11 Temmuz 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 7

——. 1İ TEMMUZ — 1937 re Saadabat mis akının imzasından sonra... (Baş tarafı 1 incide) hina ayni samimiyet ve Igraf aşağıdadır Ekseldns Kemal Atatürk Türkiye Reisicümhuru kara arasında dâbad misakınm imzası te ile, siz ekselânsa, en hara. , briklerimizi bildirmekle bahti, oundan sonra çözülmez bir bağ- Tşmig hidiye olan memleketlerimiz, | kle, Yolile, . samimi in Zini sulhün hizmetine koyabi. Dirk rdir. Siz ekselânsın saadeti ve Bi y çletinin refahı hakkında en sa. İraatş #mehnilerimizi “ifade için bu ân İstifade ediyoruz.,, İran Şehinşahı l $ah Pehlevi TV Sekinşaış Alâ Hazreti Hümayun “2 birdderim Rıza Şah Pehlevi “De Tahran za Ni dost devletimizin Sandâbadda hı, “etikleri saadetbahş şark misakı haya betile göndermek lütfunda bu. in grafnameyi kümayunla Many niyetle aldım. Ralgt,, e Ketlerimizin, sulh idealinde, "tek bir mesnad olan bu misakın a sulhü için kutsi kin m. Bundan dol; zatı | Bh ehilerini samimi tebrik ederken | Yap m için temenniler'mi Su. | “arak pik himmet ve irşad eseri Vika, arihte yeri belli milletinizi a, vekte muvaffakıyelinizi can - dilerim, Muhterem b i il im, A rem kardeşim Şa- MAİ Hazretleri, , Hapı i EK, Atatürk | *İye Vekilimiz Tahrandan ayrıldı r aran, (AA) — 'Mirkiye Me Hariciye ha, *VİK Rüştü Aras ve maiyeti bu 28 a “izde trenle Şahvaza, hareket et Ban, “isyanda Hariciye nazırı Safkiyi, Mey, * Rilidirleri, irak, Afgan bâriciyo na ie Trkiye büyük elçilik erkânı ve di Yi Miş, Ok şahsiyetler tarafından Uğurlar aaköhseyin ilk- toplantısı Met, 10 (A.A) — Pars (iran) sjanı « Afganistan ve İrak harici mis en eski hari itibariyla doktor Tevfik m başkanlığında dört devlet an ayn ale toplanmışlardır. *t ir şu protokolu imza etmişle 4 Vag bet Paktını İmza etmiş olan dört nlanaraz Ye nazmiar: $ temmuz — 1937 AİN ten Aşağıdaki kararı vermişlerdir. hk #8 etmiş olan devletlerin afişte Matlerini alâkadar eden © meseleler Bak, Hörüşmek ve harsketterini taltf'et Madiyle, dört devlet hariciye nazır maa konsey tepki edilecek ve 24 sürmeyi 0 az'bir defa Cenevrede Bi Y tarafından tayin © edilecek Kikiıg, | Yrd toplanacaktır. Konseyin baş Miri SPA ilg Afganistan, * hariç ye nazır Irak, iran ve Many, o zirları tarafından İfa edi dı Meme Tahrariin Sandâbat sara Rek Mae “inn paktın akdiyle meti | &, Üümeiz er Majeste Şehinşah Pehle | na min teşebbilsiyie yapılmış oldu | ilk vene için © başkanlığı 1. konseyin arielye nazı © 9 MAZIPI tarafından deruhle edi “ kir sekro na 0 *dilecek ik, baş Pafin, dün “an Kendi tel kong, dan oç bu sekr kanlığının memurla lecek bir genel sekreter te ma tarâfmdan tayin edile i 5 müteşekicii olcaktır. Naciyülssi, Samyi, Faiz, ilen karar sureti protokolu İnzammdan sonra s bajkanlığı vazifenidi deruhte ine teşekkür ve kabul edilen ARAP suretini #ieiye, e Bi nazırı ni teklif etmiştir: ekselâns M. Enaye N başkanlığında toplanan do arafından işgal edil Türkiyeden #nhilAl £ cemiyeti konseyi azalı gösterilmesine ve hu GA m ve İrarm da azalık i azalığm alfabe sıra Azaları İ alnı, TIRA geçmesi için bütün Asia, İN ng, İN ayy A İN ram " ama, EZELİ İle birlikte, A Meleiceti kepi iie — Türkiyenin faydalı mA İmkân hahşotmak Oz Feri için, tekrar seçilmesini e fin müdufansa, #ennirdan, Mihetler cemiyeti Ye Tabu dairesinde yapıtmış imzasından » cemiyet gend sekretariiğinin bâberdar edilmesini rica etme ğe, 4 — Kera konsey başkandan, opakln imzası münasebatile, konışu devletlere paktı imzs etmiş olan devletlerin, gerek münferi den ve gerek müştereken, mesut bir surelte * olan karşılıklı dostluk münasebetle rinin idame ve !fası hakkındaki samimi arzu larının bildirilmesini rica etmeğe karar ver meve miştir. Imza: Samyi, Fniz, Aras, Naciyflâsi, “ Sadabad paktı,, (A.A) — Dün İran, trak, E£ iye nazırlarile Türkiye harici rmda İmza edilen dörtler Misa "Tahranda müzakerelerin cereyan etti za'eten Saadabat paktı,, İsmi ve #dat, 10 genistan hs ye vekili ar kına gi araya rilecektir. Tahran, 10 (A.A.) — Türkiye, İran, Irak ve Afganlatan arasmda Imza edilen ademi tecaviz munhedesinin metni aşağıdadır: Mukaddime: Majeste İran © Şehinşah, Majeste Af garistan kral, Majeste irak Kralı, ve Tür Samur Başkanı: lerinde olan bütün vasıtalarla aralarında anlaşma münasebetlerinin yle, Ya e» amniveti ve bu suretle ki desttuk ve tv muhafa; kın Doğuda bar de ümmi! barış Mitlatlar Cemiyeti yaktı çer de zamanlarin temin maksadtota haraket adana *92R tarikinde Paris #dilmin olan harp ten vnag mucibince ve kAf fesi serek bu pektin ve gerek Milletler cemi ti naktiyle hemahenk olarak kendilerinin zt#limza bulundukları diğer Oo muahedeler tama: bu muahedevi imzaya karar ma hidim olmak arzul, revesi daireri mütemmim #urtas çme mwahade ıcitlarn meveyt vecibelerini müdrik olarak vermişler va İvi maks Majeste Re? —selinm Samyi a dn İran Hariciye Maleste Afcanistan kralı: Afrin Harfeive Nazırı M. Falx Muhammed Ham, Matasta İrak Kralı: irak Harle zırı Ekselâns doktor Naciviâsili ve Türki ur Başkanı 8 Türkiye Harielye Ve selânn Dr. Tevfik Rüştü Aram tayin etmişlerdir. MADDE; 1 « Yüksek Akid taraflar, hiri birlerinin dahil! işlerine her türlü müdahale den mutlak surette İstinkâf siyaseti (Otakip etmeyi tashhüt ederler. MADDE: 7 — Yüksek &kld taraflar müşte rek hudutların tecavüzden masuniyetine ria yet etmeyi taahhüt ederler. MADDE: 9 Yilksek hittârer mitişterek menfaatlerini alâkadar eden beynelmilel ma hiyette her türlü ihtilâflarda © biribirleriyle istişarede bulunmak hususunda mutabıktır lar, MADDE: 4 — Yüksek Akitlerden her biri, diğeri m hesinden, hiçbir halde, gerek münferiden, gerek bir veya birden fazla di ger örvletle birlikte. Diğer Akitimrden birine karşı hiçbir taarruz bareketinde bulunmama yı taahbüt eder, Aşağıdaki baller, taarruz hereketi olarak addedilir 1 — Harp ân. 2 - Harp ilân edilmeksizin dahi olsa, bir devletin silâhlı kuvvetleri tarafından diğer bir devlet arazisinin işg; 3 — Bir devletin karn, deniz vaya o bava kuvvetleri tarafından, arazisine, gemilerine veya tayyarelerine laarruz edilmesi, 4 — Mütsarrıza doğrudan doğruya veya ta yardım veya müzaheret. Üler taarruz hareketi olarak imani, 1 — Müdafsal nefs hakkının kullanması, Yani yukarda tarif edilen taarruz hareke tlne mükaveme! 7 — Milletler Cemiyeti paktınm 16 ıcı maddesi mucibince Yukubulacak hareket, 3 — Milletler cemiyeti konseyi tarafından ithaz edilen bir kârar mucibince veyahut Milletler cemiyeti paltınn 15 İnel maddesi nin tatbiki, icabından olarak yapılacak bir hareket. Ancak 15 inci maddenin (tatbiki ieabatından olarak yapılacak hareketin taar rüzü ilk olarak yapmış olan devlete © karşı olmanı meşruttur. 