28 Kasım 1936 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 10
e VR 4 mara a AMMA Beğü 28 (Hususi) — Büyük Mi.) let Meclisi dün saat on beşte rels 1 kiflerinden Tevfik Fikret Sılây'ın riya- seki altında toplanmıştır. Müçlinte etvelâ'yeni seçilen mebus- ların mâzbataları ökunmuş ve kabul e- dilmiştir. Bunlardan meclise gelen Fa- il Nazmi ve Alâeddin Trid oğlu tah- ız lerdir, F Mühim ceiss Çelsenin on dakika tatilinden sonra ilçinel celse açıldı. Kois: “. Söz Hariciye Vekilimizindir..,, “Dedi, Mecliste bir kımıldama oldu. Görülüyor ki, Türkiye Büyük Millet Meclisi mühim Ve tarihi bir anmı ya- şiyor, Tevfik Rüştü Aras siya geldi ve ditnişeiiin ne halde bulunduğundan bahsedeceğim. Her şeyden evvel, her gin bana her.rasgeldiğiniz her yerde hep. bu. meseleyi sorduğunuzu düşüne- rok ne kadar sabirsizlekla beklediğini- #i bildiğim, bu husustaki » izahatımın biraz geciktiğinden dolayı beni mazur görmenizi riça edeceğim. , “ Büyük Şefin, bu meseleye dair sarih beyanatmı duyduktan sonra Cumhurt- Ha ei o işle, nasıl can ve İn iştigal ekte olduğunu söyle- rdöğü Tüzum var mi? lr Umum! felâltetihin başmiza yığdığı vö tasfi yesini neslimiiğe bıraktığı bili bir tür. Hi elerkli hesaplanı, Moskovada, Ari- karada, Lozandui; Ve onları takip öden konuşmalarda ve konferansiirda, gö- rüşerek ve eski anlaşmazlıkların yerle- ribe sağlam dostluklar ikama ederek hallettikten sonra İskenderun ve An- takya mukadderatının heniz tatbikat- « gekle bağlanmamış olma- si, milletini gece gündüz düşün. düren tek milif mesele olarak ortada duruyor. Bu işin sona kalması nazarı- İnizdi-ehemmiyetinin asla'diğer hallo- İunan İşlerimizden farklı olmasmdan değildir. isterdik ki Harlciyenizin takdim ettiği bir ve #ki numaralı Beyaz kitaplar, bu işle 1921 denberi şaşmaksızm mütemadi - yen iştigal ettiğimizi açık gösteren ve- sikalarla doludur, Taahhütlere rlayeti seven ve istiyen Türkiye Cumhuriyeti hükümeti, döğtluğurla eherimiyet ver. diği Fransayla konuşmak süfetiyle, bu Türk mihtakâsmın, mümkün ol - saydı bir sn bile mahrüm ölmasna rıza göstermiiyeceği, hürriyet ve istik. Yâline, Komşuları olan Suriye ve Lüb- nanla birlikte tekrar kavuşmasını bok Miyordu. Açık hakikat Arzettiğim Beyaz Kitabdaki vesika- lara şöyle sadece bir göz atanlarca a- yan olsa gerektir ki.her vesikada ve her vesile ile bu görüşlimüzü tasrih - ten asla fariğ olmadık. Son günlerde teati edilen hgtalar muhteviyatı bu hakikati açık "göstermektedir. Fransız polasının esasları İskenderun. ve Antakya meselesi hakkında Paris Büyük Blçimiz mari- fetile Fransa hükümetine verilen 9 teşrinlevvel 1938 tarihli notada:.Mi)- letler Cemiyeti Konseyinde tarafım. dan ve Fransa Hariciye müsteşarı M. Vienot tarafndan yapılan beyanata işaret edilerek Fransa hükümetinin Su! riye ve Lüpnahla yapmakta olduğu muahedeler& mimasi! bir muahedenin| İskenderun ve Antakya” mmtakaları! Türk ahalisile de müzakereye Frahsa-| nm amade olup olmadığı hüklemda ie) karar ittihaz'edeceği "sorulmuş v6 bu! Sualin iradına âmil olan esasatı huku-| kiye mülcmelen ifade edilmiştir. Bu no tamıza Fransa hükümeti 10 teşrinisa- Bİ 1938 da cevap vermiştir. Bu ceva- bm ihtiva ettiği başlıca noktaları hu- lâsatan arzeğdceğim. Fransanin nolamiza cavabı 1 — Fransa hükümeti 1921 itilâfna- mesi çerçevesi dahilinde miizâkereye a- madedir, 2 — ttilâfiame ahkamı, Fransa İsken derun Sancağına Suriye devleti çerçe"-İ vesi içinde bir hususi idare bahşetmek! suretile tatbik etmiştir. 