23 Nisan 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 9

zo msan Kadınlık Dfinyası YANLIŞ YOLDA GİDEN BİR FEMİNİZM I Çankırıda yapılan çok güzel işler Belediye, şehrin imarı için faaliyete geçti dınm nisbî bir Uluslararası Kadm Birlikleri 12 Kadın meselesi bugün çok hürriyetleri vardır. Esasta ai nci kongerelerini bir cemiyet meseîesidir. lenin hâkimi er İstanbulda top •• '• •• ......••..• kektir. F a k a t er ladılar. Kadın kek b u h â k i m i y e t i n e r a ğ m e n b u lann kendi esaretlerine isyanları ha reketi aşağı yukan bir asırlık iştir. Bu aile içinde o da birçok h ü r r i y e t bir asır içerisinde kadm hayatında lerini kaybetmiştir. İki tarafın go birçok inkişaflar görülmüştür. Acaba n ü l hoşluluğile olan b u h ü r r i y e t bu ilerlemelerde kadm birliklerinin sizlik, k a v g a n m esası değildir. Ailetesiri olmuş mudur? Bunu kökünden de kadını da, erkeği de h ü r r i y e t i n inkâr edemeyiz. Birlikler elbette kaden m a h r u m eden şey, aile temeli dın uyanışlarında tesir yapmışlar sarsıldığı halde, ikisimn de bu aileyi dır. Fakat şunu iddia edebiliriz ki, ölünceye k a d a r s ü r ü k l e m c k mecbu cemiyetlerin tekâmül seyirlerinde kariyetidir. Talâk vardır, fakat o kadar dınlığm attığı adımlar, içinde yaşaçok çemberlerden gcçer ki, bir aileyi nılan cemiyetlerin tarihî tekâmülle bozmak için ancak kanunun izni lâ rine göre değişmiştir. İktısadî ve iç zımdır. Bu aşağı yukan her meınle timaî bünye değişiklikleri, kadm ha kette böyledir. Demek ki ailedeki yatında da bazı inkişaflara imkân hürriyetsizlik kadın için de, erkek ivermiştir. Fakat ilerleme esasen ce çin de ayni şeydir. Eğer erkek ai miyetlerin oluşu neticesidir. lede hâkim rol oynıyorsa, bu kadınm Kadmlan esarete ve tazyika ma iktısadî muhtaclığmdan doğan bir ruz tutan, cemiyet sistemleri, cemi şeydir. Kadm erkeğe iktısaden bağlı yetlerin iktısadî, içtima mekanizma olmadığı zaman, bu hâkimiyet gev landır. Bütün tarihin seyri içinde bu şiyor. Ailede kadını ve erkeği tazyik böyle olmuştur. Bu mekanizmalan deeden. hürriyete mâni olan en büyük ğiştirmek için kadmlarm cinsi olarak bağ talâk güclüğüdür. Aile her ıki birleşmeleri kâfi değildir. Herhangi tarafm müşterek anlaşmasile yaşı bir cemiyetin içinde kadmm şikâyet yan, yaşaması lâzım olnn bir şeyd'r, ettiği tazyik yalnız kadına mahsus hiç kimsenin bir d ğerinı istemed'Şi değildir. Bu tazyika cemiyetin içinde bir hayatı sonuna kadar yasamaga birçok erkekler, zümre zümre, tabamecbur etmek hakkı yoktur. Bu se ka tabaka birçok insanlar maruzdur. beble kanun aileye karışmamalıdır. Bu esaret ve tazyiki kaldırmak için Ancak aile kanunun mürlahalasinden kadmların yalnız kadmlarla değil, kakurtulduğu zamandır ki kadın ve erdın ve erkek, beyaz ve siyah, geri ve kek için hür bir mü°ss'se olabilır ileri millet ayırmaksızm esaret ve İşde hürriyet tazyika maruz bütün insanlarla bir İşde hürriyet ne kadına, ne de er leşmesi lâzımdır. Çünkü dava, ka keğe verilmemiştir. Hiçbir kadın, hiçdınlık ve erkeklik davası değil, taz yik edilenle, tazyik edenin davasıdır. bir erkek istediği zaman iş bulama Tazyik edilenler bir cephede, tazyik dığı gibi, istediği işi yapmak hürri edenler bir cephededirler. Tazyik cyetine de sahib değildir. Açlık ve ihden erkek değil, bütün bir cemiye tiyac, sanayi ejderinin iş pazarlarıntin kuruluşu, âdetleri, umumî meka da açtığı