13 Mayıs 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

13 Mayıs 1938 CUMHURlYEl Cenevıede merakla beklenen içtima Habeş dramının son perdesi dün kapandı IBaştaraft 1 tnct sahijede] « Bu mesele hakkındaki mütaleamızı açıkça beyan ettık. Artık bu noktada geri bir harekette bulunmamıza imkân yoktur. Maamafıh îngiltere hükumeti, İtalyanın Habeşistandaki vaziyetinin Milletler Cemiyeti azasından her birinin kendi vaziyetine ve taahhüdlerine göre bir karara raptetmek hakkına nnalik ol ması lâzım gelen bir mesele olduğu yo lundaki mütaleasına mezkur Cemiyerin diğer azalarının iştirak edeceklerini ümid eder. Bu keyfiyet, Cemiyetin diğer aza larına Italyan fütuhatını tanımak için tedbirler ittihaz etmeleri gibi bir mükellefiyet tahmil etmez ve îngiltere hükumeti, bu meselede tercih ve intihab serbestisini ihlâl kasdıle ortaya atılmağı asla arzu etmemektedir. Milletler Cemiyeti konse yine ve yahud azadan herhangi birine, vaziyeti viicude getiren ve Milletler Cemiyeti tarafından takbih edilmiş bulunan icraatı affetmek teklifınde bulunmak îngiltere hükumetinin hatırından bile geç mez. İngiltere hükumeti, îtalyan fütuhatı nın fılen veya hukukan tanınması arasında bir fark gözetilmesi meselesinde hukukî bir münakaşaya girişmeği arzu etmez. İtalyanın Habeşistandaki vaziyetine karşı koymak için bir tek çare vardır, o da müşterek bir askerî harekettir, yani harbdir. Halbuki böyle bir şeyin tasavvuru bile mümkün değildir ve hiç bir memle ketin hiçbir mes'ul adamı bu kabil bir teklifte bulunamaz. Filhakika Milletler Cemiyeti asamblesinin 4 temmuz 936 tarihli kararı bu tedbiri tamamile bertaraf etmiştir. Herkes gündelik tecrübeler sa yesinde öğrenmiştir ki ideal bakımdan doğru olan şeyle amelî bakımdan kabili tatbik olan şey arasında fark gözetmek son derece zaruridir. Bu sebebden dolayı kemale ermemiş olan bu dünyada beynelmilel nizamm muhafazası için tanzim edilmiş olan prensiplerin ilâ gayrinihaye muhafazası neticesi, sadece beynelmilel ihtilâf ve tefrikalan artırmak olamaz. Binaenaleyh Ingiltere hükumeti Habeşis tanda vukua gelmiş olan tebeddül muvacehesinde ahval ve şeraitin âmir olduğu hattı hareketi kabul etmek ihtiyacını hissetmektedir. Milletler Cemiyeti ne kadar yüksek olursa olsun mevcudiyet ve bakasının esbabı Cemiyetin kendisinden yüksek ve sulh ise bu esbabdan bir kat daha yük sektir. Şu halde dünyayı korkulan harb felâketine tekrar sürüklenmekten vikaye etmek için malik olduğumuz bütün enerjiyi sarfetmemiz icab eder.» gösterdiği misafirperverliğe teşekkür ederken memleketim hakkında verdiği kararları yeniden tetkik etmesini rica ede rim. Aksi takdirde istilâlar daima haklı görülmüş olacaktır. İtalyanlar memle ketimi henüz tamamen işgal etmemişlerdir. Tamamen işgal etseler bile, Milletler Cemiyeti konseyi îngilterenin teklifini reddetmelidir, zira bu hususta karar vermek salâhiyeti ancak asambleye aiddir. Bu itibarla Habeşistan meselesinin Milletler Cemiyeti asamblesinin önü müzdeki eylul toplantısında müzakere edılmesini isterim.» Alâka uyandıran Belgrad Konuşmaları