3 — Fransa, 1921 tarihli Ankara iti- lâfnamesini, 25 nisan 1920 tarihinde! kendisine Suriye için verilen mandaya istinaden yapmıştır. 4 — 1922 tarihli manda yasası Suri - ye ve Lübnan nagar ile andığı iki dev - İete karşı Fransanın, bunları istiklâ - le doğru götürmesi ve bu memleketiş- rin hergangi bir suretle parçalanmasın dan ve kiralanmasından vikayesi gibi vecibelerini tesbit etmiştir. $ — Fransa hükümetinin, Ankara iti | İâfhamesinin İskenderün Sancağına mü tedair hükümlerini tatbik için aldığı ted! birler bu manda yasası esasları dahi - Jindedir. 6 — Mandater sıfatı ile şimdiye ka - dar deruhte ettiği taahhütleri Suriye ye devrederken Fransa hükümeti ge - rek Suriye ile yaptığı bir anlaşma sıra - sında ve gerek bu münasebetle herhan- gi bir ahar devletle yapacağı müzakere- ler esasında manda yasası ahkâmindan dışarı çıkamaz. Bu itibarla Suriyenin istikbali mev- zuu bahsolduğu sırada Fransa hükü - meti, Suriye hükümeti (o nammı'aldığı 1921 deki taahhütlerinin fevkinde ta - ahhütlere girişemez. 7 — Süriye eczasından olan Sancak ile ayrı bir ittifak muahedesi aktetmel filen ve hukukan 3 üncü bir devlet te- sisi suretiyle Suriyenin © parçalanması demek olur ki bu da manda yasasına| mugayirdir. 8 — 1921 itilâfnamesi, Sancağa, Su- riye haricinde siyasi bir varlık imkânını! derpiş etmemiştir. 9 — Fransa hükümeti (bu hususta Türkiye ile görüş teatisine memnuni - yetle amadedir. Ve bu müzakerelere Su "İye hükümetinin salâhiyettar mümes - sillerini iştirak ettirmek hakkını Fran- sâ mühafaza eder. Fransa hükümetinin bu notasma Pa- ris büyül elçimiz vasrtasile 17 teşrini-! sani 1936 tarihinde müdellel bir cevap! verildi.,, Tevfik Rüştü Aras bu ce- vabımızı (Odayandığı (başlıca w sasları da hulâsatan anlattı. (Cevabımı-| zın hulâsâsı 25 ikinci teşrin sayımızda neşrolunmuştur, Davamızın kuvveti Hariciye vekilimiz sözlerine devam-| la şöyle dedi; Şimdi hulâsasını söylediğim nota - larımızda görülüyor ki davamız bir a - razi “reviziyon” u meselesi değildir. İs-| tediğimiz muahedelerle bizim ve Türk halkının kazandığı hakların fili ve ame- M teminatını korumak ve Türk mta - kasının haklarının müahedelerle temin edilmiş olan inkişafınır görmekteir, Hariciye vekilimiz bundan sonra 1921 müahedesi ile, manda (şartlarını gösteren muahede arasındaki başkalık- lârı, misallerle anlattı, ve son muahede- de Sancağın zikredilmemesinden mak - sat 1921 muahedesi ile İstiklâle kavuş- mak Üzetr otonomiye tabi olduğunu a bul ise mesele olmadığını. aksi takâirde bu mütearız hükümlerin biribirini ifna ettiğini söyledi...