rekabet, kadını da, erkeği nizmasıdır. Kadmlar bu esaret ve de nerede, ne zaman, ne şeraitle iş tazyiki yalnız bir cins meselesi ola bulursa bulsun çalışmağa mecbur erak telâkki ettikleri, davalarmı bu eder. Her ikisi ister istemez istisma sas üzerine kurdukları müddetçe hiçra da razı olurlar. Bu işdeki hürriyetbirşey yapamazlar. Hiçbirşey değilse sizlikten kadm kadar erkek te mus bile esaret ve tazyikin sebeblerini ve taribdir. İş hürriyeti, istismarm şekillerini ortadan kaldıramazlar. kalkması, kadmla erkek ücretlerinin Kadm hürriyetsizlikten, müsavat müsavi olması, parlamentoların çı sızlıktan şikâyetçidir. Kendisini bu karacağı kanunlar, ve}a feminist haklarından mahrum eden cemiyet kongrelerinin temennileri veya mü tir. Bu zorlu hasim karşısında kadıncadelelerile mümkün değildir. İktı lar, superstructurede bazı değişiklik sadî rekabet mevcud oldukça bu hürler yapmakla esaret ve tazyikin ö riyet elde edilemez. Bu hürriyetin elgeçeceklerini zannediyoriar. Hade edılmesinde de kadmla erkeğın da^u... Dugün onlarm şikâyetettik vası bir olduçunu görüyonız. leri bu cemiyetlerin birçoğu kadm Ahlâkta hürriyet l siyasî, içtimaî birçok haklar verBuna ahlâkta müsavat ta denebilir. diler. Müsavi terbiye, siyasî hak, medeni haklar veren memleketlerin a Erkekle kadmm ayrıldığı yegâne dadedi günden güne çoğalıyor. Fakat va budur. Murahhaslardan biri cbikadmm şikâyeti bitmiyor. Gene her zim ahlâkta müsavat istememiz ka sene toplanıp bizi eziyorlar, bizi tazdınm düşmesi değil, erkeğin de ayni yik ediyorlar diye cıyak cıyak bağıkayidlere tâbi olmasmı istemektir» rıyorlar. diyor. Yani adma monogam aile deBugün Englosakson kadmlan dünnen müesesedede, ne erkeğin, ne de yanm en çok hakka sahib kadmları kadının cinsî hürriyeti olmamalıdır. dırlar. Fakat bu kongrenin içinde onBu böyle olsa, olabilse çok iyi olur lar da vardır, ve memleketlerindeki ama işte olmuyor. Aile denen mües işde çalışan kadmlarm istismarından, sese, ilk seciyede bugünkü mono beyaz kadm ticaretinden, daha bil gam aileye kadar birçok tekâmül mem nelerden şikâyet ediyorlar. De safhalarından geçmiştir. Ailenin ge mek ki siyasî haklarını almakla, kaçirdiği bütün değişikliklerin esası, iknun nazarmda müsavi oknakla, me tısadî bünyenin değişiklikleridir. Bu sele bitmemiş... O halde bu tazyik ve günkü Monogam ismi verilen aile de esaretin kökü nerede? Onu bulmak bugünkü iktısadî bünyenm doğurdu lâzım.. ğu bir şekildir. Bu aile içerisinde erBu bugün cemiyetlerin iktısadî ve kek cinsî hürriyete sahib oluyor da, içtimaî kuruluşundadır. Hükumetlerm kadm bundan mahrum oluyorsa, bubütün iyi niyetlerine, kadmlarm nun da sebebi iktısadidir. Erkek mi bütün gayretlerine rağmen bu kökü, rasını bırakacağı çocuğun kendisıne üzerine birkaç kat boya sürmek'e aid olmasmı ister, mirasm dışan çık I düzeltmek mümkün değildir. Bu asırmasma bugünkü sistem mânidir. lann yerleştirdiği, olgunlaştırdığı bir Kadm iktısaden bağlı olduğu müdköktür. Cemiyetlerin bu şekilde kurudetçe, bugünkü şerait içinde bu hürluşundan, tarihî tekâmül içinde bu riyete sahib olamaz. Bugünkü Monoşekli alışmdan ıstırab çeken yalnız gam ailede erkek âşikâr, bazı karimkadm değil, ayni içtimaî şerait ve selar gizli olarak cinsî ihtiyaclarının viyede yaşıyan erkek te beraberdir. emrine uyuyorlar. Tabiatin önüne Bu davayı erkekten ayırmak değil, hiçbir devirde hiçbir kanun geçemeayni