5 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

S E V D A R o m a n I TURAN AZİZ BELER Yeni çıkmıştır. Arastırınız, İNKILÂP KİTABEVİ V J 19 linCU u m h u r i yet yi! 6486 Teigraf ve mektufe adresr Cumhuriyet İstanbul Posta kutusu: Istanbul No. 246 Te'efon: Başmuhamr: 22366 Tahnr heyeü: 24298. İdare ve Matbaa kısnu 24299 24290 RIZAJUVFIK HayatıTOjŞürleri 3 uncü tabir İ L  CUIÎi3rt6Sİ 5 EVİÛİ 1 9 4 2 168 Sa. 60 Krş. He bulunur, Baş vekilimiz dün Gümüşane yolilc Trabzona geçti Ziraat Vekili bugün Adapazarı ve Izmit bölgesine gelerek geniş tetkikler yapacak Ticaret ve Iktısad Vekilleri de seyahate çıktılar Erzurum 4 (a a ) Başvekılınıiz Şukru Saracoglu ve sajın eşlerl dün saat 10 da, refakatlennde Orgeneral Orbay, Umum Mufettış, Kars Valısi, komutanlar olduğu halde Karstan hareket etmışlerdır. Yolda bazı koylerde tetkıklerde bulunan ve koylulerle konuşan Başvekılımiz saat 13 te Sankamışa gelmışlerdır. Orduevınde bir muddet ıstırahatten sonra oğle yemeğinl orta okulda yemışler ve 14 30 da vah, komutanlar ve beledıye reısme veda ederek yollarına devam etmişlerdlr. Başvekilım'z saat 18 de Hasankaleye gelmlşler ve (Arkası sahife 3, sütun 5 te) Vekillerin seyahati Inönü Gezisi Açıldı Ticaret Vekilimiz Dr. Behçet Uz Ziraat Vekilimiz Şe\ket Rasid Hatıboğlu Valimiz heyecanlı bir nutuk % söyledi ve açışı Maarif Vekili Yücel yaptı Sehrimiz dun ıki turlu ve ıkı manada şerefh bır hâdıse\ı kutladı. Taksımde eski kaşla harabesının arsasında açılan buyuk ve guzel meydanın açılış torenı yapıidı. Istanbul; harb yıllannın zorluklarına rağmen zaman zaman bu ışe ayırdıgı maddî ve manevî gucıle, şehrı guzelleştıren ve şehırlıje nefes aldıran bojle genış, yeşıllıklerle suslu bır gezıntı yen kazanmış oldu Gezının buyuk Mıllî Şeflmız Inonunun yuksek adlarmı kazanmakıa taclanması ıse IsUttbulun daıma sevınc ve ovunç duyacagı daha muhım bır hâdıse olarak tecellı ettl. Boyle bır eaerm, Istanbul namına hazırlanıp, bu\uk Inonunun ısımlerıle şe. reflenmesınden doğan bahtljarlığımız \e ıftıharımız bıze, Inonunun bu yurda yaptığı ve hâlâ en genış olçulerıle yapmakta olduğu sayısız hızmetlerden bınde bıru ne karşı, bır madde halınde yerlne getırılebılmış bır mınnet ve şukranın tesel. li'um de getırmektedır. Bıze oyle gehyor kı tarıh bojunca clnonu» dıye anılacak olan bu gezıde, cı. ğerlerını vatan havasıle dolduracak bu gunun \e yarınm Turk nesıllerı, bujuk Turk kahramanının heyoetlı ve sevgıli huzurunu yalundan duyacaklardır. Inonu gezısıni bu gunku halıne getirmek içın bır ldeahst gayretıle çalışan gu. zıde vahmızin hızmetım burada şukranla (Arkası sahife 3 sutun 4 te) Inonu Gezlsinin açılıs merasimind*n ild intıba: Solda Vali ve Beledhe Reisi Dr. Lutfi Kırdar jfuzel ve hararetll nutkunu irad. edivor Sağda Maarif Vekilimk Yucel bu mutlu eserin açüışınl yapıyor Yarınki iıısan tipi ır ruh \e beden fırtına«ı içınde çalkalanan dum amız, ısıMarı kiMİmış bır guncşın etrafında. çepeçe\re karanlıga burulu o. larak donup duru) or Ne zatnan sonu ge. leceğıni bilmedışımız bu karanlık, bııi her halde ahstığımıı bir sabaha çıkarmı. yacak. Fırtına durulup da gunesiu ıtıklan tekrar parladığı anda kendımizi başka bir ha>aün başka jaşajış tarzı ıstijen şartlan arasında bulacagız. Hajatın değışmesı, sos>al faalı\etın şimdıje kadar oldugundan a j n bır şe. kilde ıslemesı demektır Sos\al faalijet başka turlu ışlemeje başlajınca, butun içtımai muesseseler de şekıl değıstırırler ve netıce ibbanle yeni bir insan tipi me>dana pelır. Yarın doğacağını umduğumuz bu tipin nasıl bir tıp olacağını kaba hatlaTile bu gunden kestirebılmek ıçın >arınkı cemı. yetı de kaba hatlarıle şimdıden seçmıve çalışmak gerektir. Vakıa henuz orlalık