“ Fransanın tekl'flari Hariciye vekilimiz. bundan sonra, mesele hakkımda Fransanın son iki tek- lifinden bahsetti ve şöyle dedi: Yransa büyük elçisi iki gün evvel| tercihini bize bırakmak suretile, hü - kümetinin iki teklifini ifade etti, Bun- ları işte ayniyle arzediyorum. 10 teşrinisani tarihli notesiyle Fran- sa hükümeti İskenderun meselesindeki hukuki vaziyetini, gerek manda yasasi- İs bağlı bulunduğu Milletler Cemiyati- ns karşı gerek Ankara itilâfnamesi müs) cibince deruhte ettiği hususi mecburi - yetler itibarile Türkiyeye karşı tesbit etmiştir. Evvelce verilmiş olan izahat saye - sinde Fransa hükümeti mevzuu bahis muhtelif taraflar için mucibi memnu » niyet bir uyuşmaya atideki iki usul den birinin kabulü suretile varılabile ceğine şüphe etmez; i — Türkiye hükümeti, mandanın iptidasındanberi tatbik edilmiş olan San tâğın siyaseten Suriye tebaiyeti mese - İlâkki etmiş bulunduğum için birinci tek HABER - Akşam postası lesini ortaya atmadığı takdirde Fran - sa hükümeti, işbu mıntaka Türk unsur- Jarının lehine olarak 1921 itilâfları çer- çevesi içinde Türkiye hükümetince ser dolunması şayan: arzu telâkki edilen te- minatın tetkikine derhal başlamağa ha- sırdır, 2 — Türkiye hükümeti Sancak için me selâ Surlyeye karşı istiklâliyeti ihtiva &den yeni bir yasa talebinde ısrar ettiği takdirde mesele mandater hükümet sr- Tevfik Rüştü Aras fatile Fransa hükümetinin salâhiyetini tecavüz eder. Böyle bir halde marda yasasını tefsir etmek ve Salâhiyetle rey vermek hakkı Milletler Cemiyeti kon - seyine aittir. Kabül edilen tekli 'Harlelye vekilimiz sözlerini şu su. retle bitirdi: 'Bumun üzerine Büyük şefimizin ve Bağvekilimizin ve Jera“vekillati Keys tinin, milletimizin argılarma . üygün ölarak hâriciyenize verdiği direktifi te Wifi kabul edemiyeceğimizi derhal söy- ledim, Milletler cemiyeti konseyine müracaata muvafakatimizi, keyfiyeti fırkamız içtimaında bahse koyduktan sonra Fransa büyük elçisine ifade et- tim. Şimdi İskenderun, Antakya ve havalisinin mukadderatı meselesi Mil! ledler cemiyetinin tetkik ve mütaleası- nın almmasına tecil edilmiş oluyor. Bu suretle Milletler cemiyeti bizim i- gin milli ve büyük bir meselemizle ig. tigal etmeğe, hele sulh ve iktisadi ba- kımdan şimali İranm cenup kısmın- dan başlıyarak Türkiyenin Van gölü. nün ve Diyarbekirin cenup mmtaka- sını teşkil eden büyük bir kıtasiyle I- rakım şimalini ve Suriyenin şimalinde küçük bir mmtakayı ihtiva etmek &.. re yakm Şarkın kocaman bir saha- siyle Akdeniz ve Avrupa arasındaki mübadelelerin tek esaslı bir limanı o lan bu Türk mmtakasının emniyet ve ikbali hakkında mltaleasını bildir. meğe davet edilmiş oluyor. Hariciyeni- zin bu safhayı da dikkat ve itina ile takip edeceğini temin ederim, Şimd! bu suretle harekete müsaade ve ii mat buyurmanızı rica ederim. Huzu- runuzda vaziyeti daima adım adım ol- duğu gibi arzedeceğim. İcabında icap eden kararı almak her vakit sizindir. Hariciye vekilinden sonra meb'us- lardan B. Rasih (Antalya) söz aldı ve Fransa İle aramızda aktedilen Frask. len Buyyon munahedesindenberi 15 se-! n6 geçtiği halde Antakya ve İskende-! run vaziyetinde muahede ahkâmının! bir türlü tatbik edilmediğini anlattı.! Bu