24 Temmuz 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

f Bugün 1 2 sahife ~ 3 üncüde: Güzel san'atlar: Ecnebi müzisyenleri imtihana çekerken... Peyami Safa 5 încide: İlk yirmi üç temmuz Kâzım Namİ Ankara mektubu Mekki Saıd 7 incide: Askerlik bahisleri A. D. Ondördüncü yıl sayı: 4740 umhuri heyecanlı bir film seyretmek ister misiniz? M. Turhan Tanın ana Dönüşü» eserini okuyunuz. koca bir tarihî devrin sahne sahne, perde perde akışmı göreceksiniz, sürekli heyecanlar içinde kalacaksınız. tSTANBUE CAĞALOĞLÜ Telgraf ve mektub adresi: Cumhurlyet, tstanbul Posta kutusu: Istanbul, No 249 ÜUHlânBSİ 24 TBIliniUZ 1937 Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366. Tahrlr heyetl: 24298. tdare ve matbaa tasmı 24299 24290 "Miisliiman partisi., teşebbüsüne karşı Ümid etmek isteriz ki Türkiye ile iyi geçinmesi kendi menfaati iktizasından olan Suriye dahi Hatayda siyaset namına dinle i§ görmeğe çalışmak gibi oyunlara iltifat etmekten hazer eder. atayda bazı müfsid politikacıların fikir ve ahlâkları zayıf bazı kimseleri avlamak suretile teşkilini tasavvur ettıkleri «müslüman partisi» yirminci medeniyet asrının şeref ve haysiyetine havale edilmiş bir darbe mahiyetini haiz olduğu cihetle böyle bir tasavvur filhakika fiil ve icra mevküne çıkarılmış büe olsa hiçbir hüküm ve ehemmiyeti olmıyacak olmasına rağmen bugün de onun üzerinde ısrar etmekten kendimizi alamıyoruz. Böyle bir partinin Hatay için kurulan nizam üzerinde hiç bir tesiri olamaz. Çünkü Hatay nizami evvelâ o ülkenin taşına toprağına sari Türk çokluğu esasına dayanır. Sonra da dahilî idaresinde müstakil Hatay idaresinin bu Türk mahiyetine diğer insanlar dinleri itibarile değil, ırklan ve milliyetleri bakımile katılır. Buna göre Hatay çevresinde müslüman partisi diye dini bayrak ittihaz etmi*! bir partinin yeri yoktur ve olamaz. Nitekim orada hıristiyan partisi de olamaz. Herkes serbest değil mi, olsa ne lâzım ğelir denilemez. Çünkü din üzerine müesses manasız bir parri Hatay nizamının hem ruhile, hem manasile tezad teşkil eden bir cehalet olur. Cehalete ise, ve levki hürriyet aşkile olsun, revac ve iti bar verilemez. Din gibi mukaddes bir maddeyi, bazı safdil halkın şaşırtılıp avlanması hesabma, siyaset aleti yapmak istiyenlerle karşılaşırsak Milletler Cemiyeti bunu asla kabul edemez, ve derhal iptal ettirir. Çünkü en yüksek derecesinde siyasî bir mesele olan Hatay nizamında dine oynatılabilecek hiçbir rol yok tur. Kaldı ki böyle bir tasavvur esasen fesada mebni olmak hasebile bunu evvelâ Türkiye kabul edemez, saniyen Hatayın akıllan başlannda Türk halkı hoş göremez. Umud etmek isteriz ki Türkiye ile tyi geçinmesi kendi menfaati iktizasından olan Suriye dahi Hatayda siyaset namına dinle iş görmege çalışmak gibi oyunlara iltifat etmekten hazer eder. Din namma irtikâb olunacak fesad, yerinde «ökmiyecek bir oyun olduktan başka gi derek Türkiyeyi, Fransayı ve Suriyeyi rahatsız edecek bir hareket olur. Biz dine oynatılan fena rollerin