23 Şubat 1936 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

Işçileri n hakkı nasıl çalınır? Beş dakika geç yüzüne fabr kalan bir işçinin ikanın demir kapısı kapanır.. Demir kapının ufacık penceresinden uzanan — Yarım yevmiye ile çalışır. -—---—'— san girebilirsin! bir baş; der, Anketi yapan: Murad Sertoğlu Bugün de işçiye ödenen ücretten, çı.| raklık meselesinden, işçilerin bu yolda. ki isteklerinden ve dertlerinden bahse. | deceğiz. İşçi niçin çalışır İşçi, bir yerde vücudünü yıpratarak| ne için çalışır? Gayesi nedir? Bittabi| para kazanmak. İşçi taş değil ya, hare.| ket eden, terleyen, kalori sarfeden, ya. | rulan bir mekinedir.Ve bir makine nasıl | kömüre, yağa muhtaçsa,bir işi detipki o| mun gibi iş görebilmek, kollarımı bareket| ettirmek için kaloriye, yani gıdaya muhtaçtır. Bunu da sa'yine mukabil aldığı ücretle temin eder. , Onun için işçiyi düşündüren, alâka.) dar eden en büyük şey bu ücrettir. Ça. aşmasına mwuleebil aldığı paradır. Ve patronun da en vicdani vazifesi, işçiye bu haklını tam vaktında ödemek. tr. Fakat maalesef bazı yerlerde türlü vesilelerle işçinin bu hakkı çalınmakta. dır. Bu vesileler aşağıdaki şekilde hü. lâsa edilebilir; İşçinin hakkı nasıl çalınır ? 1 — Bililtizam ve işçinin kabahati olmaksızın ceza kesmek. Yahut işçinin | bir hata işlemesine karşı kesilmesi 14. zımgelen cezadan daha fazla ceza kes. mek, 2 — İşçiye çalışmasının karşılığını tam para olarak vermemek. 3 — İşçiye fabrika mamulâtını zor. la ve dışarıdan daha pahalı fiata sat . mak, 4 — Febrika içlerinde veya civarla. rında Kantin, Ekonomalar tesis ederek, işçilerin buradan alış veriş etmelerini te. min etmek, Çıkacak olan iş kanununun bütün bu meseleleri kökünden halledeceğine ve bazı insafsız ve vicdansız patronların işçiyi istediği gibi ezmesine izin ve imkân vermiyeceğine eminiz. Şimdi gelelim bu usullerin birer bi. rer teşrihine:. İşçiyi en fazla kıran, müteessir eden usul budur. Böyle bir hale uğrayan, fa. kat ismile adresinin gizli tutulmasını “isteyen ve tanmmış bir fabrikada çalı. şan bir isçi diyor ki: Geza|l Ceza! Ceza! — Şumu yap ceza, şunu yapma ce. za.. Ne olacak halimiz. Esasen iki ay. dır işlemiş olan yövmiyelerimizi alamı. yoruz. Çoluk çocuk aç ve perişan kal. dık. Kaç defa idareye baş vurduksa da her zaman kandırıldık ve hâlâ para ala. madık. Bu sırada kapının küçük pençerele. İ ri açılarak içinden bir kafa belirir. Ve Yarım ücretle çalışmaya razı olurlarsa kapının açılacağını söyler. Katıksız yemekler. Katıksız yemekler bir belâ atlatmıştır. Ne yapsın? Gerisin geriye dönmektense, bittabi yarım yev. miye ile çalışmağa razı olur. İsimler kara kaplı eski bir deftere kaydedilir. Bundan sonra demir kapı yavaş yavaş yevmiye alan işçi, beş dakka için ya. rım gündeliğini kaybedecektir. Eğer evde zeytin ekmek yiyorlarsa o akşam zeytin de yiyemiyecekler, ge celerini yalnız kuru ekmek ve soğuk su ile geçirecekler demektir. Bu ceza kesmek işi muhakkak su rette çok ince olarak tetkik edilmelidir. Eğer işçi, smf kendi hatası ve dikkat . sizliği yüzünden hakikaten müesseseyi zarara sokacak bir hata işledise hak. kında ceza kesilmesi makul görülebi. lir. Fakat bu ceza kesmekte iki şeye riayet etmek lâzımdır; Cezada azami had tesbit edilmeli 1 — İşçiye, hatayı yapar yapmaz derhal hatasını, hakkında ceza kesilmiş olduğunu ve kesilen cezanın mikdarmı söylemeli, 2 — Bir işçiden bir ay zarfında ke- silebilecek cezanın azami mikdarı iş kanununca tesbit edilmelidir. Ve me. İ selâ:, İ “© “Bir işçiden bir ay zarfmda kesile. İ bilecek cezanm mikdarı üç ve nihayet dört yevmiyeyi geçemez., diye tasrih edilmelidir. Bu paralar nereye gidiyor ? Bu kadar da değil. Ayni zamanda bu kesilen cezaların nereye sarfedilece. ğinin de tesbiti lâzımdır. Kesilecek ce. zaların patronun cebine girmesi katiy. yen doğru değildir. Bu dünyanm hiç bir yerinde yoktur. Çünkü, evvelâ çok İ suiistimale müsait olduğu gibi patron ne kadar hüsniniyet sahibi olsa gene şüphe altında kalmaktan kurtulamaz. Şehrimizin hemen hemen bütün mü. | essese ve fabrikalarında patronun kasa. İ sına giren bu paralar Avrupada kanun. la ayrı bir hesabta biriktirilir. Ve mu- hakkak surette işçinin 'bir menfaati uğ. runda sarfedilir, İş kanununun bu hususu da çok ay. İ dımlık ve bitaraf olarak tesbit edece - İ ğinde şüphe yoktur. Bu büyük dert yetişmiyormuş gibi '96İYe muhakkak para verilmeli bir de mütemadiyen ceza kesiyorlar. A. caba bunun sonu ne olacak? Bu kesilen cezalar yüzünden bazı ay lar işçinin eline ancak üç, beş lira para geçebiliyor. Bir ay durmaksızın çalış. maya mukabil ele geçen ba para işçide çalışmak , iş yapmak namına ne istek bırakabilir? Ve bu hal kendisini nasıl büyük bir yeis ve sefalete düşer. mez? Gene hu ve bunun gibi diğer bez: fabrika işçileri de şöyle şikâyette bu. Tundular: Kapanan demir kapılar nasıl açılır ? — Ekser işçiler Edirnekapı, Şehre.| imini, Topkapı, Karagümrük gibi nisbe. ten Fakir halkın ikamet ettikleri civarda otururlar, Fabrikalar da en fazla ke. safet gösterdikleri mntakalar Haliç kıyıları, ve Sultanhamam taraflarıdır. Yani ekser işçiler, 7 de başlayan iş baş- larına yetişebilmek için bir saat evvel 6 da evlerinden o çikmağa, mecbur. durlar, İstanbulun bilhassa kışın vaziyeti malüm. Bazı yerlerde diz boyuna varan| çamurlu soleuklarından rocerek geler işçiler beş dakika geç kaldılar mı fab. rikanın kapısını kapalı bulurlar. Gelelim işçinin sayinin mukabilinin tam para ile ödenmesi meselesine. İşçiye çalışmasının mukabilini tam olarak, para halinde, ve hiç bir zaman bir ayı geçmiyecek taksitlerle ödenmek | lâzımdır. Bazı fabrikalarımızda işçiye hakkemın bir kısmı eşya, ve marka tabir edilen bonolarIn ödenir ki, iş kanunu bununla kat'i olarak mücadele etmeli - dir. Bir fabrika işçilerinden bir grup, fab İ rilkalarinın on liraya mukabil iki lira değerinde marka verdiğini, ve bu mar. kalar vasıtasile alış veriş etmek mecbu- riyetinde bırakıldıklarını söyliyerek acı acı şikâyet etmişlerdir. Son söz Elhasıl bu şekilde marka vesair da. Taverelerle patronun işçinin hakkını ye. mesine, onun parasını