6 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

19 uncu yılsayı: 6487 u mh u r iyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Teîgraf ve msktub adresı: Cumhuriyet. İstanbul Posta fcutusu: İstanbul No. 246 TeJeion: Basmuharrir: 22366. Tahrır heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kr"™ 24299 24290 RIZA TEVFIK Hayatı 3 üncü tabl. . İ LÂV E irleri Pazar 6 Eylul 1942 ÇIK 168 Sa. 60 Krş. Her Stalingrad şehrinde sokak harbleri oluyor Şark cephesinden resimler: Alraanlar tarafından zaptedilen Kus jehirlerinde sokak muharebeleri Tttrk millt r ömer birliğinin mesnedleri lnönii, Yeşilköy hava sahasında, tayyareden inerken harp tebliği~ urd içinde japtığı tetkik seyahatini bitirmek üzere bulunan Başvekil Şukru Saracoglu, o^elki gün Gumuşanede, bir toplantıda, Turkijenin vaziyetini ateş çemberi içinde mes'ud bir adaya benzeten Beledıje Reisinin nulkıına karşı şu sozleri sojlemiş: « Ateş çemberi içinde mes'ud bir ada Mckova 5 (a a.) Sovyet sabah teboluşumuzun iki sırn vardır. Birincisi liğınde geceleyin So\yet kıfalannın StamiUetin elele >ererek çalısması, ikincisi lıngradın batı şimal ve batı cenub bolçelik ordumuzun her zaman ku\\etü ve w)»tafci»»bato fitnalınde ve bazır bulunmasıdır.» Mosdok bolgeslnde çarpıştıkları bıldırüÜç senedenberi muhtelif şekillerde ifamektedır. de edilen bu fikri, Baştekilimizin kısa ve Öteki cephelerde önemlı hiç bir değıveciz izahına burulü olarak gordüğumiız Mo^ko\a 5 (a a ) So\jet geceyansı şiklık olmamıştır. zaman, ajni hakikati çok daha onceleri teblığı ekınde denıldığıne gore, StalinStalingradın doğu şimalınde Ruslann gorup sevinmediğimize hajret etmemek gradın batı şimalınde şıddetli muharebeduşman hatlannı yardıklan ve şehrin elden gelmijor. ler cere\an etmektedır. Almanlar bu kedoğu şimalınde Alman taarruzlarmın Evet, sa.>ın Gumuşane Beledije Beisisımde şiddetü bır raarruz yapmışlarsa da nin soUedıgi gibi yurdumuz bugun ateş bu taarruz Rus kıt'aları tarafından püsçemberi içinde mes'ud bir adadan fark•;urtulmuştur. Cephenin bır kesımmde şızdır. Birınci ve ikinci harb jıllarında Sovyet kıfaları duşraana ağır kayıblar DU hali bir mucizeje benzetenler de çık\erdırmışlerdir. Kletskaya bölgesmde nuştı. Sonraları, ortada bir mucize olSovyet ku\vetleri faal hareketlere demadığını ve Başvekilımizin de evvelki vam ederek mevzılerınl duzeltmışlerdir. gun çok guzel ifade ettiği gibi bu birçok Stalingradın batı cenubunda Alman milletleri imrendirici durumumuzu ilkanklarma ve makıneli pıyadesine karşı çiddetli savaşlar devam etmlştir. Bu bolonce halkımızın elele vererek bir Turk gede duşman muharebeye taze kmvetler butünü halinde çalışmasına ve sonra da sürmeğe devam etmlştir. Almanlann kahraman ordumuzun her zaman hazır Stalingrad batı cenubundaki yeni ıleri \e ku\\etli olarak vatan hududlarında hareketi durciurulmuştur. ^eklemesine borclu bulunduğumuzu gormüşiuk. Novorosiskın batı şimalinde Sovyet Milletle ordunun bu ideal hareketini, r'it alan dusmanm sayı bakımından üsİıç sene once, harb basladığı sıralarda, ün tank ve makineli piyade kuvvetlerine her nasılsa meydanş gelivermiş sananlaT .arsı mudafaa savaslan yapmışlardır. acaba içımizde var mıdır? Eğer \arsa, topcusu Karadeniz filosıına men. onlar nazannda bugünkü «mes'ud ada» harb gemilerile desteklenerek Albalimiz gene mucize mahijetini muhafa(Arkas sahife 3 siitnn 3 te) Yuksek Mühendis Mektebi talebeleri I gördüm ve o gün uçtum. Çok kısa süren la etmek lâzım gelmez mi? Lâalettajin nin, Türk Hava Kuıumu vasıtalarıle pi