11 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisî inci cüzü çıktî 27 OokuZUflCU Sene: NO. 3177 umhuriye • / ^ / TeIgraf ve m e k t u Hayat Ansîklopedisi Bvyık bir kitiphaneyi fcir P •<"•»•• Cmnhurtyet tslanbul Poeta fcutusu: lstanbul, No 34« Teleron: Baîmuharrtr: 22366. TahrJr mödürt: 23238. tdare müdüru: 22365, Matbaa: 20472 P l ı m a r * n « i 11 * * U " " " »B5I 11 arada evînfze geflren en faydalı eserdir. Rer evde bir lane bilunmak lâzımdır. Amerika'daki Malî buhran, Sebepleri ve çareleri Büyük Dil Ânketi Bugün başlıyor Avrupa ufkunda kara bulutlar ı ıııHMimınınııınınııınııHMiiHittıtiHitı Amerika'da bankalann mütemadi • yen tatili tediyat etme'eri üzerine ta haddüs eden son malî felâket karşısında Lomira gazetelerinden The Econo mist Londra Darü'fiinunımda ulumu maliye ve bankacilık profesörü olan T. E. Gregory'den bu hususta mütalea«nı bildirmesini n'ca etmistir. Profesöriin Ecomonist'in 4 mart tarihli nös • hasında okudugumuz makalesinin miibim kıstmlannı asağıya naklediyoruz: «ttiraf edilmek Iâzım gelir ki Ame rika efkâri umumiyesi AmerHca'nm bugünkü bankacılık sistemine taraftar • dır. Amerika'da muhtelif 48 hökömetin bankacılıga müteallik abkâm ve mevzuah kanuniyeleri arasmda bu kadar mübaneyet mevcut olmasaydı bu sistetnm sair memleketlerdeki malî sistemlerden hiç bir farkı olmazdı. Vaziyeti haztra devam ettikçe Amerikan bankalannın bu zavıf noktalarının takvivesi mihnkün değildir. Fakat, acaba bir demokrat reisicumhor ve bir de • mokrat kongre bankacılık teskilâhmn arzettiği bu derdfn köklerini söküp atabilecek midir? Vadyeti iyice tahlil edebilmek için Amerika'yı evvelâ refah, so~ra da buhran devrestnde tetkik etmek iktiza e • der. Otomobfl Amerika'da malî, içtimaî bü; iik inkılâplar yapmuhr. Yalnız köy bakkalının işini değil, köy banka«nın muameiâtuu da ahüst etmistir. Zira otomobfl, en küçük bir çiftçiye yarmcıya kadar herkesi sehirlere bağ Jamtstır. Ayni zamanda millî bankalarla devlet müessesah arasındaki rekabet seraiti karşnında Amerîka gibi servetin azim ve seri tahavvülâta maruz bulundugu bir memlekette mfllî bankalarm b'jr çok nîzamname'erle hahsedilen em İik mukabili Lkrazat satiJriyeti banka alığm arair bulundufcu enmiyet mef humile kabili telif olmıyacak derece lere çıkmutır. Amerika bankacdığı ticari bir ikra z*l politikasından uz&klasarak muamelâtını daha ziyade »abit sermaye nz«rine bağlamak yolunu tutmuştur. Vadeli mevd"ata, vadesiz yanlmış paralara nisbetle daha az karşılık tutulması ahvali tkariyenm tebeddülS gibi hâdise • ler, valnız is erbabınm nakit ihtivaçlan üzerine menfi tesirler yapmakla kalmanny, ayni zamanda ticarî bankalarm normal muamelâtmı da sektedar et mifÜr. Bu hakikatlerin icinde göze çarpan sey sudur: Şehir bankacnmı köyHi meslektasmdan tefrik eden nokta Amerikan çift çisinin iktısadî kudretinin nisbî bir turette miitemadiyen azalmasıdır. Hadisahn bir neticei tabüyesi olarak 1929 senesi buhranından evvel tatili tediyat eden bankalar çok razlalasmış tı. 1924 te kapanan bankalar 632, tevdiat 191 milyon dolar, 1926 da kapanan bankalar 807, tevdiat 212 milyon dolan bulmuşiur. Fakat son dört sene zarfında vaziyet sayani hayret ra^avvünere maruz kalmıstır. 