karanlıktır Fırtınanın dmeceğıne dair etrafta bir emare de goremij oruz. Buna rağmen >irmı senedenbeti zaman zaman dunja mılletlerini sarsan krizler arasın. daki benzerhk noktalanna bakarak, j a . nna dair, uzaktan da olsa doğruya yakın bir hukme \armak imkânsız sajılamaz Bu tne^zu uzerınde kafa joran devrımız mutefekkiTİennin birleştıkleri esaslar da, bin busbutun janlıs jollara sapmaktan alıkovacak kıjmetli birer rehb«r olabihrler. Do\usen milletlerin turlu turlu iddıa. larına } akından ve ılği ile bakarsak, harb nasıl bıterse bitsm. jannki hayatın dune nazaran daha cemi>etçi bir ruh taşıjaca. ğından suphe edemejız. Teknik vasıta. lann geçrrdıği ve geçirmekte olduğu te. kâmul, istihsal munasebetlerini o hale getırijor lri, şah'î ve hususî teşebbuslerin kollektıf ha>at içindekı rolu gunden gune daralıjor, kıjTnetınden kajbedıjor ve gıtgıde deUet emrinde sılinijor. Yalnız harb gibi ârızî hallerde değıl, fakat son çejrek asnn hemen her yılında artan bu değışıklik kanunundan dısarıda kalmış tek devlet gostennek j e r juzun. de imkânsızdır.. JOmah Kerç boğazından Taman yarıntadasına geçtik Stalingrada karşı yapılan taarruz şehrîn garb mahallelerine kadar götürülmüştür Novrosisk şimalindeki istihkâmlar alındı, Volgada da birçok vapurlar batırıldı Berlın 4 (a a.) Alman oruları Başkumandanlığınm teblığı: Bır eylulde harb fılosu teskıllen ve hava kuvvetlerıle ışbırlığı yapan Alman ve Rumen kıt'aları Kırım ıstıkameünde ılen hareketlerıne devam ederek Kerç boğazını geçmışlerdır. Bu kıt'alar duşmanın ınadlı mukav emetıne rağmen sahıldekı mudafaa hatlarını yararak serı bır llerleyışle şarktan duşmana hucum eden Rumen kıfalarıle ırtıbatı tesıs etmKİerdır, Taman jarımadasmda bulunan duşman kıfalarıle çarpışmalara devam edılmektedır. No\ orosıskı'nın şımalı garbisınde başka bır sıra tepeler uzerındekı mustahkem mevkıler almmıstır. Fena hava şartlarına rağmen Alman serı hucumbotları Karadenızın şark bolgelerınde duşmanın zararına olarak faa. lıvette bulunmuşlar ve bırı samıç gemısl olmak uzere hepsı 8 500 tonluk 3 duşman gemısı batırmışlardır. Alnan denız ustü kuvvetlen Kafkas taarruzunun başlangı. cmdanberi bu suretle 35,400 tonluk gemı batırmış oluyorlar. Amerikan Cumhurivet Partisi liderlerinden Wandell Willkie Wi 11ki e n i n yarın gelmesi muhtemel Amerikan diplomatmın Kahirede beyanatı Gezinin açılışından sonra Vali ve Belediye Reisimiz, etrafını saran gazeteci arkadaşlarımıza hevecan içjnde, eseri hakkmdaki duygulannı soyluyor Ingiliz Ba!ırı>e Lordu Alexander Demek ki jarınki cemijet, kaba hatla. rile, kollektif çalısma ruhunun eğemen. Londra 4 (a a ) Londrada bır nulık sureceğı bir cemijet olacaktır Kol. lektıf calısma. butun ferdî enerjileri top tuk soyhven Bahnye Nazm Alexander luluk emrine seferber eden ve o yolda bılhassa şcnle dermştır harcıj an bir çahsma sıstemi demektir Bu « Bu harbde en çok denızaltı batıncenujet hur olacak fakat oradakı hurrı. lan ajlar son temmuz ve agustos aj'lan >et telâkkiâi dunku hurrı>et telâkkisıne (Arkası sahife 3, sütnn 3 te) benzemıj ecektir On Dokuzuncu asır ka. pitalist . burjuva âleminden kalma, artık eskidiği için her jerde yavas >a\aş terke. dilcn bır takım prensıpler belki de butun butun ortadan kalkaraktır. Yarınki cemiyette ferd, kendi hurri>erini topluluğa bağh sajacak, topluluk hur olduğu nis. pette ferd de kendinı hur dujacaktır. Her tarihî devrm kendine gore ahlâk telâkkileri vardır Gajesi itibarile cemı. jetın nizamını guden ahlâk, hangi devir. de olursa olsun, ferdlere cemijet uğ. runda bir lakun fedakârhklar jııkler. Antikıte ahlâkı. Ortacağdakı hıristıjan, musluman ahlâklan Renesans ahlâkı, ka. pitalist . Burju\a ahlâkı, ajrı ajrı cemi>et