın Atlas okyanusu donan. ması tekrar teşkil edildi. Nihayet, kat'i âna yaklaşan günler zarfında Amerikanm Avrupadaki elçile- ri: Londrada Kennedi, Berlinde Hugh Vüson, Pariste Bullit, Romada Filips fa- aliyetlerini arttırdılar, nutuklar söyledi- ler, ziyaretlerin! çoğalttılar. Sırbistarı Üzerinde tehlikenin dolaş - makta olduğu 1914 de Amerika ve İn. giltere, bu şekilde hareket etselerdi göz- Dünyanm birçok yerlerinde, değil ufak tefek eşya, bütün bir evi döşiyecek en modern ve lüks eşyalar, taksitle slınir pek ki var, taksitle iş yapan, bilhassa büyük iş yapan bazı mağazalar, mallarına adetâ yüzde elli, altmış derecesinde muazzam zamlar yapmaktan hiç çekinmemektedir. Halkın bir kısmı, peşin para veremiyecek vaziyette olanlar bü vaziyeti bile bile kabul etmek ıstırarımda kalmaktadırlar, Diğer bir kısım halk, İse mağaza sati- cılarmın göz boyayıcı, sözleri karşısında farkına varmadan aldanmaktadırlar. Bu mağazalar, hiç şüphe yok ki kuv- vetli bir rekabet karşısında kalsalar, bu günkü hattı hareketlerini derhal değiş- tirmek mecburiyetinde olacaklardır. Fa- kat ne çare ki taksitle iş yapmak, çok büyük sermayeye ihtiyaç gösterdiğinden, bugün fiatları meşru hadde indirecek böyle bir rekabet mevzuubahs olams . maktadır. Bizim en çok gayritabil buldu- ğumuz noktaysa şudur: Dünyanm her tarafında, bir mal tak- sitle almarak, peşin fiatın üzerine tak- sitten mütevellit fark, açıkça ilâve odi- ir ve müşteri de malı taksitle aldığı için nekadar fazla para verdiğini bilir, Hal. buki bizde taksitle muamele yapan dük, kânlardan bir kısmı, bambaşka bir yol tutmuştur. Müşteriye taksit İçin kat'iy. yen fark almmadığı bildirilmekte, fakat diğer taraftan da, mallarmın satış flat- leri korkutur, harbe mâni olurlardı, 1938 senesi 12 eylülünde Almanya ve f Almanyanın hâkimi üzerinde bütün bun- lar, Frensiz efkârı umumiyesinin bera- berliği ve silâhin mukabele hazırlıkları kadar bir tesir icra etmemiştir. Bir hâ- dise çikarmak fikri bir parmak gerileme- miş, yaklaşma hareketleri için yapılan çalışmalar bir saat bırakılmamıştır. » * 12 Eylülde, Nürembergde, kıt'alarım E*çişi, kazma, kürek ve silâhlarm salla, nışı İle, göref ve haysiyet bağrışmalarıy- Ja uyanan fizik, askeri ve dini bir beye- can İçinde yeni imparator, Nazi İncilinin yeni bir sayfasını okudu. Bütün dünya da bunu dinledi, Hitler, bilyük bir dinamizma ve bü - yük bir meharetle, tekrar etti ki mu- kaddos imparatorluğun Ren ve Brenner üzerinde yalnız sulh için bekçilik ettiği- ni söyledikten sonra, tabii hudutlerdan içeri girmiş, müteakiben tahkim edilen hudutlar arkasında kalmış olan Südetli ve mlişterinin taksit İçin vereceği fark sadır larma, taksit muamelesi üzerine moğru surette Hâvesi gayrikabil zamlar yapmak tan kat'iyyen çekinmezler, İşte bu nok- tanın derhal önüne geçilmelidir ki, bir. çok vatandaşların “e önlenmiş olsun... Otobüslerde Yolcuların arasında yedek lâstikler ! Bu sütunlarda, epey ©vvel acı acı yaz, mıştık. Şehrimizde işliyen otobüzler, bü. tün dünyada bu gibi nakli vumtalatında yedek Jâatiklerin arabaların dış tarafla- rımda, ya karuserin alt kısmında, yahut da üst kısmında birer yeri olduğu halde, bizde, yedek lâstik ve tekertekler halkm oturacağı yerlerin arasında durmakta « dır. Gerek sıhhi, gerekse İnsan! bakımdan saçma ve bir dakika müsaade edilmesi caiz olmıyan bu noktaya, belediye nasi olup da hâli müsamaha ediyor doğrusu şaşmamak kabil değil... Bütün otoblislere şamil ve kısacık bir emirle önline geçilebilecek bu işi dü - zeltmek için, daha fazla beklermiyeceği- ni ümid ediyoruz! m me akalliyetini ilhak edeceğini ilân etti: - “Çekoslovakyada tazyik gören 3,5 mil, yon Almanım kurtulmasını istiyorum ?,, Bir Iki saat sonra karışıklık başladı. Bunlara Prag Örf! idare ânı ile muka- bele etti. Örfi idareye Henlaym, 13 eylül salı günü, sâat 17 de neşrettiği bir ül. matomla karşılık verdi. Bu ültimatomun da müddeti yirmi üç saat sonra bitti, Prag hükümetikin bu ttimatomu fed- di üzerine, Çekoslovakyanm Seys.İnku « aftı müzakereleri kesti, Kırk sekiz saat sonra da İngiliz başve- kili Börthesgadende bulunuyordu. Jak Bardu Zayi köpek Vücudu beyaz, başı siyah tüylü Seter cinsi bir av köpeği üç gün evvel Gala- tasaray civarmda kaybolmuştur. 4 Bulan Tarlabaşı Trişe sokak 1 nu- maraya getirdiği takdirde memnnu edis lecektir. Baş, Diş, Nezle, Grip, Romatizma Nevralji, kırıklık ve bütün ağrılarınızı derhal keser. MERMER İcabında günde 3 kaşe alınabilir. EEE