23 Şubat 1936 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

T A ee _ Işçılerın hakkı | nasıl çalınır? Bes dakika geç kalan bir ısçının yüzüne fabrikanın demir kapısı kapanır.. Demir kapının ufacık penceresinden uzanan — Yarım yevmiye ile çalışır- san girebilirsin! bir baş: der. Anketi yapan: Murad Sertoğlu Bugün de işçiye ödenen ücretten, çı. raklık meselesinden, işçilerin bu yolda. ki isteklerinden ve dertlerinden bahse. deceğiz. İşçi niçin çalışır İşçi, bir yerde vücudünü yıprabarak ne için çalışır? Gayesi nedir? Bittabi para kazanmak. İşçi taş değil ya, hare. ket eden, terleyen, kalori sarfeden, yo. rulan bir makinedir. Ve bir makine nasıl kömüre, yağa muhtaçsa,bir işçi detipkı o nun gibi iş görebilmek, kollarını hareket ettirmek için kaloriye, yani gıdaya, muhtaçtır. Bunu da sa'yine muhkabil aldığı ücretle temin eder. 4 Onun için işçiyi düşündüren, alâka. | dar eden en büyük şey bu ücrettir. Ça. İışmasına mukabil aldığı paradır. Ve patronun da en vicdani vazifesi, İşçiye bu hakkını tam vaktında ödemek. tir. Fakat maalesef bazı yerlerde türlü vesilelerle işçinin bu hakkı çalınmakta. dır. Bu vesileler aşağıdaki şekilde hü. İalı edilebilir ? İşçinin hakkı nasıl çalınır ? 1 — Bililtizam ve işçinin kabahati olmaksızın ceza kesmek. Yahut işçinin bir hata işlemesine karşı kesilmesi lâ. zımgelen cezadan daha fazla ceza kes. mek, 2 — İşçiye çalışmasının karşılığını tam para olarak vermemek. 3 — İşçiye fabrika mamulâtını zor. la ve dışarıdan daha pahalı fiata sat . 4 — Fabrika içlerinde veya civaı-la. rında Kantin, Ekonomalar tesis ederek, işçilerin buradan alış veriş etmelerini te. min etmek, Çıkacak olan iş kanununun bütün bu meseleleri kökünden halledeceğine ve bazı insafsız ve vicdansız patronların işçiyi istediği gibi ezmesine izin ve imkân vermiyeceğine eminiz. Şimdi gelelim bu usullerin birer bi. rer teşrihine:. İşçiyi en fazla kıran, müteessir eden "'usul budur. Böyle bir hale uğrayan, fa. 'kat ismile adresinin gizli tutulmasını 'isteyen ve tanmmış bir fabrikada çalı. 'şan bir işçi diyor ki: Ceza! Ceza! Ceza! — Şunu yap ceza, şunu yapma ce. za.. Ne olacak halimiz. Esasen iki ay. |dir işlemiş olan yevmiyelerimizi alamı. yoruz. Çoluk çocuk aç ve perişan kal. dık. Kaç defa idareye baş vurduksa da her zaman kandırıldık ve hâlâ para ala. madık. Bu büyük dert yetışmıyomuç gibi bir de mütemadiyen ceza kesiyorlar. A. caba bunun sonu ne olacak? Bu kesilen cezalar yüzünden bazı ay ' lar işçinin eline ancak üç, beş lira para geçebiliyor. Bir ay durmaksızın çalış. maya mukabil ele geçen bu para işçide çalışmak , iş yapmak namana ne istek brrakabilir? Ve bu hal kendisini nasıl büyük bir yeis ve sefalete düşer. mez? Gene bu ve bunun gibi diğer bazı fabrika işçileri de şöyle şikâyette bu . hundular: Kapanan demir kapılar nasıl açılır ? — Ekser işçiler Edirnekapı, Şehre- mini, Topkapı, Karagümrük gibi nisbe. ten fakir halkın ikamet ettikleri civarda otururlar. Fabrikaların da en fazla ke. safet gösterdikleri mmntakalar Haliç kıyıları, ve Sultanhamam