bir münakasa Telemak vapuru bu sefer yüzdürülebilecek mi ? IBaşmakaleden aevam) çok büyük kıymettir, ve bütün insanhk o kıymeti elbette anladığı kadar takdirden hâli kalamaz ve kalmıyor. Maksadı sulh olan bir teşekkülün harble alâkası olamaz binaenaleyh uzak yakın hiçbir milletlf husumeti, hatta ıhtımal şeklınde dahi, bahse mevzu teşkil etmez. Ancak sulhu ayakta tutmak için sulhu istemek ve sulhsever olmak maatteessüf kâfi değildir. Sulhu, icabında kuvvetle tutacak veçhile, mücehhez olmak lâzımdır: Manen mücehhez ve maddeten mücehhez. Dünyada cereyan halinde bulunduğunu hayretle gördüğümüz silâh yarışının bir başlı sebebi budur. Balkan Antantının bu itibarla şuurlu bir tekâmül halinde bulunduğunu memnuniyetle kaydetmeliyiz. Nisbetle mahdud bir mevzu için, hatta azçok ihtirazla teşekkül etmiş olan antant, giderek Balkanlara aid sulhu büyük bir kül halinde telâkki etmeğe doğru terakki etmiş ve bu fikrin kuvvet ve azametini çok iyi anlıyan bir merhaleye varmıştır. Bu vaziyeti izah etmek için bu asırda, küçük millet olmanm bir nevi felâket olduğunu hatırlatmaklığımız kâfıdir. Büyük milletlerin karakterinde hâlâ, icab ederse adamı bozuk para gibi harcamaktan çekinmiyen soğukkanlı bir taraf var. Bu, milletlerin hâlâ sürür giden canavar tarafıdır galiba. İmkânı olan her yerde bu küçük ve hatta orta millet olmak vaziyetinden kurtulmanm çaresine bakmalı. Balkan Antantı öyle bir kombinezondur ki haricî siyasette mensublarını 60 milyon nüfuslu büyük bir devlet hakikatine isal edebilir: Balkanları alâkadar eden her meselenin bütün Balkanlılarm ittihadından müteşekkil mütesanid bir heyet tarafından tet Gelâl Bayar Belgrad'dan ayrıldı Başvekilimiz bugün Sofya'da büyük merasimle karşılanıyor tarafı 1 tnct sahitede) tı müteakıb saraya giderek defterı mahsusu imzalıyacak, bilâhare Hariciye Neza retine giderek Bulgar Başvekili M. Köseivanf'u ziyaret edecektir. Burada Bulgar Başvekili, Türkiye Başvekiline bütün nazırlan ve kordiplomatiği takdim ede cektir. Bunu müteakıb Türkiye Başvekili ve Hariciye Nazırı, Bulgar Başvekilıle beraber, Sofyanın 10 kilometre cenubunda bulunan Vrana sarayına giderek Bulgar Kralı Majeste Ikinci Boris tarafından kabul edileceklerdir. Bulgar Kralı Ma jeste Boris, Türkiye Başvekilile Hariciye Vekilini öğle yemeğine alıkoyacaktır. Başvekil Celâl Bayar ve Hariciye Vekili Tevfik Rüştü Aras, akşamüzeri saat 5 te ayni merasimle uğurlanarak Ankaraya müteveccihan Sofyadan ayrılacak lardır. Diğer murahhasların sözleri Fransız Hariciye Nazın M. Bone, tngiltere Hariciye Nazırının nutkunu tebrik ederek, Fransanm Ingiliz teklifine muzaheret ettiğini bildirmiştir. M. Bone, herşeye tesebbüs edilmiş ve mümkün olan herşeyin yapılmış olduğu mütaleasındadır. Mumaileyh, Fransanm Milletler Cemiyeti idealıne sadık olduğunu beyandan sonra demiştir ki: « Milletler Cemiyeti misakında münderic olan prensiplere riayetin dün yada sulh için en iyi bir zamân olduğuna ve bütün devletlerin, rejimleri ne olursa olsun bu misak sayesinde hakikî emniyete kavuşacaklârına kaniiz.» M. Litvinof, Milletler