1929 da kapanan bankalar 548, tevdiat 209 milyon dolar, 1930 da kaoanan bankalar 1,198 tevdiat 803 milyon dolar. 1931 de kapanan bankalar 2,022 tevdiat 1,633 milyon dolar. 1932 de kapanan bankalar 1,163 tevdiat 456 milyon dolar. 1932 de bir sene evvefkinden daha az bankanın kapanması ağlebi ihtimaJ, bir takım çürük bankalarm da* ha evvelden bertaraf edilmiş ol masmdan ve Reconst Rinance Cor poration nammda, bankalara yardım etmek icin 1932 de kurulan müesse^enin faaliyetinden ileri ge'mistir. Bu yardımcı müessese snbat 1932 tarihrnden tesrinisani 1932 nihayetine kadar 10 ay zarfmda mtiskül vazivete dfismuf o,'an muesse<ah maliveye 850 nv'Jvon dolar para dağıtmif, bu paranm 1932 nihayetmde sncak 255 milyonu iade edilmis, 595 m;lyonu ise açık kalmiftır. Yardımcı müessesenin muavenetine mazhar olan bankalarm zamanla isim len" ifva edi'mis o'masi halkın itimadını sarsmıs ve bugiinkü çılgrın hücuma te • bep olmuftur. Böylece, bankalarm birbiri 6tüne zavıflamalan, paranm muhafazai kıymet siyaseti ve btma ilâveten eşya fiatlarının mö l emsdlyen »ukutu, ahalinin îtimatsızlık yiizünden miitemadiyen (Mçbaği i inci saM Fransız meb^usları İtal ya'yı itham ediyorlar İngiliz ve Fransız Başvekilleri tahdidi teslihat meselesini görüştüler Cenevre konferansında Hararetli bir celse Paris 10 (A.A.) M. Daladier ile M. Boncour İngiliz elçiliğine gitmifler ve dün aksam Paris'e gelen M. Mac Donald ve Sir John Simon ile bir saat kadar görüsmüflerdir. Paris 10 (A.A.) M. Mac Do nald ve Sir John Simon öğle yeme ğini harbiye nezaretkide M. Daladier ve M. Paul Boncour'la birlikte yemislerdir. Başlanan görüfmelere öğleden tondevam ounacaktır. Cenevre 10 (A.A.) Harp leva Dil anketi Bugün başlıyor Birinci liste gazetelerde yann çıkacak Ankara 10 (A. A . ) T. D. T. Cemiyetmin açtıgı anket yann (bugün) başlıyor. Cemiyet, yann radyolara, ajansa, gazetelere birinci liste olarak 16 söz bildirecektir. Bu sozler Kamusn TürkTden seçilmiştir. Gazete • lerin birinci dil anketi listesinin çıktığmı birinci sayfalarmda kalm harf lerle göstermeleri ve listeyi de göze çarpar bir yolda basmalan rica olunur. Birinci listede yazılı sözlerin ister birine, yahut bir kaçına, ister hepsine karşılık bulan yurttaşlar, bu karşıhklan gazetelere ve cemiyete bîldire • ceklerdir. Karşılık gönderenlerin listeleri bhrbirine kanşhrmıyarak, her kelime için ayn birer kâğıda yazmaian, gelen karsılıklan dizilemekte çok ise yanvacaktır. Gazetelerin de gelen karşthklan liste sayilanna göre ayn ayn yazmalan kolaylık verici bir şeydir. Listedeki sözlere karşıhk ararken her sözün anlattıgı düşünceye yakin başka düşünceleri de göz Önünde bulundurmak, doğru ve uygun karşılık bulmağa yarar. Birinci listede çıkacak sözlerden biri de • âti dir. Buna kar(Mabadi 6 mcz sahifede' Daüy Herald diyor İd Gazi, 400,000,000 insana yol gösteren bir ışıktır Türkiye'nin garplileşmesi beşeriyet için büyük neticeler doğuracaktır Sick Man oî Ed Reviv^ by K. K. ..! ARDASCHIR Imptrtat Oit, InglHı BaşveMH Vransız Başvekih M Makdonald M. DaJadlyer zımının kisıhp azaltılması işmin mü( Mcbadl 7 tnet sahtfede ) Yeni Yunan kabinesi yemin etti ve işe başladı ktanbul gazetecileri dün de Yeşilköy'de bir eve saklandıgı söylenen Jeneral