4 — Yüksek Akitlerden birinin 27 ağustos 1928 de Pariste imza edilmiş olan (o harpten vazgeçme muahedesina muhali? olarak, tece vüz veya istilâams veyahut barbe müracaatı na hedef olan devlete yardım hareketi, MADDE; 5 — Yüksek Akitlerden biri bu muabedenin dördüncü maddesinin (JA) adil diğine vaya edilmek Üzere olduğuna kani ol duğu takdirde, meseleyi derbal Milletler ©c© #miyeti kansayine arzedecektir. Bu hüküm, mezkür yüksek Akidin bu balde iüzumlu gö receği tedbirleri ittihaz etmesi hışkıkına va rar vermiyecektir. MADDE: 8 — Yüksek fkitlerden birt, Al ger Dir sülin devlete taarruz ederse, Yüksek Akitlerden diğer biri, be mushedeyi, mütear Tiz devlete kargı, ihbar vukuuna lüzum kel makeyım fesih erehilecektir. MADDE: 7 — Yüksek Akitlerden her biri, cenli hudutları içinde., vüksek #l'tlerden Ai #er birinin milesman mfamesatımı devirmeyi veyahnt bat diğer devletin tonraklarmda tam va emniynin zarar vermeyi iztihdi en si We ceteterin, birlik veya teğelenrlerin iu "mama maanf olmayı taahhit ser, MADDE; & . #ageçme hakkındaki timum! munhada mi cibince, aralarında mahiyet ve menşel ne olur sa olsun zuhur edebilecek bütün #hHIAflarm .- am İnek havaya Nüzm Tatnbul hapishanesi beşinci Koğuşu Tarihi tetkikler: İ Istanbul hapishaneleri Mahpusların iaşesini hükümet düşünmez, halk “Muratlarının olması için,, bunlara yiyecek verirdi En azılı şerirlerle, kürek mahküm. ları ve harb esirlerinin bir kısmı, Ha- liçte tersanenin Sanbola zindanında ve kısmen de Galata kulesind3 hapseği. lirdi, Sanbola zindanmda yaşamak pek güçtü. Burada üç, azami beş yıl yaşı. yabilen mahkümlar istisna teşkil eder. lerdi. Çünkü etrafı yüksek duvarlarla çevrilmiş olan zindan, dalma rütubet içindeydi, Güneş görmez, hava almaz, berbad ve mülevves bir yerdi. Sanbola ile Galata kulesinde, sul. tan Süleyman zamanında 51,000 kadar esirin mahpus (o bulunduğunu Evliya Çelebi haber verir ki, şu .mütemmim malümatı da kaydediyor: “Her gete tersasenin her bir gözüne bir dideban ve Sanbula zindanma Üç yÜz Arap seferi nöbetçi tayin kılınıp otuz beş kapı zat da tersane gözlerinde kol dalaşır. Çün Süleyman han asrmdr Galata kulesinde ve tersane zindanlarında otuz bir bin kadar ec. nası muhtetifaden esir bulunurdu, Bunlara didebanlık böyle olur. Hele, Sanbula zindani Byle bir tarzı kadim üzere bina edilmiştir kd, bir veçhile beri adem ardan reha bulmak mümkün değildir. Belki hir mergiziperk gir pervaze mecal bülumaz, Zeminine bile kat, kat azitn merme döşenmiştir. Galata kulesinde “on takaka zindan” | olduğuru yine Evliya Çe'ebiden öğre. niyoruz. (Kasımpaşuda “Zindan arka- si” mahsilesinin adı, turaya yakm ol | mASsindndır). Kürek mahkümları Sanbola zinda- nndr. hapsolunurdu, Lüzum görüldü. ğü zaman bunlara harb gemilerinde kürek çektirirlerdi. İnzıbat, tersane kethüdası tarafından temin edilir, kü- rek mahkümları çok sıkı bir ıstirab ve azab içinde yaşarlardı. Şimdiki “Salmatomruk, mahalle, sinde ve bir de Üsküdarda “Tomruk, adımda iki hapishane daha vardı. Bun. ia bal ve tesviyesinin hiçbir zaman muslihana vasıtalardan başka vasıtalarla teminine ça “İmsar Mzumunu esasen teslim etmiş olan ek Akitler, bü hükmü teyit eder o veya edecek wsullere baş yüracaklarını bildirirler, MADDE: 9 — Bu muahedenin hiç bir mad desi, yüksek Akitlerin her biri o tarafından, Milletler öemiyeti paktı mucibince deruhte slime n vecibelere biçbir mretle zarsr verecek gekilde tefsir edilemz. MADDE; 10 — Fransxex dört nüsha ola rak yazılmış ve birer nüshası #kid devletler | den her biri tarafından nimmış olah bu mu Ahede beş sene İçin aktedilmiştir. Bu müddet bitince, yüksek Akitlerden biri — tarafından altr ay evvel bir Ihbasnama 14 feshi tebliğ edilmemiş olduğu takdirde, (o mMuahede beş senelik yeni bir devre için daha nizami daire sinda yenilenmiş addedilecektir. Akitterden biri tarafından feshi takdirinde © mushede, munhedeyi fesih etmemiş olan devletler ars sında mer'i olmakta devam &dâr, Bu rünhede ylilesrie Akitlerdem © ber biri tarafından kendi kanunlarına göre tasdik edi Vecek ve