ve hakkımı kıs - men olsun çalmasına katiyyen müsaa. de edilmemelidir. Esasen ücretin gayet düşük, işçinin ağlanacak kadar az para aldığı bir memlekette patronun bir de İ ba şekilde hareket etmesi en hafif ta. birle vicdansızlıktır. Bü hayati bahisle alâkadar diğer kız. smları yarın yazmakta devam edece - ğiz. i YURDU,, ndadır. İşçi esasen fabrikaya varmak için bin , açılır. Bu suretle esasen gayet düşük! HABER — Akşam poğfusr — — Bayanlar : Dünkü sayımız- daki ilânda bahsedilen Moda salonu Ankara caddesinde “VAKIT Muhakkak zi- yaret etmelisiniz. Bayanlar! “VAKIT,, Evinden aldığım Be- yer modelleriyle bütün bu dolap dolusu elbiseleri ben yaptım! Siz de benim gibi yaparsanız az para ile çok şık giyinir ve para da arttırırsınız! “VAKIT,, Evi — Ankara cad- desi Moda salonu.. Telefon: 24370 a Çekoslovak Başbakanı Hodza Belgratta Orta Avrupa ve Tuna misakı meselelerini Konuşacak Çekoslovakya Başbakanı Hod. za Belgrada gitmiştir. “Yugoslav devlet adamlariyle Orta Avrupa ve Tuna misakr meselelerini konu- şacaklardır. Bu konuşmalar Bulgaristanda i büyük alâka uyandırmaktadır. Berlinden gelen bir habere gö- re, küçük itilâf ile Balkan andlaş- ması mehafilinde İngiliz nüfuzu - nun artması Bulgaristan siyasi mehafilini endişeye düşürmüştür. Fakat Sofya mehafili, Alman - ya ile İtalya iştirak etmedikçe, Orta Avrupa ve bilhassa Tuna paktı meselelerinin halledilmiye . ceğini söylemektedir, Japonyadaki zelzele 11 kişi öldü 34 kişi | yaralandı Tokyo, 23 (A.A.) — 21 Şuhat zelzelesi hakkında alınan son ha- berlere göre 11 kişi ölmüş ve 34 kişi de ağır surette yaralanmıştır. 50 den fazla ev yıkılmıştır, Vapur yangını söndürüldü Nevyork 23 (A.A.) — Kalifor. niyanım cenup açıklarında ateş almış olan Amerikan Albert Hull petrol gemisindeki yangının sön - dürülmüş olduğu imdat vapurla - rından biri tarafmdan bildirilmiş. tir. Fakat petrol gemisi çok büyük hasara uğramıştır. Mantarcılık Sabıkalı dolandırıcılardan kör Osman ve arkadaşı Kütahyalı Os- man Beyazıt Bakırcılar caddesin- de üzerinde bir lira bulunan bir paketi yere atmak suretiyle saf bir köylüyü dolandırmağa teşebbüs ettiklerinden yakalanmışlardır. Düşme Darüşşafaka mektebi hademe - sinden Halil oğlu İsmail cam si- lerken mektebin üçüncü katından müvazenesini kaybederek düş - müş ifadeye gayri muktedir bir halde Cerrahpaşa bhastahanesine kaldırılmıştır. 18 yaşı Bolşevik askerleri, tabiat ortasında, silâhları arasında ve kabartma hi j ritaları karşısında tatbikat yapıyorlar... Yarın büyük dostumuz Sovyetler, kızıl ordularının 18 inci yıldö” nümünü kutlulayacaktir. Kızıl ordu 18 sene zarfında her bakımda” parlak muvaffakiyetler elde etmiş ve Avrupanın teknikçe .en büyük ordularından biri olmuştur. Günden güne kuvvet ve kudreti fazlalaşan kızıl ordu, Sovyetle * cümhuriyetinin dünya sulhunu koruyacak en büyük kuvvetidir ve © * çen sene Kiyefte yapılan manevralar bunun canlı bir delilidir. Yarın büyük ordusunun 18 inci yılını kutlulayan dostlarımızı teb“ rik ederken geçen seneki manevralar münasebetiyle söylenen