13 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 8

8 Cumfioriyef 13 Maifıs 1935 ASKERLIK BAHISLERİ Amerika ve Japonya büyük deniz manevraları yapıyorlar Amerikan manevralarına 160 gemi ve 450 tayyare iştirak ediyor, Japon manevralannda ise 200 gemi ve 200 tayyare buhınacaktır 350 çuval un kaçırırlarken.., Sahtekârlar Çamlimanmda yakayı ele verdiler Tekirdağdan İstanbula nakledilmek üzere Mehroed kaptamn idaresindeki Hudaverdi motörile îlyas namına gönderilen ve tezkeresinde 150 çuval yazıh olduğu halde aslında 350 çuval olan paspal yani hayyan yemi olarak kaçınlmak istenilen birinci nevi unlar Heybeliada Çamlimanmda muhafaza memurlan tarafından yakalanmıştır. Buğdayı koruma kanununda bir yetden diğer bir yere un nakli için beher çuvaldan 150 kuruş muamele vergisi ahndıktan sonra kurşun mühürle mühürlenmesi icab etmektedir. Halbuki paspal ise böyle bir muamele ve resme tâbi olmadan nakledilebilir. îlyas ta bundan istifadeyi düşünerek birinci çuval içine bir mAtar paspal doldurduktan sonra içteki ikinci çuvala da birinci nevi un doldurtmuştur. îlyas 350 çuval unu kaçırmak üzere Çamlimanmda geceyi beklemekte iken muhafaza memurlannın kendini aradıklannı sezmiş ve Mudanyaya kaçmak istemiştir. Fakat muhafaza me murlannın zamamnda yetişmesi kaptamn bu emelini yanda bırakmıştır. Motör Sirkeci nhtımına getirilerek unlar musadere edilmiş ve ticareti dahiliye ambanna naklolunmuştur. îlyas ve kaptan Mehmed haklarında kanunî muameleye başlanmışbr. Çekoslovakya mektublan Benes Avrupada siyasî cereyanı nasıl görüyor «Millî cereyanı kuvvetlendirmek; Çek Yugoslav Rumen bloklarını birleştirmek mecburiyetindeyiz!» Amerikan dritnotlartndan mSrekkeb bir füo manevrada Mayısm fiçunde Amerikan donan • ması Başkumandaru Amiral Reevesin kumandası altında bulunan 160 harb gemisile 450 tayyareden mürekkeb Amerikan kuvvetleri Büyük Okyanu sun şark nısfmda büyük harb ma nevralarına başladılar. Bu manevra lar 10 hazirana kadar devam edecektir. Manevra sahası hiçbir deniz manevrasında görülmemiş derecede geniştir. 5 milyon mil murabbaına baliğ olan harekât sahasının bir hududu Birleşik Amerika devleti arazisinin garb sahilinden başlıyarak Büyük Okya nusun ortasmdaki denizi şimalden cenuba kateden beynelmilel takviye hattına uzamakta ve diğer hududu kayalıklardan ibaret olan Aleut adalarından başlıyarak Havay adalarına imtidad etmektedir. Bütün donanma yekdiğerine düşman olduğu farzedi len iki grupa ayrılmıştır. Bu defaki Amerika deniz manevralarmda Aleut adalan ilk defa mühim bir rol oynıyor. Bu adalar Amerikanın idaresi altındaki Alaskadan başlıyarak cenubu garbî istikametinde Kamçatka yarımadasınm şimaline doğru uzuyor. Amerikan keşif he yetleri geçen iki yaz bu adalarda tetkikatta bulunmuşlardır. Muhasım gruplardan birinin ana üssülhareke si bu adaların Alaska cihetindeki Dutch Harbour limanı olacağı zannolunuyor. İkinci grupun üssülharekesi başka adalarda bulunacaktır. Büyük Amerikan karakol tayyareleri, Amerikanm garb sahilinden bir mil uzaktaki Havay adalarına bilâtevakkuf ettiklerine göre ikinci üssün burada bulunması muhtemeldir. 