17 Nisan 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ânsiklopedisi uncu cıiziı çıktı 30 Ookuzuncu sene: No. 3211 umhuriyel İSTANBUL CAĞALOĞLÜ Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, tstenbul Posta kutusu: lstanbul, Ko «fl Telefon: Başmubarrir: 22366, Tahrir müdurü: 23236, tdare müdürü: 22365, Matbaa: 20472 Pazartesi 17 Nisan 933 Hayat Ânsiklopedisi Büyük bir kütüphaıeff l i r arada evinize gelireı m faydalı eserdir. Iter evdt fcir fane buiunmak lâzımdır. nnıııınıııınıııııııımnııııııuıııiıiiiııı < Şehrimizde Komünist Tevkifatı Yapıldı IIIMIIIlHIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIılllfnilKinillimiKrmtllllllllllllMllllülllllllllMllllll IIIIIIIHiMIIIIIIIIIIMIIIMNimfHfllllinilUMIimNU Cumhuriyet Türkiye'sinin Malî siyaseti Ankara 15 (Başmuharririmizden) Bundan on bir sene evvel o zaman adı Türkiye Büyük Millet Meclisi hıikumeti olan millî idarenin ilk tanzim ettiği bütçe elli milyon liralık bir bütçe idi. On dan sonra bu rakam seneden seneye tedricî bir yükselişle büyüyerek iki yüz yirmi iki milyon Kraya kadar çıkb. Bu cereyana göre Cumhuriyet bütçelermm tedricî artmalarını takip ederek üç yüz ve dört yüz milyona doğru gideceğini tahmin edenlerimiz az değildi. 1929 senesmde bütün dünyayı saran buhrandan biz de hariç kalamadığımız içindir ki bütçemiz geçen sene ve bu sene yalnız yüz yetmiş beş milyon Hra üzerinden tanzim edilebilmektedir. Türkiye gibi imparatorluktan altı asırlık bir ihmal ve tahribin meydan verdiği boşluklar ve adeta yokluklarla tevarüs olunan yeni bir memleketin bin bir ihtiyacına karşı bu bütçelerin hududu dar saynmakla beraber yeni idare az para ile çok ve büyük iş görmek mucizesini göstermiş ve bu meyanda bilhassa üzerinde b'treni • len bir malî siyaset kurmağa muvaffak olmuştur. Dışandan belli başlı biç bir istikraz aktolunmadan bizhn için hayat ve memat kavgası olan tstiklâl harbi nin bitirilmesi ve şimdiye kadar bin beş yüz kilo metroyu mütecaviz yeni şimenrliferler insa edilmiş olması gö rülen büyük islere şöylece birer mwal diye gösterilebileceği gibi Türk para smın sağlamfığı dahi malî siyasetimizin isabetine en söz götürmez bir delil teşkil edeceği meydanda b : r hakikattir. Hususî idarelerle belediyeler varidab dahi hesaba katılmak şartile Türki ye'de mükelleflerin ödediği para va satî 250 milyonluk bir rakam arzeder ki Cumhuriyet idaresiırn bu miktar dbUî îrar U«L devlüt v* Jıükumelidare sine üâveten başarmağa muvaffak ol duğu ıslah ve imar işleri şaşılacak kadar çok ve güzeldir. Bu meyanda dünyanm icinde yüzdüğü müskülâta rağmen Türk halkınm ikbsadî ve malî terbiye vadis<nde attığı müsbet adımlar da devletçe takip olunan sağlam esaslı malî siyasetle muvazi olarak ileri götiiriilmüş müsbet hareketlerdir. Yalnız son dört beş senenin halk tasarruflan yekunu bu gün kırk mîlyon lirayı tecavüz etmiş bulunuyor. îste Ergani bakır madenine uia*arak bu zenjpn madenin islemesini temin edecek olan şimendiferm dahil den aktolunmu» bir ha'k istikrazile vapd ması teşebbüsü dahi Cumhuriyet ida resinin millî malî siyasetinde tahakkuk ettirmeğe karar verdiği yeni ve canlı bir