4 Mart 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 12

4 Mart 1935 10 senelik icraat bilânçosu dikçe ve hatta yenilemedikçe genc Cumhuriyeti nasıl kendi yolunda gotürebilirdik? tnkılâb kabinesi idarî teskilâtin ana hatlarında bel ki değİBİklik yapmadı; ancak ba kurulusa öyle yeni bir ruh • bilhasaa halkçılık ruhu • verdi ki kısa bir zaman sonra memleket işleri güvenilir ve övünülür bir ehliyet mekanizmasi elinde çevrilmeğe bas ladı. tlk hedef olarak halk islerinin çabuk,kolay, dürüst görülmesi, ülkenin sakavetten temizlenmesi ve mutlak manasile asayisin yerlesmesi temin olundu. Hususî idarelerin tanzimi; kül tür, sağlık, içtimaî yardım, ziraat, nafıa çahsmalarını azamî randıman derecesine yükseltti. Yollar, sose ler, köprüler yapıldı, sağlık yurd lan açıldı, mektebler çoğaltıldı, kelediyeler daha verimli mües • seseler haline getirildi. Şehirler güzellesti, korunma ve düzeltme ted • birleri artınldı. Nüfus, tapu işleri tanzim olundu. 1927 de yapılan nüfus yazımı roillî varlık ve yann için fbtiyaclar üzerinde bir hattt hareket hazırlamamıza yardım etti. Cumhuriyet hükumeti bu arada nübadele ve iskân işleri gibi mu azzam bh siyaseti de basardı. Dısarıdan gelen milyonlarca soydas ülkemizde yerleştvrildi. Kendi • lerine toprak ve malzeme verildl. Müstahsil yurd unsurları haline getirildi. Köy kanunile halkçılık prensip • lerinin ana kaideleri kuvvetlendiriliyor, köylümüz birkaç asır birden atlıyarak insanca yasamanm bütün kolaylıklanna mazhar ediyordu. 10 sene içinde köylerde mekteb, vol, köprtt, köy odası ve saire gibi te • sisat artmıs, köy bütçeleri dört milyon lrrayı geçmis ve köylünün daha müreffeh ve daha mes'ud yaı;aması temin olunmusrur. Cumhuriyet hükumeti koylüyü toprak sahibi de etmis, 28,077 aileye millî emlâkten ve istimlâk edilmis büyük çiftliklerden 1,077,526 dönüm arazi dağıt mıstn*. Gene bu müddet zarfmda mem • îeketin emniyet kuvvetleri olan polis ve jandarma takviye olunarak yurdu kemalile müdafaaya ve asayisi her zaman için temine mukte • dtr bir dereceye yükseltilmistir. Sevimli Bafbakamn husasîyetlerînden: Bir seyahafinde Baçmnhar* ririmizle, Trabzon saylavı Hasanla birlikte samimi bir hasbıhali... ğum evlerinde bulabüiriz. Yalniz yu • karida yazdığimiz teskilât yurdda binlerce vatandası ölüm ve sefaletten kurtarmif, onlara tihhatlerini îade etmistir. Istanbul Tıb Fakültesile Askeri Tıbbiyenin randimanı artmıs, bu sayede roemleketin her tarafina doktor yollayabilmek suretile hekimsizlik derdi oldukça azaltılmiftir. On senedir eczane ve kimyahane lerimizin de verimleri bizi birçok Av • rupa spesyalitelerinden müstağni kı • lacak derecede yükselmiştir. On senelik bilânço göstermistir ki • ulu isaret bu öğünülecek neticeye gotS* riilmüstür. Osmanlı iilkesi, ecnebi a n • tiasüe yasar ve milyonlarca lira dö « kerek getirdiği bu el malinin çekümez ağirhğı altmda da ezflir dururdu. Millî bükumet memlekette sanayri uyan • dirmağa «tesviki sanayi kanunu» üe baslamiftır. Herseye tercihan miDt mallarm himayesi; fabrika, atölye kura» caklann korunmasi ve ayrica devletra yapmasi icab eden sanayi için genii sahalar ayrilması bu yolda bekledîgî • mizden daha evvel semereler alma • mizı temin etmiştir. öyle ki daha iki sene evvel «dün unu bile disandaa aliyorduk, bugün ipekliyi bile memle • kette yapiyoruz» diyorduk. Ştmdl «ipekliyi değil, demiri ve demir sa • nayiini dahi memlekette yapmak oze reyiz» diyecek vaziyetteyîz. 