3 mayısta Londra ve Cenevre deniz konferanslarmda Amerikayı müşavir olarak temsil eden Vis Amiral Hep burnun kumandanı altmdaki keşif kuvveti Aleut adalarmm bir noktasında bulunuyordu. Ayni saatte gene muktedir bir sevkülceyşçi olan Amiral Laningin ku mandası altındaki muharebe kuvveti Havay adalanndaki Pearl Horbour üssüne ve oradan da yüz sekseninci tul derecesi civarındaki Midway adasına gitmek üzere San Fransiskodan hareket edecekti. Vaktile ticari bir kablo istasyonu olmak itibarile e hemmiyetsiz olan bu ada Amerika Bahriye Nezaretinin idaresi altma ghdikten sonra büyük bir sevkülceyş ehemmiyet kazanmıştır. Donanmaya refakat eden gazete muhabirlerine yazılarınm şiddetli sansüre tâbi tutulacağı ihtar edilmiş olduğundan gönderecekleri haberler çok olmıyacaktır. Bu manevralar fiH ve hakiJd bir harb şeklini alacağından her türlü teferrüatm çok gizli tutulmasma lüzum görülmüştür. Amerikan dritnotlartndan birinin b'n taretleıi mâni olmak, dığer taraftan Japon milletinin hissiyatını korumak için donanmanın bir kısmını Amerikanın dostluğunu ve hüsnü niyetini izhar için Japon limanlarmı ziyarete memur etmiştir. Japonyayı ziyaret edecek filonun Amiral gemisi Augusta kruvazörüdür. Asya filosunun bütun muhribleri Japonyaya gidecektir. Amerika Bahriye Nezaretinin Ja ponyaya karşı gösterdiği bu filî dostluk Japon efkârı umumiyesi üzerinde iyi tesir yapmıştır. Japon matbuatı, Amerikan deniz ve hava kuvvetlerinin başladığı büyük manevralann Japonyaya karşı hasmane bir hare ket telâkki edildiğine dair bir işarette bulunmamaktadır. rma kadar imtidad etmektedir. Japon donanmasının harb manevharb gemileri, Büyük Okyanusun orraları başlarken Amerikan donanması tasmda Amerikan ve Japon hâkimiyet ve nüfuz mmtakalarmm hudu> du olan beynelmilel takviye hattından çok uzaklaşmış ve Amerika kıt'ası mn garb sahilindeki üslerine çekilmiş bulunacaktır. Amerikan donanması, Okyanusun ortasmdaki manevralarını 10 haziranda bitirdikten sonra San Diegoya dönecek, burada bir geçid resmi yapılacak ve Büyük Okyanus beynelrnilel sergisi selâmlanacaktır. Amerika Bahriye Nezareti büyük manevraların Japonlara karşı bir tehdid olmadığını temin için manev raya dahil Amerikan harb gemileri nin ve tayyarelerinin Japon arazisinden lâakal 2.000 mil uzakta buluna cağını defaatle ilân ve tasrih etmiştir •Büyük Okyanusun Havay Aleut Puget Sound arasındaki büyük zaviyede harekât yapacak Amerikan donanması şimdiye kadar tek bir ku manda altında toplanan tarihî büyük deniz kuvvetlerinden birüıi teşkil edecektir. Prag (Hususî) Safarik fen cemiyetinin daveti üzerine, Çekoslovakya Dış İşleri Bakanı M. Benes, Bratis lâvada Komensky Üniversitesinde mühim bir nutuk söyledi. Nutkun mevzuu «M. Mazarikin ulus ve Çekoslovak birliği meseleleri hakkın daki düşünceleri> idi. M. Benes, söze, ulusal fikirlerin inkişafı mevzuile başladı ve ulusal düşünüşlerin yaşadığımız devrin mah sulü, Fransız ihtilâlinden doğan rö nesans felsefesinin ve insaniyet felsefesinin neticesi olduğunu kaydetti. Nazır doğruluğa ve sadakate istinad eden derin bir millicüik duygu sunun çok güzel birşey olduğunu, fakat bu duygunun çok yayılıcı, harbci ve harb tehdidlerine veya felâketlerine yol açacak vaziyetler ihdas edicı mahiyette olmasmı kat'iyyen merdud saydığını söylüyerek bu hususta M. MaZarikle ayni fikirde olduğunu ilâ ve etti ve dedi ki: * M. Mazarik, kendi felsefesinin esaslarına dayanarak, her türlü ta hakküm fikrine ve her türlü emperyalizme daimî surette karşı koymaktadır. M. Mazarik, yalnız bir milletin efradı arasmda değil. hatta bütün beşeriyetin azası sayılan milletler arasmda da demokrasinin vücudüne taKeresteciler hali haziranın raftardır. başında açılıyor Onun bütün siyasal faaliyeti, pra Belediyenin Kerestecilerde yaptır tik vatanperverliği bu esasa istinad makta olduğu halin, yapısı bitmek üetmektedir. Onun millicüik fikirlerizeredir. Haziran başında halin, açılış le, harbden sonraki millî faşizm, milmerasimi yapılacaknr. Bunun için yer lî sosyalizm ve saire gibi fikirler arakiralamak üzere daha şimdiden mü smda, iki dünyayı birbirinden ayıran boşluklar kadar büyük