tazyika maruz kalan kadınla ermiştir. Ahlâkta hürriyet ve müsavat keği birleştirmek, ayni davayı be erkeğe cebren, kanunla tahmil edi raber gütmek lâzımdır. lemez. Aile iki tarafm müşterek sevBenim tezim şudur: gisi ve anlaşması üzerine kurulan bir 1 Kadmm hayatında mej'dana müessese olmalı, bu ihtiyaca cevab gelen tekâmül, cemiyetin tarihî te veremediğimiz zaman bozulmahdır. kâmülünün bir neticesidir. Eğer başka sebebler kadını bu aile 2 Kadını tazyik ve esarete tâbi tutan erkek değil, cemiyettir. de kalmağa mecbur edıyorsa, bu da kendi keyfine tâbi olmalıdır. Ahlâk 3 Kadınlar haklarını cinsî te şekküllerle değil, tazyik edilen feıdsızlık tabiatin kanunlarmda değil, talerle birleşerek koruyabilirler. biatin kanunlarına karşı gelen bugüni 4 Kadmm kurtuluşu için superskü ailededir. Yoksa mecburiyetle. kakucturede değil, skucturde müdafaanunla ahlâkta müsavat tesis edile ya, ve tecavüze geçmek lâzımdır. mez. İ Feminizmin gitmesi icab eden bcnTahsilde hürriyet ce doğru yolu böylece çizdikten sonra, tstanbulda toplanan kadm kon Kadmlarm erkeklerle müsavi tah gresinin gayesini bir gözden geçire sil yapması, bugün medenî her memlim. lekette mümkündür. Üniversiteler | Kongre başkanı Madam Aşbinin kapılarmı kadınlara da açmıştır. Fa8ediğine göre bu kongrenin gayesi kat her kadm müsavi tahsil yapmak «kadmlar için hürriyet ve insanlık imkânmı bulamıyorsa, bu kanunî için banştîr» kadmlarm sulh işindemüşküllerden değil, parasızlıktan, tahlri rollerini bir ikinci makaleyi bıra silin pahalı olmasmdandır. Bu im kıp, hürriyet gayesini ele alabiliriz. kânsızlık kadm kadar, parası olmı Kadının hürriyeti... Kadm bu hürriyan, ihtiyac ve sefalet içinde yaşı | yetini nerelerde kaybediyor? Aile de, işde, cemiyette, ahlâkta, tahsil yan her erkek için, her çocuk ıçın de, ve saire. vardır. Okumak imkânları, ancak rruAilede hürriyet ayyen bir sınıf için mümkündür, ö j tekiler bundan mahrumdurlar. Hu I Bugün Anglosakson aılesinde ka Küçük kızın peşinde koştuğu hulyalar bir hakikat oldu Jean Parker annesi tarafından kovulmuş bir yetimdir. Bugün bir Mary Pickford olmaya hazırlanıyor Çankın Vilâyet Meclisi azanndnn Şadiye Uğuz Atiye Uçuk Çankın «Hususî» Vilâyet umumî meclisi kırk beş gün devam eden verimli bir mesai devresinden sonra işini bitirmiştir. Mütevazin ve hakikî rakamlara istinad eden bütçe; hastane, mekteb inşası ve röntgen mubayaası gibi vilâyetin mübrem ve hayatî ihti yaçlannı karşılamakla beraber mem leketin nafıa sahasındaki ihtiyacını tatmin edecek mahiyettedir. Genc elemanlar elinde bulunan yeni Belediye heyeti yazın gelmesile faaliyetini artırmış, memleketin güzel leşmesi yolunda ve kısa bir zamanda göze çarpacak işleri başarmıştır. Belediye, memleketin en güzel yerlerinden biri olan dere kenannda yazın tenezzüh trenlerile Ankaradan gelenlerin oturabilecekleri asrî bir kazino inşasına başlamıştır. Memleketin or tasında bulunan Cumhuriyet mekte • binden başlıyarak istasyona kadar o lan on altı metro genişliğindeki cad denin bir kısım parke tefrişan bitmiştir. kalan kısımlara devam olunmaktadır. On sene evvel yapıhp ve ihtiyaca kâfi gelmiyen elektrik tesisatı daha mükemmel ve kuvvetli techizatla de ğiştirilmektedir. Kısa bir zamanda bitecek olan yeni tesisat ihtiyacı fazla sile karşıhyacaktır. Şehrin ağaçla süslenmesine de lâyık olduğu ehemmiyet verilmekte, çarşı ve sokaklann iki