genel sekreter vasmtasile — Milletler semiyetinde tescil edilecektir. Genel sekreter den miahade hakkında Cemiyetin diğer aza #ma dn malümat verilmesi rica edilecektir. Baxdabat sarayında $ temmuz 1937 tarihin de yapılmıştır. Yazan Zindankapısının Jar hakkında malümat elde etmek ka. bil olamadı. Eski Babrâli (Şimdiki vilâyet kons. ğı) nım karşısındaki Emniyet müdü, lüğü binasının bulunduğu den “Tomruk dairesi” denildiğine, ve veziriâzamların emriyle tevkif olun. larm ve sonradan da şahsi borçların. dan dolayı hapsen tazyik edilenlerin burada hapsedildiğine göre, burasının da erkidenberi hapishane olduğunu kabul etmekde isabet vardır. Eski hapishaneler nasıl idare olunurdu ? Eski İstanbul hapishanelerinin maz. but idare şek ri yoktu. Hapishane. ler 1247 tarihine kadar Çavugbaşıla. rm hükmünde ve İstanbul kadısının nezareti altmdaydı. Zindanları dal Ni işleri subaşılara, instbatr muhafazaları da ssesb ti. Ağır cezalı mahkümlar, zindanların altlarmdaki bodrumlara konulurdu. Esasen, mahkümları Zziyadan, hava- dan mahrum bırakmak maksadiyle ya pılmış olan bodrumlarda, mahpuslara çok acı ıstıraplar çektirilirdi. Yediküledeki hapishaneler, bir dere, ceye kadar muayyen usullerle idare olunurdu. Mahpuslar, içtimai vaziyti, ne, maruz kaldığı padişah gazabının derecesine göre ceza görürlerdi, Mahpus mu, evliyamı ? Mahpusların yiyecekleri, içecekleri düşünülmez, ıslah çareleri hatıra bile gelmezdi. Bu zavallılarm, hemen he. men yüzde doksanı halkm yardin hayatlarını idame ettirebili Mahkümlar o devirlerde bâttl iti- katlara Inanan, hurafe ve bid'atlere bel bağlıyan halkın, herhangi bir mu. radıni, bir işin meydana gelmesine, ba- şarılmasına ve hakikat olmasına tali. temin ve kan yaptıkları adaklarla geçinirler, karınlarını doyururlardı.Sımimi ve iç. ten gelen bir istekle yerine getirilen bu adaklar, mahkümları beslemeye, do. : Hüseyin Rüştü bugünküz hal yurmıya kifayet eder, hattâ bazan da artardı, Mahpuslara yardım halk arasında üzlerce yıllar.ihmal edilemiyen bir ane halinde devam etti, Camilerde namazlardan sonra, mutad olan düa lar arasmda mhpusira halâs temenni etmek bir vecibe halini aldı. Hattâ bir Ik daha ileri giderek, mahpus, ları Allah indinde makbul bir insan arak, dualarının müstecab olacağı- na inanırlar ve bol bol yağ mumu, et ve sebze adarlardı. Müslüman mahpuslar, halkm bu ianeleriyle ( geçinirlerken, müslimler de günlerini daha ra. hat, daha sakin ve daha huzur içinde geçirirlerdi. Çünkü onların “kavim teşkilâlı" kendi din ve milletlerine mensup mahpusların iaşelerinc sonsuz yardımlarda bulunurlardı. Yortu, paskalya günlerinde yemek, elbise ve para dağrtırlardı. Ve ağır iz. lerden kurtarmak için, subaşılarına, tomruk ağalarına para ve hediye ve, rirler, zindan bekçilerini parasız ve hediyesiz bırakmazlardı. Ve bu saye- de gayrimüslim mahbüslar ceza müd. detlerini rahat, sıkıntısız tamamlar. lardı, Dam ağaları Hapishanelerin her kısmında “Dam ağası,, adıyla maruf bir zorba bulu. nurdu. Bunlar, kendi kısımlarının, bü- lundukları yerin mütehakkim, müste, bit birer âmiriydiler, Bunlar mahpus. ara adak ve hediye tarzında gelen er. zakı toplarlar ve “kâtipler, subaşılar, odabaşılar aralarında taksiın ederler, di. Yirmi adama bir okka et verirler, di. (Ziya bey, İstanbul . Boğazici) Sadaka tarzmda toplanan oerzaktan mahpuslara “lütfen!” ayrılan kısmı, o- dabaşıların nezareti altırda pi lir ve taksim edilirdi. Cuma: geceleri, dini günler saraydan, vükelâ ve zengin ko. naklarından pilâv, zerde gönderilmesi mutad halini almıştı. Hüseyin Rüştü (Devamı var