bir uçurum racaatler başlamıştır. vardır. manevralara 350 tayyare iştirak ettiÇekoslovakya nüfusunun bundan ği halde bu senekinde 450 tayyare 3 0 4 0 sene sonra yirmi milyon luk bulunacaktır. bir kütle teşkil edeceği, bunun on beş Amerikan donanmasınm hava kolu çok muazzamdır. Amerikanın bahrî milyonu Çekoslovaklardan mürekkeb hava kuvvetlerine nekadar ehemmıolacağı, ve Romanya ile Yugoslavyayet verdiğini anlatmak için dört Anın da böyle bir âtiye namzed oldu merikan tayyare gemisi kumandanğu nazar» itibara alınırsa, bugünkü larınm rütbeleri Kont Amiralhktan neslin vazifesi apaçık meydana çıkar. Vis Amirallığa terfi edildiğini söyleSiyasa cereyanlarının vücude getir mek kâfidir. Saratoga, Sexington, eski Langley diği yeni vaziyet karşısında, milleti, ve yeni Ranger tayyare gemilerinden yalnız kültürel ve manevi bakımlarmürekkeb olan filoya Vis Amiral dan değil, ayni zamanda nüfus bakıButler kumanda edecektir. Umum donundan da sağlamlaştırmak ve emninanma kumandanı Amiral Reevestir. yet altma almak için millî bloklarımıManevraya iştirak eden yeni harb zı, yani Çekoslovak, Yugoslav ve Rogemileri içinde en ziyade nazarı dikkati celbeden Vaşington muahedesimanya bloklarını birleştirmek zaru ne uygun olarak yaptınlan onar bm retindeyiz. İşte ben bu mefkureye satonluk beş kruvazördür. Adları Ashib ateşli ve gayretli bir Çekoslovak toria, Mimeapolis, New Orlans, Fuscalaosa ve San Fransisco olan bu ge uluscusuyum. Çekoslovak ittihadı, miler sekizer pusluk (20 santimetro Çekoslovakyanın tarihî inkişafının ve mukadderatmın en esaslı noktası luk) toplarla müsllâhtır. Bu yeni gemilerin kabiliyeti manevralarda an dır. laşılacaktır. Bu tip gemiler hakkında Biz, Çekler ve Slovaklar. sağlam, pek çok tenkidler yapümıştır. Başlıca birleşik, bütün unsurları birbirine sıkusurları fazla sarsılmaları ve yalpa etmeleridir. Amerika bahriye zabitkı surette bağlı ve Avrupadaki büyük lerinden çoğu bu geniş ve ağır toplu ve ulusal cereyanlar arasmda kendine kruvazörlerin faydalı bir rol oynıyamahsus olan yeri tutmağa kabiliyetli cakları kanaatindedirler. Bu tip gemibir millet olmak istediğimizi söylemelerin ilk yapılanlarmda görülen kuliyiz. surlarm Astoria sınıfında tashih edilip edilmediği bu manevralarda görüBugün Avrupanm bulduğu inkişaf, lecektir. Çekoslovakya Dış tslefi Bakanı M. Benes bizi, zararlı bir ayrılıktan tevakki etmeğe mecbur tutuyor. Bugün, etrafımızda, ilk hedefi hududlarımıza musallat olmak ve onlan gerek siyasal ve gerek ulusal bakımlardan kuşat • mak olan ve 1914 senesinden evvelki vaziyeti iade etmek istiyen bir takım hareketler belirdiğini bir kör bile görebilir!» M. Benes. sözünü kültür meselesi ne getirerek, bu kültürü ancak umu • mî bir şekilde, Çekoslovak kültürü olarak gördüğünü, ikiye ayrıldığı tak dirde Çekoslovakyanın bu noktadan zayıf düşeceğini, halbuki ittihad halinde, diğer Avrupa devletleri meya nmda Çekoslovakyanm da yer almış olacağını ilâve etti. Kuvvetli bir Çek radyo istasyonu Bansea Bistricada tesis edilecek yüksek kudrette radyo istasyonunun inşaatı bitmiş ve birkaç gündenberi, tesısata başlanmıştır. Bu istasyon başlangıcda gündüzleri 30 kllovat, gecelfiri de 15 kilovat kuvvetle çalışacak, mevce uzunluğu 765 kilometro ola • caktır. Tesisatı işletmeden evvel bir çok tecrübeler yapılacağı için istas yonun çalışmasına daha biraz zaman vardır. Hava bayramt Slovak hava kulübü, bir hava tezahürü hazırlamaktadır. Bu tezahür ayni zamanda General Stefanikin hatırasmı anmağa vesile olacaktır. O nümüzdeki haziran içinde yapüacak olan bu tezahüratta yanşlara iştirak etmek üzere Küçük îtilâf devletleri ne