tarafına Belediye tarafmdan ağarlar diktirilmektedir. Bu sene Hususî îdare ve Belediye 12000 kadar fidan celbetmiştir. Jean Parker son çevirdlği «Küçük Bayan» fılminde diğer arkadafl&rOe birlikte... Istikbalden büyük ümidleri olmı yan küçük kızlann sığınacaklan ye gâne yer hulya diyandır. Mac Greenin de hiçbir şeyi yoktu. Hatta an nesi bile.. Zavallı kadın çok erken evlenmiş, 16 yajında anne olmuş ve Mac üç yaşında iken kocasından aynlmış, yeniden bir aile kurmuş, fakat tekrar dul kalmışh. Macdan başka iki çocuğu daha vardı. Içlerinde en büyüğü Mac olduğu için «git hayabnı kazan!» diye bir gün başmdan savmıştı. Karmakanşık geçen bir çocukluk devresinden sonra Spickard Mac ismini taşıyan namuslu bir aile nezdine yerleşti. Spickardlar fakirdi ler, ev çocukla dolu idi. Mac hem çocuklara bakryor hem ev işini görüyor, yemek pişiriyor ve mukabilinde yetacak bir yer ve yiyecek bir yemek buluyordu. Fakat Macın gözü yüksekte idi. John Muir High Schodun kursla nna devam ederek tahsilini ilerleti yordu. Amerikalı çocuk lar için ha yatlannın en tath demleri olan kolej hayab Mac için aa, yorucu ve ezici idi. Zira kolejin bulunduğu Pasedana bir lüks şehriydi. Yollann etrafına mimozalarla süslü bahçeli köşkler, pa laslar sıralanıyordu. Kolejde birçok talebenin kendi hususî otomobillen vardı ve her pazar kır gezintilerine gidiliyor ve yahud hususi kurtlarda tenis maçlan tertib olunuyordu. Mac bu eğlencelerin hiçbirisine iştirak et miyordu. Mektebde zengin talebeîe rin yapmağa üşendikleri vazifeleri birkaç dolar mukabilinde hazırlıyarak hayaünı kazanıyor. Fakat fakirhğin den dolayı utanmıyordu. Bilıyordu ki kendisi de onlarla beraber gezmeğe gitse mukabeleten davet etmek lâzım gelecek ve Mac ne otomobile ne de zengin bir köşke sahib olmadığı için kendisine eğlenceden hoşlanmıyan, vahşi bir kız süsünü veriyordu. Bu yanlızlığm bir cihetten daha ziyade acı olmasına sebeb Panchoya karşı olan aşkıydı. Kendisine Pancho lâkabı verilen Franck Lucas kolejin şampiyonudu. 16 yaşında idi, zengindi. Güzeldı, bütün kız talebeler arkasından koşuyor lardı. O zaman zengin ve fakirin aynl madıklan rüyalar diyanna çekihyor ve hayalinde yarathğı mehtabh bir gecede Pancho ile kolkola geziyor ve tath aşk anlan yaşıyordu. Bu hal böylece iki sene devam eth. Derken 1932 olempiyadlan çıkageldi. Bütün Kaliforniya sahilleri alüst oldu. Di rekler dikıliyor, zafer taklan kurulu yor, muazzam resmigeçidler tertib o lunuyor, çiçeklerle süslü gemiler ha zırlanıyordu. John Muir Koleji de tabiî bu büyük merasime iştirak edecekti. Her spor §ubesi için bir kraliçe seçiliyordu. Yüzme kraliçesi ola • rak Mac Green ayırmışlardı. Pasedananın güneşli sokaklanndbir çiçek yağmu ru altında bitme? tükenmez araba lar geçiyor, bun lann b i r i s i n de Mac beyaz deniz köpüğündeı yaratılmış bir Ve nüs gibi üstündı ince mayosundaj başka birşeyi ol madığı halde ken dini gösteriyordu. Gencliğinden v< isminden b a ş k i birşeye bürünmey» tenezzül etmemi. olan bu güzel kra • liçe büyük gazete lerden birinin mu harririnin nazar dikkatini celbetti Ertesi gün Macır büyük kıt'ada bi' resmi gazetede çık tı ve o zaman talih genc kıza gülümseyiverdi. Gazetedeki r e s i rr Louis B. Mayerin kâtibesi İda Kovermasnm na zan dikkatini cel b e t m i ş t i. Mac stüdyoya çağınl . Ezinede vurulan domuzlar \ Ezine aveılartndan bir grup Ezine (Hususî) Mevsimin