hepsini ve her çeşidini bizzat kendi tarihimizde yaşıyarak görmüş ve bundan dolayı yeni devrimizde dini bu fesad aletliğinden kurta rarak onu yüksek mevküne iade ile lâ yikliği kabul ve ilân eylemiş bir millet olduğumuz için bizim karşımızda din üzerinde siyaset hokkabazhğı oynanamaz. Türkçesi böyle oyunlara asla müsaade edemeyiz. Lâyik Türkiyenin şiarı budur ve bu olacaktır. Süphemiz yoktur ki lâyik Fransanm şian başka türlü olacak değildir. Hatayda hiç yeri yurdu olmıyan bir müslüman partisi kurmak istiyenlerin bununla hangi maksadlan takib edeceklerini şöyle bir düşünelim: I: Hataydaki tabiî ve bedihî Türk çokluğunun Türkiyeye ve Atatürk Türkiyesine sevgileri malumdur. Hatay meselesi Milletler Cemiyeti Konseyince bizce de kabul olunan bir şekilde halledil miş olduğu için hissiyata taalluk eden bu sevgiyi açık ifade etmekte artık hiçbir nahzur yoktur. Ve zaten Hatay meselesinin hallinde amil olan kuvvet bu sevgi duygusundan daha kuvvetli olarak ırk birliğine istinad eder. Bu tesir altında Hataylılar Türkiye Cumhuriyeti inkılâblanndan bazılarını açıkça benimsediler. Yer yer şapka giydiler ve yeni Türk alfabesini kabul ettiler. Amma orada şapka giymeği havsala larma sığdıramıyan bazı cahil yobazlar vardır ve yeni Türk harflerinden hoşlanmıyan ayni kimseler eksik değildir. Bazı müfsidlerin Hatayda teşkilini tasavvur ettikleri müslüman partisi evvelâ bu kısım cahilleri kazanarak bu şirzime ile Tür kîye Cumhuriyetine karşı açık veya zımnî bir husumet cephesi almıs olacaklar ve Hatay Türkleri arasına tefrika düşürmegi temine çahşacaklardır. Bu bir dolab<3ır, fakat siyaset değil. Öyle bir oyunun bynanmasmı ne Hatay Türkleri kabul Dün şehrimize gelen Durieux garib bir beyanatta bulundu Sabık delege, Hatayın yeni rejimini beğenmemekte hâlâ ısrar ediyor Durieux, Antakyada da muhabirimize beyanatta bulundu Antakya Temmuz 937 On dört senedir Hatayda Fransayı temsil eden meşhur delege M. Durieıucnün Antakyada son günü. Dalgalannda akşam düzgârınm ıslıklar çalarak oynaştığı, sazlı kıyıları yalıyarak telâşh bir yolcu hırçmlığile akıp giden Asi nehrinden yorgun bakışlarını çeviren yeni Napoli yolcusu, «Hataydan aynlırken duygulannızı öğrenmek ister M. Durieux dün vapurda muharririmizle görüşürken dim» sualime, koltuğuna biraz daha yasAnlaşmanın musaddak nüshalan Paris lanarak, ağır ağır, şöyle cevab veriyor: Fransanın Napoli konsolosluğuna ta« Evvelâ, geçirdiğimiz mücadele, yin edilen ve mezunen Parise gitmekte sefirimizle Fransa Hariciye Nazın araolan Hataydaki sabık Fransız delegesi smda henüz teati edildi. Artık işin bu daha doğrusu harb günlerinde beni bir M. Durieux karısı ve kızile beraber dün cephesinde olsun biraz sükunet istemek hayli hırpalamak istemiş olan İstanbul akşam Providence vapurile Beyruttan hakkımız olurdu. Fakat bakınız sözü gazetelerini, hele Cumhuriyeti, inan şehrimize gelmiştir. Yeni vazifesine baş dinlenmeğe değer bulunursa M. Duri manızı rica ederim ki, bugün hoş görü yorum. Onlara