arada bilhassa cenup hududumuz- ei e emniyetsizlikle siyasi) işaret etti. Bu emniyet- sizlik ri aşırı bir dereceye geldi- Zinden cenup vilâyetlerimizde halkın heyecanlı olduğunu söyledi ve şöyle dedi: — Halk bize: “Bu hüdutta niçin her gin bie ölüm ve gehit vak'ast olü- yor?.. diye soruyor. “Niçin bu sahada iktisadi emniyet, ve siyast emniyet te. sis edilemiyor ?., diyorlar, “ Dostlu”urdan en çok behs»den dev'et , B. Rasihten sonra B. Refik İnce kür' 28 İkinciteşrin — 1936 Antakya ve Iskenderun davamız süye gelerek heyecanlı. bir ifade İle sancak vaziyetini tasvir etti ve Frap- sanım bu işteki vaziyetine şöyle dedi; — Bir devlet vardır ki bize dostlu- Zundan en çok bahseder, fakat en nz dostluğunu gördüğümüz devlet de V- dur, Bu Fransadır. Fransa Türkün dostluğuna her zaman muhtaçtır. Bi. zim, en hayati ve milli bir meselemiz mevzuu bahsolduğu zaman Fransa bi- 26 dostluğunu göstermezee başka bir zamanda da başka bir meselede konp- Ilmana ihtiyacımız yoktur. "— Suriyeliler bilmelidir ki bugün dost farzettikleri Fransadan ziyrnde Türkler kendilerinin dostudur. İstikba Mini düşünmesi lâzım gelen yeni Suri-| ye, komşu olacağı Türk dostluğunu! kırmamalıdır, Ve bir Türk yurduna göz! diker vaziyet almamalıdır,, dedi. Şimdi bu meselede en mü- him vazife Milletler Ce! miyetine teveccüh ediyor. Bu cem'yet, yeni bir imtihana çekiliyor, Milletler ce| miyetinin dünya Üzerindeki mevkiini yükseltmesi bu işte Türkün hakkını vermesile olacaktır.,, Kızıl k'tap Sonra kürsüye gelen Hakkı Kılıç dedi ki; — Bu meseleyi eğer Beyaz Kitapla halletmek istemezlerse Türk milleti; bir Kızıl Kitab çıkarmak için kendile- rine İstediği kadar kızıl mürekkeb ve-' rir. Türkler ekali'yet değildir Remzi Güres (Gaziântep) de söz- lerinde şöyle dedi: — Fransızlar bir “akalliyet,, sözü sarfediyorlar. “Bu doğru değildir.) Sancakta ekseriyet şöyle dursun tam birTürk kütlesi vardır, Bu kütle mut laka istiklâlini alacaktır. Türkler sab. rTetmesini bildikleri kadar haklarını müdafaa etmesini de bilirler. Fransadan teminat isteyelim Bundan sonrâ Bere Türker (Afyon) | Şu sözleri söyledi: — İş uzayor, müzakerelere vakit geçecek gibi görünüyor. Halbuki hu. dudumuzun ötesinde 300.000 Türk ız- tırap içindedir. Bunlara #ıkı tazyikler yapılıyor. Bu kadar Türk müzakereler mildde- tince ıztırap içinde mi yaşıyacaktır?. Hükümet mandater devletten bu hüs susta teminat almış mıdır? Halay Türklerine teminat Akagündüz (Ankara) sözlerinde şöyle demiştir: : | — Hatay meselesini Atatürk ko-| nuştu, hükümet konuştu, Millet Mecli- si konuştu, şimdi iş Milletler cemiye- tine gidiyor. Fakat bence * bu mesele! artık çantada kekliktir, Milletler ce-| miyetinin muvafik bir karara varma. #i da bir zaman meselesidir. Bu zaman da Hatay Türklerinin o muhafazası için hilkümet lâzım olan tedbirleri a. Jacâktır, Biz de buradan bu Türklere teminat vermeliyiz. Ey Hatay Türkle- ri, siz kurtulacaksınız. Kurtuluncaya kadar kılımıza hata gelmiyecektir. Şa- yet gelirse Atatürk Türkiyesi icabı yapacaktır. Akagündüz bundan sonra “Hatay Türklerine selâm!,, diye“sözlerini