terakki hamlesi teşkil etmektedir. Bunda şüphemiz yoktur ki halk hüku meti demek olan Cumhuriyet'in halkla beraber tahakkuk ettirmeğe azmettiği bu yeni terakki hamlesi de bütün dünyanm takdirlerini celbedecek bir muvaffakiyetle taçlanacakbr. Yeni Türkiye idaresmm bütün siyasetleri gibi malî siyaseti de Türk halkınm anlayısına, kabiliyetine ve kudretine tstinat eder. Yeni idare btihlâs harbini olduğu gibi ondanberi büyük kücük basardığı işlerin hepsini ancak Türk halkınm yüksek anIayış ve yapısına dayanarak ileri gö • türmüştür. Hasüı münhasıran Ergani şimendi • ferini insa edecek olan yeni dahilî istikrazın bütün muvaffakiyet şartlan mevcuttur. Her şeyden evvel yapılacak olan şhnendifer, şimendifercilik siya setimizin şaheserini teşkil edecek kadar bymetti ve ehemmiyetli bir hatbr. Türk milleti böyle bhr şimendiferi yapmak için onu, icap etse, yeni külfetler ta hatnmül ederek dahi insa edebilir. Halbuki hükumetin hazırladığı tertip ile halk bu işi görmeğe memur olacak pa rayı yalnız kendisi için kârlı bir borç olarak vermeğe davet olunmus bulunmaktadur. Umumî harpten müdevver esld dahilî istikrazın yeni idare elinde kazandığı sağlamlık, yeni dahilî is tikraz için pek güzel bir misal olarak meydanda herkesin gözüne açık bir hakikat değil midir? Filhakika Türkiye Büyük Millet Meclisi hükumeti eski dahilî istikrazı yüzden dokuza kadar düşmüş bir vaziyette bulduktan sonra onu tuttu, faiz ve amor • tisman tediyelerini ne yaptığını bilen bir ciddiyet ve intizam ile öyle tesis etti ki bu kâğıt o dediğimiz dokuzdan yüze kadar çıkb. Şimdi eski dahilî istikrazm kıymeti 96 dır. Aradaki fark para fiabnm şimdiki farkı bile sayılmıyacak kadar az olmakla beraber bu da asla artmağa değil, belki daima eksilmeğe mutemayildir. Yeni Türkiye'nin en sağlam iflerio • Devlet Bankası mesai bilânçosu Dün Ankara'da 2 heyeti umumiye içtimaı yapıldı Banka bir sene zarfında 1,471,822 lira kâr kaydetmiştir Hissedarlara temettü dağıtılacak 16 (Telefonla) Cumhuriyet Merkez | Bankasının bugün biri fevkalâde, diğeri alelâde olmak üzere iki heyeti umumiye içtimaı aktedilmistir. Bu çtimalarda Başvekil tsmet Pasa Hazretlerinin bizzat hazır bulunmalan toplantılarm ehemmiyetini artırmıstır. Iktısat, Maliye, Inhisarlar Vekilleri 3e Halk Fırkası Kâb'biumumisi Recep Bey, bir çok meb'uslar, bütün millî bankalar müdürleri, devair rüesası da içtimalara istirak ebnislerdir. Fevkalâde toplantıya Merkez Bankası meclisi idare reisi Nusret Bey riyaset etmiştir. Bunda nizamnamede yapılacak tadüat meselesi görüşübnüstür. Bu husustaki meclisi idare raporu okunmuş, nizamnamenm bazı maddelerinin şu şekilde tadili kabul edikniştir: 1 Nizamnamei esasmin 32 inci maddesindeki D bendinin 2 inci fıkra • sının 2 inci cümlesinden sonra ancak banka heyeb' umumiyesi, tediye edüınâf sermayenin yüzde 14 nisbetinin yüzde 23 e iblâğ edilir. cümlesi ilâve olundu. 2 Nizamnamei esasintn 72 inci maddesindeki yeni intihap edilemezler • cümlesi • aradan bir senelik fasıla geçmedikçe yeniden mtihap edilemezIer şeklinde tadil edildi. 