14 Aralık 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

İÇ SAHİFELERDE 3 üncüde: Büyük davalar General Baratier 4 üncüde: Hikâyer adam. Yufka yüreklî Hamdi Varoğlu 5 incide : Evkafa düşen vazife Kandemir umhuri Ekonomi haftasınm ikinci giinü Hay Ansiklopfedısı Her eve lâzîm dlâfri çok iSTANBtJL CAGALOGLD Q ! 4880 Telgraî ve mefctub adresl: Cumhurlyet tstanbul Posta kiatusn: İstanbnl. No 248 Telelon: Başmubarriı ve evl: 22366 Tahrtt heyetl: 24298. tdare ve matbaa fasmı 24299 24290 Salı 14 Birincikânun 1937 faydalı bir esdrdir. •*> Tasarruf haftasını açarken Başbakanın yaplıjjı veciz hulâsa Bu kuvvetli hulâsada bütün devlet hayatı, millî ekonomi iemeli üzerine kurulmuştur undan sekiz yıl önce memleket bir an için bütün milletin hassasiyetini adeta heyecan halinde /andıran bir vaziyetle karşılaşmıştı. r'abancı dövizlere nisbetle millî paramızın azçok düşüklüğü şeklinde tezahür eden bu vaziyet, başta Cumhuriyet hükumeti olarak herkesi uyanık olmağa ve tedbirli bulunmağa davet etmişti. Işte o zaman baştanbaşa bütün milletçe hep tasarruflu hareket edilmeğe karar verilerek her yıl ilkkânun ayınm ikinci haftası da Ulusal Ekonomi ve Artırma Haftası adile bu millî elbirlığinin bir nevi umumî muhasebe devresi olarak kabul edilmişti. Bu hareket tarzı giderek memlekette bir hayat düsturu oldu, ve evvelki gün güzel nutkıle haftayı açan Başbakan Celâl Bayarın dediği gibi güzel bir an'ane halini aldı. Bilhassa Başbakanın nutku dinlenildikten ve okunduktan sonra insanm sekiz yıl evvelki buhrana teşekkür edeceği gelir. O buhran bize ekonomik terbiye yolunda büyük adımlar attırmış ve geniş mesafeler aldırmıştır. Milletçe ekonominin hakikî manasını en geniş t c lâkkilerile ancak bu sayede öğrenmiş olduğumuzu itiraf edelim. Millî ekonomi demek, memleketin bütün işleri ve milletin bütün hayatı demektir. Sekiz yıl önce millî parayı bir an için şüpheli vaziyete düşürerek psikolojik bir tesirle milletçe hepimizin gözlerimizin önünde korkunc uçurumlar açmış olan vaziyetin sebebini şimdi müstakar bir paranın sarsılmaz salâbeti içinde büyük bir Boğukkâhlılıkla adeta gülümsiyerek takdir ediyoruz. Doğrusu biraz gafil avlanm.ş ve ondan dolayı da şaşırmıştık. O zaman yeni gümrük tarifesi yakınlarda tatbik mevkiine konacağı ve bu tarife gümrvk resimlerine ehemmiyetli farklar getireceği için birçok tacirler yeni tarifeye takaddüm ederek müstakbel stoklan hesabma lüzumundan çok fazla eşyayı birden getirmeğe teşebbüs etmişlerdi. Bu eşyanın ödenmesi için mutad haricinde fazla ecnebi dövizi tedarik etmek mecburiyeti ecnebi paraya talebi çoğaltmış ve binnetice bunların fiatını yükseltirken Türk parasma da puvan kaybettinnişti. Para çok hassas bir metadır ve psikolojik tesirlere çok bağlıdır. Millî parada o zaman sebebi hakkile bilinmiyen ufaktefek düşüklükler bir panik başlangıcile takib olununca heyecan umumî oluverdi ve haklı olarak büyük telâş gösterildi. Işte o zaman isabet olarak vukubulmuş dediğimiz hâdise budur. Ancak hemen ilâve edelim ki o hâdiseye btfgün isabet olmuş demekliğimiz, o başlangıcdan telâşlanarak sekiz yıldanberi aldığımız