Plastras'ı ara&Jar Âsılsız şayialar Türkiye İtalya dostluğu devam ediyor Ortada bir şayia var: SözJt ttalya ile müntuebetimiz gerginmiş; aradaki malî mtizakereler inkttaa uğrtyacakmtş; îtalya, kıvtlartmıza asker çıkarmif veya çtkaraeakmış, ilâh... Bu rivayet Ankara'da ve devlet mehafilinde hayretle karsılan • miftır. Temine bile çokluk lüzum pörülmüyor ki, dost Halva ile Türkiye arannda mali bir perginlik asla yoktur. M. Musolini' nin haytrhahane bir alâka ile bizzat mengal oldağu mali müzakereler, denüebüir ki, en son tafhastndadtr ve bitim noktanna gelmiştir. Karar bir san met'elesinden ibaret addedilebilir. Daıi.) .lerald g&zetesinln Oazl HazreUerlne TC Tflrklye Jnkılabma hasrettigl makaleye koyduğu resira tle bu makalc nin serleThasmdan bir parça Osmanlı ordusunda ervelce yüz bası olarak bulunmuş olan K. K. Ardashir isminde bfr zat tngüiz Amele fırkaaının naşiri eflcart olan ve günde 1,600,000 nüsha basan Daily Herald fazetesinde (Avrup*'nın basta adamı) serlevhası altında bir makale yaznustir. Muharrir makaelsinde millî mfi cadeledenberi yaptığımız büyük in kilâplardan uzun uzadıya bahsetraisttr. Yazinın mtrhrm kisnnlanaı aşa Jıya Daklediyoruz: «Geçen 10 senetım tarihi misli görülmetniş cesaret, kudret ve ıra 8 tneı sahifede) Kadın erkekle bir olabilir mi? Kadın doktoru ve operatör Zahide^lLm fikirleri «.Erkek, pazı ve adale kuvvetile muvaffak olduğu yerde kadınla bir olamaz; fakat zekâ itibarile...» Kadın operatör!.. Yalntz şu iki sÖzön yanyana gelisi, kadmlann mühim ve tehlikeH islerde bile erkeğin yerini tutabildiklerine bir delil degil midir? Tıp Fakültesinden cıkan operatör ha nımlanmız da, erkek meslektaşlan gibi, hastayı ame'ivat masasma yatmyorlar, ellerine bıçak, neşter, çekiç ve testere alıvorlar, etini yarıyor, kemigini tör pülüyor, icap ederse kesiyorlar, ur çtkanyorlar, insan etini açıyorlar, kapı • yorlar, dikiyorlar!.. Bir damla kan görünce bayılddclarmı zannettiğimiz, hatta bir tavuğun ke silmesine şahit olmaktan kaçbklanna zahip olduğumuz bu nazik mahlukla rm ameliyat yapabileceklerine eskiden hiç inanmazdık. tste, kadınlara isnat edilen z&flan, neşterile tekzip eden cerrah doktorlarımızdan biri de Zahide Şevki Hanımdır. Kendisi Üsküdar, Haydarpasa ve Kadıköy taraflannda oldukça tanınır. (Mabadi 6 vncı sahifede) UIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIimilimllll Vfa întîhabaîi müteakıp yâpılan numaylşlerden btr Intlba: M. Venlülw>jtfi adamlarından olan Belediye reisinin Ismini taşıyan sokak levhası indıriliyor Atina 10 ( A . A . ) Çaldaris ka binesi yemin ehniştir. Atina 10 (Hu»usî) Bugün saat 11 de Çaldaris kabinesinin tahlifi ya pılnushr. Jeneral Kondilis hastalık bahanesile bu merasimde bulunmamış, ııııııııııiMiııtııııiMiıııtrıııuııtHi Başvekü M. Çaldaris muvakkaten Harbiye Nezaretmi de uhdesine almıştır. Diğer nazırlar sunlardır: Hariciye Nazın M. Maksimos, Dahiliye Nazın Jeneral Metaksas, Bahriye (Mabadi 8 mcı sahifede) •ııırıııiHiıııııiiMinfiııııııttnııııılıııııııifiırıııınıtırıiMMiOMMKiı Belediye Terkos için istikraz aktedecek rııtfiııııııınıutııııiMiiMiırııııtıiEiıUMinı Askeri harekâta gelince, isi gncü olmıyan hayalperettlerin kafanndan çıkan bu ceşit çülünç şayialara aklt başında