taraflarıdır. Yani ekser işçiler, 7 de başlayan iş baş. larına yetişebilmek için bir saat evvel 6 da evlerinden — çıkmağa, mecbur. durlar. İstanbulun bilhassa kışım vaziyeti malüm. Bazı yerlerde diz bayuna varan çamurlu sokaklarından gecerek — gelen işçiler beş dakika geç kaldılar mr fab. rikanın Impıımı kapalı bulurlar. - ğ _,q_. Bu smrada kapının küçük pençerele. ri açılarak içinden bir kafa belirir. Ve yarım ücretle çalışmaya razı olurlarsa kapının açılacağını söyler. Katıksız yemekler. Katıksız yemekler İşçi esasen fabrikaya varmak için bin ; bir belâ atlatmştır. Ne yapsın? Gerisin geriye dönmektense, bittabi yarım yev. miye ile çalışmağa razı olur. İsimler kara kaplı eski bir deftere kaydedilir. Bundan sonra demir kapı yavaş yavaş açılır. Bu suretle esasen gayet düşük yevmiye alan işçi, beş dakika için ya. rım gündeliğini kaybedecektir, Eğer evde zeytin ekmek yiyorlarsa o akşam zeytin de yiyemiyecekler, ge- celerini yalnız kuru ekmek ve soğuk su ile geçirecekler demektir. Bu ceza kesmek işi muhakkak su . rette çok ince olarak tetkik edilmelidir. Eğer işçi, smf kendi hatası ve dikkat .- sizliği yüzünden hakikaten müesseseyi zarara sokacak bir hata işledise hak. lir. Fakat bu ceza kesmekte iki şeye riayet etmek lâazımdır: Cezada azami had tesbit edilmeli 1 — İşçiye, hatayı yapar yapmaz derhal hatasını, hakkında ceza kesilmiş olduğunu ve kesilen cezanın mikdarını söylemeli. 2 — Bir işçiden bir ay zarfında ke. silebilecek cezanın azami mikdarı iş kanununca teıht odiln:ıılıdır. Ve me. selâ:, “Bır işçiden bir ay zarfmda kesile. bilecek cezaniın mikdarı üç ve nihayet dört yevmiyeyi geçemez.,, diye tasrih edilmelidir. Bu paralar nereye gidiyor ? Bu kadar da değil.. Ayni zamanda bu kesilen cezaların nereye sarfedilece. ğinin de tesbiti lâzımdır. Kesilecek ce. zaların patronun cebine girmesi katiy. yen doğru değildir. Bu dünyanım hiç bir yerinde yoktur. Çünkü, evvelâ çok sulistimale müsait olduğu gibi patron ne kadar hüsniniyet sahibi olsa gene şüphe altında kalmaktan kurtulamaz. Şehrimizin hemen hemen bütün mü- essese ve fabrikalarında patronun kasa. sına giren bu paralar Avrupada kanun. la ayrı bir hesabta biriktirilir. Ve mu- hakkak surette işçinin bir menfaati uğ- runda sarfedilir. İş kanununun bu hususu da çok ay- dınlık ve bitaraf olarak tesbit edece - ğinde şüphe yoktur. İşçiye muhakkak para verilmeli Gelelim işçinin sayinin mukabilinin tam para ile ödenmesi meselesine. İşçiye çalışmasınm mukabilini tam olarak, para halinde, ve hiç bir zaman bir ayı geçmiyecek taksitlerle ödenmek lâazımdır. Bazı fabrikalarımızda — işçiye hakkının bir kısmı eşya, ve marka tabir edilen bonolarla ödenir ki, iş kanunu bununla kat'i olarak mücadele etmeli - dir. Bir fabrika işçilerinden bir grup, fab rikalarının on liraya mukabil iki lira değerinde marka verdiğini, ve bu mar. kalar vasıtasile alış veriş etmek mecbu. | riyetinde bırakıldıklarını söyliyerek acı acı şikâyet etmişlerdir. Son söz Elhasıl bu şekilde marka vesair da. laverelerle patronun işçinin hakkmı ye. mesine, onun parasını ve hakkmı kıs - men olsun çalmasına katiyyen müsaa. de edilmemelidir. Esasen ücretin gayet düşük, işçinin ağlanacak kadar az para aldığı bir memlekette patronun bir de bu şekilde hareket etmesi en hafif ta. birle vicdansızlıktır. * Bu hayati bahisle alâkadar diğer kız. srmları yarın yazmakta devam edece . ğiz, v g(6 üft - .