ekonomik tedbirlerin güzel neticeieri itibariledir. Millî ekonomi bahislerinde daima uyanık bulunmazsak o türlü vaziyetler her zaman isabet olmaz, bazan insanı fena halde sarsabilir de. Dahiliye Vekili dün akşam radyoda bir nutuk söyledi Hatay için umumî af kararı imzalandı Sancaktaki şer'iye mahkemeleri lâğvolundu, nüfus işleri için münferid hâkimlikler kuruldu Adana 13 (Hususî muhabirimizden) Suriye muhadesi nin feshi münasebetile kabine fevkalâde bir içtima yapmıştır. Şam gazeteleri, Suriye muahe desinin tasdik edilmemiş bulunduğu şu nazik zamanda feshin memlekette telâş uyandırdığı nı yazmaktadırlar. Yeni rejimin ilânı üzerine Sancakta beklenen umumî af kararı imzalanmıştır. Nüfus işlerile uğraşmak üzere münferid hâkimlikler kurulmuştur. Türk harflerile yazılan istida • lar, nüfus dairesince kabul edilmemektedir. [Arkası Sa. 3 sütun 3 de] Japonlar, bir topçekerle üç gemi daha batırdılar Ekonomi Haftasını çok mühim bir nutukla açan Başvekil Celâl Bayar, binlerce dinleyici önünde hükumetin haricî ve dahilî siyasetini izah ediyor Mütearrız tayyarelere karşı derhal ateş açmalari için Ingiliz harb gemilerine emir verildi Amerika, tarziye ve tazminat istiyor Şükrü Kaya dedi ki: Gayemiz, ve istihsali rasyonelleştirmek, maliyet ucuz mal yetiştirmektir rülür bir çok faydalan oldu. Bize millî ekonomik hayatımızın dününü anlamak, bugününü bilmek, yannını görmek için maddî, müspet mevzular hazırladı ve fırsatlar verdi. Cumhuriyetin saltanat devrinden miras aldığı memleketin halini düşünecek olursak ve onu bugünkü durumumuzla kar şılaştıracak olursak, her birimizin iftihar la göğsünü kabartacak ve atiye emniyetle baktıracak neticelere vanrız. lArkası Sa. 7 sütun 1 del Millet Meclisinde Dün encümenlerdeki boş yerlere aza seçildi Ankara 13 (A.A.) Büyük Millet Meclisi bugün Hilmi Uranm reisliğinde toplanmış, merakibi bahriyeden alma cak rüsum hakkındaki kanuna ek ka nun lâyihasile Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü teşkilât ve vazifeleri hak kmdaki kanuna bir muvakkat madde ilâvesine dair kanun lâyihasının geri verilmesi hakkındaki Başvekâlet tez kereleri okunmuş, Adliye, Bütçe, Da hiliye, Maliye, Sıhhat ve İçtimaî Mua venet, Ziraat encümenlerinde boş olan azalıklara seçim ve ihtiyat zabitleri ve Şimal cephesinde Çin askerlerinin kaçarken yaktıkları bir ihtiyat askerî memurları kanununun üormanı söndürmeğe çalışan Japonlar çüncü maddesine bir fıkra ilâvesine daLondra 13 (Hususî) Bugün Şang yo ile Amerikaya haber yetiştiriyorlardı. r kanunun değiştirilmesi hakkındaki haydan gelen haberlere göre, Japon taySağ kalanlar Suhwei eyaletinin Hon" tanun lâyihasının birinci müzakeresi yareleri, Nankinle Wuhu arasında Panay siyen kasabasında karaya çıkarılmışlardır. yapılmıştır. ismindeki Amerikan topçekerini bonr Bee ismindeki Ingiliz harb gemisi, 10 mil Büyük Millet Meclisi çarşamba günü bardıman ederek batırmışlardır. İçinde mesafeden imdada koşmuştur. Bombaroplanacaktır. Ankara 13 (A.A.) Büyük Millet bulunan 72 kişiden 18 i kayıbdır. Topçe dıman esnasında 3 petrol gemisi de batı< Meclisinin bugünkü toplantısında, aza