bu gezinti bcnde pek silık izler bıraktı, bir hajat suren bir millet, günün birinde kıjamet koptuğu zaman birdenbire lotluk tecrubeleri yapmalarına daiı ka Hatırlıyabildiğim tek şey dünyanm dıtoparlanır \e her ihtimali goze alarak rar vesilesıle, Millî Şefimizin bü>uk şmdan, içmden daha ıyi goriirıdüğudur Bundan sonra fasılalarla tekrar tekrar ordusunu hududlara koşturursa, bu bir oğulları Ömer İnönünün Yebilköyde uçuşlara ba^ladığını ilk defa Turk ef uçtum. Bu uçuşlarım hep kapalı yolcu mucize olmaz da ne olur? kân umumıyesine haber vermiş, bütün tayyarrierinde oldu. Halbuki uçmanın Fakat mucizeje inanmıjan Atatürk ve çağda^lanna önderlik eden genc miıen büyük zevki açık bir tayyarede anİnonu Turkijesinde hiç bir ferd, üç se hendis namzedimizin uçuş alarunda kenlaşılır. Bu fırsatı bana ilk defa N. Dentdenberi bir çok dünja milletlerine disinden dlnledığimiz intıbaları karile mirağ tayyareleri verdi. Şİnndi ise Hava ibret teşkil eden kudıetli durumumuzu rimize nakletmiştik. Kurumu bu yolda ilerlerr eme vesile ve onun ka>naklannı tesadüfün bir lutÖmer İnönünün Turk Hava Kurumu oluyor. Öğreneceğim pek çok şey var; fıına vejahud inanılmaz bir mucizenin mecmuasının son nüshasında da bir kı ama hepsinden evvel ilk yalnız ı»çacagokten inişine borclu olduğumuzu sansım tahassüslerinin neşredildığmi göre ğım günü bekliyorum. mamalıdtr. Türk milletinin elele vermesi Cemiyetin bozukluklarmdan uzak, rek iktibas ediyoruz. ve çelik Türk ordusunun kuvvetli ve sonsuz bir hareket s«rbestıiğine malik, Ömer İnönü diyor ki: bazır bulunması, yeni Türkiyenin yaşı < Uçuşlara ve uçmıya karçı olan sev dunyayı bir tarih kitabınm son yaprakkadar eski, tecrübesi yapümış ve olgun gım, hatırlıyabildiğim ilk hatıralar ka larını karıştırır gibi seyretmek ancak bir hadisedir. dar eskidır. Küçukken daima havaya, havadan mümkün olabilir. Buna karşı: Uçmıyan bir milleti nasıl bir sonun tayyareye, tayyarecilçre ait hikâyeler lırmi küsur yıldanberi süren bir dmlemekten hoşlamrdım. beklediğini eskiden i^itir, şüpheyle dmmillî birlik siyasî olgunluğa işaret sa(Arkası sahife 3 süton 6 da) İlk hakikî tayyareyi 6 yaşmda iken jılabiür mi? Diye şüpheye düsenler yeryiizünde belki bulunabilir. Onlara Avnıpannı dunku haritasını gösterelim: Bakımz. dijelim. Burada bir çoğu yıkılmıs. bir çoğu da ıshrab içinde irili ufakh duzinelerle millet gorüjorsunuz. İçlerınde son jirmi iki seneyi değişmez bir birhk ha\ası teneffus ederek geçirm s bir tek millet bulabilir misiniz? Ve sonra susarak cevab bekliyelim. Eski Avrupa haritası uzerine eğilen karşır.ıızdaki adam eğer: « Hajır bulamıyorum. Burada gordüğura milletlerin her biri son yirmi iki scne içinde içbirliğini aradı dırrdu. V7un ve jorucu mucadelelerden sonra kimi millet nihayet bu birliğe kavuşabildi, kimisi de hiç kavusamadı. Fakat aralarından hiç biri, son yirmi iki seneyi tam bir millî birlik içinde geçirmiş değildir.» Dhemezse sükutunuz uzadıkça uzar ve beklediğiniz cerabı bir turliı dnyan; azsınız. Yirmi şu kadar yd once. 23 nisan 1920 Dieppe ihracına dair ilk resimler: Sahilde de Anadolumuzun ortasında hakiki Türk tahrib edilen ağlr İngiliz tanklan ve tank tasiyan gemiler #** Karadeniz kıyılarına asker cıkarılıyor Novorosisk cephesinde Ruslar yeni mevzilere çekildiler Berlin 5 (a.a.) Resmî tebliğ: Bir haftadanberi şehrimizde bulunan Taman yarımadasında hızlı bır ilerleme neücesinde Tamanskaya şehir ve Gümruk ve İnhisarlar Vekili Raif Karadeniz dün kendısıle göruşen mııharlimanı isgal edılmiştir. ririmizin suallerine