3 Nizamnamei esasinm 32 inci maddesinm E fıkrası asagtdaki şekilde tadil olundu: Banka: Devlet, vüâyet ve T>ele divelerin borsada mukayyet tsthvtlât • Ianna mukabil azamî yüzde 80 nisbeb*nde ve diğer kote edilmiş sağlam tahvilâta mukabil yüzde 70 nisbetinde ve üç ay vade ile bankalara avans vere bilir. Dil anketi = 33 numaralı liste Ankara 16 (A.A.) T. D. T. Cemiyetinden: Karşılrklan aranacak arapça ve farsça kelimelerin 33 numaraL listesi şudur: 1RAHAT 7RUH 2RECA Rica8RUHANt 3RİSALE 9RUHSAT 4RÜŞVET IORUKVN SRtVAYET URÜŞT 6RIZA ^12RÜTBE Lutede çıkan kelimelerden manalan birden fazla olanlann her manası için ayrı karşılıklar Ueri sürülebilir. Karsılık gönderen zatların gönderdikleri karşıhklardan duyul muş ve işitilmiş olmıyanlan hangi kaynaklardan aldıklannı göster meleri rica olunur. Elâziz 16 (A.A.) Ergani demlryolu istikrazının Elâziz Vilâyetine gönderilen miktarı halkımız tarafından bir misli fazlasile ve sükranla satın ahnmıştır. 20,000 tahvi| satıldı İstanbul'a yeniden hisse senedi gönderiliyor Elâziz sevine sevine iki misli tahvil satın aldı Şehrimizde şimdiye kadar kayit muamelesi yapılan dahilî istikraz tahvilâti miktan 20,000 i bulmus tur. Bunun (10,000) i Merkez Bankası ve ecnebi bankalar, 6,000 i İş Bankası, mütebakisi de diğer mil lî bankalar tarafmdan kaydedilraiştir. Evvelce gönderilen tahvilât mik tan ihtiyaca kâfi gelmediğinden yeniden Ankara'j a müracaat edilmiştir. Millî emlâk satışlannda ve t» • minat olarak devletçe basabaş kabal edilraesi bu tahvilâta ragbeti çok arttırmıştır. Tahvil almak için bankalara mfiracaat edenlerin ekserisi kfiçük para sahipleridir. Millî bankaJarda mev • duatı olan kumbara sahipleri, pa • ralannın mühim bir kısmmı ikra * miyeli dahilî istikraza tahsis et • mislerdir. Piyasada iş gören bir çok (Mabadi 6 mcı $ahifede\ Zabitanın terfi ve Kıdem zamlan Meclise yeniden iki ka,nun lâyihası verildi ilanJta Meclisi idare RelM Nusra* Ancak banka, bu muameleleri 11 inci madde mucibince hazine borcuna mahsup edecek meblâğın beş milyon Uraya îbaliğ olduğu tarihten itibaren ifa edebilecektir. 4 Nizamname esasmm 13 üncö maddesinin B fıkrası şu suretle tadil edOdi: B Bankalar tarahndan tevdi edilecek ticari senetleri iskonto eylemek ve 32 inci maddenm F ftkrası mucibince avans vermek için lüzum ve ihtiyaç nisbetinde emisyon yapabilir. Bu suretle çıkardan banknotlann tedavülü de mecburidir. 5 Nizamnamei esasintn 13 üncü (Mabadi 6 ınct sahifede) Ankara 16 (Telefonla Meclise gelen bir lâyihaya göre Harbiye mektebinden cıkan zabrtana zabit vekiH rütbesi verilir. Bunlar 6 ay sonra gösterecekleri liyakate göre mafevkleri tarafından yapılacak teklifle münhal aranmıyarak miilâ* zimliğe n&sbolunurlar. Tıp fakültesmin askerî kısmm dan ve askerî baytar mektebinden çı* kan efendiler* mülâzitnlik rütbesi, tıp v« baytar tatbikat mektep ve M ririyatlarmda bir seneyi bitirdScen sonra ehliyetleri tasdik edllen mülâzim tabip ve baytarlara birinci mülâzimlik rütbesi verilir. Bunlar ordur (Mabadl 6 tnet sahifede) 14 komünist yakalandı Ameleye beyanname dağrtmağa teşettbüs edejpJer beyannamelerle birlikte ele geçtiler Gümriik kumusyoncuları Dün toplanan kongrede kumusyonculara