Cemiyetinin ekseriya hakikî bir taarruz müvacehesinde, plâtonik kararlar ittihazile iktifa etmiş olmasına teessüf etmiştir. Mumaileyh şu veya bu devleti tatmin için misak hilâfındaki hareketlere meşruiyet rengi veril memesi lâzım gelmekte olduğunu söyle miştir. öğleden sonraki toplantı Öğleden sonraki toplantıda ilk sözler Küçük Antant namına Romanya Hariciye Nazırı M. Komnen almış, ve bugünkü şerait altında Habeşistanı tanımak husumak içindir! sunda Milletler Cemiyeti azasma serbesIBaştarafi 1 tnct sahitede] tii hareket vermek lâzım geldığini söyle dır. Diğer taraftan yeni bir teşkilât kanun miştir. lâyihası da hazırlanarak Meclise verilmiştir. Bu lâyiha ile, büroda çalışan meDiğer murahhaslarm sözleri Lehistan murahhası da Milİetler Ce murlar aslî maaşli kadroya alınmakta, ücmiyetinin bundan sonra daha realist bir retlilerin de Devlet Demiryolları tekaüd sandığından istifadeleri temin olunmaktasiyaset takib etmesini istemiştir. Belçika ve Isveç murahhaslan da In dır. Uçucu persunelin, bir senelik hizmeti giliz teklifine muzaheret ettiklerini bil bir buçuk sene sayılacak, tekaüdlük, kıgibi muameleleri bu hüküm üzerindirmişlerdir. Peru murahhası ise, mesele dem nin Avrupayı alâkadar etmekle beraber, den hesablanacaktır. lâtin Amerika devletlerinin cebrî ilhak Dört senelik program lara muhalif olduğunu kaydetmiştir. Devlet Havayolları için dört senelik Yeni Zelanda ve Çin murahhasları da bir program da hazırlanmıştır. Programm Ingiliz teklifi alevhinde bulunmuşlardır. ılk senesi olan 1938 de şebekeye îzmir ve Pariste, pek çok alâka uyandıran bir münakasa açıldığım Paris gazeteleri haber veriyorlar. Bu münakasa, 1 790 senesinse Sen nehrinde batan Telemak isimli vapurun enkazını çîkartmak için açılmıştır. Telemak gemisi 3 haziran 1790 tarihinde, bir Ingiliz kaptanın idaresi altında, Ruan imanmdan îngiltereye doğru hareket etmiş fakat Sen nehri mansabında, bir kasırgaya tutularak devrilmiş batmıştı. Aradan bir buçuk asır geçtikten sonra, bu geminin enkazını çıkartmağa kalkışmanın sebebi, Tclemak'ın tarihî bir hâdise ile çok yakından alâkadar bir gemi olması ve bilhassa, Fransadan İngiltereye kaçırılmak istenilen külliyetli miktarda mücevherat bulundıığu ümid edilmesidir. Gemi, Ruan nhtımından ayrıldığı gün, bazı muhbirler, on altıncı Lui'nin, mü cevherlerini ve parasını bu gemiye yükleyip kaçırttığını ihbar etmişlerdi. Ihtilâl ciler, derhal geminin takibine çıkmışlarsa da peşinden yetışememişlerdi. İşte Telemak, bu takibdan kurtu'mağa çalışır ken, telâş yüzünden batmıştı. 85 milyon frank krymetinde olduğu tahmin edilen ve içinde mahud «kraliçenin gerdanlığı» da dahil bulunduğu söylenen bu hazine, o tarihtenberi bir çok kimseleri uğraştırmış, fakat bir türlü ele geçirilememiştir. 