cevaben şu beya(Arkası sahife 3 sütun 2 de) natta bulunmuştur: « İnhisarların kahve ve çay işleri zahiren bıraz yavaş, fakat hakikati halde mümkun olan sür'atle ve intizam çinde jrurumektedir. İlk mesele mevud kahve ve çaylarm muayene ve saın alma işi İdi. Verılen beyanname adedi 6000 i mütecavizdır. Şımdiye kadar bunların hepsi birer birer elden geirilmiş ve stoklar tesbit olunmuştnr Bir taraftan da muayene ve teslim alınmalarına başlanmıstır. Müşkılât, bılhassa her eldeki çaylarm nevılerine ve "nenşeîerine gore değışen maliyet fiatannın hakikatini bulmak. verılecek bedeli tesbit etmek ve ekseriya vay olmaan otlarla karıtırılmış çayları avırailmekten ileri gelmıstir. Buna rağmen başhyan muayene ve teslim alma işleri ıkmal edılmek üzeredir. püskurtuldüğü tebliğde ilâve edılıyor. İkinci mesele, bu malları paketlevin Doğu cephesinde RuMar taarruz çarpış. [nhisar malı olarak tevzie başlama İşi maları yaparak bazı mahalleri zaptet idi. Paketleme işleıini yapacak 3tol\emlşlerdır. lerin kurulmaları ve biran e\rvel işleStalingrad kesimindeki muharebe miye başlamalan ile meşguluz. Yaptığı(Arkası sahife 3, sürun 4 tc) lerin tafsilâtı Inhisarlar Vekili, piyasadaki darlığa Tamanskaya limanı karşı tedbirler zaptedildi alındığmı söyledi ŞE H İ R HARABE HALİNDE I n h i s a r Şimalden ve malları niçin cenubdan gelen Almatı kıt'aları bulunmuyor? birleştiler Dün Trabzona vardı İle mektepliler ve caddeleri dolduran binlerce Trabzonlu tarafmdan tezahürlerle karşdanmış ve halkm alkışları arasmda bir muddet yaya yürüyerek halkla temas ettıkten sonra ikâmetlerine tahsis edılen kö^ke gımışlerdır. Trabzon 5 (a.a.) Vılâyet hududunda Valı, Belediye reisi ile Parti başkanı ve mebuslar tarafından ıstikbaf edilen BRşvekil Şükni Saracoğlu ve sayn eş« leri, dün saat 19 da şehrimize gelmişlerdır. Başvekilimiz şehir dısında mülki ve askerî erkân, bır kıta asker t'ç kıt'aya \t iki Ok\anusa jardım gonderen Amerikan harb kabiliyctinin yayıllsını gösterir harita Ashert vazıyet Şimalî Amerikahın harb gayretleri Yazan: Emekli General v H. Emir Erhilet Biıieşik Şimal! Amerika devletlerinin bu harb ve nelioelerile fazla ilgilenmesi pek Ublidir. Halt» denilebiUr ki, onnn harbden sonraki varlıfı da bu harbin i n . 'iişaf şrkline tâbidir. Her ne kadar Amerika, iki Okyanusun ortasında ayn • 7e müstakil bir kıt'a İse de onun Av | Omerlnontt diyor: aUçan bir Türkiyenin çekirdeklerini teşkil edecek genc pilot ve mühendisler, artık her vazifelerini bu iieal önünde tutarak yapacaklar. «Uçmayan bir milleti nasıl bir akıbetin beklediğini eskiden şüpheyle dinlerdik. Gördük ve inandık» Hava bombardımanlarile yer yer tahrib edilmiş olan , Londrada bir askerî toren.. Türk gazetecileritıin Amerikamn Lohdradaki tetkiklcri büyük vazifesi Yazan: Arkadaşımız Abidin Daver Ingiliz milletinde gördüğü emniyet ve gayret havasını tebarüz ettiriyor Londra 5 (Türk gazeteciler heyetile Dİrlİkte Londrada bulunmakta olan arcadaşımızdan) 3 gündür Londradayız. Afrikadan buraya kadar elde ettiğımiz müşahedelerin hulâsası şudur: İngıltere ıeücede zaferi kazanacağına emındir. Vmerikalılar Afrikada büvük hava kuvvetleri teskillerile İngiüzlere yardım etmeğe başlamışlardır. Londrada bizi çok samımî karşıladılar ve ne istersek gostereceklerini soyledıler. Başta «Cıty. olmak uzere bombalanan yerleri gezdık. Bazı mahaller fazlaca zarar görmüstür. Fakat Londra butün azametile yerınde duruyor. Şehrin harbden önceki halı çok değişmemiştir. Yalnız hususî otomobiller çok azalmıştır. Yıvecek ve gıyecek