lüzum olmadığı şayiası münakaşalan mucip oldu lstanbul Güm rük kumüsyoncu lan birliği sene • lik kongresi dün gümriik Başmü • dürlüğünde top • lannustır. Kongre riyase tme Tahsm Hamdi Bey intihap edil dikten sonra idare heyeti raporu o kunmuştur. onmrtiK Rnmtısyonculan içtlma nalînae Raporda, ku • kunrasyonculuk kanunu kaldınbnadah musyoncuları ara^mda. te«anüdün böyle bir şey yapılamaz. Mütehassıs hebozulmamasım ve azalarm birliğe daha nüz raporunu vermedığinden bu me ziyade alâkadar olmalan ve tesanüdü selenin yanlışlıkla kendisine atfedil bozan meslek haysiyetine mugayir ha diği, şayianm Gümriik mecmuasmda areketlerde bulunan, ve birliğin nizam çılan bir anket dolayısüe çıktığı anla namesine aykın ve gayrikanunî vaziyetşılmıştır. Zaten kumusyoncular kaldı ler ihdas eden azamn tecziyesi için bir nhrsa gömriik işleri durur. Çünkü hiç mzıbat meclisi teskfli teklif edilmiş ve bu teklif çok hararetli münakasalardan son bir tacir işlerini takip edemez. Hatta memorlarm çoğu bile, kumusyonculann ra inzıbat meclisi teskili kabul olunarak yardımile iş görmektedir. Adliyede bir birlik nizamnamesme bu hususta bir avukatın vaziyeti ne ise gümrükte ku madde ilâvesi kararlaşbnbnışbr. musyoncu da ayni vaziyettedir.» Gümrüklerde tetkikat yapan Ame rika'Iı mütehassısm gümriik kumusyonculanna Kizum görmediğine dair ge çenlerde çıkan şayia da oldukça hara retli münakaşalan mucip olmuş, bir çok kumusyonculan telâşa düsüren bu mesele haıkkmda azadan biri şunlan sÖylemistir: Endişeye mttiıa* y u » H u . ^*M»M»W G^ Cânoışcyc mahal yoktur. Çünkü Mahalle Muhtarlığî mülga! Muhtarların işini belediyeler yapacak Ankara 16 (Telefonla) Meclise gelen bir lâyihaya göre belediye teşkilâh olan yerlerde mahalle muhtarhklan kaldırılacaktır. MuhUrlara verilmiş olan vazife ve salâhiyetler belediyelere devredilecektir. Dahiliye Vekâleti bu hususta bir nizamname hazırlıyacaktır. Marnjnlardan blr kasmının faallyetlerlne Evvelki akşam, zabıta halkı komünistUğe tahrik etmek için Şehremini, Cibali, Çapa, Ortaköy gibi fabr3caların ve amelenin mütekâsif bulunduğu yerlerde duvariara muzır beyartnameler yapışbnldıgını ve ayni beyannamelerin el ile de dağıbldığını öğrenerek bu ise önayak olanlan yakalamıştır. ( 1 ) mayısuı yaklaşması münasebetile mutat komünist hk propagandasını yapmak isb'yen bu maznunlar 14 Idşidir. Ekserisi amele ohtn komünist tahrikâtçuan dün akşama sahn« olan Ortaköy tunuı d«pulan «Boğaziçi Şarkısı» Dün muhtelif yerlerde filim çevrildi kadar istkvap edilmişlerdir. Zabıta Ortaköy'de, Cibahde ve ş rin diğer taraflarında dagıtüan ve duvarlara yapubruan beyannamekri de toplatmifbr. Yakalananlar içinde komönistSk tak rikâü yapmaktan sabıkalı ohtk Emi», Kâzun, Osman, Kadri, Artin, Hüsey» ve Hayri isminde yedi komönis* te v«rdn. Bunlann arkadaşlan peyderpey yakalanmaktadır. Dün roaznunlann erle (Mabadi 2 inci sahlfei*) Ziraat teşkîlâtımız Vekâlet kadrosu yeni bir şekilde ıslah ediliyor. Enstitüler için bir kanun hazırlandı Ankara 16 (Telefonla) Mec lise gelen bir lâyihaya göre Ziraat Vekâleti kadrosuna yeniden bazı ilâveler yapılmaktadır. Kadroya ziraat mütehassısı, bir birinci sınıf ziraat müdürü, üç 3 ünıiftııııııı ıııııııııııııım ııııııiMMiııııılırtMiııııııııııııııııııııiHiııııııııuınııııııııııııııııııııııiHiıııııınııııııııııııııııııııımııııııııuııııımHiıı cü sınıf ziraat müdürü, bir ıslah is« %•• t^ * ».