—f | YURDU,, ndadır. Bayanlar : Dünkü sayımız- daki ilânda bahsedilen Moda salonu Ankara caddesinde “VAKIT Muhakkak zi- yaret etmelisiniz. Bayanlar! “VAKIT,, Evinden aldığım Be- yer modelleriyle bütün bu dolap dolusu elbiseleri ben yaptım! Siz de benim gibi yaparsanız az para ile çok şık giyinir ve para da arttırırsınız! “VAKIT,, Evi — Ankara cad- desi Moda salonu.. Telefon: 24370 KazGTER KYt ayeyyygref AAA gy piT ayeyaygtili Mi ÇÜT he Çekoslovak Başbakanı Hodza Belgratta Orta Avrupa ve Tuna misakı meselelerini konuşacak Çekoslovakya Başbakanı Hod.- za Belgrada gitmiştir. Yugoslav devlet adamlariyle Orta Avrupa ve Tuna misakı meselelerini konu- şacaklardır. Bu konuşmalar , Bulgmıtındı büyük alâka uyandırmaktadır. Berlinden gelen bir habere gö-| re, küçük itilâf ile Balkan andlaş- ması mehafilinde İngiliz nüfuzu - nun artması Bulgaristan siyasi mehafilini endişeye düşürmüştür. Fakat Sofya mehafili, Alman - ya ile İtalya iştirak etmedikçe, Orta Avrupa ve bilhassa Tuna paktı meselelerinin halledilmiye - ceğini söylemektedir. Japonyadaki zelzele 11 kişi öldü 34 kişi yaralardı Tokyo, 23 (A.A.) — 21 Şubat zelzelesi hakkında alımman son ha- berlere göre 11 kişi ölmüş ve 34 kişi de ağır surette yaralanmıştır. 50 den fazla ev yıkılmıştır. Vapur yangını söndürüldü Nevyork 23 (A.A.) — Kalifar- niyanın cenup açıklarında ateş almış olan Amerikan Albert Hull petrol gemisindeki yangının sön - dürülmüş olduğu imdat vapurla - rından biri tarafından bildirilmiş- tir. Fakat petrol gemisi çok büyük hasara uğramıştır. Mantarcılık Sabıkalı dolandırıcılardan kör Osman ve arkadaşı Kütahyalı Os- man Beyazıt Bakırcılar caddesin- de üzerinde bir lira bulunan bir paketi yere atmak suretiyle saf bir köylüyü dolandırmağa teşebbüs ettiklerinden yakalanmışlardır. Düşme Darüşşafaka mektebi hademe - sinden Halil oğlu İsmail cam si- lerken mektebin üçüncü katından müvazenesini kaybederek düş - müş ifadeye gayri muktedir bir halde Cerrahpaşa hastahanesine kaldırılmıştır. a— 5 l Z3 ŞUDAL — 170U 4 Kuzı'lloırdu 18 vaşmdal | Bolıevîlı askcrlm. tabıat ortasında, nlâbları arasında ve kabartma f“" ritaları karşısında tatbikat yapıyorlar... Yarın büyük dostumuz Sovyetler, kızıl ordularının 18 inci yılaö' nümünü kutlulayacaktir. Kızıl ordu 18 sene zarfinda her bakımdan — parlak muvaffakiyetler elde etmiş ve Avrupanın teknikçe -en buîük ordularından biri olmuştur. Günden güne kuvvet ve kudreti fazlalaşan kızıl ordu, Sovyetlef - cümhuriyetinin dünya sulhunu koruyacak en büyük kuvvetidir ve g€ © çen sene Kiyefte yapılan manevralar bunun canlı bir delilidir. ; Yarın büyük ordusunun 18 inci yılını kutlulayan dostlarımızı teb” * rik ederken geçen seneki manevralar