vesikaya tâbıdır. Fakat lokantalarda vesıkasız yemek yenılıyor. Ekmek ve lüks eşya için vesıka usulu tatblk edılmemektedır. Fakat bunlar eskısi gibi bol değıldır. Şehirde erkek ve kadm üniformalı insanlara pek sık tesaduf edılmpktedır. Halk rahat ve memnun yaşıyor; cesur ve neşelıdir. Inglhz milleti en sıkmtılı anlarında dahi soğukkan'ılığını kajbetmemekte ve zaferden emın gorunmektedır. nıpa, Asya ve diğer kıt'alannda pek sıki iktısadî ve ticarî menfaatleri vardır. Tani fimali Amerika fabrlkalsn ve büyük raali ve sınaî teşebbusleri, deniı aşın kıt'alardan kendine lâzım olan ham maddelcri almadan ve çıkardıklan malları bütün dunya piyasalanna satamadan bueunkü yuksek zenginligini ve refah derecesini muhafaza edemez. Ona hem bir çok müstemlekeler lânmdır. hem de bütün dunya pazarlan açık olmalıdır. Bu iki esaslı şarta ise, Birleşik Şimalî Amerika devleüeri, bu harbden ancak galib çıkmakla nail olur. Onun bir çeyrek asırdanberi, her istikamette mazhar olduğu buvuk terakkiler, geçen buyuk harbi kazanmasile mumkun olmuştu. Bu harbi de kazandığı takdirde onun isjtikbalin en buyuk ve en cihangir bir devleti olaca^ına şuphe yoktur. Aksi takdirde ise, bugun Kanada ile cenjbî Amerika devletleri uzerinde filen edin(iği nüfnzü ve bütun dunyadaki siyasi, ticarî ve iktısadî mevkiini kaybederek ikinci derece bir devlet haline gelecektir. Gorülüyor ki. Birleşik Şimalî Amerika. mın gw;en harbe olduğu gibi bn harbe de ilgisi pek hayatidir. Onun için, uzak ve yakın demiverek, butun cephelerle •ciddi surette mesgul olmakta ve yapmakta oldu|n bilhassa tank ve nçaklan bedellerine bakmaksızın, iare ve ica*e ka nunu mucibince, her tarafa gondermektedir. O, cenubi Pasifikte Salomon adalan sularında Japonlarla inadcı muharebelere girişmişken Avustralyanın doğrudan doğruya müdafaasını uzerine alıyor, Hindistanda İngilizlere kıymetll yardımlarda bulunnvor. Çin ile Busvayı destekliyor ve Takın Doğuya tank ve nçak gonderiyor. Bugiın Büyük Britanva adalarında bile Birleşik Şimalî Amerka asker, tank ve uçaklan bnlunmaktadır. Amerika, ana vatanda da büyük bir ordu. buyuk bir hava filosu ve büyuk bir donanma hazırlamaktadır. Gerçi bunlar vucud bulmak için yıllar ister. Fakat bu yılların sonunda bu muazzam kuvvetler vücud bulur. Onun için Amerikaya şimdi lâzım olan zamandır, yalnız zamandır. Rusya mukavemet etmeli, Çin mukavemet etmeli, tarafsızlar tarafsız kalmalı ve bu sureüe Amerika, tamamile hazırlanmak için, kendine lâzım olan yılları kazanmalıdır. Ondan sonrası artık kolaydır. İşte Amerikanın bngünkii baş düşuncesi ve baş arzusu budur. (Arkası sahife 3, siitun 5 fe) Wendell VVillkie İkinci sahifemizde Basın Heyetimizin yeni tetkikleri Parti Genel Sekreteri Naraş ve Van bölgelerinde tetkiklere çıkacak (Arkası sahife 3, siitun 4 te) Londra 5 (a a ) Turk gazetecılen dun Ingılız cephesi şehirleri ısmi verılen sehirlerden İkısını Folkestone ile Canterbury'yı zıyaret etmişlerdır. ŞarK sahılinde başka bir şehir de zivaret edilmiştır. Gazeteciler ilk defa olarak hava mudafaa aletlerinin seslerini işitmişlerdir. Türk gazetecilerinden biri Britanova ajansmm mumessiline şunları soylemışAnkara 5 (Telefonla) Haber aldıtır: ğımıza gore. Paxtı G«nel Sekreteri Mem< Duşman tayyarelerinin akınların duh Şevket Esendal, Maraş, Urfa, Mardan birine şahid olmak İsterdık' Bu su dın, Van vilâyetlerıle cıvarlanndaki bölretle Ingiliz milletinin geçırdığı imtıhan gelerde, genış tetkıkler yapmak iızere (Arkası sahife 3, sütun 5 te) bugunlerde Ankaradan hareket edecek'ir, i