«: UJZmmt VA i u «vsklrfa Hıfhılrtıın « ı n r nıhavet Cum • den biri malî siyasetuiin ciddiyet ve isa. ayakta tuttuktan sonraanihayet Cum • tasyonu müdürü, 3 fidanhk müte huriye Merkez B?"ka<;iie onun kıymet betidir. Cumhuriyet haznesi hatta es v hassısi, dört baytar umnm müdür şeraitiai takviye edecek tedbirleri da kiden kalma borçlann kâffesini ödemek M Gustav Frohlich'in gazetemlze ithaf lük mütehassısı, bir baytar müca abnışhr. On iki senelik hayatmda yeni için taassup derecesine varan bir dü ettlğı ve rcssam Abldln Beyın çızdiğı krokisi dele reisi, bir baktriyolojihane mü idarenin bir tek hralık yeni para çıkarrüstlük göstermiştir ve göstennektef* Dün de «Boğaziçi Şarkısı» filminm d'üı muavini, dört ikinci sınıf baytar mamış olması ibretle temaşa olunacak Son defa olarak Osmanlı borçlannı dahi bazı kısımlannın çevrilmesine devam emüdürü, on iki dördüncü sınıf baytar çok büyük bir hâdisedir. Bu çok esaslı ve ödemek için alâkadarlarile yeni bir iridilmis, Kâğıthane'de, Seyrisefain'm Sey müdürü, on iki sıhhiye muayene bayçok sağlam malî bir siyasetm temel taşlâf akti arefesinde bulunduğumuzu düntarı, üç orman mütehassısı ilâve e yahlar salonunun önünde ve Dolmabahlanndan birini teşkil eder. ya biliyor ve görüyor. Türkiye'de maaşdilecektir. çe sarayında bir takun sahneler aluunısHerkesin malumu olan zâhirde basit larm ve masraflann tediyatındaki mtîbr. > ve hakikatte ise çok derin olan bu müzamın büyük ehemmiyetini anhunak için M. GüsUv Fröhlich memleketfaniz > lâhazalara binaendir ki Cumhuriyet idabuhran tesirile bazne işleri hercümerç Ankara 16 (A.A.) Ziraat Vede gördüğü semunî kabulden dolayı resuun yeni istikraz teşebbüsü muvaf olan diğer bir çok devletlerin vaziyet kâleti gerek merkez, gerek vilâyet halka tesekkür etmek istemis ve bu müfakiyetle neticelenecek, bu da Türk hallerine şöyle bir göz atmak kâfidir. lere ait teşkilâtını son ihtiyaçlarm nasebetle dün gece Türk sinemasında kının şimdiye kadar bin bir sahada gösDışandan yeni bir borç ahnanuş olan icap ettirdiği esaslae dairesinde ge bir müsamere tertip olunmuş, san'atkârm terdiği kudret ve kabiliyetlerin yeni bir yeni Türkiye yüz elli küsur milyonluk nişleten bir teşkilât kanun lâyihası «Yabancı Bayrak Albnda» ismindeki manahsmı daha teşkil etmiş olacakhr. evrakı naktiyesini yalnız milletin itibar hazırlamağa başlamıştır. Ziraat Ve( Mabadi 6 mcı sahifede ) YUNUSNADİ ve itimadına fctinat ettirerek demir gibi Neticede, kumusyoncular aleyhinde bir tedbir ittihazma meydan vermemek ve kumusyoncular kanununu tamamen tatbik ettirmek için alâkadar makamlar nezdinde teşebbüsatta bulunubnası kararlaşfanlmışbr. Fazla maiyet memuru istihdam edfl(Mabadi 6 inci sahifede) Enstitü teşkifâtı kanunn Ziraat VeMll j!hıhlte Bey kâleti kurulmakta olan zirai, bay • tarî, enstitülerin tefkilâtına ait kaLutfen saMfeyi çevtrini*