son sürek avları büyük bir muvaffakiyetle yapılmıştır. İki kafile halinde ava çıkanlar otuz beşten fazla domuz vurmuşlar. Avcılar Birliğinin muvaffa kiyetle başardığı bu sürek avı dola yısile Çanakkale vilâyet makamı ile Spor ve Avcılar Birliği yaban do muzu mücadelesinde gösterilen bu muvaffakiyetten dolayı kendilerine tebrik mektublan yazmışlardır. kumet mektebleri de umumî ihtiya ca cevab veremiyecek haldedirler. Tahsilde müsavat, umum okuma vasıtalarmı, halka meccanen verebil mekle mümkündür. Geri memleket lerdeM kadmlarm müsavi tahsil görememeleri de bu cemiyetlerin daha iktısadî, içtimaî. kültür yolundaki inkişaflarında geri kalmalarının neti cesidir. Sözün kısası kadının hürriyetsiz liği, müsavatsızlığı denen şey, büyük tarihî bir seyrin getirdiği, iktısadî, içtimaî kuruluşlann bir neticesidir. Bu hürriyetsizlik ve müsavatsızlık cemiyet içerisinde yalnız kadma mün hasır değildir. Kadınm daha fazla tazyik görmesi, esaret çemberini erkekten evvel boynuna takmış olma sından ileri gelir. Kadınm yalnız başına göreceği bir dava yoktur. Taz yik ve esaret altında yaşıyan her ka dm ve erkek, zenci ve beyaz, ileri veya geri millet mensubu, hepsinin kavgası birdir. Tazyik edilenin, tazyik edene karşı davası... Müstemlekede yaşıyan zenci kadmla erkeğin, medenî memleketlerde yaşıyan tazyik ve esaretten şikâyet eden kadmla erkeğin ayn davaları voktur. Jean Parkerîn diğer bir pozu dı, tecrübeler yapıldı. Metro Gold liyerek Pancho aynen onun senelerce win ufak bir ücret mukabilinde ileride evvel tahayyül ettiği sözleri kulağına Jean Parker namı altında bir yıldız tekrar etmişti ve bu o kadar mükemolacak bu genc kızı kendisine bağladı. mel bir surette olmuşu ki Mac gene ıki sene içinde yavaş yavaş yükserüyada yaşıyormuş gibi kalbi çarpa len Mac, Jacki Gooperin bir filmin rak dinlemişti. Gayet ciddî bir suretde ufak bir rol aldıktan sonra Ras te nişanlandıklan zaman ikisi de heputin filmindeki döşes rolünde kendinüz 17 yaşında idiler. Sonra Jean ni gösterdi. Sonra «Bir günlük ha meşhur oldu ve Panchonun babası Anım» filmi için Colombiaya kiralan merikada birkaç sene evvel vukua gedı ve nihayet R. K. O nun cevirttiği len malî buhranda bütün servetini «Küçük bayan» filminde talih kendikaybetti. Vaziyetlerinin değişmiş ol sine büsbütün gülümsedi. masına rağmen Jean, Panchonun kendisinden uzaklaşmasma mâni ol Şimdi Norma Sherer, Greta Garbo du. Onun sayesinde Pancho, Metro ve Joan Cravvford gibi en büyük ar kumpanyasmda kendisine bir iş bul tistlerin bulunduklan kumpanyanın du ve birçok parlak izdivaç teklifleribir yıldızı Jean Parkerdir. ne rağmen Jean; eski sevgisine sadık Çünkü Metro tarafından angaje okaldı. Bu kadar fazla muhabbete lunduktan sonra fılme başlamadan hayret edenlere: evvel serbest kaldığı birkaç ay kun tratosunun kendisine getirdiği para i le birkaç güzel elbise tedarik etmişti. Diplomalar dağıtılmadan evvel ko lejde bir balo verilmişti. Bu sefer daveti reddetmemiş ve sade Pancho ıie dansetmişti. Iki vals arasında taraçaya çıkmışlar ve ay ışığında, ağaçlann gölgesinde, orkestramn ahengini dın Umidsiz bir surette, onu neka dar uzun seneler sevdiğimi bilseniz o zaman bana hak verirsiniz, diyor. Şimdi Jean Parker kuvvetinden ve vaziyetinden emin bir Mari Pickford veya Jannette Gaynov gibi bir müyon dolarlık kuntratolar yapabilmek fır satını bekliyor. SADİHA ZEKERİYYA