karşı kalbimde en küçük lamak üzere Hataydan artık ve niha eux neler söylüyor: bir husumet ve kinden eser yoktur. yet kat'î surette ayrılan Durieux dün « Hatayın yeni rejimine gel'mce bu vapurda kendisile görüşen bir arkadaşı idare Hatayın hakikî vaziyetile mütenaDuygularım ve düşüncelerime gelince; mıza, bizce ötedenberi malum fikirlerini, sib değildir. Hatayın vaziyeti husust ma ben bunlan Cenevredeki müzakerat es bu defa da şifahen tekrar etmiştir: hiyeti haiz bulunmaktadır. Hatayda Tiir nasında, tam bir buçuk ay, bilhassa Türk « Evvelâ şunu söyliyeyim ki Ha kiyede olduğu gibi ne mederiî kanun, ne murahhaslarına uzun uzadıya söyledim. iayda vaziyet tamamile normaldir; ve müsavi valandaşlık hukuku, nt de mu'te Gene, hem de bu sefer Türk efkân umuher tarafla tam bir sükunet hüküm sür • nasib bir ekseriyet vardır. Bu itibarla, miyesine ilk defa söylememi istiyorsanız, şimdiye kadar Osmanlı ımparatorluğu derim ki; Sancağa aid hususatta Türkimektedir.» Fakat işte M. Durieux'nün hazmede nun kanunlarile idare edilen ve hiçbir yeye verilen malumat, bahusus rakamlar mediği asıl mesele: Sancağın yeni reji uenilik görmemiş olan Hatayda rejimin ve istatistikler haddinden çok fazla bü mi. Bir zamanlar çok çetin safhalara gi değişmesi bir mecburiyelli. Ancak bu de yütülmüş, şişirilmiştir ve Türkiye nasılsa ren bu kanşık dava Fransa ile Türkiye ğişiklik, benim şahsî kanaatime göre, bunlara inanmıştır. [Arkası Sa. 7 sütun 3 tel arasmda bugün hallolunmuş bulunuyor. lArkası Sa. 1 sütun 4 te] Şaşılacak bir ukalalık nümunesi Büyiik Giiıi: Lozan Meydan muharebelerini olduğu gibi Lozandaki siyasî cidali de Dâhiyane idare etmiş olan BÜYÜK ŞEF ile Ondan aldtğı irşadlarla Avrupa diplomatlarınt mat eden tSMET İNÖNÜ 19: Mayıs: 1919, Atatürkün Samsuna ayak bastığı gündü. O gün, yeni bir devrin temeli atıldı. Millet, matem içinde çırpınan mil let o temeli atan ele olanca şuurile, güvenile sarıldı, matemden ve ü midsizlikten sıyrıldı, kurtuluş yo lunda kahramanlıklar göstererek, harikalar yaratarak yürümeğe koyuldu. Atatürk güneş kadar parlak bir meşale gibi önde, Türk milleti tek bir cazibeye tutulmuş muazzam bir kütle biçimile onun ardında yürüdü, Erzurum kongreleri adını taşıyan tarih merhalelerini aştı, înönü ve Sakarya abidelerini tarihin göğsüne dikti, Dumlupınar şahikasmı yarattı, Mudanya menziline ulaştı. Bu yürüyüş, köhne tarihe parmak ısırtan ve yepyeni bir tarih hazırlıyan muhteşem bir akıştı. Türk milleti aleyhine kurulan açık ve kapalı düzenler, o milleti yok etmek dü şüncesile harekete geçen ordular, ayni emelle el ve dil birliği yapmış görünen kudretli ve heybetli teşekküller bu akışm tahammül olunmaz şiddeti ve savleti önünde birer birer yıkılmış, tarümar olmuş, acze düşmüş ve küreye sığmıyan koca bir husumet âlemi Mudanyada dizüstü gelip âman dilemişti. lArkası Sa. 2 sütun 1 dei Filistin hakkmda yeni bir karar Manda Amerikaya teklif edilmiş Taksim projesi aleyhinde Suudî Arabistanında da dün büyük