924 te sirf sanayi ile uğrasmak 5ze« re bir Sanayi ve Maadin Bankası ka • ruldu. Bugün 6 2 milyon gibi muazzam bir sermaye ile Sümer Bank olan bf müessese Hereke, Fesane, B' fabrikalarile Beykoz deri ' süratle azamî randi' viyeye yükselte kabiliyetİK* pull Ziraat, orman ve maden işleri Biz herseyden evvel ziraat memle • ketiyiz. Bunu bilen General tsmet lnönü hükumeti, iktisad ve sanayi hare • ketlerine büyük yer vermekle beraber ziraat islerimizî de ondan aşağı ehem* miyetle takib etmis degOdir. Büyük Basvekilin millete daha 3k ydlarda verdiği bir kumanda vardi: tki kat mahsul Uterimî Millet bunu yerine getirmeğe çalı şirken hükumet te ona kab eden yardimlari fazlasüe vermekten esirgemedi. Tohum ulah îstasyonlari, nümune çiftlikleri, fidanlıklar kurdu, köyluye toprak, tohumluk dağıttı, puUuk verdi. Ziraî teskilâtı kuvvetlendirdi. Pa • muk, tütün, boğday, afyon ve mümasüi mahsullerin bol yetistirilmesi v<* satılması için himaye ve yard'birleri aldı. Ziraî hastalıklar le açtı. Ziraat Bankası ve peratifleri vasitasile kred dı. Ziraat mekteblerini ç karada Yüksek Ziraat açtı, Avrupaya talebe yoü« nenin hulâsasi şodur ki bugün ^ yede ziraat, mkılâb hamleleri içinu iyiye doğru gitmektedir. Devlet, ayni zamanda orman ve maadin işlerini de mütemadiyen îslâh etmiçtir. Bilhassa madenlerimizin çok isletümesi ve iyi satılması için hüku • met resimleri indirUmif ve genis ted • birler ahnmiftir. Bu sayededir ki bu sene Zonguldak kömür havzasi istihsalâtı 12 milyon tonu bulmuştur. Ergani bakir made • ninde tesisat hummalı bir faaliyetle devam etmektedir. Mardin havalisinde petrol taharriyBtı yapilmaktadir. Safranbolu civarinda bulunan demir madenini işletmek içm ciddî ve esaslı tesebbüslere girisflmistir. Büyük önder, zaferi müteakıb tz • mirde topladığı iktisad kongresinde memleketi iktisad ve sanayi yönlermden sflâhlandiracağimizi söylemisti. Cumhuriyet hükumetinin çalisma programinin başmda bu hedef te vardu Başveküin muhtelif $eyahat intıbalan: Yukartda toldan sağa Başbakan bir köylile görufuyor, oılada Ereğli konrnr havzeutnda tetkikat esnannda, tayyareyle htanbula hareket etmek üzere iken; otrada tolda demiryollartm tetkik ederken, sağda Bulgariatan teyahatinde Varna yoltmda Türk höylülerile görnşuyor. Afağtda tolda Trakya köylerini dolafirken, sağda bir fabrika amelennden izahat alıyor (7 nd aahifeden devam) de edilmis bulunduğunu da kay • dedelim. Türk maarifinin en bariz vasfı lâik ulusundadv. Bütün yenilikler Ira esastan istikamet almiftır. Yurdu, Osmanlı împaratorluğundan mutlak cehalet içinde almıstık. Bfr Dariilf iinonla üç ' fcef yfiksek tnekteb ve b«s on sultanî ve îdadî istiana. edilirse, maarifîa koca bir hiçten ibaret olduğu kendiliğinden anlasil*. Bu haldeki maarifi muhtac olduğumuz dereceye çıkarmek îçin şüphesiz ne geçirdiğimiz za • man, ne maarife ayırabildiğimîz tahsisat kâfi değildi. Buna rağmen Cumhuriyet hükumeti on sene gibi nisbeten kisa bir müddet içinde büyük muvaffakiyetler temin etmiş • tir. Hükumet ilkmekteblere ve köy mekteblerine çok biiyük ehemmiyet vermis, on sene mütemacTiyen mek Adliye işleri Maliye işleri Büyük Bajbuğ ve hükumet, Tück milletine, yasadıği devrin ve lâyık