mensub tayyarecilerle hava teşekkülleri de davet edilmiştir. Hatırası tebcil edilecek olan General Stefanik Çekoslovakyanm ilk millî müdafaa nazırı olup, 1919 senesin de Italyadan Çekoslovakyaya avdet ettiği sırada, bir tayyare kazası neti • cesinde, feci bir surette ölmüştü. T. A. Yeni Amerikan muhribleri Büyük Amerikan manevralanna iştirak eden yeni gemilerden dikkati celbedenler arasmda Dewey ve Farragut admda iki muhrib de vardır. Şimdiye kadar Amerikan bahriyesi açık denize mahsus bu kadar seri gemiler yapmamıştı. Bunlar Umumî Harbde inşa edilen ve baştan kıça kadar düz güverteli olan muhriblerin yerine kaim olacak yeni gemilere nümune olarak yapılmıştır. Dewey ve Farragut saatte 39 mil yapıyorlar. Her biri 20,000 yarda menzilli beşer pusluk (12 buçuk santimetrelik) beş toplâ mücehhezdir. Bu Amerikan gemileri îngiliz donanmasındaki filotillâ rehberi Codringtona benzerler. Eski Amerika muhribleri dörder bacalı olduğu halde bunlar ikişer bacalıdır. Bu iki yeni geminin deniz kabili yeti hususî bir merak uyandınyor. Eski Amerikan muhriblerinin açık deniz kabiliyeti mükemmeldi. Kıçm kesik olması manevra kabiliyetini artırmakta ise de dalgalar arkadan geldiği zaman gemi çok oynar. Japonlar da manevra yapacak Japonya hükumeti ve Bahriye Nezareti ve efkârı umumiyesi daha zi yade Japon donanmasınm Amerikan donanması manevralarını müteakıb Büyük Okyanusun garbinde yapaca ğı büyük manevralarla meşguldür. Japon donanması Amerikan donanma sına nazaran daha muazzamdır. Büyük manevralara Amerikanın 160 harb gemisi iştirak ettiği halde Japon manevralarına 200 harb gemisi iştirak edecektir. Fakat manevraya dahil olacak Japon tayyare kuvvetleri Amerikan hava kuvvetlerine nazaran azdır. 450 Amerikan tayyaresine karşı takriben 200 Japon tayyaresi iştirak edecektir. Japonya parlamentosu bu manev ralarm fevkalâde masarifi için 6 milyon yen tahsisat vermişti. Japon do nanmasmın harb manevraları garb hududu Kamçatka yarımadasınm cenubundan başlıyan Kuril adalarından Büyük Okyanusun ortasmdaki sabık Alman müstemlekesi Marşal adala Japonyayı kızdırmamak için Bundan başka Amerikadaki sulh muhibleri gruplan bu sene harb manevralarına karşı daha şiddetli mücadele açtılar. Bahriye Nezaretile parlamento azalarına birçok protesto mektubu gelmiştir. Protesto edenler, deniz manevralarının Japonlarm hisayatrnı rencide ederek onlan infiale sevkedeceği ve bundan dolayı Amerikan ve Japon milletleri arasmdaki ahenk ve vifakın müteessir olacağmı «öylüyorlar. Bu protestolar tesirsiz kalmamıştır. Bir taraftan Amerik Bahriye Nezaretl bu seneki manevralar üzerinde fazla gürültü ve propaganda yapılmasına Amerikan donanmasınm kuvveti Bu Amerikan donanması gemilerinin adedi itibarile Harbi Umuminin sonundaki büyük İngiliz donanması na faik değilse de muharebe kuvveti ve hücum kabiliyeti itibarile çok yüksek olup Amerikan deniz kudretinin tekrar bütün azametift canlan dığmı ispat etmektedir. Geçen sene Antil adalarında yapılan büyük manevralardan sonra Amerikan donanmasına birçok yeni harb gemisi iltihak etmiştir. Geçen seneki Yeni Amerikan zırhldarı Manevralara iştirak eden gemilerden Jdaho zırhlısı yeni baştan ıslah edilmiş ve bu tadilât on dört milyon dolara mal olmuştur. Şimdi bu gemi dünyanm en kuvvetli harb gemisi sayüıyor. Büyük manevrada Amerikan donanmasınm on beş muharebe gemisinden on ikisi ve on beş büyük kruvazöründen on üçü ve on hafıf kruvazöründen sekizi, 25 denizaltı gemisi, 39 muavin gemi, 11 mayin gemisi bulunacaktır. Frantova Jozefin yeğeni Prens Rodolf Windischgrötz bir lokomotif fabrikaunda amelelik mderek hayatuu kasanmaktadtr.