nümayişler yapıldı Vaşington 23 (A.A.) Hull. A selesini şayanı memnuniyet bir şekilde merika birleşik devletlerinin Filistin üze halletmek, manda sistemini icad etmiş orinde bir mandayı kabule âmade olduğu lan devletlerin vazifesidir. hakkında İngiliz menabiinden verilen hfr Filistinin taksim projesi aleyhinde berler etrafında fcat'î beyanatta bulun nümayişler maktan imtina etmiş ve yalnız şunları Medine 23 (A.A.) Ibnissüud'un söylemiştir: idaresinde bulunan Arabistanın bütün şe« Bu, olsa olsa, nazarî bir düşü hirlerinde bugün Filistmin taksimi plâm nüştür, yoksa kat'î bir teklif değil.» aleyhinde protesto nümayişleri yapıl Hükumet mehafilinde söylendiğine mıştır. göre, Vaşington üzerine bir manda al • Bir banka direktörünün evinde mak istememektedir. Esasen Amerika bomba ve mühimmat deposu birleşik devletleri daha 1920 de bir mandayı reddeylemişti. Buradaki kanaat bulundu mandanın muvakkat bir hal sureti olduAmman 23 (A.A.) Bir Arab banğu ve bunu istiklâlin takib etmesi lâzım kası direktörünün evinde bir bomba ve geldiği merkezindedir. Bu suretle, Irak, mühimmat deposu meydana çıkarılmış Lübnan ve Suriye istiklâllerini almış bu olduğundan zabıta, bu bankayı kapa lunmaktadır. Amerika birleşik devletleri, mış ve müdür muavinn tevkif etmiştir. manda kabul etmiyecektir. Filistin me Direktör, hudud harici edilmiştir. Ispanya ihtilâli Milliyetperverler dün Madridi ve Barselonu bombardıman ettiler. Telefat ve hasar mühimdir Rabat 23 (A.A.) Radio Verdad, bildiriyor: Brunete mıntakasmda her taraftan nasyonalistlerin taarruzuna uğrıyan hü kumetçiler, gitgide müşkülleşen bir va ziyette bulunmaktadırlar. Aragon cephesinde Albarracin mıntakasmda harekât süratle inkişaf etmektedir. Noguera ve Tranacastilla'nın işga linden sonra nasyonalistlerin ileri hare ketleri durmayıp devam etmiştir. Kendi kendimizi tenkid: Fiizulı bir haber Dünkü akşam gazetelerinden biri hükumetçe İstanbul Elektrik şirketinin satın alınmasvna esas itibarile karar verildiğini yazdıktan sonra tesisat bedelinin nasıl ödenilmesi düşünüldüğü hak kında da bazı malumat vermektedir. Bu malumata göre, muhakemesi cereyan halinde bulunan vergi kaçakçılığının iki buçuk milyon lira olduğu anlaşılan mevzuu guya bu dava neticelendıkten sonra hükumetçe şirketi satın almıya sas sermaye olarak karşılık tutulacak ve tesisatı satın almağa bu miktar yetmezse o zaman hükumet yalnız üst tarafmı ödiyecekmiş. Bu haberin tamamen füzulî olduğunu söylemekte tererddüd etmeyiz. Türki ye Cumhuriyeti hükumeti cereyan halinde bulunarak nasıl biteceği bugün için mahkemece bile bilinmiyen bir davanın neticesini şimdiden müsbet sayarak bunun üzerine hesab kurmağa tenezzül etmiyecek kadar yüksek bir idarenin mümessilidir. Türkiye Cum huriyeti kimsenin malını dolaşık he sablarla elde etmeği düşünmiyecek kadar ciddî bir hükumetle idare olunur. Eğer alınacaksa Elektrik şirketinin satın alınması başka bir meseledir, ce reyan halinde bulunan dava başka bir meseledir. İki