telâkkılerı ıçınde. o cemi\etlerin ha. jalına ujgun bır suru kaidelerle dolu. dur. Fakat kollektıf çalısma sıstemini bıltni\en bu cemhetlerde, ferdin şahsî tesehbuslerini kontrol eden ahlâk kaıde. len çok azdır Meselâ mıllî menfaatleıi ugrıına bıle olsa bır adamın jalan sojle. mesini kabul etmediğı halde, sab«i men*** (Arkası sahife 3, sütun 4 te) Harbin çabuk biteceğini Stalingrada yapılan taarruz şehrin garb zannetmiyorum Bu ağus»ahallelenne kadar goturulmuştur. Volga sahıllerınde Stalıngradın şima losta, Amerikada 5 bin Bunlardan biri dimağ lindeki bolgede harekette bulunan kara kuvvetlerımız şımdıje kadar uç topçeve sinirleri şiddetle uçak yapılmıştır» ker, ikimonotor altı şılep ve bır çok küİngiliz Bahriye Nazırı (Telgraflar uçuncü sahifede) (Arkası sahife 3 sutun 3 te) tahrib ediyor ve moyeni usullerin tatbik törleri durduruyormuş! Sovyet harp teÜSm^M edildiğini söyledi Alman denizaltıları ile mücadele Dünyanın içinde kıvrandığı Nüthiş şey ölüm ve ıztırap yıllarında • ^ " > Japonlar iki «Türk yurdunun sulh ve siikuna sarılt, felâketgizli silâh kesfetmisler lerden uzak kalması, harbi yapan kumandanın sulhu muhafaza etmeği de bilmiş olmasındandır» « Azız te muhter o m dınlejıcıler; Geç«n asırların karanlığı içinde muselsel bır şan ve şeref şımşegı hahnde çakan Turk tarıhı. zaman zaman eşsız kahramanlıklar, buvüklukler, ulvl ve kutsl hamaset levhalan gostermekle beraber yer yer şukran \e mınnetle karşılanması lâzım gelen talih hâdıselen de ka\deder, mtekım Cumhur Reısımız Mıllî Şefımız bujuk ve kahraman Ismet Inonü, mıllet ve memleketımız İçin talıhın mustesna lutuflanndan bırıdır Turk mılletınln en kara gunlennde Ebedî Şefımiz ve Buvuk Kurtancımız Ataturk şerefll kurtuluş savaşma gırdığı zaman \e bu sa\aşm butun devamı mudde nce ^anında Ism°' Inonıınu bulmuştu Istiıdâl \e ıstıhlâs harbını mu(Arkası sahife 3, sütun 5 te) hitabesinde dediku Dr. Lutfi Kırdar Stalingrad batısında Almanlar şehrin mudafaa sahasına nüfuz etmeğe muvaffak oldular Ankara 4 (Radyo Gazetesi) Macar radyosu, Macar Magyarozsak gazetesınm bır Alman gazetesınden iktıbas etUğı bır haberi vermektedir. Japonlarm pek yakında kullanacak oldukları ıkı bu^uk gızlı sılâhtan bahseden bu habere gore Japonların bu yeni kesıflerı harbin gıdı. (Arkası sahife 3 sutnn Z de) Moskova 4 (a a ) Tas» ajansının bildırdlğme gore, Sovyet kıtaatı, Stalıngradm cenub batı kesimmde şehrin en yakın dolaylarını mudafaa etmektedırler. Sovj'et teblığı Rusların tekrar Stalingrad batı cenubuna ve Novorosısk batı şımalıne çekıldıklerını bıldırmektedlr. Ispanya Hariciye Nazırlığına tayin edilen General Jordana Sovyet tebliği ekinde verilen tafsilât Şark cephesiııden pesimler: Alev makinesi tasnan Alman neterleri telorjuleri açıp aşarken Londra 4 (a a ) So\jet geceyarısı tebhğme japılan bır ek şu tafsılâtı vermekted.r Stalıngradın şımal batısında şıddetlı bir. muharebe de\am etmektedır. Almanlar buıada tank \e pıvade kuvvetlerıle taarruza geçmışleı dır. Rus tankları mukabele etmış ve Almanlar eskı mevzılerme atılmıştır. 400 Alman oldurulmuştur. Almanlar jenıden taarruza geçmışler ve Rusları gerı atmısa mu\affak olmuşlardır. Kletska^a kesimmde Ru«lar bır çok Alman taarruzlarmı gerı atrrıslardır Stalingradın cenub batuında şehrin (Arkası sahife 3 sıitoa 2 de) İspanyol kabinesinde Harbiye ve Dahiliye Nazırları da değişti Madnd 4 (a a ) Resmen haber verıldığme gore, kabmede şu değışıklıkler 5apılmıştırM Suner in yerıne Hancıye Nazırlığıne General Jordana tavın edılmış ır. General Jordana 31 sonkâmın 1938 deki ük hukumetm Franco tarafmdan teşkılı (Arkası sahife 3 sutun 8 de) Pasifik harbine dair resimıer: Bir Amenkan saffı harb gemısı borda ateşi açıyor