hiç bir Türk inanmaz ve ihtimal ver mez. Şimdilik tekzibe bile değer yeri olmıyan bu rivayetterin «adece mananzlıklarına işaret etmeii münasip gb'rdnk. KENDl KENDtMİZl TENKtT: Metruk mezarlıklar " Nereye basını çevirsen bir mezarlık görüyorsun: Vaktile lstanbul şehrinin içinde ve surasında burasında adeta her cami köşesi bir makbere yapılacak veçhile bir sıirü mezarlıklar vücude geti rilmiş. Şimdi bunların bir kısmına ölıi defnetmek sıhhat noktai nazarından memnu ve fakat diğer bazılanna hu »usî müsaadeleTİe her nedense hâlâ ölü defnedilmekte bulunduğu meşhuttur. Evvelâ bu zıddı telif etmeli. Metruk mezarlıklar yer olarak şehre tejkolunmuştur. Şehre bu işte bir kere o mezarlıkları tasfiye ve tanzim etmek düşüyor. 8u külfet mukabilindc şehrin arsa bedeli olarak temin edebileceğî maddî faideyi biz en aşağı hesapla 10 milyon lira olarak tahmin ederiz, Eksik degil. fazladır. Bu menfaate mukabil de Belediye koca lstanbul şehrinin muhtelif semtle rinde ve tabii hep şehirden hariç yer lennde her bıri bnr park itinasına maz har olacak mezarhklaT vücude getir mek vazifesini deruhde etse ayni za manda millî şanımızla mütenasip me deni bir hizmet ifa etmiş olaoaktır. Modern Istanbul'un bu mes'elesini artık chemmi>etle ele almak zamanı iyiden iyıye gelmiştir diyebıhriz. Muhittin B. şehrin muhtelif işîerini takip etmek üzere Ankara'ya gidiyor Aldığunız malâmata göre Vali Muhittin Bey bu ay nihayetinde Ankara'ya gidecektir. Muhittin Bey geçenlerde Ankara'ya gitmiş olan Belediye Fen tşleri Müdiirü Ziya Bey tarafından takip olunan isleri intaç edecektir. Bu isler meyamnda Beledîyeye aft ve bir çok takas mesaiji ile şehrin plânı, Gazi köpriisü, stadyom, umumî mezarlık ve Terkos gibi hususat vardır. Stadyomun Yenibahçe'de insası kararlaftınlmıs olmasına rağmen buna muanz olanlar çoktur. Muanzlar Belediyenin Siirpagop davasını kazandığım, bbaenaleyh stadyomun burada yapıl ması movafık olacağını söylemektedirler. Belediye îse Siirpagop mezarlığmı ar»a ha(inde satmak suretile iki, üç mil . yon lira elde edip bununla asrî bir mezarlık yapmak niyetindedir. < Mabadi 8 mcı $ahiled» V "* Operatör Zahide ŞevM Bursalı mürteciler IIIIIIIIIIIIIUHIHIMIIIinillllMtlllllllllllliniUIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIinilHlllllllllllllHIIIIIIIIIIiniMtlllimillMmi Maznunlar Çorum'da «Kahrolun ... Kahrolun!» seslerile karşılandılar, muhakeme başlamak üzere Çorum (Hu susî) Bursa hâdisesi maz nunları martın beşinci pazar günü şehrimize saat 17,30 ta getirıldiler. Ankara cadde sitvden birbi rini takip eden iki kamyon riizgir gibi g c ti. Kapalı ka«" yonlann üz^ iorum Muddeıununtut eşya denklerne Tahsuı Bey dolu idi. önünde, arkasında muha fız jandarmalar bulunuyordu. Kamyonlar hükumet dairesi meydanlığının şimale açılan büyük kapısından girerek Adliye dairesi ö nünde durdular. Muhafızlarm ku mandanı olan jandarma yüzbaşısf Arif Bey otomobilden atladı. Buna muhafazaya memur olan jandarma efradı takip etti. Ondan fonra Arif Bey! tndiriniz! emrini verdi. Kamyonların arka kapılan açıl dı. Irtica suçlulan birer, ikişer in diler. Ellerinde bohçalar, İbrikler, torbalar vardı. Çorum Cumhuriyet müddeiumu {Mabadi 6 met Vali ve Belediye Reisi Muhlltln Bey