bi. tirdi. Akagündüzden sonra kürsüye ge- len Mehmet Somer (Kütaya) gu sö- leri söyledi: — Şimdiki hudut tabii bir hudut! değildir. Bunu Fransızlar da görüyor ve biliyorlar. Bu nokta halleğilmel!.! dir, Nunherey! Imza ıyan Yusul Kemali söy'üyor w Bundan sonra Yusuf Kemal (8i- nöp) söz aldı. Fransızlarla aktediler 1921 muahedesine İmza koyan kendisi olduğu için bilhassa sözleri nazarı dik kati celbetti. Yusuf Kemal şüyle dedi:| — Ankara itlâfnamesile Fransız askeri Adanadan çıktı; Fakat bu vas) temasla Kamutayda görüşüldü kitki zaruretlerle İskenderun ve # takya milli hudut haricinde kaldı. ö gündenberi benim içimde bir tir. Ben ölmeden bü hududun kal smı İsterim. Fraklen Buyyon ile zakeremiz devam ettiği mmliâdetee men hergün kendisine tekrarind” Ni topraklar Türktür, burasını gene bir gün alacaktır., dedim. “Şimdi mesele Milletler cemi gidiyor, burada 'Mürkün hakkı mü ka verilmelidir, Fransada Türk dl luğunun kendisi için olan kıy takdir eder. Bu dostluğa kendisi de yardım * melidir. Fransa Montrewx'de aktedli mukavele hükmünü gözden tutmasın, 19 uncu maddeyi Ol Bir gün bu madde hlkmünü me file koymak lâzmm gelirse kalpleri zin Fransaya müteveccih olmasi” sim gelmez mi ?. Türk milleti bir Wıt'atını İstiyerek yabancı bir mandası altına hiç bir vekit*v miştir. Ortada böyle bir muahede y mü yoktur. £ugir kü ve © günkü TürkiYİ 1922 senesinde Fransız hariciy€ zırı Briyanla a “Şarkta en büyük kuvvet dir,, demişti. Bu sözlerin sma zaman Türkiye henüz harpten çıikri mıştı, Bugünkü Türkiye o günkü Si kiye değildir. Bundan çok yüksek kuvvet ve mevkii vardır. Türki; 15 sene evvel istediğini “ alcağımı diğini Fransanın dolambaçlı ifade vermemeğe çalışması akıl alır şey Zildir. Tabii hudutlarımız "Türkiye ile Suriyenin tabit buö Asi ve Frat nehirleri arasıdır. bir şey istemiyoruz, dedi ve sö göyle bitirdi: ».— Arkadaşlar Yusuf Kemal b cana düştü demeyiniz. Bu Türkün # katidir. Tarihin hak!katidir. Edebi ei Ve ben üzerimize zaf Yunsun demiyorum. Benimkileri versinler.,, Meclis tasvip etti Bu beyanattan sonra Hariciye Ni kürsüye geldi. Ezeümle dedi kii — Söz söyliyen arkadaşlarımı? yanatlarının hepsinde hâkim ve terek bir endişe var. O da bu h#' deki Türk halkının içinde bulun” vaziyettir. Hükümet bu mühim 20” yı dalma gözönünde tuttu. Ve P kil Fransa Büyük Elçisile mütâk da bu noktada ehemmiyetle te etti. Büyük Meclisin bu vaziyet ” kmda ıstırabı bir direktif telakki tiğimi arzederim, Bundan sonra verilen bir « müzakere kâfi görüldü. Hariciy€ kilinin Meclisteki beyanatı tasviP |, lundu, Ve ruznamede başka madöf madığından pazartesi günü topla” üzere celseye nihayet verildi. Werhum Şükrü Nal Güisik teşekkür, Sevgili zevcim ve babamız o“ Şülerü Naili Gökberkin ölümü d0 le taziyette bulunan, cenaze tirak eden: ve çiçek gönderen | * ve müeşsesat ve o kurumlara #! cevap vermeğe derin tetesürümü? v olduğundan teşekkürlerimizin İ sayın gazetenizin tavassutunu sist TİZ, Zerensi Nazire, oğulları ME Turgut, kızt boktor Ömer Abdürrabm?' DERMAN Muayenehanesi — Eminön sl VALDEHANI, işde No, 21 pe ein e