1830 da ve 1850 de iki defa enkazın yüzdürülmesine tesebbüs edilmişse de, her ikisi de muvaffakiyetsiz likle neticelenmiş, müteşebbislerin cesaretini kırmıştı. Şimdi, Fransız hükumetinin açtığı bu kik, müzakere ve müdafaa edileceğison münakasanın, fennî vesaitin mükem nin tesis ve ilân edildiği gün. meliyeti sayesinde müsbet netice vereceği Vaziyet şimdi bu zihniyet üzerindedir. ümid olunmaktadır. Onu sadece hakikat yapmaktan ibaret bir merhale kalmıştır. Müttehid Balkan heyeti kimseye karsı değildir. Belki herkesle daha iyi dost ol r Neşredilen teblijj Uç yolcu tayyaresi daha alıyoruz YUNUS NADt Orijinal bir şapka J Netice Habeş İmparatorunun nutku Lord Halıfaks'tan sonra ayağa kal kan eski Habeş Imparatoru Haile Selâsie İngilterenin teklifini şiddetle protesto etmiş ve hasta olduğunu bildirerek evvelce hazırladığı nutkunu, müşavirine okutmuştur. Imparator nutkunda ezcümle diyor ki: « Ingiltere hükumetinin bana karşı Neticede reis M. Munter demiştir ki: «Habeşistandan vaziyet hakkında mütenakız malumat almaktayız. Bununla beraber, konsey ekseriyeti maalesef serbestîi harekete taraftar olduğunu bildirmiştir. Bu sebeble müzakereyi kâfi addediyor ve celseyi kapatıyorum». Reisin bu sözü üzerine, Habeşistan dramı üzerine perde kapanmış ve konsey bu hususta hiçbir karar vermeden Habeşistan meselesinin müzakeresini ikmal etmiştir. Adana hatları ilâve edilecek, 1939 da Adana Diyarbakır seferleri başhyacak, 1940 da Diyarbakır Van, 1941 de de Ankara Sıvas Erzurum hava hatları açılacaktır. Kabul edilen esasa göre, her hava hattının açılması yolundaki hazırlıklar, bir sene evvelden yapılarak bitirilecektir. Ankara Adana ve Ankara Izmir hatları için, Adana ve İzmirde istasyon binalarüe hangarlar vücude getirilmiştir. Meydanların tesviyesine devam edilmektedir. Ankarada yeni bir umum müdürlük ve istasyon binası inşası için temelatma merasimi bugünlerde yapılacaktır. İnşaatı bitmiş olan yeni büyük hangarın, bugün kapıları takılmakta idi. Bu sene bilhassa Ankara ve Yeşilköy meydanlannda pist ve drenaj işleri ve gece tenviratı yapılacaktır. Yeşilköy ve Ankarada yeni kurulmuş olan telsizlerin bütün işleri tamamlanmıştır. Hepsi uzun ve kısa dalgalı telsizle mücehhez olan tayyarelerle istasyonlar arasında, bütün seyshat müddetince telsiz ve telefonla irtibat ve muhabere temin edilmektedir. Ankara hava meydanı çok güzel tanzim edilmiş, pistin hizasmdaki tepe tesviye edimiş, meydanm hududlarına işaretler konmuş ve ortasına büyük bir daire içine Ankara kelimesi yazılmısur. Tesviye işleri tamamlanmış olan Ankara meydanm daki bazı hendekler doldurulmuş, aynca bir de tarassud kulesi kuru'muştur. Yolcuların istasyonda ıstirahatlerini temin edecek tesisat da yap.lmıştır. Ankara hava meydanına, mevcud hatta ilâveten iki telefon hattının daha bağlanması da takarrür etmiştir. Hangar civarına büyük bir tamir atölyesile malzeme deposu da yapılacaktır. • Eski Cumhurreisi Dumer'in mezarında j Londra İngiltere Havacılık Cemiyeti Fairey hava meydanmda bir garden parti tertib etmiştir. Eğlencede 4000 davetli hazır bulunmuştur. Davetlıler arasında yüksek sosyeteye mensub Mis Smit, üzerinde minyatür bir bomba tayyaresi bulunan resimdeki şapkayı givmiştir. ! Kadınlar için bahar İ ve yaz modelleri • III IIMII tl III llllllt !