ker, Amerikan gazetecilerine tahsis edil rılmış, facia kurbanlan henüz belli ol ^ [Arkası Sa. 6 sütun 1 del mişti. Gazeteciler, seyyar bir şekilde rad mamıştır. lıkları boş olan, Adliye encümenine: Necib Ali Küçüka (Denizli), Salâh Yargı (Kocaeli), Ali Rıza Türel (Kon ya). Bütçe encümenine: Faik Baysal (Kayseri), Vedid Uzgören (Kütahya), Mut alib Öker (Malatya), Rısa Erten (Mardin), Sırrı Day (Trabzon). [Arkası Sa. 3 sütun 3 de] fiatlarmı düşürmek, iş hacmini genişletmek Ankara 13 (A.A.) Ulusal Eko nomi ve Artırma haftası münasebetile, Dahiliye Vekili ve Cumhuriyet Halk Paıtisi Genel Sekreteri Şükrü Kaya, bu akşam radyoda aşağıdaki söylevi ver miştir: « Yurddaşlar, Ulusal Ekonomi ve Artırma kurumu nun sekiz yıldanberi, memleketimizde yaşattığı ve an'anelerimiz arasında yer alan tasarruf haftasının, elle tutulur, gözle gö Son altı aylık tahsilât 12,445,969 lira fazladır Geçen ayın sonunda varidat tahsilâtı 142,252,583 liradır. Beş senelik artma nisbeti yüzde 42 ye yükseldi 961 bin 143, inhisarlar 20 milyon 432 bin 798, buhran, muvazene, hava kuvvetlerine yardım ve tayyare 27 milyon 835 bin 471, buğdayı koruma 3 milyon 821 bin 191 ve sair varidat 10 milyon 51 bin 208 liradır. Geçen yılın 1932 senesi tahsilâtına nazaran farkı, 71 milyon 769 bin 296 lira idi ki, beş senelik artma nisbetinin yüzde 42 yi bulduğunu gösterir. Varidat bütçemizdeki artış nisbetinin bu yıl sonunda daha çoğalacağı görülmektedir. Hiçbir vergi ilâvesi yapılmadığı halde varidatın artması, memlekette umumî refah seviyesinin yükseldiğini gösteren güzel bir manzara teşkil ediyor. Cenevrede aksi tesirler Royter'e göre siyasî mehafil İtalyanın Almanya ve Japonyaya baziçe olduğu kanaatindedir Cenevre 13 (A.A.) M. Ciano, aşağıdaki telgrafı göndermiştir: îtalyanın 11 ilkkânun 1937 tarihinde Milletler Cemiyetinden çekilmekte olduğunun mukaddem ihbarnamesi olan ayni tarihli telgrafnamenizin vusulünü iş'ar etmekle mübahiyim. Mezkur telgrafı ve <şbu cevabı derhal Milletler Cemiyeti azalarına iblâğ eyledim. miyeti kâtibiumumî muavini M. Pillottî* mumaileyhin kalemi mahsus müdürü M, F rio, iktısad şubesinden M. Tahi va taSdidi teslihat şubesiden M. Fieri istifa* lannı Milletler Cemiyeti umumî kâtibli « ğine bildirmişlerdir. Ankara 13 (Telefonla) 1937 büt' çe yılının altı aylık tahsilât miktan 1936 senesi 6 aylık tahsilâtına nazaran 12 milyon 445 bin 969 lira fazladır. Teşrinisani nihayetine kadar bütçe varidatı tahsilâtı 132 milyon 540 bin 192 si haliye, 9 milyon 712 bin 391 i sabıka tahsilâtı Sekiz yıldanberi millî ekonomi yolun olarak 142 milyon 252 bin 583 liradır. 6 da hükumetimizin ve milletimizin çok aylık tahsilâtın varidat nevileri itibariie kuvvetli elbirliğile temin olunan ilerileyiş miktarlarmı bildiriyorum: ler bizim için hayretle kanşık büyük bir Hayvanlar vergisi 13 milyon 344 bin memnuniyete kaynak olacak kadar ge 86, kazanc 13 milyon 188 bin 104, gümniştir ve temellidir. Kazancımızın en rük 23 milyon 285 bin 999, muamele 13 büyüğü nedir diye bize sorulsa biz tered milyon 683 bin 195, istihlâk 10 milyon c JO3ÜZ bunun en ziyade milletçe ekono 694 bin 