olduğn mevkiin cemiyet esaslannı vermeğı bellibaslı inkılâblardan biri saydı. Osmanlı adiiyesi hâlâ ser'i kayidler ve bedeviyet kazası ijçinde uyukluyor, kapkülâsyonlarla kis kıvrak bağlanmıs, idarei maslâhata çalısıyordu. Lozanda bırakilan kapîtülâsyonlardan sonra, genc Cumhuriyetin ilk işi bütün eski bağlardan silkin • mek oldu. Bunu Isviçre medenî kanununun kabulile Türk cemîyetine en modern cemiyet hakları veril mesi takib etti. Türk kadmmın içtimaî mevkii tanındı ve siraslie borclar, ticaret, ceza, hukuku usulü muhakemeleri, ceza usulü muhake meleri, icra ve iflâs, deniz ticaret kanunlacile camiayı nizama sokan daha yüzlerce kanun, nizamname teb açılıms ve mütemadiyen mu • ve talimatname çıkarıldı. allhn ve talebe miktan çoğaltıl • Adliye kadrosunu tensik için tstan • mıştn*. Buna bir mi»al olarak 1914 bul Hukuk Fakültesinden başka te 3,500 kadar olan ilkmekteb mikAnkarada da bir Hukuk Fakültesi tarmra bundan iki sene evrel yedi açıldı ki Başbakanımız. bu mües • bine yükseldiğini zikredebilkiz ki sesenin manevî babasıdır. Her yıl koy mektebleri bundan haricdir. yeni mezunlara sehadetnaroelerini Maarif Vekâleti ortamekteb ve o vecir ve bir nutuk söyler. liseleri yurdun ber bucağına tos • Türk Adliyesi, çevresi içine mil etmis, yeni muallim ve meslek Türk kadmını da aldı. Bugün Ad • mektebleri açmıs, kiz ve eırkek yiiz liyemizde kadın hâkim ve avukat binlerce talebeye yetisecek yüksek ların sayısı epeyce yüksektir ve mektebler temin etmiştir. kendilerine verilen vazifeleri ki Cumhuriyet hükumeti, mkılâb • Iarla mavazi yürümiyen Istanbul Da fayetle ifa edjp gidiyorlar. Avu • katlann çalısmaları da esash prenrülfünanunu lâğvederek, yeni ve modern bir Oniverske kurdu. Av • siplere bağlanmıs, hapisanelerin bh* ıslahhane olmasi için icab eden tedrnpadan tanınmıs profesörler ge • birler alınmıstır. Edirnedekl 3000 tirtti. Bu sene ahnan neticeler gös • kisilik büyük hapisane bunun bir terdi ki Universitemiz bizi hemen hemen mümasil Avrupa müessese • nümunesidir. Men'i ihtikâr, irti?a kanunlarile, lerinden müstağni kılacak kadar uc dort sene evvel memlekette sal • yükselmektedır. gin hale gelen kaçakçılığı kökün • Maarifimiz kültür neşriyatı, müden söndürmek üzere kurulan ihtıze ve asari atika i?leri, halkı okut • sas mahkemeleri hükumetin mu * mağa mahsus millet mektebleri, izvaffakiyetli adlî tedbirlerinden sacilik ve saire sabalarmda da azamî tstifadeli faaliyet göstermistir yılır. fmparatorluk maliyesi istikraz Iarla idare olunmağa çalısılan da • ima açık, daima sakat bir bütçe • nin esiri idi. Millî hükumet kurul • duğu vakit bicçok hartci borclarla karsılastı. Vergiler karısık, tabsi lit noksan ve yolsuz, devlet muha sebesi perisan haldeydi. General tsmet Inönü, Lozan mu Hükumet idari cihetlerini nizam ahedesile Türk gümrüklerini müsaltına alırken vergi ve borclar me • takil bir benliğe kavustucduktan selelerine de yeni sekiller verdi. sonra ıslahı için de devamh tedbir • Bir defa asırla«mıs bir beliye olan leri eksik etmemistir. Vaktile ka • âsan milletin basından kaldırdu pitülasyonlann esiri olan gümrük • tç ve dalgalı borcları tertibe ko • lerimizde, Umumî Harb içinde 1332 yarak sırasile ödemeğe basladu Hade yapılan bir kanunla kıymet ye • ricî borcları tevhid etti ve uzun raürine sıklet üzerine resim almak u • zakerelerden sonra dayinlerle an • sulü tatbik edilmeğe baslanmıstu lastı. Insafsız faizlerle yükseltilen 1929 da memleket sây ve serma • borc miktarıni azalttığı gibi her seyesini kıymetlendiren, kendi malla ne taksitleri de malî kabîliyetimi nmızı himaye edebilen yeni bir taze göre verilebilir bir menzileye inrife kanunu yapılmıs, bilâhare idadirdi. re Gümrükler ve Inhisarlar Ve • kâleti adile ihdas olunan makama Vergilere gelince: Bunların tahbağlanmısrtr. Hükumet gümrük va> silâtında halka azamî kolaylık ça • ridatımn himayesi için askerî gümreleri arandı. Gerçi bütün dünyayı rük muhafaza te;kilâtı kurduğu giezmekte devam eden buhran ve bi kaçakçıları süratle ve siddetle devletin millî varhğı idame ettir • cezalandırmak için Gümrük thtısas mek için ihtiyarına mecbur olduğu mahkemeleri de açmıstır. masraflar hükumeti buhran ve müvazene vergileri gibi yeni vergiler koymaktan ahkoyamadı. Fakat aCumhuriyet hükumeti yurdda sağlık na yurdun istiklâline, muhafaza isierine büyük ehemmiyet vermiştir. tma ve intanna verilmekte olan bu Bunun en bariz misallerini memleke paralar millete giran gefcnedi. tin birsok yerlerinde kurulan sitma ve Devlet gelirlerinin mühim bir kısfteMİ möcadele tesküâtfle yeniden a • mını temin eden inhÛNrlar da daÇi « j h rtane, dispanser. bakim ve doha verimli seviyeye çıkanldı. Bu* gün inhisarlardan aluımakta olan safi varidat 20 milyoa liradan faz • ladır. 1928 de bizde tesirlerini göstermeğe baslıyan buhran dünya pazar» lannı ve borsalar«nı altüst etmif, Bu arada pek çok devletle<in para kıymetleri düçmüştü. Türk lirası da mütemadiyen T 0 varlamyordu. Hükumet bu felâket yolunu kudretli tedbirlerle kapa makta gecikmedi. Kambiyo ve dovizlerin mürakabesi, Türk parası nm kıymetini koruma kanunu, kontenjan usulü ve buna müteferri olan tedbirler paramızm kıymetini tesbit etti. Malî itibanmız arttı. Devletm de istirakile bankalar tarahndan kurulmus olan konsorsiyom bu vaziyeti 1931 de kurular. Cumhuri yet Merkez Bankasma devretti. Merkez Bankası malî islerhnizm i* daresinde ve paramızm isttkranm muhafazada ehliyetle devam • et mektedir. Türk mali müesseselerinin faaliyeti ve tasarruf hesablar» yıldan yıla artmaktad.r. 1932 de, sermaye • leri 76 küsur milyon lira tutan 44 millî banka çalısmakta ve halkın bhiktirilmis paralan 38 milyonu bulmakta idi. Gümrükler Sıhhat işleri Sanayi işleri Bursa^ açmistı. 92b millî istihsalâtı » lerle dolu idi. Bugu. 2^317 müessese himaye g. Hükumetin haziriadığı beş . . sanayi programı sayani hayret bir vaffakiyeüe tatbik edildi. Eşkisehir de ve Turhalda birer yeni seser fab rikasi açıldı. Sümer Bank Kayseri ve reğlide bir dokuma fabrikasi inş başlattı. Bakirköy bez fabrikasi misli genişletüdi. Pasabahçede tzmitte de Sümer Bank kâğıd, Zon guldakta Sömikok fabrikalannm te meli atıldı. Burdurda gülyağı fabri kası açıldı. Sümer Bank Bursada bfi külmüs iplik (kamgarn), Na dokuma, Safranboluda demir, Gem likte sun'î ipek rabrikalarini üzeredir. Ergani madeni fabrikasi [Lutfen sahifeyi çevtrtniz] Dahiliye işleri Paşabahçe Cam fabrihcmntn temelini atarken Osmanlı lmparatorluğundan barab bir ülke, tamamen merkeziyetçi bir idare, bozuk düzen bir makine devraldık.. lç bünyeyi tamir etme Gaşbakammızın fayani dikkat bir pczu: Bakirköy Bez fabrikasında ehemmiyetle izahat alırken