• Belgrad 12 Türkiye Başvekili Celâl Bayarla Hariciye Vekili Rüştü Arasın ziyaretleri hakkında aşağıdaki teblığ neşredılmıştir: Türkiye Başvekili Ekselâns Celâl Bayar ve Hariciye Vekili Ekselâns Rüştü Arasın Belgradı ziyaretleri münasebetile, Türk devlet adamlarıle Başvekil ve Hariciye Nazırı Ekselâns Dr. Mılân Stoyadinoviç arasında görüş teatisi yapılmıştır. Çok samimî bir hava içinde yapılan bu görüsmderde iki memlekette olduğu gibi bütün Balkan Antantını alâkadar eden bütün meseleler mevzuu bahsedilmiş ve görüsmeler, Türk ve Yugoslav devlet adamlarının görüşlerinde mutabakati göstermiştir. Bundan başka, ayni tesanüd ve karBelgraddan hareket Belgrad 12 (Hususî surette giden ar şılıklı anlayış zihniyetinin bütün Balkan kadaşımızdan, telefonla) Başvekil Antantı devletlerine de ilham vermekCelâl Bayar ve Hariciye Vekili Tevfik te olduâu müşahede edilmiştir. Bu savede, bu enternasvonal teşekkül, maziRüştü Aras bu akşam saat 1 1 de hususî de olduğu gibi, bütün Balkan devletletrenle Sofyaya müteveccihen hareket etrinin meşru menfaatlerini ve umumî mişlerdir. Türk devlet adamlarını Bel sulhun idamesini nazarı dikkate alarak graddan ayrılırlarken de başta Başvekil semereli politik ve ekonomik faaliyetini ve Hariciye Nazırı Dr. Milân Stoyadino ınkisaf ettirmeğe devam eyliyecektir. viç olmak üzere bütün kabine erkânı, gazeteciler ve büyük bir kalabalık teşyi etmiş, askerî bir kıt'a selâm resmini ifa et akkibleri, yüksek varisi Kral Pier'e gıpta edilecek bir saltanat devresi hazırla miş ve bando îstiklâl marşını çalmıştır. maktadır. Celâl Bayarın beyanatı Baylar, efkârı umumiyenin tercümam Celâl Bayar hareketinden evvel matolan sizler vasıtasile, dost ve müttefik buat mümessillerini kabul ederek şu beyaasıl millete en samimî selâmlarımı ve renatta bulunmuştur: fah ve saadeti hakkında en hararetli teBelgrad 12 Türkiye Başvekili Ce mennilerimi bildıririm.» lâl Bayar, Yugoslav gazetecılerine aşa Başvekil Celâl Bayar, yanında Ha ğıdaki beyanatta bulunmuştur: ricıye Vekili Tevfik Rüştü Aras olduğu « Yugoslavyada unutulmaz hatıra halde bugün saat 1 I de Hariciye Nezasını sakhyacağım bu üç günü geçirdikten retine giderek Yugoslav Başvekili ve sonra, arkadaşım Dr. Arasla birlikte bu Hariciye Nazırı Dr. Milân Stoyadinoakşam Ankaraya dönüyoruz. viç'le uzun bir mülâkat yapmışlardır. YeMemleketinize gelirken Yugoslav mil meği hususî olarak Hariciye Nezaretinde etine Türkiyenın samimî selâmlannı ge yiyen Türk devlet adamları, öğleden sontirmek vazifesini taşıyordum. Dönerken ra tayyare motör fabrikasını, hayvanat bahçesini ve askerî müzeyi gezmişlerdir. ayni derecede zevkli diğer bir vazifeyi üCelâl Bayarın refıkalan da Yugoslav zerime alıyorum. Bu vazife, dost milletin Başvekili M. Stovadinoviç'in refikalarile bize karşı gösterdiği iyi kabulün ne derebirlikte çocuk şefkat müesseselerini zi ce yüksek ve heyecanlı olduğunu Türk yaret etmişlerdir. milletine söylemektir. Türk gazetecileri sabahleyin saat 6 da Kraliyet hükumeti, bize en geniş bir ekspresle Belgraddan ayrılacaklardır. misafirperverlik bezletti. Büyük kiyaset Başvekil Çelâl Bayarın