şu sö# leri hatırlamaktan kendimizi alamıyoruz: “Sovyet ordusu dostlarını da, Mucize düşmanlarını da tanır...,, içinde mucize Asıldı, ölmeyip kaçtı ve kurtuldu Masum olduğu anlaşıldığından şimdide tazminat alıyor Birleşmiş Amerikanın Missuri vilâyetinde Pirvis şehrinde Vilyam! İzak Purvis, suçlu olmadığı bir ka- til maddesinden dolayı 7 şubat 1894 yılında asılarak idam edildi- gi halde bundan on beş gün evvel, ölümün eşiğinde neler hissetmiş ol. duğunu anlatmak suretiyle 62 nci doğum yıldönümünü kutlulamış - tır. Adamcağız gözleri bağlı oldu-| bir delil ve şahide lüzum görmek ğu halde darağacına çıkarılırken: — Allahm huzurunda yemin e- derim ki ben masumum! Diye bağırmıştı. İlmik boğazı- na geçirilmiş, fakat düğüm iyice yerleşmemiş olduğundan bir müd. det sonra boğazından kayarak a- damcağız iki buçuk metre yüksek- liğindeki darağacından baygın bir halde yere düşmüştü. Ölmüş sanılarak belediye ara- basiyle mezarlığa götürülmüş ve orada bir çukur kazılırken nasılsa kaçmış, mezarcı da korkusundan 332 doğumluların yoklaması Kadıköy Askerlik şubesinden: 1 — 332 dogumluların ilk yok- lamalarma 24 — Şubat — 936 gü-| başlanacak ve nünden itibaren 20 — Nisan — 936 da bitecektir. Yoklamalar aşağıdaki yazılı şe - kilde olacaktır. 2 — Kadıköy halkından 332 doğumlular 24 — Subat — 936 dan 31 — Mart — 936 gününe ka- dar askerlik şubesi binasında. 3 — Kızıltoprak halkından 332 doğumlular 1 — Nisan — 936 dan 10 — Nisan — 936 gününe kadar nahiye merkezinde, 4 — Erenköy halkından 332 doğumlular 11 — Nisan — 936 dan 20 — Nisan — 936 gününe kadar nahiye merkezinde, 5 — Kadıköy, Kızıltoprak, E - renköy mıntakalarında bulunan yabancı 332 doğumlular da yok - lamalarmı yaptıracaklardır. 6 — Yerli ve yabancı olsun Fakat nüfus memuru onun adı * zasma “Purvis 7 şubat 1894 de” dam edildi,, kaydını yazmıştır. , ; Bu adam Vil Bukley adlı biri” | sini öldürmekle maznundu. tul geceleyin kardeşiyle birlik” bir yere giderken pusuya düşü lerek öldürülmüş, kaçıp kurtu”, kardeşi Jim ise katil olarak Por si göstermişti. Mahkeme başka sizin Purvisi idama mahküm v miş ve bütün teşebbüslere rağ” p idam hükmü kaldırılmıyarak in”) edilmişti, Fakat sonraları asıl katil © Lovis Tornhill adlı adam mey' puf ei di çıkarak cürmünü itiraf ed'nc8 vis gizli olduğu yerden çakan Amerika hükümeti ona 1000 d tazminat vermiştir. " Dünyada idam sehpasıni N sıldıktan sonra ihtisaslarını * tabilen yegâne adam Parti Çünkü öteki adamlar daraö / meseleyi gidip haber vermemişti.) dan doğru ahrete giderler. /| i Biber kral! Mahküm old « Londra, 22 — Biber iht” gi ni tetkik eden mahkemeni” * heyeti Karabet Beşiryan iyeeri; daşı Howeson'un mücrimi?. de , ne karar vererek her ikisİN ser ay hapse mahküm et”. yu Mazmunlardan Hardy Fr. ay hapse mahküm olmuştu PR de Fransız meelisi? 5» Bir komünist mebus mebusu tokatladı." Sovyet — Frans rar müzakeresinde hasıl olan an pi le sol cenah saylavl8"" n bir sağ cenah saylav" yo'yu meclis karid lamıştır, —<is yoklamaya gelecekle" atlariyle beraber getireceklerdir.