388, damga ve harclar 5 milyon mik terbiyemizin yükselişinde belirmiş olduğunu söyleriz. Millî paranm kıymeti meselesi yalnız kendi basına mütalea olunabilecek bir mevzu değildir. Sekiz on yıl önceki buhranır sebebini yukarıJa hikâye ettik. Buna nazaran o halde ilhalâtı tahdid ederek parayı korumak mürîkündür gibi bir düsünce hatıra gelebilir. Hayır, öylo değildir. Evvelâ gelişigÜzeF itBelgrad 13 (A.A.) M. Delbos, sa • halât tahdid olunamaz. Sonra da ithalâ bahleyin Oplenatz'a vâsıl olmuş ve ora tın mutlak bir tahdidi, millî ekoaominin da Kral Alexandre ile Kral Pierre' ; n mutlak bir inkişafını temin etmekten u mezarları önünde eğilmiştir. M. Delbos zaktır. Alınacak tedbir bir değil, binbir saat 13.30 da Avala tepesindeki meçhu' dir. İşte Başbakan Celâl Bayar tasarruf asker abidesine gitmiştir. haftasını açarken bize bu vaziyeti hulâsa Müteakıben Fransız Haricive Nazın etmi oldu: Kanaat haline inkılâb etmiş kendi şerefine M. Stoyadinoviç tarafından verilmiş olan öğle ziyafetinde hazır iyi bilgilerin en tabiî ifadelerile. bulunmuştur. Para kıymetinin iki ölçüsü vardır: Biri Ladenovatz istasyonundan gecerken dahilî mübadeledeki vasıtalık, dijjeri ha binlerce kişi Fransayı ve M. Delbos'u ricle alışverişteki şani vazifesi. Haricden alkıslamıslardır. mal alırken bunlann bedelini ödemek için Belgrad 13 (A.A.) Havas ajansmın r para ile ecnebi parası satın alınz. muhabiri bildiriyor: İyi bir membadan öğrenildiğine göre YUNUS NADÎ dünkü mülâkat esnasmda Stovadinovlç [Arkası Sa. 6 sütun 4 tei lArkası Sa. 3, sütun 1 de] 1000 lirahk bir komisyon Vilâvete yapılan ihbar Müddeiumumiliğe verildi Dün Vilâvete bir protestoname sureü tebliğ olunmuştur. Protesto Vilâyete hitab edilmiş değildir. Oraya yalnız hu sulü malumat zırnnmda tebliğ edüdiği anlaşılıyor. Protestoyu yapan doktor Avni Behar otomobil otobüs ticaretı yapan birinin kendisinden otobüs ruhsatiyesi de alıvermek kaydile bin lira aldığını, fakat ruhsatiyeyi almamakla beraber parayı da iade etmediğini be yan ederek hakkmı takib etmektedir. Bu mesele hakkında kendisinden malumat istiven bir muharririmize Vali ve Belediye Reisi Muhiddin Üstündağ şu sözleri söylemiştir: « Böyle bir protestoname aldım Muktezasmın ifası zımnında Müddeiumumiliğe tevdi ettim.» Cenevrede intıbalar Cenevre 13 (A.A.) Royter mü » habiri bildiriyor: Cenevredeki ttalyan memurları Milletler Cemiyeti mehafîli, Milletler istifa ettiler Cemiyetinin son aylar zarfında İtalyada Cenevre 13 (A.A.) Milletler Ce[Arkası Sa. 7 sütun 5 tei Cumhurîyel Bütün dünyaya aid hâdiseler, resimler ve vesikalardan başka Türkiyenin en maruf muharrirlerinin imzalarını da 193S Cumhuriyet Almanağmda bulacaksınız. Almanağı Belgrad görüşmeleri M. Stoyadinoviç, Fransız Hariciye Nazırına Roma müzakereleri hakkında izahat ve teminat verdi Bugün başladı Avusturya Imparatoriçesi Elizabet'in hayatı Çevirenler Yarından itibaren her yerde araymız M1THAT CEMAL • SUPHİ Z1YA Dün Fransız Nazırını kabul eden Yugoslavya Ana Kraliçesi Mari Kral Piyerle beraber Yakın tarihin bu harikulâde safhasını bugün 2 nci sahifemizde bulacaksınız Cumhuriyet Almanağı