meselenin birleştirilmes Cumhuriyet hükumetinin mes'ul erkâ nından hatta bir tekinin dahi zihninden geçmediğinden biz en kat'î surette e miniz. Refikimizin sütunlanna da yanlışlik la geçtiğinden şüphe etmediğimiz bv muhabir telefonunu, millî haysiyetimiz le tearuz teşkil eden bu haberi tamamil yersiz ve tamamile jüzulî bir fazla gay ret saymak lâzımdır. * * Barselon bombardıman edildi Barcelona 23 (A.A.) Şehir, asilerin bir harb gemisi tarafmdan bombardıman edilmiştir. Hasaratın çok mühim ve telefatın fazla olduğu söylenmekte dir. Madridin bombardımam Madrid 23 (A.A.) Nasyonalistlerin, topçu kuvvetleri, Madridi bombardıman etmiştir. Metropoliten istasyonla rından birinin methaline bir obüs düşmüştür. ıı Iillllllll l Tifo salgınına karşı yeniden tedbirler alınacak Dün Ankaradan gelen Hıfzıssıhha U. Müdürünün riyasetinde mühim bir toplantı yapıldı lArkası Sa. 6 sütun 4 tel lllıılıııııııııııııııııııııııımıllllllllllllllllllllllllllllllll Rippentrop IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII ını llllllllllllllll eder, ne de Türk ve Fransız Cumhuri kil Hatayda yeri olamıyacağmı gene şimdiden açık ve yüksek söylemek muvayetleri ona müsaade ederler. 2 : Müslüman partisi din namına açıl fıktır. Din herkesin kendi mabedinde, mış bir bayrak olacağı için onun altına ırk meselâ camisinde, kilisesinde, havrasınve müliyet farkı olmaksızın bütün müslü da Allahla kendisi arasmda bir vicdan manlar çağınlmış olacaklar, ve toplana işidir, onun siyaset mahşeri olan millet caklardır. Türk çokluğuna müstenid Ha meclisi divanında yeri yoktur. Hatay meselesinde hakkı ve hakikati tay nizammda böyle müşterek din bağile hal ve mevkie hâkim kılmak için sarfolu birleştirilmiş bir kalabalığın yeri yoktur. Yoktur amma müslüman partisini kuran nan bunca ciddî emekler, günün birinde lar bu fesadcı teşebbüsle Hatay nizamını ötekinin berikinin kuracakları türlü oyunkarıştırmış olacaklarını hesaba katmış bu larla iskambil kâğıdlarından şatolar gib lunuyorlar. Bu, manasız olduğu kadar yıkılıp gitmek için değildir. Hatayda neticesiz bir harekettir de. Ergeç bu fesad Türk ekseriyetine ve milliyetler esasına tertibi bozulur, ve herşey Cenevre Kon müstenid hususî ve müstakil bir idare kuseyinin çizdiği hatlar dairesinde tabiî ve rulması sarahat ve kat'iyetle taayyün etmakul çerçevelerine döner. İyisi mi fe miştir, ve orada yürüyecek olan iş de işte sada şimdiden müsaade etmemek ve din yalnız ve sadece bundan ibarettir. YUNUS NADİ üzerine kurulu bir partinin hür ve müsta Pek yakmda: Dünkü toplantıda bulunanlar Tifo salgınına karşı tedbir almak ü kit birçok tedlırler alınmış olmasına rağzere, Hıfzıssıhhr meclisi yirmi gün ka men, tifo bugüne kadar eksilmemiş, bilâdar evvel şeh'imizde Sıhhiye Vekili Re kis günlük vukuat 15 ten 27 ye kadar fık Saydamın riyasetinde bir toplantı ıkmıştır. Vaziyetin böyle tehlikeli bit vanmıstı. Salgına mâni olmak için o var lArkası Sa. 6 sütun 3 te\ Istanbulun Taşları Yazan: M. Turhan Tan