münasebetiyle söylenen şu söZ” — leri hatırlamaktan kendimizi alamıyoruz: “Sovyet ordusu dostlarını da, düşmanlarını da tanır...,, Muclze içinde muclze Asıldı, ölmeyip kaçtı ve kurtuldu Masum olduğu anlaşıldıgından şimdi de tazminat alıyor Birleşmiş Amerikanın Missuri vilâyetinde Pirvis şehrinde Vilyam İzak Purvis, suçlu olmadığı bir ka- til maddesinden dolayı 7 şubat| 1894 yılmda asılarak idam edildi- ği halde bundan on beş gün evvel, ölümün eşiğinde neler hissetmiş ol. duğunu'anlatmak suretiyle 62 nci doğum yıldönümünü kutlulamış - tır. Adamcağız gözleri bağlı oldu- ğu halde darağacına çıkarılırken: — Allahın huzurunda yemin e- derim ki ben masumum! Diye bağırmıştı. İlmik boğazı- na geçirilmiş, fakat düğüm iyice yerleşmemiş olduğundan bir müd.- det sonra boğazından kayarak a- damcağız iki buçüuk metre yüksek- liğinmdeki darağacından baygın bir halde yere düşmüştü. Ölmüş sanılarak belediye ara- basiyle mezarlığa götürülmüş ve orada bir çukur kazılırken nasılsa kaçmış, mezarcı da korkusundan meseleyi gidip haber vermemişti. Fakat nüfus memuru onun adı © zasına “Purvis 7 şubat 1894 de Hİ ' # dam edildi,, kaydını yazmıştır. — | Bu adam Vil Bukley adlı bir? / sini öldürmekle maznundu. tul geceleyin kardeşiyle bıı'lllıw bir yere giderken pusuya düşü lerek öldürülmüş, kaçıp lm.rl“l’a kardeşi Jim ise katil olarak Ptl"i' si göstermişti. Mahkeme başk’ bir delil ve şahide lüzum gorî”ğ sizin Purvisi idama mahküm miş ve bütün teşebbüslere rag"' idam hükmü kaldırılmıyarak if edilmişti. l , Fakat sonraları asıl katıl ği Lovis Tornhill adlr adam mey?” l’"" çıkarak cürmünü itiraf ed'nce vis gizli olduğu yerden çıkn"'" Amerika hükümeti ona 1000 © tazminat vermiştir. hi Dünyada idam ıehpu!nd:"y“â sıldıktan sonra ihtimw tabilen yegâne adam yi Çünkü öteki adamlar dara$” — dan doğru ahrete gider_lf;// 332 doğumluların yoklaması Kadıköy Askerlik şubesinden: 1 — 332 dogumluların ilk yok- lamalarma 24 — Şubat — 936 gü- nünden itibaren başlanacak ve 20 — Nisan — 936 da bitecektir. | Yoklamalar aşağıdaki yazılı şe - kilde olacaktır. 2 — Kadıköy halkından 332 doğumlular 24 — Şubat — 936 dan 31 — Mart — 936 gününe ka- dar askerlik şubesi binasında, 3 — Kızıltoprak halkından 332)| doğumlular 1 — Nisan — 936 dan 10 — Nisan — 936 gününe kadar nahiye merkezinde. 4 — Erenköy halkından 332 doğumlular 11 — Nisan — 936 dan 20 — Nisan — 936 gününe kadar nahiye merkezinde. 5 — Kadıköy, Kızıltoprak, E - renköy mıntakalarında bulunan yabancı 332 doğumlular da yok - lamalarmı yaptrracaklardır. 6 — Yerli ve yabancı olsun Biber krali — Mahküm oldü ; Londra, 22 — Biber lhuwlj ni tetkik eden ma.lıkemeıı heyeti Karabet Beşiryan * ile t! daşı Howeson'un mıicrll“ ge dl’ ne karar vererek her İ İ iştir g şer ay hapse mahküm Maznunlardan ay hapse mahküm olmuştuf —— Fransız meclisğ" gaö Bir komünist mebus Sovyet F müzakeresinde hasıl aıı.Iı ı—"'fî le sol cenah ll!'l“'lu wp bir sağ cenah say lavı ,ı#d. yoklamaya gelecek atlariyle beraber getireceklerdir. yo'yu meclis karidorl Mı / ler Ni 03'9' çe f