hususî vagonu sahibi bir prens olan Altes Ruvayal Naib Sofyada eksprese raptedilecek, ve beraPrens Pol'a tazimlerimizi takdim etmek berce İstanbula doğru yola devam edilecektir. ve hatırası memleketlerimiz arasındaki NAD1R NADt münasebetler tarihinde ölmez bir surette Radikal Birliği merkezinde kalacak olan büyük şövalye Kralm sayuı Belgrad 12 Başvekil Celâl Bayar eşi Valide Kraliçeye hürmetlerimizi arve Hariciye Vekili Rüştü Aras yanlarınzeylemek şerefine nail olduk. da Yugoslavya Başvekili Stoyadinoviç Memleketinizdeki ikametimiz ve diğer zevat olduğu halde bugün öğleesnasında, her tarafta tipik bir den sonra saat 19 da Yugoslav radikal manzara, sükun ve nizam havast, birliği merkezini gezmişlerdir. Celâl Bayar, gerek kendi namına, gedevamlı bir çalışmamn verdiği rerek dostu Dr. Rüştü Aras namına, ken fah manzarası kuvvetle hayranlı dilerine gösterilen iyi kabulden dolayı teğımızı celbetti. Başvekil Stoyadi şekkür etmiş ve her tarafta Yugoslavya noviç gibi büyük kıymette bir za nın gittikçe fazlalaşan bir refah içinde tm riyaset ettiği hükumetinizin i bulunduğunu müşahede eylediğini teba rüz ettirmiştir. jî Bütün intıbalarımı şöyle hulâsa edebi larla karşılanmıştır. lirim: I Spor gencliğin Birleştirici Kralm eserinin sadık mu yilik getirir idaresi sayesinde Başvekil, Yugoslav radikal birliği memleketinizde muhteşem başarı gencliğinden Türk gencliğine selâm gölar elde edilmiş ve refah hüküm türmesini rica ederim, dediği zaman bu taleb dakikalarca süren heyecanlı alkış sürmekte bulunmuştur. tılsımıdır I Paris Cumhurreısi M. Lebrön bir Rus tarafından öldürülen eski Cumhurreisi M. Dumer'in katlinin 6 ncı yıldönümü münasebetile selefinin mezarına bir çelenk koymuştur. İnegöl çocuklarınm muvaffak bir eseri ı Fransada Jan Dark için merasim Vç tayyare daha alınacak Devlet Havayollan fılosuna bu yıl yeniden üç tayyare iltihak edecektir. Bu tayyareler önümüzdeki sene seyrü sefere açılacak olan Adana Diyarbakır hattında kulanılacaktır. Diyarbakırda meydan istimlâki, hangar ve istasyon binalan inşaatı işleri de bu sene içinde bitirilecektir. Bu işletme hattı üzerinde yardımcı meydanlar da tesis olunacaktır. Havayolları idaresi, şimdi 15 gün mer'i olan azimet, avdet biletlerinin müddetini bir aya, tenzilât nisbetini de yüzde 15 Yunlüden bir öğleden evvel elbisesi. Tezyinatı yünlünün renginde güderiden ten yüzde 30 o çıkainı§tır. Paris Jan Dark yoıtusu münasebetue, Parıstekı önünde geçid resmi yapan Fransız askerleri Jan Dark Inegöl ( Hususî) İsmet Paşa mektebinin talebeleri, coğrafya bilgilerini yalnız kitablarınm kuru satırlarında göz yorarak, artırmağı kendilerine kâfi bulmamışlar istatistikler karıştırarak, Ticaret Odalarını gezerek ve her taraftan mektubla malumat toplıyarak bunları büyük bir haritanm üzerine canlı bir şekilde not etmişlerdir. Eser o sınıfa gelecek talebe için çok istifadeli bir rehber olacaktır. Gönderdiğim resim İsmet Paşa mektebi miniminilerini vücude getirdikleri ve Türkiyede Çıkan ve Yetişenler ismini verdikleri kocaman eserlerinin başında göstermektedir.